Arkitektura Erromanikoa

Errepasoa

Sarrera

• Arte hau Erdi Aroan agertu zen• Europa osoan aurkitzen den lehen estiloa

da, tokian tokiko desberdintasunak baldin baditu ere

• Estiloko zabalkuntza erromesaldiei erantzuten die, nagusiki Santiagora.

Sarrera

• Erromanikoa zabaldu zen hainbat kausei esker:– Inbasio Barbaroen amaiera– Kordobako kalifatoaren zatiketa – Bakearen zabalkuntza mundu kristauan, hirien, merkataritza eta industriaren zabalkuntzaz.

Zabalkuntza

• Zabalkuntza honetako faktoreak izan ziren:– Sistema feudalaren garapena, lanak eskatzen zituela (gazteluak)– Orden erlijiosoen zabalkuntza (Benediktinoak), monasterioak zabaldu zituzten– Erromesaldiko bideak– Gurutzadurak

Tipologia

• Hiru eraikuntza mota nagusi daude:

Elizak

Monasterioak Gazteluak

Monasterioa

• Mikrokosmos bat bezala diseinatua zegoen, Jainkoaren hiria

• Eraikuntza anitzak zituzten:– Eliza– Klaustroa– Kapitulu gela– Abatearen etxea– Praile/monjen gelak– Errefektorioa– Ospitalea

Eliza

• Eraikuntza nagusia zen• Jainkoaren erresuma sinbolizatzen zuen• Parterik sakratuena absidea zen• Gurutze forma zuen• Sinbologia garrantzitsua zen:

– Zati zirkularrek perfekzioa islatzen dute eta Jainkoaren sinboloa dira

– Laukizuzenak izakiekin erlazionaturik daude.

Eliza

• Ezaugarriak:– Monumentala, erromatar ereduak kopiatu nahi

zuten erromesaldiko elizetan– Txikia herriko elizetan– Erlijio katolikoaren propagandarako ziren– Iraunkorrak ziren, harriz egindakoak– Oinplanoak izan daitezke:

• Gurutze latinoa• Poligonala• Basilikaka

Gurutze latinoa Poligonala Basilikala

Eliza

• Oinplanoko parteak

Eliza

• Kanpoko parteak

Eliza

• Altxatua:– Eliza harrizko gangaz estalita dago– Hormak lodiak dira– Kontrahorma sendoak behar dituzte– Oinarriak sendoak dira– Leiho gutxi

Eliza

• Barruko altxatua: hiru maila ditu:– Lehenengo solairua zutabe

eta gurutze formako pilarez– Bigarren solairua

tribunarekin (korredore bat erdiko nabera ematen duela, alboko nabeen gainetik)

– Klerestorioa: leihoetako zati bat, kanpora irekia.

ZutabeaPillar

Tribuna

Klerestorioa

Eliza

• Estalki motak:

Kanoi ganga: nagusiki erdiko nabea estaltzeko erabiltzen zen

Ertz ganga gehiago erabiltzen zen alboko nabeetan eta girolan

Kupula: Absidetan esferikoa erabiltzen zen. Erdikoa tronpa edo petxinen gainean eraikitzen zen

Gaztelua

• Gazteluak defentsarako eraikuntzak ziren

• Fortifikatuak ziren, babesa emateko

• Harresia elementu nagusienetariko bat zen

• Normalean toki altuetan eraikitzen ziren, errazagoa zelako bertako defentsa.

Erromanikoa Frantzian

• Erromanikoaren jatorrizko gunea zen

• Estiloa Cluny-ko abatetxean jaio zen

• Handik erromesaldiko bideei esker Europa osotik zabaldu zen, nagusiko Santiagoko bidean zehar.

Erromanikoa Frantzian

• Gangetako estilo desberdinak bereizten dira

• Provenza: kupula apuntatuak eta arkuz dekoraturiko fatxadak

• Auvernia koro luzea, alboko nabeak erdiko santutegiaren inguruan girola osatuz eta kapera erradialekin

Saint Trophime, Arles

Saint Sernin

Toulouse

Erromanikoa Frantzian

• Burgundia: hiru nabeetako basilika kanoi gangaz

• Normandia: Lombardiako eraginak, ertz gangaz eta kontrahormekin. Fatxadetan bi dorre agertzen ziren bi aldeetan.

