Olarroa eta Zumaia, Zurnaia etaolarroa. Urteen poderioz elkarturikdoazen hizki multzo bat. Zerkelkartu ote zituen biak? Norkezkondu ote zituen herria eta ani-malia? Nola jaten du herri honekhainbeste maite duen animalia?

i

Zumaiak olarrorik gabe ba al dubizitzea? (olarroak Zumaiarik gabeziur baietz) . Guk geuk ez dakigugauza handirik gai honi buruz, ola-rroa patatekin edo olarro-zopa jate-az aparte, baina animalia etaherriaren arteko harremanak etaolarroaren ezaugarriak zein diren -:,_..-jakiteko irrikitan gaudenez, Ab 2.

:.,~._,'"'

Linazisorori gehigarri hau egite ~Fveskatu diogu. On dagizuel l ;:~

. .

~r.. .

zuma~a_~larro

-

zumaia eta olarroa

-

Zumaiaetaolarroa

"Zumaxan olarrua patatekin!" inguruko

herrietakoek esanda aditu izan ohi

dugu bizi osoan zumaiarrok . Herri

hauetakoek ez mesprezuz, baina baizerbait bitxi edo ezohiko ohitura

bezala guri esandakoan, guk "Ai

gizajoak! zuek parre egin, baina ezdakizue nolako goxoa eta osasuntsua

dan olarrua!" pentsatu izan dugu beti .

Baina, zergatik Zumaian bakarrik

olarrua patatekin eta ez Getarian,

Motrikun, Orion edo edozein arran-

tzale herritan? Beharbada Zumaiako

itsasertza, hasi paolpetik, barra

zaharretik, Itzungo hondartza aldera

eta bereziki Algorritik Itsasperantz eta

hemendik Itziarpeko haitzak arte,olarro leku aparta delako . Itsaspeko

brankaa luzeak bezalakorik oso leku

gutxitan izango dira . Berezitasun

honegatik, korronteen norakoagatiketa adituek jakingo duten beste

arrazoiengatik molusko, krustazeo eta

zepalopodotan Euskal Herriko abera-

tsena izango da . Eta hau ondo baino

hobeto zekiten janari gehiegi ez zuten

gure arbasoek . Gerraondo hurbilekobelaunaldikoentzat, nahiz etaolarrotara ibiltzen ziren familiakoa ez

izan, hartara behin edo behin joateaarrunta zen, eta zer esanik ez familiahauetako partaide izanez gero . XX .mendearen hasieran jaiotakoekdiotenez herritar gehiengoa paolperaedo Itsaspera olarrotara joatenhaurtzarotik ezagutu zuten eta garai

hartan 50 urte zituztenek, 1870eanjaioak, zumaiarrak olarroa harrapa-tzeari lotuta beti ezagutu omen zuten,

eta garai honetan 50 urte zituztenekere gauza bera esaten omen zuten .Beraz, ikusten denez ez da atzogoizeko kontua .

'Ai gizajoak! zuekparre egin, baina ez

dakizue nolakogoxoa eta

osasuntsua danolarrua!"

Orain arte esandakoaren araberaZumaia olarroari lotuta egotea gurehaitzetan zefalopodo hau hain ugaria

izatean datzake . Jakina, inor ez luke

olarroa harrapatzeko lanik hartuko

beharrik ez balego eta Zumaianjauntxoek kenduz gero, mundu denazegoen beharrean, eta denok dakigugosea bezalakorik ez dagoela burua

pizteko eta argitasuna abiadanjartzeko . Olarrotan, haatik, familiaarrantzalekoak hasiko ziren, batelanarraunean itsasoratu eta ordu mordobaten ondoren behar adina arrain ezharrapatzea baino seguruago izangobaitzen itsasbehera egok-iak aprobe-

txatzea olarro pila baten jabe egiteko .

