x x xAzpeitiko herri aldizkaria x x x2017ko otsaila x x x191. zenbakia x x x x x x x x

ELKARTASUNEZ JANTZITAELKARTASUNEZ JANTZITADohaintzan jasotako arropa antolatzeaz etaDohaintzan jasotako arropa antolatzeaz etabanatzeaz arduratzen da herritar talde bat,banatzeaz arduratzen da herritar talde bat,ElkarguneanElkargunean 16

x x xx x x

x x x x x x x x x sarrera 03

Argitaratzailea.Uztarria

Komunikazio Taldea. Azpeitia

Egoitza.Perez Arregi plaza 1, behea,

(Azpeitia, 20730)

Telefonoa eta faxa.943 15 03 58

Posta elektronikoa.uztarria@uztarria.com

Posta kutxa. 227, Azpeitia

Lege gordailua.SS-860/2000

Zenbakia. 191.a (2017ko otsaila)

Urtea.XVIII.a (1999ko azaroan sortua)

Maiztasuna.Hilabetekaria

Diseinua. Eregi Komunikazio eta

Euskara Zerbitzuak

Publizitatea.685780412 /

uztarria@uztarria.com

Bazkidetza.943 15 03 58

Tirada. 2.500 ale hilero

Inprimategia.Leitzaran Grafikak

Azaleko argazkia.A. Agirrezabala

Webgunea.www.uztarria.eus

Uztarria herri aldizkariarenlaguntzaileak (erakunde

publikoak)

Uztarriak Bai Euskarari

iritziaInkesta. Tatuajerik baal duzu? Edo egitekoasmorik bai? 13

mamiaKaluse. Unai Martinezeta Iban Gerra musikarieielkarrizketa 04Klik! Elkarguneanarropa jasotzendutenetik banatu artekoprozesua, argazkitan 16Bizitzeko filosofiak.Makrobiotikoa, beganoaeta barazki-jalea 20Errekaleor. Hainbatherritar auzo okupatuabiziberritzen dabiltza 24

jakitekoGogoratzen? Garaibateko zezenaren hileta,karnabalak agurtzeko 34

x x x2017KO OTSAILEKO UZTARRIA ALDIZKARIAN ZER?x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

24

Ba al dakizu apirilaren 5ean, asteazkena,igaroko dela euskararen aldeko 20.Korrika Azpeititik, 05:00ak aldera?. Uztarria

04

20

Izan uztarriaren bazkide1.060bazkidegara Uztarria Komunikazio

Taldean; eskerrik asko denei.

Herri aldizkariaz gain, Uztarriaren produktuakere eskuratuko dituzu.Uztarria Komunikazio Taldeak

orain arte 13 liburu, CD 1, DVD 1 eta biografiatxikiakatera ditu. Bazkideak baino ez ditu jasotzen.

t943 15 03 58

30eurodira urtean.

Liburuxka biografikoak, oraingoz. Julian Bereziartua, Leo Etxeberria, Valentina Agirre, Santi Lazkano, Amaia Garmendia,Enkarna Arregi, Iñaki Bergara, Bernardo Aizpitarte ‘Kabra’, Enrike Zurutuza, Maria Jesus Arregi, Patxi Azkargorta

Oharra.Uztarriak ez du bere gain hartzen

aldizkarian esandako iritzien erantzukizunik

Eusko JaurlaritzakoHezkuntza, Hizkuntza

Politika eta Kultura Sailak(Hizkuntza PolitikarakoSailburuordetzak) diruz

lagundua

mamia x x x x x x x x x kultura04

IBAN GERRA ETA UNAI MARTINEZKaluse

Taldean bi izateaabantaila izugarria da”Gitarra elektrikoa eta bateria lagun, rock instrumentalaegiten dute, hitzen presentziaren beharra sentitu gabe.Bigarren lana kalean, gorenean daude. . Ainitze Agirrezabala

Entzuleen bela-rrietara gozo sartu da Kaluse. Biurte, bi disko, eta konposatzen ja-rraitzeko fresko daudela diote. Kaluse. Herri basatia.Zuena, baina, ez da musikabasatia, bortitza, gogorra. Teknikoki hitz eginda, ez dugu ge-nero gogor gisa sailkatzen guremusika. Halere, gure musikak zer-bait gogorra eta bortitza transmi-titu dezakeela uste dugu. Finean,musikak eta entzuten duen ho-rren egoerak determinatzen dutesentitzen dena, eta, ondorioz,egoera pertsonalak eta subjekti-boek zeresan handia dute.Umetako lagunak zarete.Noiz esan zenioten elkarri:‘Osatuko dugu taldea?’. Nola-ko ibilbidea izan da zuena?

“Guk ez diogu elkarri halako gal-derarik egin inoiz. Umetako lagu-nak gara, eta horri musika afizioaeta interesa gehituta uler daitekegure musika taldearen sorrera.Hasieran, musika egiteko geldi-tzen ginen, bertsioak jotzeko, etabatzuetan kantuak ere sortzengenituen. Prozesu bat da, zeinakgaur egunera ekarri gaituen. Tar-tean badago erabaki kontzientebat taldearen eraketari dagokio-nez, baina hori ibilbidearen kont-zientzia besterik ez da. “Nolaulertzen dugu musika?” edo “zerzentzu du musika egiteak garaihonetan?” galderak egiten diz-kiogu geure buruari. Ez zarete bikotea; taldea,baizik. Biok nahikoa zarete? Aurrera goazen heinean are eta

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJaio.Unai: 1996ko otsailak18. Ibon: 1996ko ekainak 22.x x xHerria. Azpeitia. x x xBizitokia.Madril. x x xLanbidea.Filosofia eta Soziologia ikasleak,hurrenez hurren.

dugu, nahiz eta jakin denborakgauzak aldatu ahal dituela. Taldea eta kantuak izenda-tzerakoan indigenetan ins-piratu zarete. Zer miresmendiezue haiei? Maketan indigenen gaiari errefe-rentzia egitea erabaki genuen,hortik baitator gure taldearenizena. Halere, bigarren lan hone-tan ez dugu bide beretik jarraitu.Leire [Arenas] lagunari eskatugenion diseinua eta azala egite-ko, eta askatasun osoa eman ge-nion lanaren edukiari dagokionez.CD bakoitzak gai desberdinak jo-rratuko dituela uste dugu.Ez al duzue hitzen presen-tziaren beharra sentitzen? Ez, musikaren bidez hitzen ausent-zia betetzen saiatzen gara, musi-

konbentzituago gaude biok nahi-koa garela osatzen dugun talde-rako. Hasieran, nahikoa eszepti-koak baldin baginen puntu horridagokionez, denborarekin kontu-ratu gara bi izateak bere abantai-lak dituela, eta horrek izugarrizkoaskatasuna ematen digu musikaegiterakoan. Hala ere, ez dioguezetz esaten nohizean behin ele-mentu berriak sartzeari. AzkenCDan, adibidez, hainbat kolabo-razio eduki ditugu, momentuaketa musikak hala eskatzen zutela-ko. Oraingoz, horrela jarraituko

kultura x x x x x x x x x mamia 05

kak bakarrik hitz egin dezan. Horierronka bat da, hitzak hainbestekopisua duen egungo musikan.Erlojuari erreparatu gabeegiten dituzue kantuak: mi-nutu bat, lau, hamar, hogei-tazazpi… Luze-laburrari be-giratu gabe aritzen zarete? Kantuek ez dute aurretiko egituramugatu bat, prozesu baten ondo-rio dira. Sortzerakoan, beraz, ezdiogu erreparatzen denborari.Zein musika talde dituzueerreferente? Oso zaila da talde baten izenaematea. Guk ez dugu soilik Kalu-sek errepresentatu dezakeenmusika estiloa entzuten. Etenga-be ari gara musika estilo berriakezagutzen, eta entzuten dugunguzti horren sintesi nahastu batbesterik ez da gurea. Musikatalde askok izan dute eraginagugan, baina ez dakigu zein izandaitekeen gure erreferentea.Bi urtetan bi disko kaleratudituzue. Nola aldatu da taldea?

Zer bilakaera izan duzue? Kantuak egiterako orduan argia-go dugu zer egiten dugun, nahizeta askotan ez lortu bilatzen ge-nuena. Bestelako musika entzu-teak izugarrizko eragina izan du. Hainbat artisten kolabora-zioak bildu dituzue biga-rren lan honetan. Bai, Felipe Murillok konposatuta-ko eta Iraia Bereziartuak eginda-ko kantu bat sartu dugu. CDa bo-robiltzen duela iruditzen zaigu,eta oso gustura gaude emaitza-rekin. Horrez gain, Jokin Azpiazukere parte hartu du lan honetan.Autoekoiztuta atera duzuediskoa. Beraz, lana kantuakekoizten bakarrik ez. Zerikasi duzue? CD-a ateratzea prozesu luzea da,eta kantuak egiteaz gain lan askodago atzetik, eta are gehiago zukzeuk egitea erabakitzen baldinbaduzu. Baina horrek guztiak me-rezi du, gehigo baloratzen baitu-zu egindakoa.

Unerik onenean zaudeteladiozue; konposatzeko fres-ko, gogoz. Eremu berriakurratzeko asmorik baduzue?Bai, uneoro ari gara ideia musika-lak garatzen bide batetik edobestetik. Orain, gero eta lekugehiago uzten diogu inprobisa-zioari eta eremu berriak jorratze-ko asmoa dugu.Emozioak eta pozak bai,baina krisirik, zailtasunik,izan duzue?

Batzuetan, gauzak errazago ate-ratzen dira, baina, beste batzue-tan, ideiak ez dira berez atera-tzen. Halere, ez dugu krisia deidaitekeen unerik igaro.Bi diskoen aurkezpenakGaztetxean egin dituzue.Zuen tribuaren babesean?Musika kontzertuak inguruarekinerlazioan lortzen du bere zentzua.Diskoaren aurkezpena egiterako-an ez dugu zalantzarik, Gazte-txean aurkitzen baikara ondoen. Unai: Zer ezaugarri edo ber-tute ditu Ibonek?Musika estilo desberdinak eza-gutzen ditu, eta musikaren soi-nuaren inguruko jakintza handiadauka. Horrekin, ekarpen handiaegiten dio taldeari.Eta, Ibon, galdera bera zuri.Uneoro kantuak eskatzen duennota hori bilatzeko erraztasunaeta gaitasuna du. Nire buruan di-tudan ideiak egituratzen eta fin-katzen ditu. Horrela lortzen dugure taldeak behar duen oreka.6

Entzuten

dugun guztiaren

sintesi nahastua

besterik ez da gurea”“

Musikaren bidez

hitzen ausentzia

betetzen

saiatzen gara”“

Unai Martinez eta Ibon Gerra, Azkoitiko Jan eta Lo baserrian prestatutako behin-behineko estudioan diskoa grabatzen. x x xPeru Iparragirre

iritzia x x x x x x x x x06

Gainean ditugu gure herrihonetan ihauteriak. Urteroko moduan aukerabikaina izango dugu parrandarako, eta, bidebatez, mozorrotzeko. Elegante Egunak ategutxi irekitzen dizkio originaltasunari, beraz,astelehen gaua aprobetxatuko dugu hain-beste denboran buruan izan dugun pertso-nai, gauza edo animalia gisara jantzita kaleraateratzeko.Ziurrenik ia denok aukeratua izango duzue

mozorroa, baina oraindik ere izango da era-bakia azken ordurako utzi duenik. Horientzatzenbait gomendio ematera ausartuko naiz,erabilgarriak egingo zaizkielakoan:Hasteko, gogoratu nahi nuke ipar hemisfe-

rioan bizi garela. Gurean tamalez, ihauteriakneguan izaten dira. Badakit oso tentagarriadela Adan eta Eva, Hawaiako tribu batekokide, Doritosen tamainako bikiniarekin etaabar janztea, baina agian ez da egokiena.Azken finean, Osakidetza zerbitzu publikoada, denon artean ordaintzen duguna, eta ba-dute nahikoa lan aurten gripearekin. Ondo-rioz, hotzari eta behar bada euriari aurre egi-teko moduko mozorroak aukeratu.Aurten jende ugarik Donald Trumpen mo-

zorroa aukeratuko du. Originaltasuna badabilatzen duzuna, alde batera utzi beharkoduzu AEBtako presidentearen aukera. Halaere, politika munduan baduzu aukera ugari.Zure helburua inork ez ezagutzea bada,UPYDko edonor duzu aukera ona. Kuadrila-ko liderra izatea nahi baduzu, baina zure lagu-nek ez badizute kasorik egiten, Patxi Lopezizan zaitezke. Betidanik esan badizute irriba-rre polita duzula EH Bilbuko norbaiten alde-ko hautua egin beharko zenuke. EuskadirenAutogobernuak zer esan nahi duen zehatzmehatz badakizu, zalantzarik gabe EAJko ki-deren bat aukeratu ezazu.

