Post on 04-Feb-2021
GIPUZKOAKOHITZA
JAGOBA MANTEROLA / FOKU
55 urtetik gorakoen %5,5ek aitortu dute bakarrik sentitzen direla, baina kopuru hori askoz handiagoa dela uste du aldundiak bCOVID-19ari aurre egiteko neurriek egoera oker dezakete b 2-3
Bakardadea
handitzeko kezka
Politika Giza eskubideenurraketen testigantzak jaso ditu
Hernaniko Udalak, webgune batean
8Elkarrizketa Agin Laburubertsolaria eta sagardogilea:«Bertsoa, oinarri-oinarrian, jolasa da»
4Ostirala
2020ko irailaren 25aXI. urtea460. zenbakiaPREZIOA: 0,50 €
www.gipuzkoa.hitza.eusgipuzkoa@hitza.eus
2 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aAstekoa
Adineko bat, bakarrik, Donostiako pasealeku batean eserita eta maskara jantzita. JON URBE / FOKU
Miren Garate
Gipuzkoako Foru
Aldundiaren Ba-
kardadea-K. Gi-
puzkoan pertso-
nak konektatzen
estrategiaren barruan, azterketa
kuantitatibo bat egin dute, he-
rrialdean dauden bakardade pro-
filak aztertzeko asmoz. 55 urtetik
gorako 2.050 pertsonako lagin bat
hartu dute, eta ateratako emaitze-
tako bat hau izan da: %5,5ek esan
dute bakarrik sentitzen direla
—15.000 lagun lirateke—. Inkesta
berean, zeharkako bakardadea
edo bakardade pribatua ere neur-
tu dute Jong Giervelden eskalaren
bidez —hau da, bakarrik hitza
agertzen ez den eskala baten bi-
dez, zeharka galdetuz—, eta kal-
kulatu dute nahi gabeko bakarda-
dea sentitzen dutela %29,5ek
—80.000 pertsonak baino gehia-
gok—. Generoa kontuan hartuz
gero, bakarrik sentitzen direla
esan duten emakumeen ehune-
koa %7koa da; gizonena, berriz,
%3,7koa. Adinean aurrera egin
ahala bakardade sentimendua
areagotu egiten dela ere ondo-
rioztatu du azterlanak; izan ere,
55-64 urte dituztenen %4k eran-
tzun dute bakarrik sentitzen dire-
la, eta 80 urtetik gorakoen
%8,5ek.
COVID-19ari dagokionez,
bereziki zaurgarriak dira adine-
koak, eta etxetik ateratzeko bel-
dur dira zenbait. Beldurrik ez
dutenei ere nabarmen aldatu zaie
eguneroko bizitza; esate batera-
ko, haientzako antolatutako jar-
duerak murriztu egin direlako —
Imsersoren bidaiak, kultur
ekitaldiak eta abar—, agintariek
harreman sozialak murrizteko
agindu dutelako kutsatzeko
arriskuagatik, seme-alabek bilo-
ben zaintza lanak ez egiteko
eskatu dietelako nahiz beste
hainbat arrazoirengatik. Ez gai-
xotzea garrantzitsua izanik ere,
adituek ohartarazi
dute norbere ongizatean eragiten
duten bestelako alderdiak ere
zaindu egin behar direla.
Bakardadean dauden adineko-
ei laguntzea da Nagusilan elkarte-
aren helburuetako bat. Asun
Ugarte hango boluntarioetako
bat da, Legazpiko taldearen koor-
dinatzailea. «Egoera honetan,
adineko pertsona asko bakarda-
dean harrapatuta geratzen dira»,
esan du. Pandemia iritsi aurretik,
elkarteko kideek egunero egiten
zituzten bisitak eguneko zentrora
eta zahar egoitzara, eta aldiro an-
tolatzen zituzten jarduerak, hala
nola bingoa eta bideo emanal-
diak.
Otsailaren amaieran, inaute-
riak ospatu zituzten egoitzan, eta
hura izan zen orain arteko azken
ekitaldia, urte erdia igaro den
arren oraindik ez baitute lehengo
martxa berreskuratzerik izan.
«Badakigu pertsona askok suma-
tzen dutela guk ematen diegun
horren falta, ordubete horretan
egiten genituen ekintzekin oso
pozik egoten baitziren». Ulertzen
dute egoitzetan neurri zorrotzak
jarri izana egoiliarrak babesteko.
«Baina aztertu nahi dugu zer egin
dezakegun berriz ere gauza txiki
batzuk antolatzen hasteko, inor
ez dutenekin paseotxo batzuk
eman eta horrelako gauzak».
Ugarteren esanetan, adinekoen-
tzat ere izugarri garrantzitsuak
dira harreman sozialak. «Behar
ditugu, eta egunerokotasun edo
normaltasun bat ere bai. Neurriak
hartzen jarraitu behar dugu, bai-
na ahalik eta normaltasun han-
dienari eutsiz».
Orekaren beharraBat dator Maria Zunzunegi psiko-
logoa. Gaur egun psikologia kabi-
nete bat du Azpeitian, eta aurrez
zahar egoitzetan aritu izan da psi-
kologo lanetan, egoiliarrekin
nahiz senideekin. «Lehenik eta
behin, ez dezagun ahaztu osasun
fisikoaz gain buru osasuna ere be-
harrezkoa dugula gure ongizate-
rako, bien arteko oreka bat behar
dugula osasuntsu mantentze-
ko». Esate baterako, gogoratu du
zenbait ikerketak ondorioztatu
dutela bakardade sentimenduak
eragin zuzena duela hilkortasun
55 urtetik gorakoen %5,5ek aitortu dute bakarriksentitzen direla; kopuru hori, ordea, dezente handiagoadela ondorioztatu dute beste galdera batzuei emandakoerantzunetatik. COVID-19ari aurre egiteko hartutakoneurriek are gehiago oker dezakete egoera.
Bakardadea ereosasunaren etsai
Egoera honetan,adineko pertsona asko bakardadeanharrapatuta geratzen dira»
«Neurriak hartzenjarraitu behar dugu,baina ahalik etanormaltasun handienari eutsiz»Asun UgarteNagusilaneko boluntarioa
«Ez dezagun ahaztuosasun fisikoaz gainburu osasuna erebeharrezko dugula gure ongizaterako»
«Bizitzaren zentzuamantentzea ez da errazaizaten gure bizitzanesanguratsuak izandiren rolak galtzean»Maria ZunzunegiPsikologoa
‘‘
3GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Astekoa
tasetan; hau da, bakarrik senti-tzen diren nagusiek behar bainolehenago hiltzeko arrisku han-diagoa dutela. Diputazioak bakardadeari bu-
ruz emandako datuak ez zaizkioharrigarriak egin. Alde batetik,azaldu du pertsonak behartutadaudela une oro egokitzapen pro-zesu batean bizitzera, eta adin na-gusikoek oso aldaketa handietaraegokitu behar izaten dutela, halanola erretirora, alarguntzeranahiz gurasoen edo lagunen he-riotzari aurre egitera. «Bizitzarenzentzua mantentzea maiz ez daerraza izaten gure bizitzan esan-guratsuak izan diren rolak galtze-an: langile, guraso, senar-emaz-te…». Bestetik, egungo indibidua-lismoa aipatu du. «Indibidualis-moak eta zahartzearen ingurukoaurreiritzi negatiboek adin tartehorretan daudenak baztertzekojoera bultzatzen dute, bakardadesentimendua areagotuz».Bakardade aitortuaren (%5,5)
eta zeharka ondorioztatu denaren(%29,5) artean halako aldea egote-ari ere ikusten dizkio zenbait arra-zoi posible. «Buru osasuneko bes-te hainbat kasutan bezala, bakardadearen eta haren ingu-ruan sortzen diren emozioen in-guruan tabu bat dago: esan ezina,lotsa eta beldurra. Kontuan izanbehar da, gainera, adin tarte ho-rretatik gorakoek hezkuntzaemozionalik ez zutela jaso ez etxe-an, ez ikastetxean; beraz, barnekosentimendu eta emozioen kudea-ketan zailtasunak izaten dituzte». Familia egituretan, zaintza ohi-
turetan eta jendearen bizimo-duan aldaketa handiak izan direnarren, eraldaketa horretan nagu-siek dituzten ezagutzak, balioaketa abar txertatzea eta estimatzea«ahaztu» egin zaigula uste duZunzunegik. Horren harira, CO-VID-19a iritsi zenetik adinekoenbakardadea handitzen ari deladio, bai sentimendu gisa, bai erre-alitate gisa. «Gertutasun fisikoariezarritako mugak kontuan iza-nik, teknologiak eskura jartzendizkigun tresnez baliatu beharkogenuke gure nagusiekin ditugunharremanak mantentzeko edosendotzeko». Bideo deiak, betikodeiak nahiz iraganean ohikoago-ak ziren idatzizko gutunak go-mendatu ditu.