O

TABERNA

Amaiako plaza

Tel. 861440

~OS.1garbiketak

* Etxeak eta dendak* Enpresa eta auzo lanak* Erropa garbiketa eta

tintaketa Basadi,3-ATe1. 861670-

BALE~I~2000ko apirila . 67 . zenb .

zumaia eta olarroa

-

Arrantzaleen kultura hau Itsaspetikhurre samar bizi ziren baserrietara etagero herri osora zabalduko zen . Beraz,olarroa harrapatzea eta honenondorioa, jateko prestatzea, herrikotxiroenen asmakizuna izango da .

Zumaiako zenbait olarro harrapa-tzailek, nahiz eta garbi ez adierazi,mindu puntu bat agertu duteolarroaren inguruan dagoen ezjakinta-sunagatik . Batez ere beste herrikoekironiaz zumaiarrok olarrua patatekinedo olarru zopa jaten duenak edozerjango lukeela adierazi izandutenenean,beharbada pentsatuzZumaian bakarrik jaten dena ezin izandaitekeela oso ona eta olarroa baizaporez eta bai osasunarentzatizugarri ona dela jakinik "Begiranolako osasun gogorra daukagunbizitza osoan olarrua jan izandegunok" diote, beste herrletakoezjakintasunak, batez ere burla eginezesandakoan, zertxobait nahigabetuizan dituelarik . Beste kontu bat izangolitzateke Zumaia hain herri txikia etaxumea izan beharrean handia etagarrantzitsua izan balitz, orduanolarrua patatekin eta olarru zopaEuskal Hemiko plater famatuenetakobi izango lirateke . Baina utz ditzagunkontu hauek guk zumaiarrok ondoestimatzen ditugu-eta .

Denok dakigu goseabezalakorik ezdagoela burua

pizteko

Zalantzarik gabe animalia honen ugari-tasunak eta beharrak ekarri digu biplater mota eder hauek asmatzera .Ziur aski olarroa lehortzeko teknikazaharragoa izango da patatekinfreskoa jatea baino eta teknika hau

aspaldi hartako zumaiarrenasmakizuna izan zela esan dezakegu,inguruko arrantzale herrietakoek ezbaitzekiten hau egiten eta olarroarengoxotasuna ere ez zuten ezagutuko,beste arrain artean harrapatutakoolarroa zumaiarrei ematen baitzietenbeti, olarroa jatea zumaiarren kontuabakarrik balitz bezala . Horrela ba,garbi esan dezakegu olarroa harrapa-tzeko eta lehortzeko teknika etapatatekin prestatzeko asmakizunahemen bertan sortua datekeela etaherri xumetik irtendakoa dela . Honenez du esan nahi, noski, beste herrie-takoek, asturiar edo galiziarrekadibidez, ez dituztela beharbadaantzeko teknikarik erabiltzen, bainagarbi esan dezakegu kultura honetanZumaia Euskal Herriko aitzindari dela,inguruetako herrietakoek ez ezik,Bizkaia aldera olarroarea joandakozumaiarrek garbi ikusi izan dutelakohangoek ere olarroari buruzzumaiarren laurdenik ere ez zekitela.

Gauzak horrela, harro esan dezakeguZumaiak baduela kultura herrikoi batbeste inori zor ez diona, olarroaharrapatu eta prestatzearen kultura,gaur egun desagertzeko arriskuandagoena eta benetan tamalgarriaizango litzateke halakorik gertatukobalitz . Historiak ez du atzerabueltarikegiten eta gaur egunean olarroakbalkoietatik eta leihoetatik zintziliklehortzen ikustea orain 40-50 urtebezala, Mari kaleko (lehen Kaleberria) edo San Telmo kaleko (lehenZubiaurre) leiho gehienetatik,Harategi kalean, Goiko Torre etainguruko etxeetan, San Jose etaArrukalean eta abar, ez dela posible,baina San Telmoetan, eta harrapa-tzaileen etxeetan urte osoan,jatetikaparte, kultura honi eusteko agian ez

litzateke txarra izango jatetxe batekolarroa patatekin Zumaiako espezia-litate bezala ematen hasiko balitz,jatetxea aberasteaz gain olarro harra-patzaileen beharra, euren soldatekin,sortuko lukeelako .