Azketako iturriaUrtean zehar herri inguruan gertatu den zer-baitetan oinarrituta mozorrotzea baduzu gus-

Mozorroak

x x xIrrikaz nago AstearteKarnabal goizeko diananehunka pertsona bandarenatzetik elkartzeko

x x x x x x x x x x x x x x x xegoitz arrutix x x

tuko, aurten zure aukera Azketako iturriko Je-susen Bihotzaz mozorrotzea izan daiteke.Edo-eta Azketako iturrian Jesusen Bihotza-ren ordez jarri zuten lauburuaz. Edo-eta Az-ketako iturriaz, baina irudirik gabe. Modan dagoen arren, aukera originala iru-

ditzen zait Lapiku Otsoyakiz janztea. Ez otso-zeta ez lapikuz, baizik Lapiku Otsayakiren 2pegatina 2x2 metroko tamainan inprimatu(ahal bada laneko inpresoran) eta bat aurre-tik eta bestea atzetik isatsi. Animalia zalea bazara, aukera oso ona da

tabernetan lekua egiteko trikuz mozorrotzea.Gauza garrantzitsua da parrandara atera etatabernetan sartu ahal izatea. Honela, kon-tuan izan beharko dituzue tabernen ateek di-tuzten neurriak mozorroa aukeratzerakoan. Azkenik, oso garrantzitsua da, mozorroa

edozein delarik ere, komunera joandakoanoztopo gutxi jarriko dituzten objektuak jartzeasoinean. Nahikoa ohikoa da gaua aurreradoan heinean komunera joateko beharra are-agotzea; gainera, habileziak ere murrizten jo-aten dira orduekin batera. Irrikaz nago Astearte Karnabal goizeko

dianan, beste behin, ehunka pertsona herri-ko musika bandaren atzetik elkartzeko. He-mentxen dala!6

x x x x x x x x x publizitatea 07

AMAIA ETXENAGUSIA FABRIQUE Mondragon Unibertsitateko ikaslea

Ikasleok benetako proiektuaknola autogestionatu ikasten dugu”“x x xAmaia Etxenagusia FabriqueIndustria Diseinuko eta Pro-duktu Garapeneko Ingeniari-tza graduko 4. mailako ikasleada Mondragon Unibertsitate-ko Goi Eskola Politeknikoan,Arrasaten. Orain, Milanendago, Erasmus bekaren bidezhango Diseinu Eskola batean.Zergatik aukeratu zenuenIndustria Diseinuko etaProduktu Garapeneko In-geniaritza gradua?Diseinu gradua aukeratunuen, ingeniaritza bateko al-derdi tekniko zientifikoak di-seinuak duen alderdi artistiko-arekin lotzen dituelako.

Mondragon Unibertsita-tea aukeratzerakoan, zerhartu duzu kontuan?Gertutasuna hartu nuen kon-tuan, gehien bat. Baina, egiada, ate irekietara joandakoan,oso interesgarria iruditu zitzai-dala ikasketa teorikoak etapraktikoak batera lantzekoerabiltzen duten metodologia:PBL –Problem Based Lear-ning edo Arazoetan Oinarritu-tako Ikaskuntza–.Bat datoz espero zenuenaeta aurkitu duzuna?Bai, orokorrean, espero nuenbezala izan da. Alde horreta-tik, ez dut ezustekorik jaso.

lana sustatuz eta ikasleak be-netako proiektu bat autoges-tionatzen ikasiz. Batxilergoabaino praktikoagoa da, bainaez zait iruditzen pauso handiadagoenik Batxilergotik gradu-ko lehen mailara.Nolakoa da irakasleen etaikasleen harremana?Klaseak handiegiak ez dire-nez, ikasle berriak ezagutzeaerrazagoa da. Irakasleekin ha-rremana ere erraza izan da, baizalantzak argitzeko edo baiklasean parte hartzeko.Praktikaldia non eta zer-tan ari zara egiten?Orain, Milanen nago, Italian,Erasmus bekarekin, urte erdibaterako. Diseinu eskola ba-tean nago eta asko antzema-ten da diseinuari eta alderdiartistikoari garrantzia ematendietela, nahiz eta aspektu tek-nikoak kontuan izaten dituz-ten. Graduko alderdi artistikoagustuko izanez gero, joatekoleku aproposa da. Oso gustu-ra nago bertan, hizkuntza berribat ikasten, leku desberdine-tako jendea ezagutzen etaleku desberdinak bisitatzen.Aukera izanez gero, bizitzeamerezi duen esperientzia da!Gradua bukatutzean zerasmo duzu?Oraindik ez nago ziur zer eginnahi dudan. Ziur asko, laneanhasten saiatuko naiz, eta, bes-tela, ikasten ari naizen gradua-rekin zerikusia edo lagunga-rria izango zaidan ikasketakegingo ditut.6www.mondragon.edu/prest

Graduko zer alderdi na-barmenduko zenuke?Ba, ingeniaritza gradu bat denaldetik, hasiera batean alderditeknikoa artistikoaren gainetiknabarmentzen dela iruditzenzait, nahiz eta azken bi urtee-tan metodologiak, diseinuaketa horrelakoek garrantziagehiago hartzen duten.Nolakoa da ikasteko me-todologia? Alde handiadago batxilergokoarekin?Metodologia desberdina da;unibertsitateak ebaluazio ja-rraitua du, eta hori bukatzean,PBLen bidez aurretik ikasita-koa praktikan jartzen da, talde

iritzia x x x x x x x x x08

Bat baino gehiago harritugintuen Gus Van Sant zinema zuzendariakElephant (2003) filmarekin. 1999. urteanColumbine institutuan (AEB) izandako sa-rraskian oinarritzen da pelikula, eta Elephantin the room ingelesezko esapide metaforiko-ari egiten dio erreferentzia. Esan nahi du,egongela erdian elefante bat badugu, eziku-siarena egitea bere presentzia ez onartzeadela, hots, arazoa ekidin nahian dabilela ele-fantea egongelan dagoela aitortzen ezduena.Ez dakit euskaldunok ere ez ote dugun au-

rrez aurre elefante ikaragarri bat, gertatzenari den guztia lausotzen digun piztitzarra.Profil lingusitikoen gaiak hautsak harrotu zi-tuen gurean. Hortik aurrera, erreskadan eto-rri ziren EAEk PISA datuetan ateratako datueskasen errua euskarak zuela zioten artiku-luak eta euskararen aurkako beste hainbateraso. Horren aurrean, ordea, ez dakit eus-kaldunok batu beharrean ez ote garen ba-nandu.Urtero legez hutsik egiten ez duen eta

hainbat otordutako tertuliak ozpintzen ditueneuskalkia eta euskara batuaren inguruko so-lasaldiek ere izan dute euren lekua pasatuden urte honetan. Gai honen inguruan izandiren hainbat akusazio madarika nitzake,baina ez nator aurkariak irabaztera, justu kon-trakoa, batu gaitezen eskatzera baizik.

Elefantea Euskal HerrianElefante ikaragarri bat dugu euskal agerto-kian, eta erdara da aurrean dugun piztitzarhori. Euskaldunok elefantearen orbitan jirabi-raka gabiltza, katua eta txakurra lez elkarrigauzak leporatzen. Bien bitartean, gu geugabiltza piztia elikatzen. Hiztunak galtzen ga-biltza elefanteari izkin egiten diogulako, ezdiogulako parez pare dugun arazoari beharduen garrantzia ematen, eta espainola etafrantsesa hiztunak irabazten dabiltza etenga-be.

Elefantea egongelan

x x xElefante ikaragarri batdugu euskal agertokian, etaerdara da aurrean dugunpiztitzar hori

x x x x x x x x x x x x x x x xanartz izagirrex x x

Euskarari kalte besterik egiten ez diotennorgehiagokak sortu ditugu, eta dagoenekoahaztu zaigu euskarak duen arazo nagusienaez direla euskalkiak, ezta euskara batua ere,espainola eta frantsesa baizik. Ireki ditzagun begiak, eta behatu aurrean

duguna. Elefante ikaragarri bat dugu egon-gelan eta berandu baino lehen arazoari aurreegin ezean, elefanteak berak kenduko dugure hizkuntza euskal eszenatokitik. Desage-rraraziko ditu euskalkiak, euskara batua, etaazkenik gu, euskaldunok. Onar dezagun, ele-fante bat dugu egongelan, eta ez du berekabuz alde egiteko intentziorik. Batu gaite-zen, ez banandu. Egoera honen aurrean, eus-kaldunoi, ez zaigu batzea beste aukerarikgelditzen, euskal agertokian bizirauten jarrai-tu nahi badugu behintzat. Bizirik jarraitzea, ho-rixe baita une honetan euskarak duen erronkanagusienetako bat. Hiztunak irabaztea, eta ezhiztunen arteko lehiak sortzea. Batu gaitezen,beraz, elefantea handiegia baita ezikusiarenaegiteko, eta arazoa handiegia baita oraindikarazo gehiago gehitzeko.6

x x xESANA DAGOx x x x x x x x x x

x x x“Asko gustatzenzaizkit kolorebiziak eta argiak.Jendeak dio koloreakaldartearen araberaaukeratzen direla,baina ez dut ustehori horrela denik”OLATZ ALKORTAmargolaria

x x x“Gerra batekfilosofia guztiaaldatzen dizu”

x x x“Aita ezkerrekoazen, abertzalea;ama ere bai. Ni betiizan naiz zerbaitegitekoa. Herriaaskatzeko, norberaaskatu behar da, etahorretarako buruaaskatu behar da”MIREN ODRIOZOLAinternazionalista

Olatz Alkorta.

x x xHIZKUNTZ ESKUBIDEAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

iritzia x x x x x x x x x10

sAZPEITIERA ETA GAZTELANIA ‘BATUA’.‘Ebakiye’, ‘hutse’, ‘infusiyuek’... Herriko kafetegi honetan kontsumitutako gosariendeskribapena azpeitieraz idatzita dago fakturan. Alabaina, gainontzeko informazio guztiagaztelania ‘batuan’ dago. Gaztelaniaz dagoen fakturaren partea euskalkian jarri edo euskarabatuan jarri, hori izan daiteke hurrengo urratsa. . Uztarria. 9Herritar bat.6

x x x x x x x x x iritzia 11

Zapatariaren biloba naiz. Epertzelaita za-pataria zen nire aitona. Horregatik, askotanentzun dugu gure etxean Errezilgo zapataria-ren kondaira. Ari zela, ari zela, zapatak egitenahaztu zitzaion zapatari akerraren istorioa.Azken boladan, sarritan burura datorkidankontua da. Eta beti euskarari lotuta. Ez dakitikasteko beste hizkuntzak baino zailagoa alaerrazagoa den gure hizkuntza zaharra; daki-dana da, neketsua eta astuna dela norbereama hizkuntzaren erabilera egokiaz etenga-be zalantzaz josia egotea. Jakinekoa da gure gaitasuna mugatua dela

Ama hizkuntzax x x x x x x x x x x x x x x xtxetxu urbietax x x

x x xIKUSTEKOA!x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

sSAN SEBASTIAN ONDORENGO AJEAK.Parrandaren ondorenak utzitako ajeak begibistakoak izan dira beste behin ere. San Sebastian Egunean, goizean, EuskalHerria auzunean burnizko hiru pibote eraitsita azaldu ziren, ustez auto batek botata. Txikizio guztiak, ordea, ez dira aproposegindakoak izaten; batzutan, nahigabe, gauza ez izanaren poderioz gertatzen dira horrelakoak. .9 Ainitze Agirrezabala6

eta zenbat eta euskara zuzenagoa erabilinahi izan, zailtasun gehiago ditugula. Bainairuditzen zait hori ez dela kontua. Agian, nireautoestima arazoa izango da, baina uste dutnorbait euskaraz ari den guztietan, wassape-ko auto-zuzentzailea bezala, badagoela nor-bait zure jarduneko akatsak zenbatzen aridena.Lehen, xapoon euskara traketsa zela en-

tzuten nuenean (Goierrikoena eta tolosalde-koena, haiena bai goxoa), haserretu egitennintzen. Orain gazteen euskara maila kaxka-rra dela entzuteak amorratu egiten nau. Ho-

betu litekeena hobetzen saia gaitezen, bainaera baikorrean, beti arantzak azpiamarratubeharrean tarteka lora lirainari lehentasunaemanez. Garaian garaikoa. Edo, orain 200urteko gure idazleen lanek EGA gaindutukoote lukete? Euskalduna izateak ez nau harrotzen, eus-

kara maitatu eta euskaraz amets egiteak,bete egiten nau. Erabili maite dugun euskarakonplexurik gabe, eta azpeitiarron eran badahobe. Ladutxek kantatuko lukeen bezala, ‘zerlitzateke Euskal Herria azpeitiarron jardunikgabe’.6

iritzia x x x x x x x x x12

x x xURTARRILEKO ARGAZKIEN OINAK. HIL HONETAN...x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

HOTZ. Oso balorazio ona eman dio Udalak aurtengodanborradari. Neuk ere balorazio ona ematen diot, partehartu eta primeran pasatu dudalako, giro ona egon dela-ko. Aurtengoan, gainera, gure taldeak bitan jo du. BainaUdalari eskaeratxo bat. Datorren urterako mesedez ezprogramatu horrelako hotzik, hanketako behatzak orain-txe ari zaizkit eta bere onera etortzen.