‘Zilarrezko haria’Hain zuzen, eguneroko bisitakegiteko aukerarik gabe geratu zi-renean, Zilarrezko haria izenekozerbitzua indartzea izan zen Na-gusilanek hartu zuen erabakieta-ko bat. «Izugarrizko arrakastaizan du», kontatu du Ugartek.Telefono linea bat da, eta zerbi-
tzuaren bidez, jendeari norbaite-kin hitz egiteko aukera ematenzaio, adostutako egun eta orduan.Nagusilaneko boluntarioak deituohi dio, baina zerbitzua eskatuduenak esaten du zeri buruz hitzegin. «Hasieran jendeari errepa-ro pixka bat ematen dio: zer gal-detuko ote dit, igual nire bizitzariburuzko zerbait jakin nahikodu... Baina ez da horrelakorik ger-tatzen; pertsonak nahi duenariburuz hitz egiten da». Kanpainabat egiteko asmoa du elkarteak,zerbitzua hobeto ezagutarazteko.«Poliki-poliki harremanak sor-tuz joaten dira, eta jendea osogustura egoten da, pozik norbai-tek deitu behar diolako ordu jakinbatean».
Hilabeteotan, saiatu dira egoi-tzetako arduradunekin telefonobidezko harremanari behintzateusten, eta bideoak eta abar ereegin dituzte egoiliarrentzat, kon-taktua mantentzeko. Boluntario-en arteko harremanari eustekoahalegina ere egin dute, Wha-tsapp bidez eta halakorik ez dute-nei zuzenean deituz, talde giroa ezhozteko.Boluntario lan horietan ari di-
renean bakardade asko ikusten alduten galdetuta, Ugartek zehaztudu era askotakoa izan daitekeelabakardadea. «Baten batek eraba-ki dezake bakarrik egotea: bada,primeran, baina izan dadila berakerabaki duelako». Nagusilanenhelburuetako bat da «antena mo-
duko bat» izatea, nahi gabeko ba-kardadea bizi duten horien ka-suak detektatzeko. Etengabekoharremana dute gizarte zerbi-tzuekin eta lehen mailako arreta-rekin, eta elkarrengana bidera-tzen dute jendea. «Baina argi du-gu arau bat: gu ez gara sartzen lan-gile profesional baten lanean. Gu-re egitekoak beste batzuk dira». Nagusilaneko boluntarioen ar-
tean, emakumeak gehiago diragizonak baino. Alabaina, datuekdiote emakumeen artean handia-goa izan ohi dela bakardade senti-mendua. Bi arrazoi nagusi ikustenditu Zunzunegik: «Emakume na-gusiak, beraien bizitzan zehar, in-guru sozialaz baino gehiago ardu-ratu izan dira etxeko lanez eta
zaintza lanez; beraz, urteetan jo-rratu gabeko erlazio sozialen hu-tsunea handiagoa izan ohi da bes-telako rolak galdutakoan». Biziitxaropen luzeagoa izateak erebadu zerikusia. «Alarguntze pro-zesuak oso sarri gertatu ohi dira,baita ingurukoen heriotzen doluprozesuak bizi behar izatea ere».
Nola aurre egin? Bakarrik senti zitezkeela pentsa-tuta, Nagusilaneko kideek behinbaino gehiagotan gonbidatu izandute jendea elkartera, eta propo-samena onartu izan dutenek askoeskertu izan diete emandako au-kera. Izan ere, bakardadeari aurreegiteko gomendio bat eskatuta,Ugartek argi du talderen batekokide izateak asko laguntzen duela.«Aukera asko daude bakardadeapixka bat alde batera uzteko: bo-luntario lanak, zerbait ikasi, dan-tza, paseoak eman... Taldetxorenbatean egonez gero, jendea ezagu-tzen da, eta akaso bizpahiru lagu-nekin kafea hartzeko geratuko za-ra egunen batean, eta gero haienbidez beste jende bat ezagutukoduzu...». Haren esanetan, ordea,bakoitzari dagokio bere egoeranoiz eta nola bideratu erabakitzea,eta barrutik indar pixka bat atera-tzea. «Nik jendeari aholkatukonioke ez geratzeko etxean. Ga-rrantzitsua da aktibo mantentzeaeta leihoak pixka bat irekitzea». Antzeko aholkuak eman ditu
Zunzunegik ere. Haren esanetan,bakardade sentimenduari aurreegiteko beharrezkoa da norberesentimenduak onartzea eta adie-raztea —idatziz, margotuz, musi-karen bidez—; gure barnean ba-kartu beharrean, besteekiko ger-tutasuna bilatzea; bizitzarekikojokaera aktiboago bat bultzatzea—ariketa fisikoa egitea, telefonodeiak egitea…—; gustuko ditugunjarduerak egitea —irakurri, arike-ta fisikoa egin, kozinatu…— eta la-gunarteko edo familiako kidee-kin elkartzea. «Boluntariotza egi-tea ere baliabide bikaina dabakardadeari aurre egiteko eta,bide batez, besteen bakardadeauxatzen laguntzeko».Kontatu du bakardadea aipa-
tzen denean hutsune fisiko batiegiten zaiola erreferentzia ba-tzuetan, baina beste batzuetan,geure buruarekin egoteak sortzen digun egonezinari, hutsune emo-zionalari. «Askotan esaten da,adibidez, jendez inguratuta ego-nik ere, bakarrik senti gaitezkee-la». Horri lotuta, trabak jartzeazgain, pandemiak aukera batzukere sortu dituela uste du. «Gure buruarekin egoten ikasteko etadisfrutatzeko aukera ematen arizaigu».
Taldetan batzeko, paseatzeko eta abar gomendatzen dute adituek bakardadeari aurre egiteko. GORKA RUBIO / FOKU
4 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aElkarrizketa
Julen Aperribai
Etenaldirik ez dute izan bertsola-ritzak eta sagardogintzak udan,baina egoerak behartutako mote-laldian eta testuinguru berriramoldatu beharrean ikusten ditubiak Agin Laburuk (Astigarraga,1985). Etxean jaso ditu bata zeinbestea. Ofizio du sagardoa, etaIpintza familiako sagardotegianematen ditu lan orduak, arreba-rekin batera. Bertsora, berriz,«jolasean» iritsi zen. Egun erebanaezin ikusten du bertsolaritzabere aspektu ludikotik, bainaegun bere bizitzan duen lekuahortik nabarmen harago doa,hark hala baimenduta.Neguan izaten da sagardotegi
garaia, baina aurten uda negutu
egin zaizue, nolabait.
Lehendik ere urte osoan zabalikizaten genuen, eta, alde horreta-tik, guretzat ez da aldaketa handi-rik izan. Bertako jendearekin lanegiten saiatzen gara, turismoare-kin baino gehiago, eta lan egitekomoduan ez digu plana asko alda-tu. Egia da guretzat diru sarreraoso garrantzitsuak direla txotxgaraikoak, eta horrek asko eragi-ten digula. Dena den, nik uste dutudan lan egiten ez duten sagardo-tegiei min gehiago egingo diela. Neguko galera ekonomikoak
orekatzerik izan duzue?
Ahalik eta gutxien galtzeko etairauteko urtea da aurtengoa. Uz-tailean herriko festak puntu ga-rrantzitsu bat izaten ziren, esatebaterako, eta hori ez da aurtenegin. Behobia-Donostiarik ere ezdago, eta horrek ekartzen zuenjende saldo bat. Turismotik erediru gutxi bilduko dugu. Denbo-
raldia irabaziak ateratzeko garaiaizaten da, eta halakorik ez da egonaurten. Orduan, ez galtzea etairautea da helburua.Eta aurtengotik harago, nola
molda daiteke sagardogintza
egoera arraro honetara?
Berrasmatu egin beharko du,orain arteko formulek ez baitutebalioko. Dena ez dago gure gaita-sunaren menpe; autobusak ere ezdira lehen bezala etorriko, etamasifikazio hori, guk ezer egingabe ere, ez da sortuko. Arazo na-gusia txotxarekin egongo da, horpilatzen baita jende gehien. Sa-gardotegioi eragingo digu, bainabaita tabernariei ere. Astigarra-gan eta inguruan asko nabaritukoda. Guk, azkenean, larunbat
batean 120 eman beharrean 70otordu eman baditzakegu, mol-datuko gara edo iraungo dugu,baina beste askok alde handiagoanabarituko dute. Autobusetatik-eta bizi direnek gorriak pasatukodituzte. Etxetik datorkizu ofizioa: sagar-
dogintza. Kazetari ere arituta-
koa zara. Etxeko sokari eutsi ala
horrekin apurtu; ataka horretan
ikusi al duzu inoiz zure burua?
Kazetaritza gustatzen zitzaidaneta gustatzen zait, eta noizbait badut itzultzeko asmoa. Familia-ko egoera medio sartu behar izandut sagardotegi mundura, etaataka batean geundelako. Nirihorri heltzea tokatu zait, eta,behin ataka hori pasata, agianbeste bidegurutze batean aurki-tuko naiz laster. Orduan ikusikodugu ezkerrera edo eskuinera,nora hartuko dudan. Etxean jaso duzu bertsoa ere.
Horri heldu edo ez, zalantza gu-
txiago izan duzu?