Txomin Agirre kaia, 6Tel ./Faxa : 943-143057

Z U M A I A

BEI,ARDENDA

-~slwAIzaga Garcia

'DIETISTA

Esther BlancoOSTEOPATA - MASAJISTA

Basad i, 5-C behea

Te1. 143404 - 860012

BALE~I~2000ko apirila . 67 . zenb .

Joseba Garate 1968an iraba-zitako saria jasotzen

-

zumaia eta olarroa

Elkarrizketa :

Joxeba GsrateZumaian hain estimatuak diren olarru-zopa eta olarruapatatekin nola prestatzen diren jakiteko 1968an BehekoPlazan olarrua patatekin gastronomiako estreinengo sariairabazi zuen eta olarru zopa txokoan urtero santaeskekokantarientzat prestatzen zuen Joxebarena jo dugu.

[~ Guk olarrua patatekin nolaprestatzen den jakin nahi diagu,baina hasi baino lehenago esaidakhik heuk non ikasi huan hain goxoprestatzen.Itxian ikusita eta gero neurekaz .Soziedadian ikusita ere bai .

© Orain esaidan hik nola prestatzendeken . Errezeta .Olarruaren sekreto dena ondobiguntzea dek, xamurra geratzea .Sukaldari askok hor zihar aitutakoaegiten die eta neri ez zikak bateregustatzen, zumaiar bat edo bester~i ereikusi izan zioat hori egiten . Egurrezkomazo bat izaten huan arotzak etatallistak-eta erabiltzen zutena, ba,behin holako batekin, Arranplan,olarrua jo eta jo ikusi nian gazte bat .Zer ari haiz? Galdetu nitxuan eta hark"olarrua biguntzea", "Zer egin behardek, ba, segituan jan?" "Ez, patatekin" .Dena zapaltzen eta izorratzen arihuan . olarrua, galtzairua bezela, suakbigundu behar dik . Jun dan asteanperiodikuan letu nian olarroa osokonplejua zala biguntzeko eta berak,sukaldariak, konjelatua aholkatzenzuela . Hori ez ziok esaterik etagutxiago sukaldari batek! Hori

baserriko oilaskoa gorra dek etagranjakoa jantzazu edo tripiroikonjelatua edo lehatz konjelatuajantzazu freskoa gorra da-eta esatiabezela dek eta hori ez ziok esaterik!Esantzak zaila dala edo ez dakikela,baina astakeririk bota gabe! Beno,goazen harira . Olarrua biguntzekobi teknika zeudek, bat : galgetan

"jarri, hau dek, olarro freskoa urhotzetan ,jarri eta irakiten hastendenean atera eta ur haren lurrunetaneuki aidean bizpahiru minutuan,berriro uretan sartu eta iraldtenhasten denean berriro kanpora .Operazio hau hiruzpalau aldizerrepikatu behar dek . Olarruak zainakeukitzen dixkik eta lurrunak zainetatiksartu behar dik . Olarrua okertzenjoaten dek eta begira igarriko dek noizdagon listo . Baina ni batere urik gabebiguntzekoaren alde neok . Hortarakokazuela edo lapiko ona behar dek,tapa ondo itxitzen dunakin lurrunakkanpora ihes egin ez dezan . olarrofreskoa kazuela hutsean sartu, tapazondo itxi eta hantxe ertki bigunduarte, normalean ordubete ingurubehar izaten dik . olarrua urritu egitendek, baina bere zapore bizi hori ez dikbatere galtzen . Gorri-gorri geratu

denean listo zeok . Batzuek "Olla apresion" ere erabiltzen die, baina nikbeti ontzi normal batean egiten diat .