Helduen danborrada

IKA, IKA, IKA... Ihauteriekin neguko jaiei adio esangodiegu, eta udaberriarekin batera Korrika berriro. EuskalHerriko lurralde denetatik igaroko da euskarari hauspoaeman nahi dion jai nazionala. Apirilaren 5ean izango omenda Azpeitian. Hor egongo gara berriz ere biurtero bezala,udaberriarekin indarberrituta laisterka pixka bat egitekoprest.6

Hemen dator korrika

SENIDETZAK, 30 URTE. Azpeitia eta Hazperne anaikidetuta (arrebakidetu-ta? nebakidetuta?) gaudenetik gero eta ekintza gehiago eta aberatsagotan dihar-dugu. Azkena, bost etapatan egitekoa den ibilaldi arrakastatsua. Kantuan ere elka-rrekin badaramatzagu urte batzuk Santiyo egunean. Pixkanaka-pixkanaka iparraeta hegoaren muga apurtzen ari garelakoan nago. Ez al duzue ala uste

Azpeitia-Hazparne

AZPEITIAR HITZEN ALTXORRA. Natul-natul hitzeite omen deu azpeitia-rrok eta natul-natul jarraitu asmoz, guriek dien hitzek galdu ez ditezen eskau digubebialtzeko dakizkiunek. Nik neuk zerrendatxo bat bialuyobet: atzeko kurrunperie,mari lasarte, txupasien ibili, melonperakue, oilo-habiye, txori-tranpie, panderue, erdikaleko festak... Gaztiauek zeatenak ba al dakizue hauek erabiltzen?

Natul Euskara Taldea

x x x x x x x x x x x x x x x xmaite garmendiax x x

Danborren oihartzunak isildu berri direla, jaiegutegiak atsedenik ez digu ematen, eta inauteriakate joka dauzkagu. Inauteriak munduan zehar erroturiko festa paga-

norik zaharrenetarikoa dira, eta jatorria bilatzeko5.000 urte atzera joan beharko genuke, antzinakoSumeriara. Gaur egungo inauteen kontzeptua,aldiz, erromatarren garaitik dator, Bacoren omenezospatzen ziren jaietatik, alegia. Iluntasunaren garaiaren bukaera datorrela alda-

rrikatzen da, lurra esnatu eta beste ziklo oparoagoahastera doalarik. Kristautasunak berera ekarri arren, inoiz ez du

guztiz lortu bere izaera askatzaile eta katartikoa it-zaltzea, injustitzia handiko garaietan botereari aurkaegiteko tresna bihurtzea baizik. Gaur egun nire jairik gustukoena den arren, hel-

dutan azaleratu da nire inauterietako sena, Azpeitiraetortzen hasi nintzenean, hain zuzen.

Inauterietako senax x x x x x x x x x x x x x x xchusemi vicentex x x

Zaragoza bezalako hiri handietako inauteek jai in-portatuaren kutsua daukate, euren presentzia ezbaita nabaritzen hiriko bizitzan. Kalez jantzitakoakgehiengoak dira, eta zenbait tabernetako giroa etaudalak antolaturiko desfilea alde batera utziz gero,egun normal bat dela pentsa daiteke.Hori dela eta, urteetan zehar inauteriak festa

arrotza izan ziren niretzat, hainbat zoro lotsagabe-entzat baino ez zela pentsatuz.Baina nire aurreiritzi guztiak albo batera gelditu

ziren Azpeitiko inauteriak bizitzen hasi nintzenean.Umorea eta jatortasuna oinarri harturik, azpeitiarrekgrinez ospatzen dituzte inauteriak, herriko ezkontzaerraldoia den elegante egunetik astearteko gaupa-seroak etxeratu arte. Festa giroan murgildu eta urteen poderioz, lehen-

go gutxiespena zaletasun bilakatu da nigan. Hustuditzagun ganbarak! Dantzan jar ditzagun jostorra-tzak! Hementxe direla inauteriak!6

Luther-en urtea” dugu iragan urriaren 31tik da-torren urriaren 31ra, orduan beteko baitira 500 urteLuther-ek induljentzia-salmentaren aurkako 95 tesisonatuak zabaldu zituenetik, sekulako arrakastaz.Zer dira, bada, induljentziak? Orduko eta gaurko

eliz doktrinak irakasten duenez, Jainkoak apaizarenbidez bekatuak barkatzen dizkigunean, “erru-hon-dar” bat geratzen da, hil eta gero purgatorioko oina-zetan ordaindu beharrekoa; zor hori, ordea, ezabadaiteke –norberarentzat nahiz norberak nahi duenhildakoarentzat– induljentzia irabaziz, deboziozkozenbait ekintza eta beste zenbait baldintza betez.(Halakoak duela 500 urte irakastea, tira, baina gaur?)Leon X.a, orduko aita santua harago joan zen. Va-

tikanoko San Pedro basilika arranditsua eraikitzenari ziren. Sekulako dirutzak behar. Nondik atera?Modu erraz bezain itxuragabea asmatu zuen: Europaguztian induljentziak saltzea. Zenbat diru, hainbesteinduljentzia. Zenbat eta diru gehiago, hainbat eta

Luther-en urteax x x x x x x x x x x x x x x xjoxe arregix x x

purgatorio-urte gutxiago. Diruak kutxan tintin eginorduko, purgatorioko arima errukarria zerura airean.Praktika lotsagarri haren aurka altxatu zen Luther,

teologia-irakasle distiratsua. Aita santuak zorrotzerantzun zion: bere tesiei uko egiten ez bazien, esku-mikatu egingo zuela. Luther-ek eutsi egin zion, etaaita santuak eskumikatu. Printze eta jende askok ja-rraitu zioten, eta han abiatu zen Elizen Erreforma.Oker handirik gabe esan daiteke, Nazareteko Je-

susek Galileako herrixka pobreetan bihotz berri etamundu berri baten amets ederra hots egin zuenetik,eliz gertakari garrantzitsuena izan dela. Areago: ha-rrezkeroztik gaurdainoko historia politikoa eta kultu-rala –Europan ez ezik, munduan– ez dago ulertzerikLuther-ek bultzaturiko Erreforma gabe. Esate bate-rako, erlijio-askatasuna eta erlijio-gerrak, biak.Halere, Jesusen Ebanjelioa egungo munduan uler-

tu eta biziko badute, Luther-ek egindakoa baino jauzihandiagoa egin behako lukete gaur Eliza kristauek.6

Galdetzen hasita,sansebastianetakoarrakasta eta gero, Udalak jarriko al duudan txu-txu trena? . Uztarria

Tatuajerik ba alduzu? Edo egitekoasmorik bai?. Ainitze Agirrezabala

IÑAKI ESNAOLA31 urte

“Ez daukat, etaegiteko asmorikere ez. Gustatzenzaizkit, baina

marrazki bakarra izan dadila, etaezkutuko lekuan. Ez beso osoabetea; azala ikus dadila, alegia.Tatuaje koloretsu horiek ere ezditut gustuko. ”.

MARIAJESUS AMENABAR53 urte

“Tatuatzailebatzuk egundokoeskua dute, etaartelan onak

egiten dituzte, baina neu ez nautentatzen, eta ez da orratzaribeldurra diodalako. Ilea kolorezaldatzera animatzen naiz, bainahortik aurrera...”.

JANIRE CRUZ28 urte

“Ez daukattatuajerik, etaegiteko asmorikere ez dut,

momentuz. Besteren gorputzeanikusteko gustatzen zaizkit:besoak tatuajez betetadituztenak, adibidez. Inoiz eznuke tatuatuko bikotekidearenizena, ezta inoren aurpegirikere”.6

xxxINKESTAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x iritzia 13

iritzia x x x x x x x x x14

x x xHAU HOLAXEENKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x xenok sudupex x x

Hurritz, maraka bat daukazu esku arte-an. Amak prestatu dizun perkusioak ez du pa-rekorik: ur botila barruan garbantzuak dabil-tza saltoka. Zuk besotxo horretan gordetzenduzun indar guztiarekin eragiten diozu, raka-raka-raka...Kolpearen magia deskubritu zenuenetik ez

dago gure belarri mintzentzat zure jostailuekzurezko zoruaren kontra ateratzen dutenhotsa baino musika gozoagorik. Isilik dagoe-na hi la badago, ederki erakusten duzuhemen zein dabilen bizi-bizi.Zarataren zera hau zure protesta egiteko

Atera, atera...x x x x x x x x x x x x x x x x x xxabi bordax x x

modua izan daitekeela pentsatzera etorrinaiz. Hau da, ez si eta ez no, Argentinako ka-zeroladak ekarri dituzula etxera. Azken helbu-rua zein duzun asmatu ezin badut ere, aitortubehar dizut Buenos Airesko Plaza de Mayoinguruan biltzen zirenek politikari argentina-rrei eragindako hotzikararen adinakoa sentia-razten didatela zure zartateko erritmikoek.Egia da, hemen ere badira etxeko kazola

edo zartagina hartu eta kolpeka hasteko nahibeste motibo. Negu erdian argindarra neurri-gabe igotzea, Donostiako 84 urteko gizonbaten etxe-gabetzea, Osakidetzako murriz-

keten eraginez Galdakaoko ospitaleko pasi-lloak ohez beteta ikustea, euskarazko prent-sari kendutako diru-laguntzak, Garoña berri-ro irekitzeko mehatxua... Bakoitzagatik doze-na kolpe emango bagenizkio zartaginari,gaupasa egiteko adina lan genuke.Hurritz, laster ditugu Kaldereroak Azpei-

tian. Aska genitzake bertan bion burrundara-ko grinak, pare ederra osatuko genuke. Jodezala bakoitzak nahi duen horren alde edokontra, eta elkarrekin sor dezagun azalean oi-loipurdia ateratzeko moduko musika kakofo-nikoa: ta-ta-ta, ta-ta-ta, ta-ta...6

xxxx x x x x x iritzia 15

Erik Etxeberriari egokitu zaiohil honetan ‘Erotikan PLax!’ atale-ko sexu-galderei erantzutea.Nondik datorkizu sokamutilizateko afizioa?Txiki txikitatik izan dut gustuko.Gure amona oso zezenzalea zen.Gogoratzen dut, Miserikordiaaurrean, barandila berde haienatzean, han egoten zela ordubetelehenago zezena noiz agertukozain.Sokamuturrak bezainbeste-ko garrantzia al du sexuali-tateak zure bizitzan?Ez dira konparagarriak. Baina bai,biak dira niretzat garrantzitsuak.Gaur egun gazteen arteansexualitateaz lasai eta pa-txadaz hitz egiten dela esan-go zenuke?Lagun artean bromak eta adar jo-tzeak asko, baina gero serio hitzegiterakoan, oraindik natural ezdugula hitz egiten esango nuke.Nondik eta nola gustatzenzaizu sokari heltzea?Aurreko puntatik, eskubiko eskua-rekin eta gogor.Zezena gidatzea da zure

Erotikan Plax!x x xhaizea egiguren-edurne mendizabal (Arremanitz-eko kideak)x x x

Bakoitzak bere aldera tiratzeaondo dago, baina beti tamainan,eta elkar zedituz.Inoiz harrapatu zaitu zeze-nak?Eskolan azterketa garaian, beti az-keneko momentuan zezenak ha-rrapatu arte.Sokaneskak noizko?Lehenbailen, hurrengo urtean ber-tan bada, hobe. Ederra litzateke.Nik gustura pasako nioke errele-

boa neska bati. Bat gehiago izan-go litzateke.Haurtzaroko une bat?Nire anaia jaio zenean.Txoko erotiko bat?Sistiaga erreka.Jaki estimulagarri bat?Txokolate beltza.Abesti bat?Laboaren ‘Izarren hautsa’.Usain goxo bat?Ume jaio berriaren usaina.6

xxxERIK ETXEBERRIAx x x

x x xErotikan Plax! Sexu eta bikote aholkularitza:Sindikatu Zaharra, 2. solairuawww.azpeitikoudala.eus/sexu 688897920Hitzorduak, otsailean: hilaren 8an (16:00-19:00) eta 18an (10:99-13:00).

funtzioetako bat. Oro har,zure bizitzan jendearekinharremanean gidatzeko rolahartzea duzu gustuko?Ez, ez nuke esango. Momentu edokasu batzutan hartzen dut paperhori, baina orokorrean denon arte-an gidatzea gustukoago dut.Soka gehiegi tiraz gero, etenegiten da. Nola mantentzenda harreman baten soka osa-suntsu?

