UGALKETA FUNTZINOA

A-GORPUTZAREN GARAPENA

BIZITZAREN ETAPAK

HAURTZAROA: jaioetan hasi eta 12 urteagaz amaitzen da. Neska mutikoak asko hazten dira, denpora gitxian eta hainbat gaitasun hartzen dabez.

NERABEZAROA : haurtzaroaren eta helduaroaren arteko trantsizino aroa da. 12 urtegaz hasi eta 19 urtera arte irauten dau. Nerabeek aldaketa fisiko eta psikologido asko izaten dabez.

HELDUAROA: hiru etapa nagusitan banatzen da:- GAZTAROA: 25 urte arteko aldia da. Nortasuna

finkatzen da, eta nerabezaroko aldaketak oinartzen dira. Gazteek euren erabagiak hartzen ikasten dabne, eta beharrean hasteko trebatzen dira.

- HELDUAROA: etaparik luzeena da eta 60 urte inguru betetakoan amaitzen da. Pertsonek garapena burutu dabe eta ez dabe aldaketa fisiko nabarmenik izaten. Pertsona askok behar egin eta familia osotzen dabe.

- ZAHARTZAROA: bizitzako azkenengo etapea da. Zahartzearen lehenengo sintomak agertzen dira. Behar egiteari izten deutsienez denpora gehiago daukie bizitzaz gozatzeko.

KARAKTERE SEXUALAK

Karaktere sexualak gizonezkoen eta emakumezkoen gorputzak bereizten dabezn ezaugarri fisikoak dira.

KARAKTERE SEXUAL PRIMARIOAK : gizonen eta emakumeen ugalketa aparatua osotzen daben sexu organoak dira. Jaiotzetik daukaguz.

KARAKTERE SEXUAL SEKUNDARIOAK : gure gorputzean gertatzan diran aldaketak dira. Pubertaro (nerabezaro) etapan garatzen dira.Emakumeak: bularrak hazten dira, besapeetan eta pubisean ulea hazten da, aldakak zabaltzen dira.Gizaonezkoak: sorbaldak zabaltzen dira, muskulaturea sendotu egiten da, ahotsa baxuagoa bihurtzen da, aurpegian, besapean, pubisean, toraxean eta gorputz adarretan ulea hazten da.

B-UGALKETA APARATUA

EMAKUMEZKOEN UGALKETA APARATUA

Gorputz barruan dagozan organoek osotzen dabe: obulutegiak, Falopioren tronpak, umetokia, baginea eta bulbea dira.

OBULUTEGIAK : arbendol formako orghano txiki bi dira. Obulu izeneko sexu zelula femeninoak sortu eta pubertarotik heldu egiten dira.

FALOPIOAREN TRONPAK : obulutegiak eta umetokia lotzen dabezan hodi bi dira.

UMETOKIA: buruz beherako madari formako órgano hutsa eta gihartsua da. Haurdunaldian, umetokian garatzen da izaki barria.

BAGINEA: umetokia kanpoaldeagaz lotzen dauan hodi gihartsua da.

BULBEA: emakumezkoen ugalketa aparatuaren kanpoaldeko órgano bakarra da. Ezpain izeneko azalaren tolestura batzuk osostzen dabe, eta honeek baginaren sarrerea babesten dabe

GIZONEZKOEN UGALKETA APARATUA

Organo batzuk gorputz barruan dagoz eta beste batzuk kanpoaldean. Gizonezko ugalketa aparatua osotzen daben organoak: testikuluak edo barrabilak, hodi deferenteak, semen besikulak, zakila eta uretrea dira.

TESTIKULUAK: edo barrabilak arrautza itxurako órgano bi dira. Pubertaroan, espermatozoideak, sexu zelula maskulinoak, sortzen hasten dira. Eskroto izeneko azalezko boltsa batez babestuta.

HODI DEFERENTEEK: testikuluak eta uretrea lotzen dabez, eta gizonezkoen gorputz barruan dagoz.

SEMEN BESIKULAK PROSTATEAGAZ : batera semen jariakina ekoizten daben guruin bi dira. Gorputzaren barraualdean dagoz.

ZAKILA: kanpoko organo gihartsua da, eta barrauan uretrea dago. Zakilaren mururre zabalagoa da eta GLANDE dauka izena; glandea estaltzen dauan azalari PREPUZIO deitzen jako.

URETREA: gernua eta semena. Semen jariakinen eta espermatozoideen arteko nahasturea, kanporatzen dauzan hodia da.

C- GIZA UGALKETA

ERNALTZEA

Ernaltzea emakumezkoen gorputzaren barrauan gertatzen da. Falopioren tronpetan eta sexu zelula maskulino bat (espermatozoidea) eta obulu bat alkartzea da. Obulu ernaldua, zigoto deitutakoa, zatitzen hasten da eta umetokirantz jaisten da. Umetokira heldutakoa, zigotoa umetokiaren hormeari itsasten jako, eta haurdunaldia hasten da

HAURDUNALDIA

Gizakiaren haurdunaldiak bederatzi hilabete inguruko iraupena dauka. Zigotoa hazi eta garatu egiten da eta lehenengo fasean enbrioia umeki bihurtzen da.

Haurdunaldiaren lehenengo hiru hilabeteetan, izaki barriari enbrioi deitzen jako. Organoak geratzen dira, vaina enbrioiak oraindik ez dau giza itxuratik izaten.

Hirugarren hilabetetik aurrea, umeki deitzen jako. Umekiaren organo guztiak guztiz osotuta egoten dira, birikiak izan ezik.

Emakumezkoen gorputzak garrantzi handiko aldaketak izaten dauz, adibidez:

Umetokian karena eta boltsa amniotikoa sartzen dira. Karena eta izaki barria zil hestearen bidez lotuta dagoz, eta behar dauzan mantenugaiak etaq oxigenoa emoten deutsoz karenak umekiari. Boltsa amniotikoa likidoz Beteta dago eta umekia babesten dau.

Sabeladea handitu egiten da.

Haurdunaldiaren amaieran, bularrak esnea ekoizteko prestatzen dira.

ERDITZEA

Erditzea umekia eta karena baghinatik kanporatzean oinarritzen da. Prozesu horrek hiru etapa daukaz: boltsa amniotikoa haustea, umekia kanporatzea eta erditzearen amaierea.

BOLTSA AMNIOTIKOA HAUSTEA: umekia guztiz garatuta dagoanean gertatzen da. Une hori heldutakoan, likido amniotikoa baginan behera kanpora isurten da eta baginea dilatatzen hasten da, umekiari bertatik urteten izteko

UMEKIA KANPORATZEA : umekia kanpoan danean, zil hestea ebagiten da, eta umeari zil izeneko orbana geratzen jako mozte horren ondorioz.

ERDITZEAREN: azkenengo fasea zil hestea, karenea eta boltsa amniotikoa kanporatzean da.