© Olarrua patatekin eta olarro zopaZumaxan ondo ezagutzen dixkiagu.Hemendik kanpo ezagunak al dira?Ez diat uste, gainera kanpotarreiolarro zopa etziue asko gustatzengusto fuertegixa daukalako-edo .Olarrua patatekin bai, hau munduguztixari gustatzen zikok, bainaZumaiatik kanpo ez diat usteezagutzen denik, beharbada arrantzalefamilietan, bai Galizian, bai Asturiaseneta bai Grezixan, marmitakua bezelaprestatuta jango die, txipiroiak erejaten dian bezela, baina kanporako,tabernetan, restauranteetan eta abarez dek ikusten. Bsina oso bitxia dekhemen Euskal Herrian Zumaxanbakarrik jatea . Ispazterren bertan

SOLOZABAL AUTOESKOLA- Klase teorikoak zein praktikoak norberak nahi dituenean ~~~~~- Klase teoriko ikusentzunezkoen abantailak erabilita

- Merkantziak eta bidaiariak garraiatzeko eta nazioartekoagentzietarako ziurtagiriak lortzeko ikastaroak

P. Etxezarreta, 19 bis

Tel ./Faxa : 861416

, nLi

BALE~I~ -2000ko apirila . 67 . zenb .

~ ERREZETR

Olorroo ~ototekinPatata zuritu, kilo bat laurentzat gutxi gorabehera, eta azenaxua

eta piper berde txikituarekin ontzi batera bota, gero, bigundutakoolarrua zatitua patatetara bota nahastu eta ura olarrua bigundu

den ontzira bota hemen geratu dan olarro urrituaren ur pixkat eta

arrastoekin nahastuz ur honek gusto pixkat har dezan .(Olarrua

bigundu dan ontzi bertan ere prestatu dezakek) Ur hau patatetara

bota eta irakiten duenian su txikitan jarri, gatza eta ilarra bota eta

egurrezko kutxariakin noizean behin bueltak eman salda loditzeko,

patatak bigundu eta dena loditu denean nik paelan refrito bat

prestatuta eukitzen diat . Olixotan bautzixa eta tipula prejitu, oso

xuabe beltzatu gabe, pipermin pixkatekin zertxobait bizitzeko,

honei eindako tomate pixkat nahastu koloria emateko eta olarrua

pataten gainera bota . Dena ondo nahastu eta su txikitan euki,

gero, mahaira atera baino 5 minutu lehenago kopatxo bat koñaka

bota eta mundu guztixa pozteko moduko janaria daukak .

zumaia eta olarroa

-

olarrua badala bazekie, baina ez zekie

ez lehortzen eta patatekin ere ez diat

uste jaten duenik edo jaten badute

lehen esan deten bezela arrantzale

familietan jango die marmitakoa

bezela preparatuta . Hemen ingurukoherrietan, behintzat, langosta edoandarika-otarretan olarrua harra-patzen bazuten zumaiarrai ematenziotean edo saldu . Etzikien lehortzekoteknikarik . Eta olarrua patatekin edomarmitakoaren gainean iritzi oso

egokiak ez direnak ere bazebiltzak,lehenago patata ezagutzen ez zelako,Ameriketatik ekarri zutelako, alegixa,

hegaluzia edo olarrua ogixakin jango

zela, baina patata baino lehenago

hemen arbixa zegoan, erremolatxa

ere jaten huan eta hauek gaur egunpatatak duen lekua beteko zien .Beharbada olarrua arbixakin jango

huan . Nik ez zekiat . Eta marmitakoaarrantzaleak itsasoan jaten zutena

zala eta itsasoko asmakizuna dala ere,

ez zekiat, arrantzaontzitan behintzatezin zien ezer prestatu sukalderik ezzutelako, oso txikiak izaten hituan eta

kasean ibiltzen hituan, gaberako

bueltatuz etxera . Olarrua patatekin

eta marmitakoa etxeetako

sukaldeko asmakizuna izangodek eta itsasoan orduanasmatzekotan kabotajekobarkuetako edo kargakobarkuetako sukaldarienburutazixua izango

dek.Bideluzeazutenianberaxek

atunaharrapatu,prestatueta jan .