Jaio. 30 urte.Herria. Azpeitia.Bizitokia. Azpeitia.Lanbidea. Tornularia.

Arropa, eskuz eskuElkarguneko proiektuaren baitan, herritar talde batarduratzen da arropa jasotzeaz, txukuntzeaz etabanatzeaz. Horra prozesua, irudietan. .9Ainitze Agirrezabala

mamia x x x x x x x x x klik!16

sARROPA BILKETA.Urtebete baino gehiago da Elkarguneko egitasmoaren baitan, arropa bilketa eta banaketa martxan jarri zuela Elkar-ekinek. Geroztik, sekulako arropa pila bildu dute, eta herritar talde bat arduratzen da jasotako guztia antolatzeaz etabanatzeaz. Arropa nahiz mota guztietako material erabilgarria dohaintzan eman nahi duten herritarrek hiru gunedituzte horretarako: Soreasuko Elkargunean, ostiraletan, 16:00etatik 20:00etara, eta zapatuetan 10:00etatik 13:30era;Plaza Txikiko Gazte Informazio Bulegoan, goizez, egunero, 10:00etatik 13:00etara, eta astearte eta ostegunarratsaldeetan, 17:00etatik 20:00etara; eta Artzubiko Iraurgiren Haur Hezkuntzako eraikinean. Bidaniatik, Goiaztik etaErrezildik ere ekartzen diete arropa. Argazkian, herritar bat arropaz betetako poltsa Gazte Informazio Bulegoan uzten.

s ARROPA BERIKUSI ETA SAILKATU.Jasotako arropa guztia banan-banan berrikusten dute. Balio ez duena bota egiten dute, zikinadagoena garbitu eta hemen janzteko modukoa ez dena kooperazio taldeetara bideratzen dute.Ondoren, generoaren, adinaren eta urte sasoiaren arabera, kaxetan sailkatzen dute arropa.Argazkian, Maje Rezola, Maria Luisa Irulegi eta Juani Amenabar arropa berrikusten.

klik! x x x x x x x x x mamia 17

GARBITZEN.Herritarrek emandakoarropen artean denetikaurkitu dutela dio Irulegik:“Labatiba, bankuko libretak,eskriturak, argazkiak,estreinatu gabeko arropaetiketa eta guzti, hautsitakoarropa...”. Luzaroan gordetakoarropek lizun usaina izatendutenez edo zikinak erejasotzen dituztenez,Elkargunean bertangarbitzen eta lehortzendituzte.

s

sBANAKETA, AZPEITITIK KANPORA.Hemen erabilgarri ez den arropa hainbat kooperaziotaldeen bidez munduko txoko ezberdinetara bideratzendute, besteak beste, Senegalera, Paraguayra, Greziara etaSaharara. Guzti horiez gain, Donostiako aterpetxera etaLakabe herri okupatura ere bidaltzen dute. Argazkian, IñakiLizaso Paraguayra bidaltzeko kaxak kargatzen.

mamia x x x x x x x x x klik!18

IZARAK, MANTAK ETA OINETAKOAK.Arropaz gain, izarak, mantak eta oinetakoak ere ematen ditujendeak dohaintzan. Neguan, manten eskaria handia izan delaazaldu dute. Oinetakoak, berriz, neurrien eta urtaroaren araberasailkatzen dituzte.

s

sBANATZEKO PREST.Generoaren eta urtaroaren arabera sailkatutako arropaarropategian gordetzen dute, ondoren erabiltzaileei banatzeko.Neurri batzuetan soberan jasotzen dute arropa, baina premiahandiena 7 urtetik 13ra arteko adin tartean dagoela aitatu dute.Era berean, beharra duten familien kopuruak gora egin dueladiote. Argazkian, Rezola, Irulegi eta Anamari Campos. MilaLanda ere aritzen da bolondres.

s

sBIGARREN ESKUKO ARROPA, SALGAI.Elkar-ekinen gastuei aurre egiteko, Elkargunean oso modu onean salgai jarri dute hainbatarropa. Irudian, bi bolondres arropak zintzilikatzen eta prezio txartelak jartzen.

klik! x x x x x x x x x mamia 19

ARROPA BANAKETA.Azpeitiko Udaleko Gizarte Zerbitzuek bideratzen diete herrian beharrik handiena duten pertsonen zerrenda.2015eko urritik 2016ko uztailera, 106 familiak (409 herritar) jaso zuten arropa zerrenda horren bidez. Guztira,hiru banaketatan, 810 pertsona “goitik behera” jantzi zituzten.

s

Argazkian, erabiltzaileak txartela erakusteneta dagokien arropa jasotzen.

“Nire senarra, Joxe Mari Etxenagusia, pilotariprofesionala zen, eta urte batzuk zeramatzanosasunez gaizki. Frontoira joaten zen pilota-zale batek aholkatuta ezagutu genuen ReneLevi makrobiotika Europan zabaldu duenmaisua. Frantziako Saint Gaudens herriandago. Aterpetxe modukoa da, eta asteburuapasatzera joan ginen. Zentroan sartu ordukoesan zion: ‘Puf, odola ura bezala duzu’. Jate-koa eskaini ziguten, hitzaldi bat entzun ge-nuen, eta Joxe Mari hara itzultzeko gogoz ge-ratu zen. Hala, egun batzuk pasatzera joanginen: makrobiotikaren filosofia ezagutu ge-nuen, kozinatzen ikasi... Dieta zorrotza jarrizioten, baina okerrera egin zuen. Donostiaraitzuli, analitika egin, eta leuzemia zuela esanzioten. Azkar ospitalean ingresatzeko agindu

Zer jan, hura izanBizitzeko filosofia bezala elikadura barazki-jalea,beganoa eta makrobiotikoa ardatz dituzten herritarrenesperientziak jaso ditu Uztarriak. .9 Ainitze Agirrezabala

Marian Fabriquek makrobiotikako aukera zabala prestatu du erreportajerako: miso zopa, kuskusa gomasioar

mamia x x x x x x x x x gizartea20

Pertsona batek jaten duenaaztertuz gero, haren izaera ezagutu daitekee-la diote. Edo, alderantziz ote da? Norberarenizaeraren arabera aukeratzen ote da elikadu-ra mota? Elikatzeko modua dieta hutsa bainoharatago, bizitzeko filosofia dela diote hain-batek. Azpeitian ere badira barazki-jaleak,beganoak eta elikadura makrobiotika egitendutenak.

MARIAN FABRIQUE

x x xAdina. 49 urte. x x xElikadura modua.Makrobiotika. xxxNoiztik.Duela 26 urtetatik.

“Yin eta yang, hori da bizitza”

tzia ezagutu duen jende asko bideratu duguFrantziara. Gaixotasunagatik-edo makrobioti-ka egin behar baduzu, jar zaitez aditu bateneskuetan, inoiz ez zeure kasa.Elikadura makrobiotikoaren oinarria, batez

ere, zerealak dira, integralak eta ekologikoak.Barazki zopak eta potajea ere bai. Arrainpixka bat, haragi txuria oso-oso gutxi eta go-rria batere ez. Eta fruta garaikoa eta bertakoa.Gure etxean ez dago esne konbentzionalik,edari freskagarririk, gozo gauzarik. Aurrezprestatutako jakiak saltzen dizkigute, eta ho-rrek guztiak gaixotasunetara garamatza. Inte-res asko dago horren atzean, medikuntzatikhasita. Haiek gaixoak behar dituzte, eta gizar-te eredu honekin gero eta gaixo gehiagoegongo da. Orain, modan dago makrobioti-ka, eta nik ikusten dudana da zerbait modan

“Esnekiak kontsumitzea utzi nuen aurrena,duela bi urte. Esneak ez dit inoiz onik egin.Esnea uztea ez zitzaidan batere kostatu; bai,ordea, esnekiak: gazta, jogurrak... Baina osoegoskorra naiz, eta zorrotz eutsi diot hartuta-

rekin, bainak, dilista gorriak, eta azalorea eta antxoak tenpuran. Postrerako sagar errea. x x xAinitze Agirrezabala

zioten, baina Reneri deitu, lana eta dena utzi,eta elkarrekin Frantziara joan ginen. Erabakibat hartu behar duzu eta zaila da, baina JoxeMarik garbi zuen han jarraitu nahi zuela. Zortzihilabete egin zituen; ni bueltaka ibili nintzen.Etxera itzuli eta lehen urteetan, beldurragatik,oso zorrotz jarraitu genuen dieta, bekaturikegin gabe. Pentsa, 1993an ezkondu gineneta Jose Marik bodara bere jatekoa eramanzuen. Apenas genuen bizitza soziala. Orain jabai, eta familiako bazkariren bat-edo dugune-an instintiboki badakigu zer-nola jan. Kakotxartean, garairik zailenak harrapatu genituen.Duela 26 urte, makrobiotika aipatu eta jende-ak uste zuen sekta zela. Arraroak ginen. 21eta 17 urteko bi seme-alaba ditugu, eta etxe-an 1991tik makrobiotika egiten dugu. Geroz-tik, arrazoi desberdinak medio, gure esperien-

jartzeak filosofia galtzea dakarrela. Jendeakmakrobiotika erremedio bezala hartzen du,baina ez da medizina, bizitzeko filosofia bai-zik. Beti bilatu behar duzu elikaduren artekooreka. Yin eta yang; hori da bizitza, oreka”.

ANDER LARRAÑAGA

x x xAdina. 21 urte. x x xElikadura modua.Barazki-jalea. xxxNoiztik.Duela urte eta erditik.

“Bizi estilo bat da”

gizartea x x x x x x x x x mamia 21

Bizitzeko hainbat elikadura modu daude.Haietatik hiru sakondu ditu Uztarriakerreportaje honetan.

BIZITZEKO ELIKADURA MODUAK.Makrobiotika. Yin eta yang elikagaiakbereizten dira, eta horien arteko oreka bilatubehar da ongizatea eskuratzeko. Bereziki,zerealak, horien artean arroza, lehenestendituen elikadura da, orekarako beste barazkieta labore naturalak erabiliz. Aldi berean,tratamendu kimikorik gabe hazitako, eta ahalbada, prozesu industrialik gabeko elikagaiakgomendatzen ditu. Makrobiotika GeorgeOshawa japoniarrak (1893-1966) landu,aurkeztu eta eman zuen aditzera.Beganismoa. Animalienganakoerrespetuan oinarritutako bizimodua etafilosofia da, Ingalaterran 1944an sortua.Antropozentrismoa, hau da, gizakia ororengainetik jartzea arbuiatzen du. Animalieneskubideen alde eta haien esplotazioarenkontra egiten du, eta begano gehienakbarazki-jale zorrotzak dira. Animalia jatorriaduen produkturik (arrautzak, esnekiak,eztia…) ez dute kontsumitzen.Begetarianismoa. “Begiak dituztenizakiak ez jatea" da oinarri nagusia.Begetarianismo barruan joera desberdinakdaude, baina, oro har, animaliekikoerrespetuan oinarritzen da. Horren arabera,barazki-jaleek ez dute animalien erabileraonartzen, ez jateko eta ez dibertsio iturrimoduan ere. Begetarianismoa osokontzepzio zaharra da. Indian eta antzinakoGrezian aurkitzen dira lehen testigantzak.