Sainte Magdalene, Vezelay

Cluny

Erromanikoa Italian

• Italiako probintzietan estilo arkitektoniko oso desberdinak garatu ziren:– Lombardia ertz gangaz eta

proportzio handiz– Erdiko Italian elementu

klasikoen dekorazioa: kapitel korintiarrak, kolorezko marmolak, arku irekian, zutabetako galeriak eta eskulturaz beteriko fatxadak

Saint Ambroggio, Milan

Saint Miniato, Florencia

Erromanikoa Italian

– Hegoaldea Bizantziar eta Arabiar eraginez, mosaikoak eta arku zorrotz apuntatuak erabiltzen dituela.

– Toscana: hiru eraikuntza separatuak: eliza, baptisterioa eta kanpandorrea.

Cefalu, Sicilia

Pisako Katedrala, Toscanan, hiru eraikuntza separatuak ditu.

Erromanikoa Alemanian

• Elizak tamaina handikoak ziren• Altuera handikoak ziren ere• Amaiera bakoitzean abside bat zuten.• Dorre zirkular edo oktogonal anitzen erabilerak

itxura berezia ematen die.

Laach

Worms

Erromanikoa Ingalaterran

• X. mendea baino lehen egurrez egiten zen

• Harrizko eraikuntzak txikiak ziren eta era tosko batean eraikiak

• XI. mendean erromaniko normandoak saxoniar estiloa ordezkatu zuen

Erromanikoa Ingalaterran

• Eraikuntza luzeak, estuak, horma sendoz eta pilareen gainean eraikiak.

• Absideak laukizuzenak ziren, transepto bikoitza zuten eta atariak oso sakonak

• Nabeak sabai lauez estaltzen ziren baina ondoren gangak erabiltzen hasi ziren. Alboko nabeak ertz gangez estaltzen ziren.

Erromanikoa Espainian

• Lehenengo gunea: Kataluinia

• XI. mendean zonalde honek Frantziarekin lotura estuak zituen

• Eraginak lehenago zabaldu ziren

• Espainiako beste tokietara erromesaldiekin iritsi zen

Erromanikoa Espainian

• Kataluniako elizek, kanpoaldean, bolumen ordenatuak aurkezten dituzte

• Hormak banda lonbardoz, arku itsuz eta galeriekin dekoratzen dira

• Oinplanoak hiru nabe zituen, nartex txiki batez

• Buruan abside hirukoitza dago

Erromanikoa Espainian• Santiagorako bidea arte honen

zabalkuntzarako oinarrizkoa izan zen.

Erromanikoa Espainian

• Erromesaldiko elizen ezaugarriak:– Oinplanoa hiru edo bost nabeekin eta transeptoa– Transeptoan kapera erradialak daude– Tribuna barrualdean– Buruak girola eta kapera erradialak zituen

Erromanikoa Espainian

• Eraikuntza poligonalak badaude ere

• Tenplarioekin erlazionaturik daude

• Jerusalengo Sepulkro Santuan inspiratzen dira

• Adibideak dira Eunate, Torres del Rio (biak Nafarroan) eta Veracruz (Segovian).

Erromanikoa Espainian

• Gaztela-Leon:– Erromesaldiko bideen

eragina sakona da– Elizak Errekonkistako

espirituarekin identifikatzen dira

Erromanikoa Espainian

• Eraikuntzak sinpleak eta txikiak dira

• Kontraste handia sortu zuten Islameko arkitektura errefinatuarekin.

• Normalean kanpoan zonalde portikatu bat zuten, kontzejuko bilerak egiteko.

Erromanikoa Espainian

• Adibiderik onenak dira:– Santiagoko katedrala– Fromista– Sant Climent de Tahull– San Pere de Roda– San Juan de la Peña

• Beste eraikuntza daude ere, gazteluak bezala (Loarre, Huescan) edo zubiak, erromesentzat oso garrantzitsuak (Garesekoa, Nafarroan)