Hor ez dago zalantzarik; pasio batda. Betidanik gustatu izan zaithizkuntzarekin jolas egitea, etabertsoak horretarako aukeraematen dit. Asko disfrutatzen dut
bertsoarekin. Momentuhonetan, nire bizitzakozati garrantzitsu bat erehartzen du, nik hala nahidudalako eta hala izandadin utzi dudalako. Ber-tsoa kenduko balidate —eta ez plaza, urte ba-tzuetako kontua izan ohibaita plazako jarduna—,nire bizitzaren zati handibat faltako litzaidake. Laguntasunak, harre-manak, jolasak eta gauza
horiek denek, sozializazio horrekguztiak, zati handi bat okupatzendute.Bertsoa zuretzat jolasa dela
esan izan duzu; jolasean iritsi
zinela plazetara?
Orain horrela da, eta gerora erehala izango da. Bertsoa, oinarri-oinarrian jolasa da. Espresio bidebat ere bada, barruko kezkak aza-leratzeko modu bat da, transmi-sioari eta euskarari ere laguntzen
dio... Hori guztia ere bai, noski,baina, oinarri-oinarrian, jolasadago. Esentzia hori ez luke inoizgaldu behar.Nola aurkitu duzu plaza konfina-
mendu ostean?
Izan den hori albait hobekienaprobetxatzen saiatu gara, bainadistantziak, maskarek eta hala-koek hoztu egin dute publikoare-kin harremana. Bertsolariareneta publikoaren arteko harremanzuzena da bertsoaren ezaugarrie-tako bat, eta, harreman hori hoz-ten bada, bertsolaria ere hoztenda, eta horrek eragiten du. Horiaintzat hartuta, iruditzen zait osozaila zela konfinamendu osteansaio oso on bat ateratzea. Gauregun daukagun markoan, bal-dintza onenak jarrita ere, zailairuditzen zait. Baldintza duinakbadaude, noski, baina zaila da
baldintza guztiak betetzea, bertsosaio on batek dituen osagai guz-tiak izateko. Entzuteko gogoz etabertso gosez dagoen publikoa topatu dut, baina, antolatzaileekoso baldintza duinak jarriagatikere, oso baldintza ez-naturalakdira, eta zaila da baldintza horie-tan bertso saio on edo oso on batateratzea.Publikoaren feedback-a edo
erreakzioa falta dutela nabar-
mendu dute zenbait bertsolarik.
Bertso bat bota eta jendeak esker-tzen dizunean, keinu bidez-edoantzematen baduzu, apustu horibikoiztu egingo duzu, eta hurren-goan igerilekura salto egitera au-sartuko zara, urik dagoen edo ezjakin gabe. Feedbackhori ez ba-duzu, kontserbadoreagoa bihur-tuko zara, nolabait. Saioa ona izandadin ahaleginduko zara, baina
«Sarritan, mezuaribaino garrantzihandiagoa ematendiogu formari»Agin Laburu b Bertsolaria eta sagardogilea
Zirtoa eta umorea ezinbestekoak ditu Agin Laburuk, baina rolhorretatik harago doa haren bertsokera. Egun den horretatik etadagokion garaitik abiatuta kantatzeko gogoa du, udaberrikobalaztadaren aurretik nabari zuen sasoi onera itzultzekoa.
Baldintza ez-naturalak dira, eta zaila da baldintza horietanbertso saio on bat edo oso on bat ateratzea»
«Umorearen arazoa da sarritanmugara eramaten dugula, eta batzuetan muga horiek pasatu ere egiten ditugula»
‘‘
5GIPUZKOAKO HITZA
Ostirala, 2020ko irailaren 25a Elkarrizketa
ez zara sekulako jauzia egitera au-
sartuko. Saio txukunak ateratzea
posible da, baina baldintza haue-
tan oso saio on bat egitea zaila iru-
ditzen zait, ez dagoelako harre-
man esturik publikoarekin. Zaila
da saioa berotzea.
Zure esaldi bat da: «Gustatuko
zaizu ala ez, baina Aginek horre-
la egiten du bertsotan». Nola da
«horrela»?
Uste dut oso garrantzitsua dela
norberak nahi duena egitea. Bes-
teek nahi dutena egitera makur-
tzen bazara etengabe segur aski
zu zeu ere ez zara gustura sentitu-
ko, batetik, eta besteek nahi du-
ten hori egiten ere ez duzu asma-
tuko, bestetik. Zuk egiten duzun
horretan sinestea garrantzitsua
dela uste dut; botatako bertso
guztiak sinatzea, nahiz eta hanka
sartzeren bat egin. Beldurrak gal-
tzea eta norbere buruarekin fidela
izatea, finean. Iraganean izan di-
ren bertsolari batzuek agian plaza
gehiago egingo zituzketen euren
bertsokera moldatu izan balute,
baina ez zuketen euren bertsoke-
ra jarraituko. Horri leial jarraitu
zietelako jarraitu zuten zituzten
plaza horietan. Beste batzuk,
aldiz, saiatu izan dira bertsokera
aldatzen, eta erdibidean geratu
dira; zirena ukatu diote euren bu-
ruei, eta izan nahi zutena izatera
ez dira iristen. Uste dut garrantzi-
tsua dela estiloari fidel manten-
tzea. Estilo aldetik oso abaniko
zabala dago gaur egun bertsola-
rien artean. Bertsolaritzaren abe-
rastasuna horretan oinarritzen
dela uste dut, eta estilo jakin bat
gustatzen ez bazaizu, bestelako
bertso saio batera joateko aukera
duzu.
Zure bertsokeran umoreak leku
handia du. Ezinbestekoa da ber-
tsolaritza zure moduan ulertze-
ko?
Bai, jolasean oinarritzen baita
nire bertsokera. Horrek ez du
esan nahi serio kantatzeari uko
egiten diodanik. Bere momen-
tuan, gainera, apustu egin nuen
esateko nik ere badakidala serio
kantatzen, eta bereziki hori landu
nuen. Ez dut uste umorean baka-
rrik sailka naitekeenik. Nire esti-
loaren oinarrietako bat umorea
da, noski, baina ez bakarra.
Umoretik kanpo ere moldatzen
zarela erakutsi beharraren zama
izan duzu inoiz?
Bai, noski. Umoretik heltzeko
moduko gai bat jarri, eta nik pro-
pio serio heldu; halakoak ere egin
izan ditut. Ulertzen dut badirela
ni baino bertsolari hobeak gai
batzuetan tonu jakin batean kan-
tatzeko. Nire rola onartzen dut
kasu batzuetan, baina ez bestea
menperatzen ez dudalako. Eta,
gainera, gustura ere sentitzen
naiz tonu horretan, hala egitea
dagokidanean.
Umorea ez da gauza lau eta ob-
jektibo bat, ordea. Publikoan
nabaritu duzu zure umoreari
erresistentziarik?
Nire umorea gustatzen ez zaionak
erraza dauka; Agin ez entzutea
oso erraza da... Ulertzen dut jende
bati nire bertsokera ez gustatzea
edo beste bertsokera bat nahiago
izatea. Natural bizi dut hori guz-
tia. Nire bertso guztiak nireak
dira, eta nire hanka-sartze guz-
tiak ere bai; ez daukat konplexu-
rik, alde horretatik. Eduki dut
meditazio fase bat, eta kezka ba-
tzuk ere bai, baina momentu ho-
netan seguru nago nire buruaz,
eta ez daukat arazorik plazara la-
saitasun osoz ateratzeko, jakitun
izanda gauza batzuk ez ditudala
ongi egingo eta jende bati agian ez
zaiola gustatuko egiten dudana.
Mezua teknikaren zerbitzura jar-
tzen duen bertso modu bat ez
ote den gailentzen ari; kezka
hori azaleratu zenuen Txapelke-
ta Nagusian.
Txapelketa garaiari dagokion go-
goeta bat da hori. Arriskutsua iru-
ditzen zait kontatu nahi duzuna
kontatzeari uko egitea, jakinda
horrek puntuak emango dizkizu-
la. Formari mezuari baino ga-
rrantzi handiagoa ematen diogu
sarritan, eta ez diogu behar beste
begiratzen esandako horri. Ez da
zuria edo beltza, noski; prosaz
esango zenukeen hori bera ezin
duzu bertsoz esan, eta hori ere jo-
koaren parte da: hitz gutxirekin
gauza asko esatea. Askotan ez
diogu galdetzen geure buruari,
ordea, bertsolaria zer ari zaigun
kontatzen. Arriskua ikusten diot
mezuari behar bezala ez errepa-
ratzeari. Txapelketa garaiko go-
goeta bat da, iruditzen zitzaidala-
ko ari ginela gauza batzuk balora-
tzen, garrantzitsuagoak iruditzen
zaizkidan beste gauza batzuk
ahaztuta.
Nolakoa izaten da zuretzat txa-
pelketa garaia?
Asko gustatzen zait, egia esan; en-
trenamenduak edo prestatze fase
hori, batez ere. Beti igarotzen dut
gau txarren bat edo beste, nire ur-
duritasunagatik nahiz inguruko-
enagatik. Badaude kenduko ni-
tuzkeen aspektu batzuk, baina
sortzen den giroa gustatzen zait,
eta biltzea, saioez hitz egitea...