x x xBIZI-FILOSOFIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

mamia x x x x x x x x x gizartea22

ko erabakiari. Harrezkero, mokoak-eta gu-txiago ditut. Animaliekiko errespetuaren kon-tzientzia betidanik dut, eta duela urte eta erdierabaki nuen haragia eta arraina ere dietatikkentzea. Saiheskia edo txuleta eder bat ken-tzea pixka bat kostatu zitzaidan, baina hau ezda aldi baterako dieta, bizi estilo bat da. Barazki-jaleengatik neuk lehen esaten

nuen: ‘Puf, horiek tomatea eta letxuga baka-rrik jango dute’. Baina konturatu naiz aukerazabala dagoela. Dena ekologikoa jaten saia-tzen naiz, baina oso garestia da. Gurasoene-an bizi naiz, eta etxean haragia jaten dute,baina familian inoiz ez da oztopoa izan bege-tarianoa izatea. Aitak komentarioak, beti:‘Orain ere jango hukek txuleta eder bat!’.Noski, nire gorputza ohituta zegoen 18 urte-an haragia jatera, eta haragia kendu eta bi as-tera anemia gogorra izan nuen. Berez, onenada dietatik haragia pixkanaka kentzea, bainazorrotz moztu nuen. Hor oreka bilatu beharda: batetik kentzen duzuna, bestetik lortu.Xerrak dituen proteinak kinoa entsaladatik lorditzakezu. Begetarianoa naizenetik, garbia-go jaten dut, gorputzak errazago digeritzendu, komunera joateko hobeto moldatzennaiz, eta gutxiago gaixotzen naiz. Etxetik kanpo jaterakoan inoiz ez da muga

izan barazki-jalea izatea. Azkenean, urdaiaz-pikoa beharrean esparragoak jaten ditut, etaharagiaren ordez, tortilla. Ez da duela hama-bost urte bezala. Gaur egun, jatetxeak eta ta-

bernak prestatuta daude. Pixkanaka, kulturaere zabalduz doa. Europan zehar bidaiatudut, eta zenbait herrialderekin alderatuta,oraindik oso atzeratuta gaude. Hainbat herri-tan supermerkatu handiak daude barazki-ja-leentzat egokituta. Hemen, berriz, txoko bat,pasillo bat besterik ez dugu. Autodidakta naiz, baina dieta begetariano

orekatua egitea oso zaila da. Hasiberritan,produktu asko eta asko ez dituzu ezagutzen,asko informatu behar duzu, baina jakin eginbehar da Interneten informazio egokia aurki-tzen. Nutrizionista begetariano batek aholka-tuta, egunean hirutan, jatorri begetaleko1.000 produkturen proteinak xehetuta di-tuen elikadura-osagarria hartzen dut. Kontuada justukoa sarri jatea, sagardoa bezala”.

AINHOA REZABAL

x x xAdina. 22 urte. x x xElikadura modua.Beganoa. x x xNoiztik.Duela bi urtetatik.

“Jarrera politikoa da”

Gure etxean betidanik kontsumitu da haragiasko, baina animaliekiko nire jarrera aldaketa16 urterekin hasi zen. Jabetu nintzen anima-liak ez genituela norbanako bezala errespe-tatzen. Funtzio bat betetzeko genituela, ob-jektu bezala. Hala, 16 urterekin haragiakendu nuen dietatik, eta geroztik, ez dut inoizharagia jateko tentaziorik izan. Animalietatik eratorritako ezer ez dugu

jaten: ez arraina, ez haragia, ez esnea eta es-nekiak, ez arrautza eta ez eztia. Lekaleak, fru-tak, zerealak, barazkiak, fruitu lehorrak... jatenditugu. Egungo gizartean dena eskuragarridugu, eta oso erraza da %100ean dieta be-getala jarraitzea. Jendeak uste du garestiadela beganoa izatea, belar-dendako produk-tuak kontsumitzen ditugula, baina hori ez dahala. Egia da, oraindik ere, hiri handietan, Do-nostian esaterako, aukera askoz ere zabala-goa dugula, baina herriko hainbat tabernatanhanburgesa begetalak eskaintzen dituzte,eta bazkariren bat dudanean jatetxean aurrezabisatzen diet beganoa naizela, eta inoiz ezdut arazorik izan.Nik beti izan ditut ideiak argi, eta nire arra-

zoiak benetan sendoak direla ikusita, amaketa ahizpak hasieratik errespetatu ninduten.Aitari gehiago kostatu zaio ulertzea, pixka battradizionalagoa da eta. Nire esperientziare-kin, etxean kontzientziatu egin dira. Gainera,baditut lagunak beganismoarekin interesatueta nire esplikazioak entzun ondoren begano

Larrañagaren otordua: garaiko entsalada, dilistak eta intxaurrak.

“Beganismoa ez da dieta bat, animalien era-bilera oro ukatzen duen jarrera politiko batbaizik. Sentitzeko ahalmena duen norbanakooro errespetatua izan behar dela defenda-tzen dugu. Beganismoak animalien askape-na bilatzen du, eta 19 urte nituenean Donos-tiako Askekintzan hasi nintzen militatzen.

Rezabalen bazkaria: berenjena betea, seitana saltsan eta sagar errea.

gizartea x x x x x x x x x mamia 23

egin direnak. Kalean denetik esan didate,baina beganismoaren inguruko hitzaldi askoentzun dut, eta badakit nola erantzun haiei.Adibidez, haragirik jan gabe proteina gabeziaizango dudala esaten didatenei azaltzen diet

begetaletatik ere lor ditzakedala. Gakoa daelikagaiak modu egokian konbinatzen jaki-tea. Egungo gizartean, dieta oso hiperprotei-koa egiten da, eta horrek luzera egundokoarazoak ekarriko ditu. Gehiegikerian gabiltza.

Bestalde, etxean katua eta txakurra ditugu.Ez da tokirik egokiena kale etxea animaliakizateko. Askoz ere hobeto biziko lirateke as-keago diren espazio batean. Gure animaliek%100 elikadura begetala jarraitzen dute”.

Bertakoa eta garaikoaEgungo gizartean, “modu egokian eta orekatuan jatea, denetik etatamainan jatea” dela esatea “mito hutsa” dela dio Aitziber Aizpurunutrizionistak. “Bertakoa eta garaikoa jatea” da gakoa. . A. Agirrezabala

Euskaldunok garrantzia han-dia ematen diogu jateari. Mahaia-ren bueltako erritua euskal kultu-ran ondo errotutako usadioa da.Ikerketen arabera, munduanmetro karratuko Michelin izargehien dituen herria da gurea.Baina gaur egungo gizarteanondo jaten al da? Edo, bestelaesanda, zer da ondo jatea? Aitziber Aizpuru (Azpeit ia,

1973) nutrizio aholkulariaren esa-netan, orain arte, “modu egokianeta orekatuan jatea denetik etatamainan jateari” esaten zitzaion,baina gaur egun hori “mito hutsa”da. Gure gurasoen eta aitona-amonen garaian, “denetik jateakbeste zentzu bat” zuela dio. “Ja-nari freskoa, bertakoa eta garai-koa, hura zen zutena. Egun, be-

rrik kontuan hartzen dituen dietakez du zertan osasuntsua izanbehar, batere osasuntsuak ezdiren janari desegokiz osatuta ba-dago. Kasu horietan, hartzendiren karbohidratoak, batik bat,azukreak badira, eta proteinen etagantzen kalitatea ez bada ona,dieta hori ez da gomendagarria.

Altxor handiena, osasunaAdinaren eta esfortzu fisikoarenarabera dieta aldatu behar dengaldetuta, “oinarria bera” dela dio.Elikagaien kalitatea eta kantitateakontuan izatea “beharrezkoa” da,baina, noski, “beharrak desberdi-nak” dira. “Umeen kasuan, haiekzer jan erabakitzen duten ardura-dunak gurasoak dira. Umeen es-kubidea da elikadura orekatua etaosasuntsua izatea, eta gure ardu-ra ohitura egokiak transmititzea.Modu horretan, altxor handienaoparituko diegu: osasuna”. Elikagai osasuntsuen aukera

egiterakoan, aholku argia emandu: “Azoka gehiago eta super-merkatu gutxiago. Jaten dena be-netakoa izan dadila, gure aitona-amonen elikadura ohiturak ereduhartuta. Bertakoa eta garaikoa”.6

tekoa” dela dieta orekatu batean.Beraz, “energia ematen duten eli-kagaiak –karbohidratoak, protei-nak eta gantzak– bakarrik aintza-kotzat hartzea ez da nahikoa”; hauda, elikagaien proportzioak baka-

Aitziber Aizpuru. x x xEliku

rriz, hori eta beste gauza asko di-tugu, baina askotan arreta gehia-go jartzen dugu beste horietan;produktu prozesatuetan, alegia”.

Bertakoa eta garaikoaDieta orekatua eta osasuntsuadefinizioz, elikagai guztiak ditue-na litzateke, gaixotasunak saihes-tu eta gure organismoak ondofuntzionatu dezan. Aizpururenesanetan, “ondo jatearen oinarriadira barazkiak eta frutak, zereal in-tegralak, egoskariak edo lekaleak,kalitate handiko proteinak –arrai-na, arrautza eta prozesatua ezden haragia– eta olio osasunt-suak. Beti bertakoa eta garaikoa”. Dena dela, Aizpuruk gaineratu

du “elikagaien proportzioak etahorien kalitatea zaintzea ezinbes-

hasi zenetik. Ikasketak direla eta, lau urte da-ramatza Aldalurrek Arabako hiriburuan bizi-tzen, eta azken ikasturtean erabaki du Erre-kaleorrera mugitzea: “Auzoan egoera oneandauden hainbat logela hustu zirela jakin nue-nean bertan sartzea erabaki nuen. Beti irudi-tu izan zait proiektu oso interesgarria”.Amets Cañirazesek ere auzoa okupatu zu-

tenetik ezagutzen du Errekaleor Bizirik mugi-mendua: “Orain dela hiru urte izan nuen Erre-kaleorren berri. Orduan etxe bat soilik zego-en okupatuta, eta une hartatik iruditu zitzai-dan interesgarria okupazioaren mugimen-dua, jakinekoa delako gazteok ditugunzailtasunak etxe bateko alokairua ordaintze-ko”, azaldu du. Hausnartu ostean, azken ikas-turtean erabaki du Cañizaresek Gasteizko

auzo okupatuan bizitzen jartzea, eta bertakohainbat biztanlerekin harremanetan jarri zenlogela bat eskuratzeko. Hala ere, ErrekaleorBizirik mugimendua “okupazioaz harago”doan proiektua dela azaldu du Cañizaresek,“beste bizi eredu baten alde lan egiten duenmugimendua”, hain zuzen.

Antolatzeko, lantalde ezberdinakEhundik gora lagunek osatzen duten komu-nitatea antolatzea ez da txantxetako egite-koa, eta horregatik, egin beharrak ahalik etaondoen banatzeko, lantalde ezberdinakdaude: azpiegitura, komunikazioa, ekono-mia, kultura, okindegia, kopistegia eta elika-dura, besteak beste. Aldalurrek azaldu due-nez, euren eraikinean bizi den pertsona ba-koitza lantalde bateko kidea da, eta horrelaegiten dute lanen banaketa. “Nire pisukidebatzuk kulturako lantaldean daude, bestebatzuk kopistegian, baina nik une honetan ezdut auzoko lantaldeetan parte hartzen, bestehainbat kontuk denbora asko kentzen didate-lako”. Cañizares, berriz, lantalde ezberdine-tan aritu da, ortuan edota azpiegituran kasu,eta guztietan “oso gustura” ibili dela esan du.Errekaleorren ez dago saltokirik, eta

denda formatura hurbiltzen den gauza baka-rra martxan jarri duten okindegia da. Auzoki-deentzat ogia egiteaz arduratzen den taldeaokindegiko lantaldea da, eta astean bi aldizzabaltzen dituzte bertako ateak. “Horien la-

Auzoa berpiztenErrekaleor auzo okupatuan bizi dira Amets Cañizareseta Beñat Aldalur. Autogestioa da komunitatearenmotorra, eta auzoa biziberritzea xedea. .Maialen Etxaniz