~ ERREZETR

Olarro-zop~Olarro lehorra hartu eta ahal denik zati txikixenak egin eta bezpe-

ratik uretan beratzen jarri, gau guztixan beratzen alegixa. Hurrengo

egunian beratzen egon den ur bera eta olarro lehorra, surtan jarri

behar den ontzira bota eta honei zopako ogi zatitua bota . Irakin etasu txikitan ordubetean jarri, honei ere egurrezko kutxariaz noizeanbehin bueltak ematen, gero, olarro patatekin egiten den bezela

azkenengo momentuan paelan prejitutako bautzixa, tipula,tomate pixkat eta pipermina bota, nahi izan ezkero arrautza

egosi zatituak ere bota litezke, dena ondo nahastu etalisto . Olarro-zopa neguko janaria denez, abendutik SanTelmoak pasa arte jaten huan, pipermina zeozergehixeago bota dezakek tripa ondo-ondo berotzeko . Etahauxe dek dana .

~-

,. . .,r

r4a

- .

TX i~~T"i! P A R 1 A K

Angeles Sorazu, 2

Tel . 143089

BALE~I~2000ko apirila . 67 . zenb .

zumaia eta olarroa

-

JoxeElosua"Porte"

Olarroaren gainean zerbait

gehiago jakin nahian bizi

osoan arrantzale izandako

eta olarro harrapatzaile

trebeenetako batengana jo

dugu, 1919an jaiotako Joxe

"Porte"rengana .

0 Zenbat urterekin hasi zinenolarroak harrapatzen?Beatzi-hamar urtekin . Orduan,badakik, behar haundixa ziuan etaeskolara ahal zanian juten gitxuan,lehenbizi etxekoei laguntzea huan-eta .Eta han ibiltzen gitxuan haitzetikhaitzera, arin, sasoian ez zeudenzaharrak ernegatzen gu aurreratuegiten ginelako eta haiek olarru lekuraailegatzerako guk ja kakuarekin harra-patua izaten genuelako .

0 Olarru lekua aitatu dezu . Nonigartzen zenuten olarrua egonzitekeela?Olarruak bere markak lagatzen dixkik,jandako amarren oskolak, hustutakolapak eta abar eta gainetik lekua ondoezagutzen badek zuzen-zuzeneanjoaten hitxen brankapean ezkutatutazegoen olarruagana . Momentu hartan

ezkutaleku eskasa badute olarruakbere burua ondo gordetzen dikerruekin eta inguruko harri koxkor etahondarrez tapatuz . Baina guknormalean markei segi eta zuzeneanharrapatzen giñizkien .

"Olarruak beremarkak lagatzendixkik, jandakoamarren oskolak,

hustutako lapak etaabar"

0 Orduan, zahar, gazte eta mutikoakjoaten zineten . Arrantzale familakoakala edonor?Mundu guztixa juten gitxuan . Ezpentsatu arrantzale familiakoakbateletan itsasora eta besteak bakarrikjuten ziala olarrotara . Ez . Arrantzaleak

batela moilan laga eta han joaten huanItsaspera maria ona tokatzen zenian .Itsasbehera ona zegoenean hiru, lauedo bost egun jarraian, mariarenbizitasunaren arabera, astebete edogehixeagoan jun gabe egon edo bestearrantza motetan ibili eta berriroItsaspera .

0 Marea bizixak etortzekoamorratzen egongo zineten orduan?Bai, motell . Maria bizixetan ura askozbeherago joatean rekorridua luzeagoizaten giñien . Itsaso aldera normaleanurpean geratzen ziren brankaakbistatzen hituan eta olarru gehiagoharrapatzeko aukera askoz haundiagohuan . San Migeletako markaketortzeko amorratzen egoten gitxuan .