Hobetzeko aukera ona izaten da,
gainera. Urtean zehar progresio
bat izaten saiatzen gara, baina
txapelketak progresio hori biz-
kortu eta koxka bat gora egiten
laguntzen digu. Fruituak agian ez
ditugu txapelketa garaian jasoko.
Ni orain ari naiz nabaritzen Gi-
puzkoako Txapelketarako landu-
tako gauza batzuk, adibidez. Egia
da, bestalde, txapelketa oso era
transzendentalean bizitzeko joe-
ra dugula, ahaztuta oinarrian da-
goen jokoa.
Dena biderkatzen da txapelke-
taren bueltan. Fokupean eroso
sentitzen al zara?
Kontua da fokua zuk aukeratu
duzun edo gainean jarri dizuten;
hor dago desberdintasuna. Espo-
sizio publikoa asko igotzen da
txapelketetan, baina, kasu ba-
tzuetan, eztabaida publikoan
dauden gai batzuen erdian egoten
gara guk hala nahi izaten dugula-
ko, eta, beste batzuetan, aldiz,
guk hala nahi izan gabe. Hori ger-
tatu zitzaidan niri azkeneko txa-
pelketa nagusian, adibidez: ezta-
baida batean erdigune bilakatu
nintzen. Garai zehatz horretan
oso gaizki pasatu nuen, baina,
gainontzean, ez dut arazorik fo-
kuekin. Umorearen arazoa da sa-
rritan mugara eramaten dugula,
eta batzuetan muga horiek pasa-
tu ere egiten ditugula. Arrisku ho-
riek hartzea da umorea. Hartuko
ez bagenitu, joko aspergarri bate-
an eroriko ginateke.
Buruz burukora heldu zinen iaz
Gipuzkoako Txapelketan. Le-
hen aipatu duzun progresio ho-
rretan koxka bat gora egitea
izan al zen?
Emaitzei erreparatuta ematen du
koxka bat gora egin dudala, baina
ez nuke horren arabera neurtu
nahi. Koxka bat gora egin dudala
esango nuke, baina ez emaitzei
dagokienez, heldutasun aldetik
baizik; gaien trataeraren aldetik
eta ni neu oholtzan jartzeko
moduagatik. Lehen aipatu dudan
kontu horrengatik, azkeneko
txapelketa nagusia nahikoa be-
hean amaitu nuen, bai animoz eta
bai indarrez, eta bertsotan ere
nahikoa behean nengoela uste
dut. Orduan, lan handia egin dut
lehengo mailara itzultzeko, eta,
bide horretan, gauza berriak ikasi
ditut. Alde horretatik ikusten dut,
batez ere, nire garapena.
Eta garapen horretan, bat-bate-
an, behartutako geldialdia.
Balaztada handi samarra izan da,
bai. Baina gogoz nago, eta, kurtso
berriarekin batera, garapen
horrekin jarraitu nahi nuke. Per-
tsonarekin batera garatzen da
bertsoa. Horrela bizi dut nik,
behintzat. Ez ditut 25 urte, ezin da
beti gazte izan edo beti rol beretik
kantatu. Gaur egun nagoen toki-
tik eta dagokidan garaitik kantatu
nahi dut.
ANDONI CANELLADA / FOKU
Kartzela ondoan
Ez didak sinistuko! —esan zidan, tabernakoterrazan garagardobanaren aurrean eseri
ginenean—. Ba al dakik zein agur-tu dudan oraintxe?—Aztarrenik ere ez.—Preso bat! Ziegako leihoan
zegoan, barroteen atzean, pelikuletan bezala, eta begira ge-ratu natzaiok, ezin izan diat besteinora begiratu. Eta nola berak ereni ikusi nauela konturatu naizen,besoa altxatu diat agur moduan, eta berak gauza beraegin dik.—Niri ere gauza bera gertatu zi-
tzaidanan orain hurrengoan. Le-hen estalita zegonan kartzelareneraikin osoa, baina auzoa berritueta etxe berriak egin dituztenetikkaletik ikusten ditun ziegetakoleihoak beren barroteekin, eta ba-
tzuetan presoak ere bai leiho horietan.—Artegagarria izan duk. Bate-
tik, damu moduko bat sentitudiat, muturra sartu behar eznuen lekuan sartu banu bezala,baina, bestetik, preso horrekinegoteko eta hitz egiteko gogoasartu zaidak... —Ohitu egiten haiz horretara
ere. Kartzela ondoan eraiki dituz-ten etxe berrietako leihoetatik etaetxe horiek goian duten terraza-tik presoak patioan ikusten ditiz-ten. Eta bitxia dun: etxeak eraiki-tzen zituzten bitartean ertzainekez zinaten uzten kartzela alderahurreratzen, hain zuzen ere, kar-tzela barrua ikustea eragozteko.Orain, aldiz, nahi ez duenak erekartzela ikustea beste erremedio-rik ez zeukan.—Kasualitatea! Frederic Beig-
bederren Un roman français ira-kurtzen ari nauk egunotan, etajustu etxetik irten aurretik iraku-rri dudan pasartean kontatzen diknolako tratu txar laidogarriak jasozituen Dépôt deritzon espetxean,Parisen erdi-erdian, Justizia Jau-regiko sotoetan, Sena ibaiaren ba-rruko Île de la Cité uhartean, Notre-Dametik gertu, BateauxMouches turistikoen joan-etorripausatu eta lasaigarriaren ondo-ondoan. Eta ez pentsa delitu ika-ragarri bat egin zuenik hara iriste-ko. Kalean kokaina kontsumitzenharrapatu omen ziaten.—Hemen, zeldako leihoan pre-
so bat ikusten dudanean, betipentsatzen dinat zer egin oteduen horra iristeko. Ezin jakinbenetan hortxe usteltzen uztea
merezi duen norbait den, inorkhalakorik merezi baldin badu,edo semaiko baten kulparik gabezigortutakoa, horrelakoak erebazeuden eta, ez gutxi gainera.Hil honetan bi lagun hil ditunEuskal Herriko kartzeletan, ho-rietako bat hemengoan, bere buruaz beste eginda biak, antzadenez. Ez ditun kasu isolatuak, ez ditun kasualitate hutsak, horibegien bistakoa dun.
—Begira zer dioen Beigbede-rrek —esan zidan, eta Un romanfrançaisnobelako pasarte batirakurri zidan, eskuko telefonoanbilatu eta gero—: «Frantzian, per-tsonak torturatzeko erabaki arra-zionala hartu zuen norbaitek.Frantzia I. barrutian torturapraktikatzen duen herrialdea da,justu Samaritaineren parean. Etani neu zorigaitz horren konplizeizango nintzateke hemen horideskribatuko ez banu. Nola biziahal izan naiz berrogeita bi urteznire hirian bertan gertatzen denizugarrikeria honekiko interesiktxikiena ere sentitu gabe? Nolaizan dezakegu Txinari, Irani edoLibiari lezioak emateko ausardia,Frantziak bere burua ere errespe-tatzen ez badu? (...) Irakurle fran-tses maiteok: egunero, ustezerrugabeak diren pertsonak gil-tzaperatzen dituzte estolda izoztueta ustel horretan, Gizakiaren Eskubideen Aldeko Herrialde-an».—Hortik atera kontuak!
Hil honetan bi lagunhil ditun Euskal
Herriko kartzeletan,horietako bat
hemengoan, bereburuaz beste egindabiak, antza denez.
Ez ditun kasuisolatuak, ez ditunkasualitate hutsak
GIPUZKOAKO HITZAk irakurle-
en eskutitzak plazaratzen ditu. Ez
dituzte 1.400 karaktere baino
gehiago izan behar, tarteak bar-
ne, eta HITZAk mozteko eskubi-
dea du. Helbide honetara bidali
behar dira, izen-abizenak eta he-
rria adierazita:Gipuzkoako Hitza,
Martin Ugalde kultur parkea z/g,
20140 Andoain. Eskutitzak Inter-
net bidez bidaltzeko: gipuz-
koa@berria.eus
%
Irudia b Donostia
Zinemira saria, Sara Bilbatua casting zuzendariariZineman argien itzalpean lan egitera ohituta dago, baina fokuak hari begira izan zituen astearte gauean Sara Bilbatua Eibarko casting zuzendariak
—argazkian, orduan—, Donostiako Zinemaldiko Euskal Zinemaren Galan. Urteetan egindako lana aitortu zion Donostiako Zinemaldiak, Zinemira
saria emanez. Aizpea Goenaga aktorearen eskutik jaso zuen oroigarria, hunkituta. Eskertzen ostean, emakumeak «filmak ekoitzi, zuzendu eta, batez
ere, idaztera» animatu zituen, haren esanetan «gizarte moduan hobetzeko oso garrantzitsua» baita. DONOSTIAKO ZINEMALDIA
Zestoako Udalakneurriak laxatu ditu,egoera bideratuta
ZESTOA bKoronabirusaren age-rraldia egonkortu egin da, etapositibo berrien kopurua nabar-men jaitsi da Zestoan; aste hasie-ran egoera kontrolatzeko berekabuz hartutako neurriak arin-du ditu udalak. Asteazkenean,esaterako, ostalariek establezi-menduak zabaldu zituztenberriz, positibo kasu berririk ez baitzuten atzeman.