50eko hamarkadan Espainia-tik Gasteizera lan bila joandakoen bizilekuizateko eraikitako auzoa zen Errekaleor.Baina urteen ondorioz, eta hiriaren garapenurbanistikoa tarteko, auzoa eraitsi eta urbani-zazio berria eraikitzeko proiektua aurkeztuzuen Gasteizko Udalak, 2000. urtean. Bi ur-tera, bizilagunen lehenengo lekualdatzeakhasi ziren. Horietako batzuk ez zuten erabakihura onartu, ordea, eta errekurtsoak errekurt-so, udalaren plana bertan behera gelditu zen. Auzoa ia hutsik zegoela eta, etxebizitza

problematikaren aurrean alternatibak bilatze-ra bidean, EHUren Gasteizko campusekohainbat ikaslek Errekaleorren inguruko azter-keta eta lanketa bat egin zuten 2012an. Urte-bete beranduago, auzo hartako 26. portalaokupatu zuten, Errekaleor Bizirik ekimenarihasiera emanez. Mugimenduaren hastape-netan hamar ziren auzoan bizitzen jarri zirenikasleak, eta gaur egun adin tarte ezberdine-tako 150 lagun inguru bizi dira Errekaleorren.Horietako bi dira Amets Cañizares (Azpeitia,1994) eta Beñat Aldalur (Azpeitia, 1995).Aldalurrek zein Cañizaresek bazuten Erre-

kaleor Bizirik mugimenduaren berri hara iritsiaurretik, eta bazekiten zeintzuk ziren auto-gestioan oinarritutako proiektuaren nondiknorakoak. Beñat Aldalurren kasuan, uniber-tsitatean ezagututako lagunak izan zirenproiektua ezagutarazi ziotenak, haiek Erreka-leorren murgilduta baitzeuden egitasmoa

mamia x x x x x x x x x gizartea24

Gazte akelarrean, Errekaleorren. x x xA. Cañizares

nari esker, auzoko bizilagunek ogia jasotzendugu astean bitan, ekarpen ekonomiko xumebaten truke”, azaldu du Aldalurrek. Errekaleor Bizirik mugimenduaren balore-

etako bat “elikadura burujabetza” dela dioCañizaresek, eta hori lortzera bidean auzoanekoitzitakoarekin elikatzen direla esan du:“Elikadura taldea dago, ortuan aritzen dentaldea, okindegikoa, oilategikoa... horieiesker Errekaleorren bertan ekoitzitako pro-duktuekin elikatzen gara, eta bestela, inguru-ko baserritarrei erositako produktuekin”. Okindegia eta baratzea ez ezik, kopistegia

martxan jartzen ari dira zenbait auzokide. Izanere, Gasteizko inprenta batek ateak itxi zi-tuen duela hilabete batzuk, eta negozioarenarduradunek material eta hornigai guztiakErrekaleorreko lagunei utzi zizkietela azaldudu Aldalurrek. Funtzionatzeko moduari dagokionean, Ca-

ñizaresek esan du, antolakuntzako gauzateknikoez gain, asko ikasi duela harremaneninguruan: “Asko hitz egin eta hausnartu dugubotere harremanen inguruan, eta ohikoetatik

maltasunez bizi dute, baina ez dute ahaztenauzoaren jabegoa Gasteizko Udalaren Hiri-gin-tza enpresarena dela, eta gogoan dutehiru urtetan eraikitakoa edonoiz galtzekoarriskuaren aurrean daudela. “Desalojo sus-moak urtero daude, eta horien berri hedabi-deen bitartez jasotzen dugu gehienetan.Udalaren mezu orokorrak ere iristen zaizkigu,biztanleak lekualdatu nahi dituztela edotaezin dela Errekaleorren bizi”, azaldu du Alda-lurrek. “Sarritan” iristen zaizkie halako zurru-murruak, eta “alarma piztu” zen azken aldiajoan den urtean izan zela gogoratu du Aldalu-rrek: “Iaz ere egon ziren desalojo susmoak.Badakigu arriskuan gaudela, baina egoeraez da oso asaldagarria, eta nahiko lasai bizigara”. Errekaleorreko biztanleen aurka zabalik

dagoen prozesu judizialaren aurrean, AmetsCañizaresek dio, Errekaleorreko biztanleen“egunerokotasuneko erronka” dela auzo be-zala hazten jarraitzea, “auzoa zein proiektuadeseraiki nahi dutenek ongi ikusi dezatenErrekaleor bizirik dagoela”.6

Amets Cañizares –argazkian, eskubian– lagun batekin, Gasteizko Errekaleor auzo okupatuko oilategian. x x xAmets Cañizares

gizartea x x x x x x x x x mamia 25

aparte funtzionatzeko beste hainbat modudaudela ikusi eta ikasi dut”.

Aisialdirako eskaintza zabalaLanaren poderioz, egun, gaztetxea (lehen elizazena), zinea, ortua, frontoi estalia, liburutegia,okindegia, taberna edota inprenta dituzte. Aisialdirako “nahibeste eskaintza” dagoe-

la uste du Cañizaresek. Alde batetik, dantzazein eskulan tailerrak, zine emanaldiak, kon-tzertuak, bazkariak edota erakusketak dituz-te. Bestetik, egunerokotasunari lotuta dau-den ekintzak dituzte, eta horiek ere aisialdira-ko jarduera bezala ikusten ditu: “Azken fine-an, egiten ditugun ekintzak gure eguneroko-tasunaren parte direlako eta benetanmotibatzen gaituztelako egiten ditugu. Auzo-an beti dago zer egina: barazkiak landatzea,pareta bat txukuntzea, ogia egitea... bainanahi dugulako egiten dugu. Beraz, hori ere ai-sialdi gisa ikusten dut, eta ez lan bezala”.

Desalojo arriskuaErrekaleorreko biztanleek egunerokoa nor-

iritzia x x x x x x x x x26

S inberguentzako zubia ai-patzeaz gain aizube, aizube, ekarri al dezubeerlojube? eta antzekoak esaten zizkigutenazpeitiarrek urrestildarroi harrera edo agurumoretsu edo burlatia egin nahi zigutenean.Nola matxinbentatarrek, Goierrirekin dugunmuga hortakoek, etxeen, laneen eta horrela-koak esaten zituzten, klik eta klok errealbikokaramelook esaten genien harla-burlaz.Gure garaiko aratzerrekatarrek frantsesekbezala ahoskatzen zituzten erre guztiak, ege,egeka, agdo... Gaur, eskolak Azpeitian kon-tzentratzearen poderioz, galduta daude hiz-kerako ezaugarri horiek ume eta gazteen ar-tean.Min ematen dit Urrestillako Sanjoanetara-

ko gure herriko gazteek egiten dituzten karte-letan nola egiten dieten ihesi euskara idatzia-ren arauei. Pelota partidue eta horrelakoakjartzen dituzte karteletan. Dirudienez, ez gau-zak behar bezala egiteko alperrez, herri hiz-keran edo hizkera adierazkorragoan egitekouste eta asmotan egiten dute. Nik, agurekaskailu honek, nire artean pentsatzen dut,eta bakarren bati esan ere, hori ez delaUrrestillako euskara, izatekotan ere pelotapartiube beharko lukeela, Urrestillan “betida-nik” esan izan den bezala. Uste dut zabaldu den ustea, okerra nire iri-

tzian, euskara arautuak edo akademikoak,nazioaren eta naziotarren euskarak, ez duelaaski indarrik azpeitiarrez pentsatua indar ber-dinez adierazteko, euskara batua funtziona-rioen tresna fosil bat eta pedantekeria litera-riorako tresna bat besterik ez dela. Ahaztuegiten da euskara batua medio ugaritu etakoalifikatu dela euskal hiztuna, baita Azpei-tian ere; euskara batua izan ez balitz ez luke-ela euskaraz hitz egingo azpeitiarren hama-rrenak ere. Euskara batuaren dohaintza diraAgirre, Aldai, Altuna, Aristi, Borda, Gorrotxa-tegi, Murillo, Otamendi, Segurola eta, ez bo-rondate txarrez, ahazten ditudan hainbesteidazle azpeitiar. Gezurra dirudien arren Az-

Azpeitin eta leku gehiagotan

x x xAhaztu egiten da euskarabatua medio ugaritu etakoalifikatu dela euskalhiztuna, baita Azpeitian ere

x x x x x x x x x x x x x x x xramon etxezarretax x x

peitiko egungo bertsolaritza ere hizkera ba-tuari esker gauzatu da. Esango nuke azpei-tiarrek euskara batuan egin dietela ekarpenikduin eta oparoena euskarari.

Foro batean aztertzekoaOndorioz, kosta egiten zait Azpeitiko euska-raren izeneko zenbait ekimen ulertzea, eta“Azpeitiarra eta batuan artien ein nahi deubereizketie, ez azpeitiarra eta beste euskalki-yen artien” bezalakoak onartzea. Ez diet zin-tzotasunik ukatuko, ez eta errakuntzarik ere,hanka sartze kaltegarri bat bezala ikustenditut. Bistan dauzkagun eredu horiek, duda-rik gabe, azpeitiarrak dira baina Azpeitikoeuskara, izatekotan, beste bat litzateke dia-lektorik isolatuenean eginda ere.Ez nuke inor haserretu nahi. Esateko asko

dago. Zergatik ez eztabaida sosegatu batireki honetaz, foro lasai bat.6

jakiteko x x x x x x x x x otsailari begiratua28

Irudhitzen erakusketaIrudhitzen lehiaketako argazki eta testuekin osatuta kalean daUztarriaren egutegia. Lehiaketara aurkeztutako argazki eta testuguztiak ikusgai daude Sanagustinen, hilaren 7tik 21era. . A. Agirrezabala

Urtea estreinatzearekin ba-tera, Uztarria Komunikazio Talde-ak 2017ko egutegia kaleratu du,Irudhitzen argazkilaritza eta litera-tura lehiaketak utzitako fruituekin.Otsailerako, lehiaketara aurkeztudiren argazki eta testu guztiekinerakusketa antolatu du Uztarriak,Kulturaz kooperatibarekin elkar-lanean. Egutegia osatzeko asmoz, ar-

gazkilaritza eta literatura uztartu-ta Uztarriak aurrenekoz antolatuduen lehiaketara 81 irudi aurkez-tu dituzte, guztira. Argazki horie-tatik epaimahaiak aukeratutako12 irudi jasotzen dira egutegian.Irudi bakoitza testu labur batez la-gunduta doa. Testu horiek lehia-ketaren idatzizko atalean partehartu zuten herritarrek idatzitako-ak dira.Argazki lehiaketa Maialen Etxa-

nizek irabazi du, eta argazki sari-tuari ipini dion testuarekin irabazidu Izaskun Egigurenek idatzizko

x x xDATUAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xZer. Irudhitzenargazkilaritza eta literaturalehiaketara aurkeztutakoargazkiekin eta testuekinosatutako erakusketa.x x xEguna.Otsailaren 7tik21era. x x xTokia. Sanagustin.x x xAntolatzailea.UztarriaKomunikazio Taldea,Kulturaz kooperatibarekinelkarlanean.

lehiaketa. 150 euroko saria esku-ratu du bakoitzak.

Lehiaketa, elkarlaneanAzpeitiko Argazki Elkartearekineta Kultur Mahaiarekin elkarlane-an jarri zuen abian Irudhitzenlehiaketa Uztarriak, herritarrakeuskarazko edukien sortzaile iza-teko helburuarekin. Lehendabizi-ko lehiaketan izan den parte-hart-zea ikusita, argazkilaritza eta lite-ratura uztartuko dituen egitasmo-ak antolatzen jarraitzeko asmoadu Uztarriak.6

xxxIRUDHITZEN EGUTEGIAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x x x x x x x x x x x x x x x x x

81argazki. Azpeitian ateratako irudiak izatea zen baldintza,eta haietatik hamabi aukeratu ditu epaimahaiak egutegirako.

15egunez. Irudhitzen lehiaketako argazkiekin eta testuekinerakusketa antolatu du Uztarriak Sanagustinen, hilaren 7tik 21era.6

1Santa AgedakMatxinbentanMus txapelketa, santaeskea,puzgarriak, pailazoak, bertsoafaria, herri kirolak... izango dira.x x xEguna.Otsailak 3, 4 eta 5.x x xTokia.Matxinbenta.x x xAntolatzailea.Batzordea.

2‘Malmö’,antzerki obraBi lagunen arteko traizioa etamendekua dira abiapuntua.x x xEguna.Otsailak 17. x x xOrdua.22:00 x x xTokia. Soreasu.x x xAntolatzailea. Kulturaz.

3Fuel fandangoeta DJ Chelis Flamenkoaren eta elektronikarenfusio dantzagarria, zuzenean.x x xEguna.Otsailak 18. x x xOrdua.23:00 x x xTokia. Sanagustin.x x xAntolatzailea. Kulturaz.6

xxxBESTERIKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xAzpeitiko ekimenez informaziogehiago: uztarria.eus/agenda

Uztarriak kaleratu duen 2017ko egutegiaren hainbat ale. x x xUztarria

x x xHITZ GEZIDUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

.Egilea:Luma

x x xSUDOKUAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x denbora-pasa30

Xakejokalariak

*Deitura

Anaienemazteak

Mehetu

Mendekuhartu

Su armetako katu

Inausia

*Izena

Mahatson-do sail

Isolatuta

harezazu

Gar

Bridekingidatu

Edaribizi

Gizonizena

Emakumeizena

Bat ere

Donostiakopilotalekua

Alokatu

Bokala

Txinparta

Hitzarmena

Jatorriatzizkia

Kontso-nantea

Jaso,goratu

Kontso.bikoitza

Zerlekutara?