C:~ Itsaspen bakarrik ibiltzen alzineten eta beti kakuaz bakarrik?

~Ur-gintze r~

SANEAMENDUA-KALEFAKZIOA-GASINSTALAKUNTZAK

GAS NATURALA- INPERMEABILIZATZEAK

ERAIKUNTZA LANAK -BAINUGELAK

SUKALDEKO ALTZARIAK

Iraeta auzoa z/g

Tel . tasoa2Faxa :148124

20740 IRAETA - ZESTOA

78 postakutxa

BALE~I~ -2000ko apirila . 67 . zenb .

zumaia eta olarroa

-

Gu bai . Gu beti Itsaspen eta ez giñienkarnata bezela kainabera muturreanamarra erabiltzen haitzazpiak zirikatu

olarrua kanpora ateratzeko, hori

olarru markak ondo ezagutzen ezzituztenek egiten zien . Baina jendeaalde guztietan ibiltzen huan, paolaldeko haitzetan, Inpernupetik Itzun

aldera, Itzun bertan eskubi

aldean . . .Guretzat Itsaspe huan tokirik

aberatsena eta ez giñien karnata eta

kainabera beharrik izaten . Horre-

lakoak paol aldean gehiago ikusten

hituan . Aldian behin Getari aldeko

haitzetara ere joaten gitxuan, baina e :

oso sarri .

"San Migeletakomariak etortzekoamorratzen egoten

gitxuan"

0 Itsaspen noraino joaten zineteneta hainbeste harrapatzaile arteanondo konpontzen al zineten?Ba, Algorritik Sakoneta baino honun-

tzagoko Haitzbeltz deitzen danbrankaaraino eta geure artean ezin

hobeto konpontzen gitxuan . Elkarri

laguntzen beti . Norbaitek harri handi

bati buelta eman nahi ziola edo besteprolemaren bat sortzen bazen,

ingurukoek beti prest laguntzeko .

Orduan elkar laguntzea besterik ez

giñien ezagutzen . Munduko gauzarik

normalena huan . Guri mutil koxko-

AROZTEGIA

~Urala 2-000, s .l . ....

'Eraikuntzen akabera eta dekorazioa'Baserrien zaharberritzea'Enbarkazio konponketa'Ate, zokalo tarima eta pertsianak'Armairu enpotratuen aurrealdea`Aroztegi metalikoa

Basusta bidea z/g

Tel . 143505J

ZALLATaberna - Erretegia

* pfater lranbinatualz* atartelroah* oifasha erreak

San Pedro, 4

Tel . 862387

Zerbitzu Ofiziala

ZUMAIA MOTOR

Santixo auzoa, 22

Tel./Faxa : 143143

Zumaia HotelaAlai Auzategia

20750 Zumaia (Gipuzkoa)Z~

~:~

re~ : 943 14 34 41iE~

z=a

i=nxn : 943 86 07 64

.m

xirula::. ..

-,- , -

rretan helduagoek erakutsi ziguteanolarrotan, markak ezagutzen eta abar,guk gazteagoei, eta horrela, elkarri

beti laguntzen .

"Gehienak lehortuegiten genixkianZarauzko praileek

asko erosten zizkien-da"

0 Olarruak harrapatu ondorenzenbat hartzen zenituzten lehor-tzeko, zenbat freskoan jateko etanora saltzen zenituzten?Gehienak lehortu egiten genixkian

Zarauzko praileek asko erosten

zizkien-da . Freskoa gutxiena, plazan

saltzeko eta familia artean banatzeko

olarrua patatekin jateko . Lehorra ere

geuretzat nahiko gordetzen giñien,

neguan olarru-zopa bizi-bizia jateko .