6 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aIritzia
RIRITZIAJuan Luis Zabala
Zahar egoitzetakolangileek greba hasiko dute
DONOSTIA bPandemiari aurreegiteko eten egin zuten greba za-har egoitzetako langileek, mar-txoan. Orain, ordea, berriz greba-ra jotzea erabaki duela jakinarazidu ELA sindikatuak, «Foru Al-dundiak eta enpresek egungoegoera oso larriaren aurrean du-ten borondate ezak behartuta».Urriaren 6an ekingo diote.
Aitziber Arzallus
Bidasoa eta Oria ibaie-
tan badira izokinak;
Urola ibaian, ez. «Hori
esaten dute, baina ez
da guztiz egia», dio Aitor Leiza
Naturkon Gipuzkoako natur tal-
de eta talde ekologisten elkarteko
kideak. «Urola ibaira ere sartzen
dira izokinak; neure begiekin iku-
sia naiz», baieztatu du. Arrantza-
le batek erakutsi zion izokin bat
Leizari, Zumaian, Urola ibaia itsa-
soratzen den lekuan. «Arrantzan
ari zela harrapatu zuen, eta atzera
berriz uretara bota zuen», konta-
tu du. Baina, orduan, zergatik ez
doaz ibaian gora? Argi du eran-
tzuna: «Ezin dutelako, bidean
oztopoak besterik topatzen ez du-
telako». Aurrerantzean, oztopo
bat gutxiago izango dute bidean,
Zestoako Osinbeltzeko presa erai-
tsi berri baitute. Uraren Euskal
Agentziak gidatu ditu eraisketa
lanak, Zestoako Udalaren baime-
narekin.
Osinbeltzeko presa Zestoako
harrobiaren parean zegoen, eta
garai batean, izen bereko zentral
hidroelektrikoari ura emateko
erabiltzen zuten. 1983an izandako
uholdeek, baina, kalte larriak era-
gin zituzten zentralaren azpiegi-
turetan, eta ez ziren erabiltzeko
moduan gelditu. Orduz geroztik,
utzita zegoen zentrala, eta alferrik
zegoen presa. Horregatik, hura
eraistea erabaki du Uraren Agen-
tziak. Hala, erakundeak uste du
hesi fisiko hori kentzeak Urola
ibaiko arrain faunaren iragazkor-
tasunari mesede egingo diola;
hain zuzen, «arrainen zirkulazio
naturalagoa eta dibertsifikatua-
goa» ahalbidetuko duela, «ibaiko
baldintzak presa eraiki aurrekoak
bezalakoak» izango direlako.
Hilaren hasieran hasi zituzten
presa eraisteko lanak, eta dagoe-
neko bukatu dituzte, baina kontu
handiz gauzatu behar izan dituz-
te, presa zegoen ibai zatia GI-631
errepidearen albo-alboan baita-
go. Horregatik, errepidearen eus-
te hormaren egonkortasunari ez
kalte egiteko, presa guztiz ez
eraistea hobetsi du Uraren Agen-
tziak. Errepidearen aldeko alder-
dian, hiru metroko zati bat zegoen
bezala utzi dute, eta baita beste
aldeko arintze konporta ere, dau-
kan ondare balioagatik aztarna
gisa kontserbatzeko .
Eraisketa lanek inguruko lan-
daredian ere eragina izan dute;
izan ere, presarainoko sarbidea
egiteko, zuhaitzak moztu eta sas-
trakak kendu behar izan dituzte.
Lanak amaitutakoan, ordea, sar-
bidea sortzeko erabilitako mate-
rialak kentzeko eta bertako lan-
daredi potentziala, haltzadi kan-
tabriarra, landatzeko konpromi-
soa hartu zuen Uraren Agentziak.
Plangintza baten beharra Osinbeltzeko presa eraitsi izana
berri ontzat jo du Leizak, «ibaie-
tan artifizialki eraikitako oztopo-
ak kentzea beti delako berri ona»,
baina ez du uste nahikoa denik:
«Jai dute uste badute horrekin
bakarrik Urola ibaiko arrainen
zirkulazioa hobetu eta dibertsifi-
katuko dela». Naturkon taldeko
kideek urteak daramatzate ibaie-
tako oztopoak identifikatzen eta
administrazioei horiek kentzeko
eskatzen, eta naturazale zumaia-
rrak ezinbestekotzat jo du horiek
guztiak kontuan hartuko dituen
plangintza oso bat egitea. «Zestoa
pareko oztopoa kenduta ere,
oraindik hor daude Zumaiaren
eta Zestoaren artean daudenak,
eta horiek kentzen ez dituzten bi-
tartean ezinezkoa izango da arrai-
nen zirkulazioa bermatzea».
Leizaren esanetan, Zumaiatik
abiatu eta Urola ibaian gora, le-
hendabiziko «oztopo handia»
Zubiaurreko paper lantegiaren
parean dute, «hiruzpalau metro-
ko presa», eta goraxea-
go, Aizarnazabal parean,
badituzte beste bi. «Ho-
riek kentzen ez badituz-
te, alferrik ari dira». Na-
barmendu du «zentzuz-
koena» litzatekeela au-
rrena beheren dauden
oztopoak kentzea eta ge-
ro ekitea goragokoei.
«Arrainek Altzolarats
errekara arteko bidea li-
bre izango balute, beste
biodibertsitate bat izan-
go luke Urola ibaiak».
Naturkoneko kideak
ez du ulertzen administrazioen
«aldebiko jokabidea», eta gogor
kritikatu du: «Tartean behin
ibaiertzen batean lau zuhaitz lan-
datzen dituzte eta oztoporen bat
kentzen dute, eta saltzen dizkigu-
te egundokoak egin izan balituzte
bezala, baina bitartean, ibaiertze-
tan sekulako azpiegiturak eraiki-
tzeko baimenak ematen ari dira».
Besteak beste, olatu artifizialak
sortzen dituen Aizarnazabalgo
Wavegarden enpresari eta handik
oso hurbil dagoen Forjas Iraeta
enpresari emandako baimenak
aipatu ditu. «Wavegardenek
Urola ibaitik hartzen du olatuak
sortzeko azpiegituretan behar
duen ur guztia, eta Forjas Iraetak,
azpiegiturak handitzeko lanak
egin zituenetik, ibaiaren alboan
uzten du hainbat material. Hori
guztia administrazioen baimena-
rekin egiten dute, eta ezin dut
ulertu nolatan eman zizkieten ho-
rretarako baimenak». Politika-
riek antolatzen dituzten «ibai
garbiketak» ere hizpide izan ditu
zumaiarrak: «Ibai garbiketa dei-
tzen diote ibaietako landaredia
naturala kentzeari. Zergatik ken-
du behar da ibaitik hara naturalki
erori den zuhaitz -adar bat? Gau-
za horiek ez daukate zentzurik».
Irizpideez kritikaZergatiaz galdetuta, argi mintzo da
Leiza: «Gauza horiek egiten dituz-
te erabakiak hartzen dituztenek ez
dutelako beharrezko prestakun-
tzarik eta irizpide egokirik». Na-
turkoneko kideek argi dute zerk
izan beharko lukeen lehentasuna:
«Guk esaten dugu lurraldea bioa-
niztasunaren ikuspuntutik kudea-
tu behar dela; hain zuzen, horixe
eskatzen diegu erakunde publiko-
ei, eta gaur egun ez dute egiten».
Haren irudiko, gauza askotan ari
dira «hanka sartzen». Azken urte-
etan eukalipto basoek izan duten
hazkundea horren adibide garbia
dela dio. «Basoetan eukaliptoa lan-
datzeak izugarrizko kaltea egin dio
ibaietako biodibertsitateari, natu-
ran dena elkar lotuta baitago». Lei-
zaren esanetan, frogatuta dago ba-
so mistoak dauden inguruetako
ibaietan askoz fauna aberatsagoa
dagoela. «Erraza da azaltzen: xo-
morro jakin batzuek jaten dituzte
eukalipto hostoak, eta eukalipto
hostoak erortzen diren ibaietan era
horretako xomorroak izango dira.
Baso mistoen inguruetako ibaieta-
ra, berriz, mota askotako hostoak
eroriko dira, eta haiek jaten dituz-
ten mota askotako xomorroak
izango dira».
Oraindik, baina, gauza bat esan
eta bestea egiten duten politikariek
agintzen dutela iritzi dio, eta Natur-
koneko kideei ez zaiela beste erre-
mediorik geratzen: «Beharrezkoa
bezain nekagarria den borrokan
jarraitu beharko dugu».
Zestoako Osinbeltzeko presa eraitsi du UrarenEuskal Agentziak, «arrainen zirkulazionaturala» berreskuratzeko. Aitor LeizaNaturkoneko kideak ez du uste nahikoa denik.