Bokala

Bokala

Astearenerdian

Bokala

Zati

Bokalbiribila

501

Kanpo,landa

Jardun

* Aizkolari azpeitiarra

Gai eztiaeta urkorra Bilo

lehiaketa x x x x x x x x x jakiteko 31

nXnBnInAn

LARRAÑAGA

nKOINATAK

nKnMENDEKATU

MIKELnAnINAR

nMAHASTInOnA

BAKARTUTAnAT

nTORInAUPATU

SUnTARnNORAn

nAZUKREAnILE

x x xLEHIAKETAREN ERANTZUNAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xUZTARRIAREN LEHIAKETA: JEROGLIFIKOAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xJEROGLIFIKOEN SOLUZIOAK BIDALTZEKO EPEA. Otsailak 23 (osteguna) x x xNORA BIDALI ZURE ERANTZUNA. Perez Arregi plaza 1, behea (Azpeitia) edo

lehiaketakuztarria@gmail.com e-postara x x x IRABAZLEARI SARIA.Kutxillo urdaitegiaren produktu

sorta x x xPARTE HARTZEKO BALDINTZA.Uztarria Komunikazio Taldean bazkide izan behar da eta jeroglifikoen irudien azpiko galderei erantzun behar zaie.

2PLAZATIK KENDU DUTE ZER EGIN DUTE

x x x BAZKIDEAREN IZEN-ABIZENAK x x x HARREMANETARAKO TELEFONO ZENBAKIA

SUDOKUA

x xUZTARRIAREN URTARRILEKO LEHIAKETAx x

IRABAZLEA

2

Gorka Urbistondo

Uztarria Komunikazio

Taldearen bazkidea da

aldizkariko 190.

lehiaketaren irabazlea.

Kutxillo urdaitegiak

emandako produktu

sorta irabazi du sari

gisa. Argazkian

lehiaketaren irabazlea,

hainbat produktu

eskuetan dituela.

x x xSOLUZIOAKx x x x x x x x

HITZ GEZIDUNAK

1

1

1 2AURREKO HILEKO JEROGLIFIKOAK

Poteatzea Betagarri

jakiteko x x x x x x x x x uztarria.eus32

x x xEFEMERIDEAKx x x x x x x x x x x

1985Anbulatorioa inauguratu.Lehen zerbitzuekin hasi ziren.

2009‘Kafe’, libre. GarikoitzEtxeberria Haikako kide ohiak seiurteko zigorra osorik bete zuen.

2015Jose Mari Orbegozo. Europakopasodobleko txapelduna izan zen.

. Iturria: Azpeitiko efemerideak.Herria historian zehar liburua.x x xEgilea: Imanol Elias Odriozola.x x xArgitaratzailea: Uztarria.6

s‘AZPEITIA-HAZPARNE. 30 URTE, BI HERRI PAUSOZ PAUSO’.Aurten beteko dira 30 urte Azpeitia eta Hazparne senidetu zirela, eta urteurrenborobil hori aitzakia hartuta, Lagun Onak MBk Azpeitia eta Hazparne oinez lotukodituen sei ibilaldi prestatu ditu. Joan den urtarrilaren 14an egin zuten aurrenekoa,Azpeitia-Zarautz artekoa, eta ekaina bitartean hilean behin egingo dute txangoa.Ibilaldira joan ziren lagun guztiek elkarrekin atera zuten argazkia Zarauzko malekoian,26 kilometro egin ondoren. Lagun Onak MBk eta Hazparnekoek elkarlanean osatuduten egitasmoari zabalkundea emateko, Uztarriarekin elkarlanean ariko diramendizaleak, bai aurretik eta bai ondoren ibilaldi bakoitzaren informazioa, irudiak zeinkronikak emateko. x x x x x x x x x x x x x x x x xUztarriax x x

xx xARGAZKIAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x xINKESTAx x

Non jarriko zenukegaztaina saltzailearen

postua?XPerez Arregin.%19,85.

Plazan.%73,16.Plaza txikian.%5,15.

Beste leku batean.%1,84.x x xOraingo galdera.Elurretara

joandakoan, zein da zureaukera?

JOANES OTAMENDI ETA IÑIGO UNANUEakademiako irakasleak

1. Ikaslearen onenaateratzeko sekretua?Motibazioa.2.Gainditu ala ikasi?Gainditzera behartuta egonarren, ikastea da lehentasuna.6. Interneten dena dago.Akademiak zertarako?Informazioa bai, baina tutorepertsonalizatuak gara gu.

3.Hezkuntza eredua...Ez dizkigu ematen tresnakbizitzako arazoei aurre egiteko.4.Etxerako lanak...Pufff! Karga bat dira.4. Zer gai irakastendituzue?Zientzia gaiak, batez ere.5. Irakasteko zerbaliabide darabilzkizue?

Gure jakituria, teknologiaberriak, jolasak...7. Ikasleen perfila?10 urtetik 40ra. DBH etaBatxilergokoak, batez ere.8.Anekdotarik?Zenbait gurasok bonboiakekarri izan dizkigu, seme-alabek gainditzeagatik.6

. Ainitze Agirrezabala

x x x x x x x x x jakiteko 33

Azken aldian, mota honetako edarien kontsu-moa ikaragarri igo da, batik bat gaztetxoen artean.Oso ezagunak eta gustukoak dira ume eta ez hainume direnentzat. Edari isotonikoen helburua kirolaria likido eta

elektrolitoz hornitzea da, eta egoera zorrotzetarakodisenatuta daude. Egiten den esfortzua eta iraupe-na handia denean, gorputzarentzat ura bakarrik ezda nahikoa, eta elektrolito eta erregai energetikoakbehar ditugu.Beraz, edari horiek ez dira guztiontzat, gehienokegiten dugun ariketa fisikoa moderatu samarra de-lako. Ohiko entrenamenduetan urarekin eta janaria-rekin nahikoa dugu hornitzeko. Gainera, sodio etaazukre gehiegi hartzeak hainbat arrisku areagotzenditu, gizentasuna eta txantxarra, adibidez.Ariketa egin aurretik ondo hidratatuta egotea ko-

meni da. Beraz, kirola egin baino ordubete lehenagoura edan, eta kirola egin bitartean, 15 minuturo tragotxikiak. Gero, galdutako litroko, litro eta erdi edateakomeni da. Balore horiek orientagarriak dira, bakoit-zak behar desberdinak baititugu, eta tenperatura etaaltitudearen arabera ere aldatu egiten da.Beraz, edari isotonikoak ariketa fi-

siko oso intentsoa denean edan, etabestela ura!6

xxxx x x x x x x x x x xaitziber aizpurux x x

Edari isotonikoak

Zezena, ez sardina Karnabalak agurtzeko ohitura hedatuena Sardinarenhileta bada ere, Azpeitian, 90. hamarkadan, zezenarenhileta ospatzen zen haren ordez. .9 Lorea Segurola

Nola izango zen ba sar-dina, hiletako ikurra? Hemen, zezenak beharzuen”, arrazoitzen dute Antton Martinezek(Azpeitia, 1947), Jesus Ruiz de ArgandoñaKeutin-ek (Azpeitia, 1946) eta Ana Mari Ega-ñak (Azpeitia, 1941). Zezenaren hileta anto-latzeaz arduratu, eta bertan parte hartzenzuten hiru lagunek. Hiruak oso karnabal zale-

ak izanik, irribarrez gogoratzen dituzte, atzerabegira, desfile haietan bizitakoak. 1994an ospatu zen lehenengo aldiz paro-

dia herrian; Astearte Karnabaleko gauerdian,hain zuzen ere. “Lehenengo urtean ez ge-nuen ordutegiarekin asmatu, beranduegiegin genuen. Astearte Karnabala izanda, jen-dea nekatuta zegoen, eta, azkenean, geu ba-

karrik ibili ginen kalean bueltaka, ia ikuslerikgabe”, azaldu du Egañak. Hala ere, ederki pa-satu zutela aitortu dute hiru lagunek. Hurren-go urtean, desfilea 22:00etara aurreratzeaerabaki zuten. “Bigarren aldirako, izena hartugenuen. Urte hartan herritar asko hurbilduzen gu ikustera”, oroitzen da Martinez. Udaletxetik abiatzen zen zezenaren hileta,

mamia x x x x x x x x x gogoratzen? zezenaren hileta34

1994ko zezenaren entierroa, Astearte Karnabal gauerdian. x x xAntton Martinezek utzita

kartoizko zezena egurrezko oinarrian jarri etahura sorbaldetan hartuta. Atzetik, segizioa:hogeita hamar bat lagun beltzez eta dotorejantzita, apaizak eta akolitoak, eskuetan kan-delak zituztela, eta txaranga. Eliz kalea igaro-tzen zuten lehendabizi. Hasieran, txarangakKyrie Eleison bezalako abesti tristeak jotzenzituen, denak triste eta negar plantak egitenzituzten bitartean. “Mukizapiak eskuan hartu-ta, a zer garrasiak egiten genituenak!”, gogo-ratzen du hirukoteak. Desfilea helmugaragerturatzen zioan heinean, ordea, txarangaksanba bezalako abesti alaiagoak jotzen zi-tuen. Eta behin plazara iritsitakoan, zezenarisu eman eta haren bueltan egiten zuten dan-tza, karnabalei amaiera emanez. Astearte Karnabala neke handiko eguna

zen galdetuta, ezetz diote: “Ezta pentsatuere. Gogo handia izaten genuen hiletarako.Asteartean Ilunpe Pilota Elkartean afaltzengenuen; bertakoak baikinen parodian partehartzen genuen gehienak. Gero, zezeneanibili eta kalean gelditzen ginen desfilekoordua iritsi arte, festak errematatzeko gogoz”.

Dolua, hiru urtez1994an Keutin-ek bazuen jada inauterizalefama. “Horregatik, orduko Udaleko festa zi-negotziak proposatu zidan sardinaren hileta-

gogoratzen? zezenaren hileta x x x x x x x x x mamia 35

gero, aurten berriz aterako nintzateke. Orain-goan, ordea, zortzietan egingo nuke. Zezenabukatu, eta orduantxe! Asteartean jendeanekatuta egoten da, eta horixe litzateke ordu-rik aproposena”. Martinezek uste du lagun-talde bat elkartu beharko litzatekeela horre-tarako: “Polit askoa egingo genuke, baina lauzororekin ez da nahikoa”.

Mozorroa, debekuDiktadura garaian, urte luzez, debekatutaegon ziren inauteriak Azpeitian eta ingurukoia herri gehienetan. Zezenaren hileta debe-kua amaitu eta hainbat urte geroagoko ospa-kizuna bada ere, Martinezi, Egañari eta Keu-tin-i aise etortzen zaie gogora debekuarengaraia, inauteriez hitz egiterakoan. “Ni lehen aldiz mozorrotu nintzenean, de-

bekatuta zegoen oraindik”, aitortu du Keutin-ek. Bularretakoak, kuleroak eta etxean bilatu-tako edozein trapu saltzeko postua jarri zuenplazan, lehen urte hartan. “Udaltzaingoa eto-rri, eta ni bidaltzen saiatu ziren. Txiripaz, Tolo-sako gizon bat zegoen bertan, ordea. Huraohituta zegoen bere herriko inauterietara, etaudaltzainei ni bakean uzteko esan zien, eznintzela-eta ezer txarrik egiten ari”. Tolosarra-ri esker, mozorrotzera ausartu ziren azpeitia-rrek festaz gozatu ahal izan zuten.6

ren antzeko zerbait egitea, karnabalei aguresateko modu ona izango zelakoan”. Udalaarduratu zen gezurrezko zezena eta egurrez-ko oinarria lortzeaz. Akolito eta apaiz arropak,berriz, Parrokian eskatu zituzten. Hasieran,ezezko biribila jaso zutela oroitzen du Marti-nezek: “Ez ziguten ezer utzi nahi izan, sakrile-gioa omen zen desfilea egitea! Zer sakrilegioizango zen, ba?!”. Azkenean lortu zuten,ordea, Parrokiakoak konbentzitzea. Desfi lea hiru urtez ospatu ondoren,

1997an bertan behera uztea erabaki zuten.“Gauza hauek horrela izaten dira... Pixkanakajendea gogoa galtzen hasten da, parte-hart-zea gutxitzen joan zen, eta inor berririk ez zenanimatu”, azaltzen du Keutin-ek. Martinezekgogoan du lau katu irtetea baino nahiagoizan zutela desfilea bertan behera uztea. Ze-nenaren hileta egiteari utzi zitzaionean, gauregun ere egiten den suzko-zezenak hartuzuen haren tokia. Hala ere, Keutin-ek ez du zalantzarik: “Ni-

retzat, dudarik gabe, karnabaletako unerikonena izaten zen zezenaren hileta! Ikuskizunederra, benetan”. Gaur egungo suzko-zeze-naren aldean, askoz dotoreagoa zen, bereustez, garai hartako parodia: “Giro ederrajartzen genuen, eta jendeari asko gustatzenzitzaion. Oraintxe bertan jendea animatuz

Jesus Ruiz de Argandoña Keutin, Ana Mari Egaña eta Antton

Martinez, zezenaren hiletaren antolatzaileak. x x xLorea Segurola Kartoizko zezena egurrezko oinarrian jarrita ateratzen zuten kalera. x x xAntton Martinez

x x xTELEFONO ZENBAKIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

UDALETXEA x x xAsteguna: 08:30-14:00 x x xLarunbata: 09:00-12:30 UDALTZAINGOA x x xEgun osoz

irekita egoten da ANBULATORIOAx x xEgun osoz irekita egoten da IGERILEKUAx x xAstelehena:

14:00-21:00 x x xBeste astegunak:07:00-21:00 x x xLarunbata: 10:00-13:00 eta 16:00-20:00 x x xIgandea eta

jai egunak: 09:00-13:00 x x xKanpoko igerilekua: ekaina arte itxita KIROLDEGIA x x xAstegunak:

10:00-13:00, 15:00-21:00 x x xLarunbata: 10:00-13:00, 16:00-20:00 UDAL LIBURUTEGIA x x xAstegunak:

09:30-13:00, 16:00-20:00x x xLarunbata: 09:30-13:00 x x xUdan, Gabonetan: 08:30-14:00 GAZTELEKUA

x x xAsteartea-ostirala: 17:00-20:30 x x xLarunbata: 16:00-20:30

x x xFARMAZIAK (OTSAILA)x x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

LARRIALDIAK

112

sBERISTAIN, GAUERO.2017an, Sanjuandegiko Beristain(Urbitarte, 3) izango da urte osokogaueko guardiak egingo dituena,Azpeitirako zein Azkoitirako zerbitzuabermatuz.