0 Lehenago aitatu dezu arrantzaleekbateletan joaten zinetela itsasora .Motorrik ez al zegoen orduan?Oso gutxi . Hiru edo lau bakarrik.Patxiku "Bixi", Bixente "Tximo" etabeste bat edo bi . Gainuntzian bestedenok arraunak astintzera .

0 Amaitzeko esaidazu olarrua lehor-tzeko zer teknika erabiltzen den .Olarru freskoak hartu eta balde edo

ontzi haundi batera bota, ondo ondo

tapatu ezerk eta inork ikutu ez dezan

eta usteltzen laga. Baina kontuz ibili

beharra zeok, gehixegi usteltzen bada

akabo . Horretarako ondo zaitu behardek eta kolore gorrixka hartzen

duenean balekoa . Olarruak baldean bi

egunetik bost egunera euki ditzakek,eguraldiaren arabera. Sargoria baldinbadago bi egunekin nahiko izaten dek .

"4 . .olarru gutxibadago ogi asko,hildakoak piztekoainako platerkaederra daukak."

Gero, banan bana hartu, begixak eta

tripak kendu, erditik ebaki eta makil

luze edo kainaberatik zintzilikatu lauerro alde batera eta beste lau besteradituela . Hemen ere eguraldiak askolaguntzen dik . Olarrua euriaren

babespean euki behar dek, lehortzen

ari dala euriak harrapatzen badu galdu

egiten delako, egokiena herriko haizea

dek eta itsasoko haizea ere ez duktxarra . Bost egunetik beatzi egunera

gutxienez euki eta gero askatu, elkar

lotu eta pilotan gorde . Zopa egiteko

zatitan ebaki eta zopako ogixarekin,olarru gutxi badago ogi asko,hildakoak pizteko ainako platerka

ederra daukak.

Eskerrik asko, Joxe .

BALEiI~ 72000ko apirila . 67 . zenb .

Inaxio ManterolaOlarruari buruzko lana ondo betetzeko animalia honen bereiz-tasunak ezagutzen beharrezkoa iruditu zitzaigun eta horre-tarako biologo baten premia genuen, eta zein biologo egokia-gorik bizi osoan olarrotan ibilitako familiako bat baino

0 Orokorrean esaidak olarruakzenbat denborako bizia daukan, zerjaten duen, eta abar.Olarrua moluskoa da eta ornogabeenartekoetan argiena, nerbio sistemadunaeta pentsatzeko eta ondo koordina-tzeko ahalmena lortu duena. Oportu-nista bat da eta oso ondo adaptatu dahemengo bizitzara . Hemen kostan berada superpredadorea, kate trofikoangoienean dagoena . Jana? Ba, denetikjaten du eta energia gastatu behar ezduenez, eskeletoa egiten eta abar, jatenduen guztia proteinak ditu eta osoazkar hazten da . Adibidez lehengourtean Urdaibai aldean prueba hauegin zuten, 250 gramoko olarruakhartu eta errixoko hamarrak ugarijaten emanda sei hilabetetan bostkiloko pixura ailegatu ziren . Gehiengustatzen zaiona andarika eta hamarrada, baina berez dana jaten du, atunburua edo txitxarroa bota eta danabarrura .

0 Nola jaten du? Osorik irensten aldu?Ez . Baina haginaz oso ondo mozten du,hezurra eta dena txikitzen du etapiskanaka dena barrura .

0 Zenbnt denborako bizia du olarrobatek?Orokorrean zefalopodo denak urtebeteinguru, baita txibiak ere . Bnina olarroarrak gehiago irauten du . Emeek

arrautzak jarri ondoren ez dutegehiago jaten, sartzen dira bere zuloan,arrautza denak haitzean itsatsi etahaiek oxigenatzen egoten dira kumeakjaio arte eta orduan hil egiten dira,horregatik azaltzen dira hildakoolarruak eta olarru txiki-txikiak etahazen prolema latzena irauten da etabehin bi hilabete pasa ezkero etsairikhandiena beste olarro bat izaten dute .Horregatik amak 800dik milaka arrau-tzetara jartzen ditu . Tamainaren

arabera . Emeak urtean behin jartzenditu arrautzak, jaioberriak bi hilabeteanzaitu eta hil egiten dira. Izango dirakasuak bi edo hiru urte irauten duenemeena eta urte bakoitzean arrautzakjartzen dituena, baina hau ez dagoondo ikertuta .