Izokinik ez doaUrolan gora
Urola ibaia, Zestoako herrigunearen bukaeratik Osinbeltzera arteko zatian. AITZIBER ARZALLUS
7GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Gaiak
Jai dute uste badute horrekinbakarrik Urola ibaiko arrainenzirkulazioa hobetu etadibertsifikatuko dela»
«Arrainek Altzolarats errekaraarteko bidea libre izangobalute, beste biodibertsitatebat izango luke Urola ibaiak»Aitor LeizaNaturkon elkarteko kidea
‘‘
Karmele Uribesalgo
Aranzadi elkartea 36ko
gerraren hasieratik
gaur egunera arte
izandako giza eskubi-
deen urraketak jasotzen eta iker-
tzen ari da, eta, Hernaniko Udala-
rekin batera, testigantzak biltzen
dituen Hernani Oroimenaweb-
gunea aurkeztu berri du. Herri
horretan izan diren urraketak
edo hernaniarrek beste leku ba-
tzuetan jasan dituztenak jaso di-
tuzte. Bildutako informazioa igo-
tzen ari dira jada www.herna-
nioroimena.eus atarira, eta
asmoa da etengabe eguneratzen
joatea. Informazio horrekin, ger-
tatu zenaren inguruko egia eza-
gutarazi nahi dute, baita biktimei
aitortza egin eta erreparazioaren
bidean pausoak eman ere. Gipuz-
koako beste dozena bat herritan
ere ari dira ikerketak egiten.
Hernaniko alkate Xabier Ler-
txundiren iritziz, beharrezkoa da
horrelako proiektu baten aldeko
apustua egitea, besteak beste,
gertatu denaren inguruko ezagu-
tza «objektibo eta erreal» bat lor-
tzeko aukera ematen duelako.
«Bizi izan den sufrimendua lan-
tzen ez bada, oso zaila da normal-
tasuna edo bizikidetza lortzea».
dauden webgunean. Memoria
historikoaren kasuan, berriz,
hamabost elkarrizketa egin
dituzte, eta bakarra dago sarean.
Jasotako informazioa lantzen
doazen neurrian eskegiko dute
webgunean. Izan ere, etengabe
eguneratzeko aukera izatea inte-
resgarria iruditzen zaie egitasmo-
aren bultzatzaileei. «Liburu bat
ezin da editatu, baina webgunea
bizirik dago», adierazi du Javier
Bucesek.
Proiektuak 2015ean du abia-
puntua. Herrian ordezkaritza du-
ten talde politiko guztiek —EH Bil-
duk, EAJk, Elkarrekin Podemo-
sek eta PSE-EEk— adostu zuten
Memoriaren harriaoroitarria jar-
tzea Hernaniko Ave Maria parke-
an. Horren ondotik iritsi zen
Aranzadik egindako ikerketa;
2019 hasieran argitaratu zuten
1960tik gaur egun arte motibazio
politikoarekin egindako giza es-
kubideen urraketen txostena.
Behin hori eginda, 36ko gerran
eta frankismoaren lehen urteetan
izan zirenak ere bildu dituzte.
Izan ere, Javier Buces Aranzadiko
ikertzaileak azaldu duenez, bi tal-
detan banatu dituzte urraketak:
«Oroimen historikoan bildu di-
tugu 36ko gerraren hasieratik
1959ra arte gertatutakoak, eta
gertuko oroimenean jaso ditugu,
berriz, 1960tik gaur egunera arte
izan diren urraketak».
Hernaniko alkateak aitortu du
ez direla «gai errazak» proiek-
tuan lantzen direnak; testigantza
«gogorrak» jaso dituzte. «Bere-
ziki gertuko oroimenaren ka-
suan, oso berriak dira gertaerak,
eta oraindik ere mina dago», az-
pimarratu du. Hori dela eta, Ler-
txundiren hitzetan, biktimen
sentsibilitatea zainduz ari dira la-
nean, inor mindua senti ez dadin.
Besteak beste, testigantzak ema-
ten dituenak anonimotasuna
mantendu nahi badu, errespetatu
egiten dute erabaki hori. «Argi
utzi nahi dugu pertsona horrek
baimena ematen digun lekuraino
goazela», azaldu du alkateak.
Tresna dinamikoaAranzadiko zortzi ikerlari ari dira
elkarrizketak egiten eta jasotako
informazioa lantzen. Gaur-gaur-
koz, gertuko oroimenaren atale-
an sailkatutako hogei pertsona
inguru elkarrizketatu dituzte,
nahiz eta momentuz lau bakarrik
Gauza bera azpimarratu du Ler-
txundik, eta esan du «tresna dina-
mikoa» dela. Hala ere, badute as-
moa aurrerago bildutako infor-
mazioa liburu batean argitaratze-
ko. Horrez gain, gonbita egin diete
hernaniarrei testigantza gehiago
ezagutarazteko. Bai Aranzaditik,
bai udaletik, animatu egin dituzte
herritarrak parte hartzera, eta
ekarpenak egiteko atal bat presta-
tu dute webgunean bertan.
Lertxundik azaldu duenez, na-
zioarteko irizpideen arabera dau-
de sailkatuta urraketak, modu
objektibo batean: «Sailkapena ez
da erasotzaileen araberakoa, eta
hori da segur aski ikerketa honek
dauzkan berezitasunetako bat».
Bucesek nabarmendu du liburu
edo ikus-entzunezko ugari egin
direla giza eskubideen urraketen
inguruan, baina sarri horrelakoe-
tan kontaketa «partzialak» egi-
ten direla. «Gurea ikerketa zien-
tifiko bat da; gertatu dena bildu
dugu, biktima guztien testigan-
tzak daude, eta, hortik abiatuta,
bakoitzak egin dezala bere ira-
kurketa».
Hernaniko proiektuaren bul-
tzatzaileek uste dute lehenbaile-
hen egin beharreko lana dela tes-
tigantza bilketarena. Bucesek
azaldu duenez, garrantzitsua da
istorio horiek orain jasotzea, bes-
tela galdu egingo baitira. «36ko
gerraren kasuan, ikusi dugu
jende asko hilda dagoela jada»,
zehaztu du. Motibo hori dela
medio, oroimen historikoaren
atalean sailkatu dituzten elka-
rrizketatu asko ez dira biktima
zuzenak; urraketak jasan zituzte-
nen senitartekoenak izan ohi
dira, kasu askotan, testigantzak.
«Horrelakoetan seme-alabek
kontatzen digute zer gertatu zen
haien etxean gurasoekin edo
familiakoekin», esan du Buce-
sek.
Gertukoa, «sentiberagoa»Gertuko oroimena «sentibera-
goa» dela nabari du Aranzadi el-
karteko ikertzaileak, gertaerak
duela denbora gutxiago jazotako-
ak baitira. «Elkarrizketatuen
artean oso profil ezberdinak dau-
de; gaia oso konplexua da, eta
oreka hori mantendu egin behar
da», azaldu du. Orain arte jasota-
ko testigantzen artean daude,
adibidez, PSE-EEko zinegotzi ba-
tena, EAJko beste batena, HBko
alkate ohi batena eta ETAko mili-
tante baten senitarteko batena.
Aranzadi elkartea Gipuzkoako
hainbat herritan ari dira giza
eskubideen urraketen inguruko
memoria berreskuratzen. Herna-
nin bezala, Azpeitian ere jarri
dute dagoeneko martxan webgu-
nea. Gauza bera egin nahi dute
beste udalerri batzuetan: Orion,
Tolosan eta Villabonan, esate
baterako. Olaberrian eta Zestoan
ere ari dira lanean. «Helburua da
biktima guztien testigantzak
jasotzea, inor ahaztu gabe», azpi-
marratu du Bucesek. Gauzak
horrela, gertatutakoa herritarrei
helarazteko asmoz jarraituko
dute lanean.
Hernaniko Udalak eta Aranzadik webgunebatean jaso dituzte 1936tik gaur egunera arteherri horretan izandako giza eskubideenurraketen testigantzak. Gertatutakoaezagutarazi nahi dute, eta biktimei aitortza egin.
Testigantzakbiltzen, gal ez daitezen
Emakumeak bozkatzeko itxaroten, Hernaniko Biteri eskolaren aurrean, 1933an. HERNANI OROIMENA
GALek hildako Rafael Goikoetxearen hileta,1984an. HERNANI OROIMENA
8 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aGaiak
Bereziki gertukooroimenaren kasuan,oso berriak diragertaerak, eta oraindik mina dago»Xabier LertxundiHernaniko alkatea
«Gurea ikerketazientifiko bat da: gertatu dena bildu dugu; biktima guztientestigantzak daude»Javier BucesAranzadi elkarteko ikertzailea
‘‘
Urko Etxebeste Errenteria
Sailka dute antolatua el-
kartearen egoitza. Txu-
kun. Sarreran, tailerra;
ondoko aretoan, erabil-
garri dauden bizikletak —bidaieta-
rako, hobeak; bestelakoak, ondo-
an—; horren ezkerreko gelan, iritsi
diren bizikletak sailkatzeko gunea
dago, eta, harago, sormenerako la-
borategia, proiektuen txokoa. Bos-
garren aretoa balioaniztuna da: bu-
legotxoa eta ikastaroak emateko
eremuak daude. Lokalak badu me-
tro koadro mordoska, baina bazki-
deak ezin dituzte onartu oraingoz,
ez dituelako elkarteen legediari bu-
ruzko arau guzti-guztiak betetzen.