ODOL-EMAILEAK

Otsailaren 22an izango

dute hitzordua, 17:00etatik

21:00etara, anbulatorioan.

x xGARRAIOAx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

ALDALUR 943 85 2587

EUSKO TREN 902 54 32 10

GUIPUZCOANA 943 85 11 59

PESA 943 21 26 99

PIPER ELKARTEA 943 85 25 87

TAXIAK 943 81 13 07

x x xautobusen ordutegi osoa:

www.uztarria.com/azpeitia/

autobusak

x x xORDUTEGIAKx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

x x xERABILGARRIx x x x x x x x x x x x x x x x x x x x

jakiteko x x x x x x x x x zerbitzua36

TOKI PUBLIKOAK

Udaletxea 15 72 00

Udaltzaingoa 15 13 13

Suhiltzaileak 112

Azpeitia Lantzen 15 71 83

Iraurgi Berritzen 026069

Nekazal Bulegoa 81 24 85

Iturritxiki Ludoteka 15 11 79

Txiki-Txoko Ludoteka 15 05 16

Gaztelekua / GIB 15 71 61

Lanbide 15 04 02

Kiroldegia 81 30 69

KIUB 15 72 01

Igerilekua 81 41 21

Emakumeen Txokoa 15 70 55

Ertzaintza-Azkoitia 0837 80

Baigera I 81 51 71

Baigera II 81 23 89

Epaitegia 02 51 91

Ingurugiro Etxea 81 24 48

OSASUNA

Anbulatorioa 0254 00

Anbulator. larrialdiak 02 54 01

Eguneko zentroa 15 74 96

Asepeyo 8144 00

Gurutze Gorria 85 32 97

DYA-Donostia 46 46 22

KOMUNIKABIDEAK

Uztarria 15 03 58

Hitza (Azpeitia) 81 38 41

Hitza (Zarautz) 8900 17

Azpeitian Zer? 080688

Erlo Telebista (Azpeitia) 81 53 35

Berria 943 30 40 30

Gara 943 31 69 99

Noticias (berriemailea) 687 60 50 06

DV (berriemailea) 610 81 29 12

Argia 943 37 15 45

Arrate Irratia 943 12 01 73

Euskadi Irratia 943 01 23 00

ETB 943 01 17 05

ALDERDI POLITIKOAK

Bildu 15 72 00

EAJ 81 55 70

Sortu 15 72 00

EA 81 00 11

Aralar 647 42 59 95

SINDIKATUAK

ELA 81 34 46

LAB 15 13 56

EHNE 81 39 28

KULTURA-EUSKARA

Sanagustin 10 52 20

Kultur Mahaia 674 16 56 84

Euskara Patronatua 81 45 18

Natul euskara taldea661 10 44 46

Udal Euskaltegia 81 19 47

Udal Liburutegia 15 71 95

Loiolako Liburutegia 8165 08

Kontseilua 943 59 12 00

Bai Euskarari 902 43 00 26

IKASTETXEAK

Iraurgi (Betharram) 81 16 68

Iraurgi (Milagrosa) 8163 80

Iraurgi (Jesuitinak) 81 22 49

Ikasberri 15 12 46

Karmelo Etxegarai 81 26 97

Urola BHI 15 02 28

Uztaro 81 31 90

BESTERIK

Xoxoteko aterpea 58 10 07

Eregi 943 08 06 88

1-8-13-18-19-24Beristain (Azpeitia).943811949

2-9-16-23Eizagirre (Azpeitia).943811274

3-7-14-21-25-26Alberdi (Azpeitia).943 815974

4-5-10-15-22-28Jacome (Azpeitia).943 080258

6-11-12-17-20-27Aranburu (Azpeitia)943811949

Beristain (Azpeitia).943 811949

GAUEZ, URTE OSOAN

ANDREA CANTERAPalentzia, Espainia

Erraztasunakeman dizkit jendeakintegratzerakoan”

Maitasunak ekarri du Azpeitira, eta “osoondo egokitu” da. Euskara ikasten ari da,hemen geratzeko asmoa baitu.. A. Agirrezabala

“

Nolatan zaude Azpeitian? Duela hiru urte Holandara lanera joanda eza-gutu nuen orain bikotekidea dudan Joel, az-peitiarra. Palentzian urtebetez elkarrekin biziondoren, Azpeitira etorri gara. Urte erdia dara-mat hemen, izaera irekia dut, eta jendeak ereerraztasunak eman dizkit integratzeko. Esko-zian, Holandan, Legution... bizitakoa naiz, etaerraz egokitzen naiz egoera berrietara.Euskaraz ikasten ari zara. Zer moduz? Ez dut inposizio bezala hartzen hona etorrinaizelako euskara ikasi beharra. Etorkizune-an hemen bizi nahi badut, familia osatu eta in-tegratu, zer gutxiago euskara ikasten saia-tzea baino! Beti entzun izan dut euskara ikas-tea oso zaila eta konplexua dela, baina eus-kaltegian irakasteko duten metodologia osoegokia da, eta gustura ari naiz. Adin eta jatorrikultural desberdineko jendea gaude, eta osooinarrizkotik hasi eta pixkanaka goaz ikasten.Hizkuntza polita da, erromantikoa eta goxoa. Azpeititik zer gustatu zaizu gehiena? Jendea. Joel eta biok Palentzian bizi ginene-an sarri etortzen ginen Azpeitira bisitan, etabeti sentitu izan naiz hemengo jendearen-gandik babestua. Harreman oso ona egin

dut jendearekin. Lekua ere oso polita da.Oso eroso nago Azpeitian. Palentziarekin al-deratuta paisaia zeharo desberdina da.Mendia hiriburutik ordubetera dugu han.Hemen, berriz, bertan dugu Xoxote. Gauzabera hondartzarekin. Lasaora edo Azkoitiradugun bidegorria ere oso egokia da.Eta gutxiena? Kiroldegiko eskaintza nahikoa oparoa da,baina ordaindu beharreko kuota oso gares-tia. Bestalde, gertatu zait anbulatoriora deitueta hitzordua hurrengo asterako ematea. Zer egiten duzu egunerokoan? Gizarte hezkuntzan diplomatua naiz, eta osa-sun eta gizarte arreta ikastaroa egin ondorenpraktikak bukatu berri ditut Arrasateko Uliaz-pin. Hemen lana bilatzeko euskara ez jakiteaoztopoa dela badakit, baina badut esperantza.Zer botatzen duzu faltan? Familia eta lagunak. Oso gazte utzi nuenetxea, eta pena ematen dit egunerokoan et-xekoekin ez egoteak. Gabonak Palentzian pa-satu ditut, baina hemen hain nago eroso, geroeta gehiago kostatzen zaidala hara joatea.Denbora batez ez joatea erabaki dut, ea har-tara beraiek animatzen diren hona etortzera.6

1. Joel Arellano bikotekidearekin, Iparraldekohondartza batean.2.Santotomasetan, lagunartean. 3.Negu txakurrarekin, Xoxotera bidean.

320kilometrora dago Palentzia.

1

2

3

hementxe bertan x x x x x x x x x jakiteko 37

Izekoren liburua letu izan ez balu,ez zuen jakingo. Baina letuta du, eta orainbai, entenditu du egunkariak dakarren berria.Ilobak ez du egunkaria hasi eta buka letzekoohiturarik, hartu eta orrialdeak pasatzen ditu,denak, eta interesantea iruditu zaion harexenbila jotzen du egunkariari ematen dion biga-rren bueltan. “Munduko bakerik bortitzeneanhiltzen” letu eta titular horren azpian sarrera-txo bat letu duenean lanean hasi zaio radarra.“Atzoko egunez duela 25 urte sinatu zutenbakea El Salvadorren...”. Hori letu eta egun-kariak dakarren orrialde osoa letu du, eta se-guru nago izekoren liburua letuta eduki ezbalu, ez zuela letuko. Duela 25 urte sinatuzuten bakea El Salvadorren, hamabi urtekogerraren ostean, baina oraindik ere indarke-riazko egituraren biktima da, ‘mara’ ustelkeriaeta pobreziaren menpe”. Eta lerroetan barre-na joan dira irrist ilobaren begi borobil ge-rraundiak, eta laster egin du txoke izekoren li-buruan letutako izenarekin: El Mozote. Ilobakletu duenez Egiaren Batzordeak 1993an ar-gitaratu zuen txostena, 13.500 kasu bainogehiago bildu zituen txostenean, baina horie-tatik bi besterik ez dira epaitegietara ailega-tu: El Mozotekoa, eta El Calabozokoa. El Mo-zoteren izena buruan josita geratu zitzaionilobari izekoren liburua letu zuenean. Liburuahartu du berriz, bila. Markatuta du orrialdea,El Mozotek markatuta bere barrua ilobak. Etahilabete lehenago letutakoa letu du berriz:“1981eko abenduaren 11, 12 eta 13an,Atlacatl batailoiak mila emakume, gizon etahaur hil zituen El Mozote herrian eta ingurukokantoietan. Abenduaren 11ko ilunabarrean,herritarrak plazan bildu zituzten, eta, ondo-ren, elizan, komentuetan eta etxeetan bana-tu, generoaren eta adinaren arabera. Hurren-go goizean, lehendabizi gizonak atera zituz-ten plazara, ilaran jarri eta banaka torturatueta galdekatu ondoren, haien oihuak herriosoan entzuten zirela hil zituzten. Ondoren,emakumeak atera zituzten plazara. Bortxake-

Izekoren liburutik ilobak

x x xEl Mozoteren izena buruanjosita geratu zitzaion ilobariizekoren liburua letuzuenean

x x x x x x x x x x x x x x x xmiel a. elustondox x x

ta, tortura eta imajina ez daitezkeen gehiegi-kerien ondoren, exekutatu zituzten. RufinaAmaia izeneko emakume batek ihes egitealortu zuen, ilaran jarri zituztenean zuhaixkenartean gorde eta korrika alde eginez. Ondo-ren, haurren txanda izan zen; euren gurasoenoihu eta negar guztiak entzun ondoren, plazaerdian matxeteekin jota hil zituzten, balak ga-restiegiak baitziren haiekin alferrik gastatze-ko. Guztira, 1.000 lagunetik gora hil zituzten,herri oso bat; gazteenak hiru egun baino ezzituen. 1982an, publiko egin ziren RufinaAmaiak Washington Posteko kazetari batiemandako sarraskiaren testigantzak, baina,1980tik aurrera, El Salvadorko Gobernuazuzendu zuten presidenteek Fortin Magañak,Napoleon Duartek eta Alfredo Cristianik,behin eta berriz ukatu zuten El Mozoten egin-dakoa. 1992an, Argentinako indusketa taldebatek hildakoak hobietatik atera zituenean,Rufina Amaiak kontatutakoa berretsi zuten.Senarra eta lau seme-alaba galdu zituen Ru-fina Amaiak, eta 2007an hil zen barkameneskaerarik eta justiziarik ezagutu gabe”.Ilobak behin ere ez du ahaztuko izekoren li-

buruan letu duena.6

iritzia x x x x x x x x x38