0 Olarruak urtebetera edo bira iritsieta tamaina berean mantentzen aldira?Ez . Zenbat eta zaharrago eta orduaneta haundiago eta ez bakarrik adinarenarabera, jaten dutenen arabera,olarruak ez dira arrainak bezalatamaina batera iritsi eta hazten ezdirenak, hauek zenbat eta gehiago janorduan eta handiago, horregatik 3 edo4 urte bizitzera iristen den olarroaikaragarri haundia izan daiteke, burutikerro puntara 2 metro edo luzeago.

0 Hemen arrautzko olarruaezagutzen diagu, tonto samarra, etaItsaspekoa bizi-bizia eta jateko prime-rakoa. Itsaspekoa berezia al da?Hemen olarruak bi motetakoak daude .Itsasokoa edo hondarretakoa etakostakoa edo haitzetakoa . Kostakoaneguan 200 metroraino itsasorantzegon daiteke, gero ernaltzera hurreratuegiten da . 0-100 eta 0-200 metroraibiltzen da .

0 Hemen haitzetan kakuaz harra-patzen dek. Otarraz ere harrapatzenal dira?Bai . Baina olarroa animalia bakarra daotarretik ihes egitea lortu izan duena .Ornogabeen artean argiena da . Esperi-mentua egin izan da jakiteko zenbatpentsatzen duenn eta abar. Urazpiankristalezko botila baten barrurnlangosta jarri, olarrua hurreratu, tapoiakendu botilari, barrura sartu eta

langosta jan . Olarruak beraien arteanhizkuntza dute, kamuflatzeko koloreaaldatu egiten dute, azala ere nahi

duenn eran harrotzen dute, hemenkoskorra, han mendia, baina ezkamuflatzeko bakarrik, beste olarrueiere adierazteko zertan ari diran .

0 Olarruek buruan, tripak, hagina,begiak, dena zeukatek, baina nondaukate burmuina?Bi begien arteart zati gogor bat duteeta horixe da . Olarroa hiltzeko horipuskatu egin behar izaten da bestela ezda hiltzen . Horregatik hemen olarruaharrapatu eta hor kazka egiten zitzaioneta blausta hilda geratzen zen . Orainuste det zartak ematen zaizkiela, bainaonena kazka egitea da .

0 Lehen olarrua urte osoan eta osougaria huan Itsaspen, orain berrizhilabete luzeak pasatzen dittukolarruak gabe . Zergatik?Kutsaduragatik . Olarruari ur garbiagustatzen zaio . Itziarko fabrikakkutsatzen dute . Orain Arrona-Mendikodepuradora martxan jarriko dute,martxan dagoela diote, eta igarrikodegu . Bestela zianuro pixkat nahiko daitsasbarrura 100 rnetroraino denahiltzeko .

0 Amaitzeko. Olarruaren bestebereizgarriren bat?Olarroaren haragia oso segurua da, ezdu filtratzen ur zikinik eta oso garbiada . Osasunerako dagoen haragirikonena edo onenetakoa da, danaproteina dauka, dauzkan gantza danakonak dira, urdailentzako ere ona da etohemen eta Galizian bakarrik jaten da.Lehen hemen bertan ere olarrua ez zenia ezagutzen eta adibidez mutrikuarbatek olarrua harrapatu eta itsasoanikusten zuen lehenbiziko zumaiarrariematen omen zion .

BALE~I~ -2000ko apirila . 67 . zenb .