Berri bat izango dute aurki. Horiek
guztiak Errenteriako Gurpil Artea
elkartearen gune sozialaren ezau-
garriak dira. Bizikletan ibiltzera eta
gailuei bigarren aukera bat emate-
ra bideratu dute dena, ikuspegi
sozial batetik, betiere. Elkartean
boluntario lana egiten dutenek eu-
ren jarduna ez dute ulertzen gizarte
onurarako ez bada.
Bizikletazaleen elkartea da Gur-
pil Artea, bizikletazale hitzak onar
dezakeen zentzurik zabalenean.
Garraiobidea erabiltzeak dituen
askotariko onurak zabaldu nahi
dituzte. «Zenbait lagun batu gi-
nen, dozena bat inguru, nor bere
ikuskerarekin, eta ideien bidez el-
kar kutsatzen hasi ginen. Bizikleta
garraiobide alternatibo oso on eta
zuzena da, edozeinek erabil deza-
keena», zehaztu du Oihan Lopez
elkartearen arduradunak. Or-
duan, egindako ideia zaparrada-
ren artean, bizikletak errekupera-
tzearena sortu zen. Abiatu zituzten
proiektuetako bat da bizikletak
berreskuratzeko tailerra, beraz.
Gipuzkoan gisa horretako lehen
tailerra da; ez dago horrelakorik
herrialdean. Horregatik, Gipuzko-
ako Foru Aldundiaren Bir-Ziklatu
proiektuaren erdigune da Errente-
riako elkartea. Herrialdera zabal-
du nahi dute.
Autogarapenerako gailutzat
dute bi gurpilekoa, arrazoi baten-
gatik edo besteagatik ohiko ga-
rraiobideak —trena, autobusa, au-
toa...— erabili ezin dituztenentzat
alternatiba. Baina denek ezin dute
eduki bizikletarik. «Beraz, bizi-
kletak errekuperatzeari ekin ge-
nion», dio Lopezek. Euren filoso-
fia edo jarduteko eraren ondorio
logikotzat du hori: «Jendeak bizi-
kletak behar ditu, bada bilatu
ditzagun alternatibak».
Orduan, erabiltzen ez ziren ibil-
gailuak jasotzeari ekin zioten; za-
bortegietatik, dohaintza bidez, eta
Errenteriako Udalak emandako-
ak biltzen dituzte. «Dena ondo.
Bagenituen bizikletak buruan ge-
nuena aurrera eramateko. Baina
pentsatu genuen: jendeak ba al
daki segurtasunez ibiltzen?».
Erantzuna ezezkoa izan zen; or-
duan hasi ziren bizikletan era se-
guruan ibiltzeko ikastaroak ema-
ten, betiere, eurek tailerrean be-
rreskuratutako flotarekin.
Bizikleta izan eta segurtasunez
ibiltzea beharrezkoa da. Baina
mantendu beharra dago. Eta eu-
ren ikuskera sozialetik diruaren
dependentziarekin hausteko bide
horretan beste harritxo batekin
topo egin zuten. «Mekanika eta
mantentze ikastaroak ematen ha-
si ginen horregatik», azaldu du
Lopezek.
Egiten dituzten ekintza eta eki-
taldiak era kolektiboan lantzen
dituztela adierazi du, elkartearen
izaerarekin lan egiten dutela lan
mota edozein dela ere. Horrez
gain, nabarmendu du boluntario-
ak direla.
Egoitza barruan bakarrik ez;
kalera ere ateratzen dira bizikleta-
ren erabilerarako sentsibilizazio
kanpainak egitera, eurek duten
sorkuntza laborategian egindako
bizikleta-sound systemeta guzti
—eguzki plakekin ematen diete
autonomia—. Eta inguruko beste
bizikleta elkarteekin harreman
sendoa dute.
FuntzionamenduaGurpil Artearen jardunean aten-
tzioa gehien deitzen duen eremua
bizikleten berreskuratze lanena
da. Prozesu zehatza darabilte zere-
gin horretarako. Hasteko: bizikle-
tak jasotzen dituztenean, erabaki-
tzen dute zein izan daitekeen be-
rrerabilgarri eta zein ez. Azken
horien kasuan, aprobetxa daitez-
keen piezak kentzen dizkiete, ba-
lizko eraberritzeetarako. Izan di-
tuzte pieza asko pilatu dituzten
boladak. Kasu horretan, horiei
hainbat irtenbide eman dizkiete,
tartean, Errenteriako Don Bosco-
ko Lanbide Heziketako zentroare-
kin dute harremanari esker, han-
go soldadurako ikasleek hainbat
erabilera ematen dizkiete soberan
zituzten piezei.
Biziberritu dituzten gailuek hiru
irtenbide dituzte: lehena da Gurpil
Arteak ematen dituen ikastaroeta-
rako erabiltzen dituztela; bigarre-
na, nahi duenak eska ditzakeela
erabiltzeko —bidaiak egiteko, edo,
ikastetxeren baten kasuan bezala,
haien ikastaroetarako—; hiruga-
rrena, salmentan edo dohaintzan
nahiz trukean ematea da.
Lopezek aitortu du satisfazio
pertsonaletik asko duela egiten
dutenak, eta, aldi berean, bizikle-
taren gaineko euren ikuspuntua
garatzeko aukera eman diela el-
karteak, bizikletaren erabilera soi-
letik harago doana. «Elkartekide
bakoitzak bere harrikada du bu-
ruan, eta saiatzen gara norberak
dituen ideiek eragina izan dezaten
besteen artean ere», azaldu du.
Erabiltzen ez dena errekupera-
tu, berrerabili, eta herritarrak egin
horren onuradun. Era komunita-
rio eta boluntarioan, gainera. Gur-
pil Arteak garbi du norantz eman
pedalkadak.
Inork nahi ez dituen bizikletak jaso eta berrizere erabiltzeko moduan uzten ditu ErrenteriakoGurpil Artea elkarteak. Tailerrean egiten dutenlana, haien jardunaren zati bat baino ez da.
Bi gurpilen arte berria
Oihan Lopez Gurpil Artea elkarteko kidea bizikleta bat konpontzen, elkartearen tailerrean. URKO ETXEBESTE
Bir-Ziklatuegitasmoarenbihotza
RGipuzkoako Foru Aldun-
diak Bir-Ziklatu proiektua
abiatu du, Gurpil Artea elkartea-
ren partaidetzarekin. Horren bi-
tartez, bota diren edo erabiltzen
ez diren bizikletak berreskuratu
eta berrerabili nahi dituzte, sis-
tema publiko-sozial baten bi-
dez.
Errenteriako elkartearen jar-
duna eredutzat hartu dute. Izan
ere, Gipuzkoan zerbitzu hori
eskaintzen duen tailer bakarra
da Gurpil Artea, oraingoz, eta.
herrialdean tailerren sare bat
osatzea da aldundiaren
asmoa, ekintza esparru adostu
eta koordinatu batean jardute-
ko. Ez dute irabazi asmorik
izang, eta boluntarioekin lan
egingo dute. Bizikletak berres-
kuratzeko taldeak nahiz
bakarkako lana sustatu nahi
dituzte.
Joan den astean bisita egin
zuten aldundiko Ingurumen
eta Mugikortasun diputatuek
Errenteriako tailerrera. Gustura
atera ziren bertan ikusitakoa-
rekin.
Bizikleta garraiobidealternatibo oso on eta zuzena da;edozeinek erabildezake»Oihan LopezGurpil Artea elkartearen arduraduna
‘‘
9GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Gaiak
Beñat Alberdi Arrasate
Integrazioa hitzak berakbadauzka hainbat erpin.Ezezaguna denak ez du,hasieran behintzat, gertu-ratzeko panorama ederrik
eskaintzen; kasuak kasu, noski.Integrazioa lortzeko, azken bate-an, beharrezkoa da bestea ezagu-tzea. Egoerari buelta ematekourrats bat egin du Euskal Gizarte-an Emakume Musulmanen Inte-graziorako (IMME, gazteleraz) El-karteak. Arrasateko Biteri plazanzabalduko duten Krepost kafete-gia izango da bi kulturen artekozubia; batetik, benetako elkarbi-zitza sortzeko, bizitzako eremuakelkarbanatuta, eta, bestetik, el-karteko emakumeei ahalduntze-ko aukera eskaintzeko.Integrazioak dakarren lanaren
zama bizkar gainean darama Dja-mila Zereiby elkartearen sortzaileeta proiektuaren sustatzaileak. Al-jeriarra da jaiotzez, eta arabiera,frantsesa eta ingelesa zekizkienEuskal Herrira iritsi zenean, duela16 urte. Gaztelera ikasteko ez zeu-kan zailtasunik, belarriz hizkun-tzak aise menderatzen dituela na-barmendu baitu. Iritsitako lekuan
erabiltzen ziren aukeretako batbehintzat kontrolpean izanda lor-tu zuen integratzea.Gerora, beste emakume etorkin
musulmanekin harremanetan ja-rri zen. Helduen eskolara bideratunahi zituen, hezkuntza jaso zeza-ten. «Beldur ziren, gizonezkoakzeudelako ikasgelan», azaldu duZereibyk: «Zu eta ni bezalako per-tsonak badira, zergatik ez zareteikasgela berean egongo?».Ataka horretatik irteteko sortu
zuen, hasieran, IMME, bere bide-ak hortik aurrera jarraitu duenarren. Era berean, nabarmendudu migratzaileek sortutako anto-lakundeak falta zirela, egoerabertatik bertara bizi behar izandutenen taldeak. Hizkuntzakikasten laguntzeko ere bideratuditu ariketa eta programak. Besteera batera esanda, zubiak eraikinahi ditu kulturen artean.
Euskal errealitaterantzEgun, euskara ikasten dabil Ze-reiby, hizkuntza eta kultura horrigarrantzia ematen diolako. Gai-nera, euskaldunen historia eresartu du ikasgaien artean. Enpa-tiari, besteen lekuan jartzeari, ga-rrantzi nabarmena eman dio,
dioenez, bestearen lekuan jarritabakarrik ulertu dezakezulakohark daukan posizioa. «Euskal-dunek asko sufritu dute, eta eu-ren identitatea berreskuratunahian dabiltza», gaineratu du.
«Egoera horretan, iruditzen zaitbeldurra ematen diela kanpoko-engana zabaltzeak, eurena galdu-ko balute bezala delako». Beldu-rra kokatu du zubiak eraikitzekozuzeneko zailtasun modura: bes-tearekiko ezjakintasuna.2014an sortu zuen elkartea,
eta, bitarte honetan, hainbat egi-tasmo jarri dituzte abian. Bereziki
gordeta dauka Bideak gurutza-tzen dokumentalaren oroitzape-na; amaierako produktuarenabaino gehiago, grabatzeko proze-suarena, zehazki. «Mahai batenbueltan eseri ziren kultur jatorriezberdinetako pertsonak. Hain-bat gairi buruz hitz egin zuten»,adierazi du Zereibyk. «Urratsikaragarria izan zen elkar ezagu-tzeko». Azken batean, elkar eza-gutze horrek lausotuko duelakohasierako beldurra.Egun, emakumeak ahaldun-
tzeko lanetan dabil. Hortik jaioda Krepost kafetegiaren proiek-tua. «Lana norbaitek emangodigula pentsatzen dugu, baina,ez badigute ematen, geuk sortubeharko dugu», zehaztu duZereibyk. Ekintzaile izan daite-zen bultzatu nahi ditu elkarteanparte hartzen duten emakume-ak. Berez, hainbat gaitasundituztela nabarmendu du, bainahorietako bat ostalaritzarakoabilezia dela. Nolabait, taldeakdauzkan trebeziak aztertutaikusi du zertara bideratu zitzake-en; kafetegi batera, alegia.Arrasateko Biteri plazan prest
daukate lokala; prest daude kafeeta zukuen makinak, erakus-
leihoa eta hozkailua. Egun edoaste batzuetako kontua da ateakzabaltzea.Zer eskainiko dute bertan?
Edateko aukerekin beste kafete-gien pareko jardungo dira: kafe-ak, infusioak, zuku naturalak etaalkoholik gabeko freskagarriak,esaterako. Infusioen barruan,dena den, tea izango dute berezi-tasun nagusia. Jateko orduanegongo da alderik nabarmenena.Arabiar gozogintza eskainikodute, ekialdekoarekin batera;hots, egiptoarrarekin, turkiarra-rekin eta siriarrarekin batera. Bezeroentzat eskuragarri egongodira briwat-ak eta baklava-k.Euskal gozogintzak ere izango dubere tokia menuan.Horrez gaindi, gozozaleak ez
direnei ere izango dute zer eskai-nia; batbut enpanadak, kasura-ko, baina baita pizzak eta sand-wichak ere. Zapore berriakprobatu nahi dituztenek izangodute esperimentaziorako beta,eta, aldiz, horren seguru ez dau-denentzako eskaintza ere eduki-ko dute.
Proiektuaren lehen urratsakHasieran pare bat eserleku izangoditu, baina jana eta edana erama-tekoa izango dira, gehienbat.Momentuz ez da azkar bateanterraza jarriko, baina elkartearensortzaileak buruan dauka aukerahori, batez ere, eman ditzakenaukerengatik. «Emakumeek teaeuren jatorrian prestatzen dutenmodura eskaini dezakete. Besteesperientzia bat da», zehaztu du.Hala ere, garbi dauka kafetegiaaitzakiatzat hartuta hamaikakultur ekitaldi prestatuko dituz-tela; dantza ekitaldiak, besteakbeste. Kulturak erakustekomodu bat izatea nahi du, azkenbatean.Hasieran, Zereiby bera jardun-
go da zerbitzari. Ezer baino lehen,negozioa aurrera doala ikusi nahidu, nahiz eta koronabirusak bal-dintzatutako egoera ez duen la-gun. Proiektua garatu ahala, el-karteko emakumeak kontrata-tzea du asmoa.Gozoak, berriz, Basauriko El
Palestino gozogintza lantegiakprestatuko ditu. Proiektuarenhurrengo urratsa izango da, denaden, prozesua hasieratik amaie-raraino eramatea. «Nire ametsada emakume musulmanek bide-ratutako gozogintza lantegi batizatea», argitu du Zereibyk.«Ikus dezatela eurek egindakolanak zer balio duen, nola gozobat, eurek euren abileziaz presta-tutakoa, jendeak jaten duen, etanola gizarteari zerbait eskaintzendioten».
Emakume Musulmanen Integraziorako Elkarteak arabiar eta euskal gastronomiaeskainiko dituen kafetegi bat irekiko du Arrasaten. Proiektuaren hari bat soilik da hori.
Kulturartekotasuna, kafean
Djamila Zereiby, Arrasateko Biteri plazan aurki zabalduko duen Krepost kafetegiaren atarian. GIPUZKOAKO HITZA
10 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aGaiak
Lana norbaitek emangodigula pentsatzen dugu,baina, ez badiguteematen, geuk sortubeharko dugu»
«Nire ametsa daemakume musulmanekbideratutakogozogintza tailerbat izatea»Djamila ZereibyKrepost kafetegiaren sustatzailea
‘‘
Eneritz Maiz Etxarri
Urteak dira Gazta-
ren Ibilbidea sor-
tuta dagoela Goie-
rrin. Baina, aurten,
egoerak horrela
behartuta, lantoki bilakatu dute
Nairobitarra elkarteko Josu Iztue-
ta tolosarrak eta Iker Iriarte ale-
giarrak. Udan haurren eta hel-
duen taldeekin egin dute behin
baino gehiagotan ibilaldia, eta,
eskaerei erantzunez, urrian beste
bi egingo dituzte; bata, euskaraz,
eta bestea, gaztelaniaz.
«Ez dugu ezer originalik edo
ezer berezirik asmatu: dagoeneko
markatuta dagoen ibilbide bat
da», argitu du Iriartek. Gipuzko-
ako bi parke natural elkartuko zi-
tuen ibilbide bat asmatzea izan
zuten helburu, eta Araitz-Aizko-
rri eta Enirio-Aralarko parke na-
turalak lotu zituzten. «Logika
zuen ibilbide bat izan behar zuen,
eta hori guztia lotuko zuena gazta
izan zitekeela pentsatu zuten»,
kontatu du. «Hortik izena, eta
baita ibilbidearen arrazoia ere».
Ibilbide zirkularra da, eta hasi
eta bukatu toki berean egiten da,
baina sei etapako ibilbidea da, eta
nahi den tokian has daiteke. Iz-
tuetak eta Iriartek Ordizia auke-
ratu dute irteera eta helmuga
punturako. Sei etapa eta bost gau.
«Nahiz eta Gaztaren Ibilbidea
izena eduki, eta gazta eta artzain-
tza oso presente izan, askoz ere
gauza gehiagorekin jantzi nahi
izan dugu gure bide hau», azpi-
marratu du Iriartek. Ordizia eta
Idiazabal gazta tradizioa duten bi
herri dira. Toki esanguratsuak
dira gaztarentzat, baina, hark
dioenez, Goierriko industriaren
berri ere ematen diete lehenengo
bi egunetan parte hartzaileei:
«Europako eskualderik indus-
trialenetako bat da, eta ekonomi-
koki ere eskualde indartsueneta-
ko bat. Zeri esker den eta horren
guztiaren historia ere azaltzen
diegu».
Zerain eta Mutiloako meatzeak
ere erakusten dizkiete, ingurue-
tatik pasatuta. Mirandaola ere
bisitatzen dute. «Nahiz eta Ordi-
ziatik eta Idiazabaldik pasatu,
gure herri honen, Euskal Herria-
ren beste historia bat ere azaltzen
saiatzen gara. Askoz ere indus-
trialagoa, eta ziurrenik hona abe-
rastasun gehiena ekarri duena
zehazteko».
Hirugarren egunean, Arantza-
zura joaten dira, han dagoen Go-
miztegiko artzain eskolara. Berta-
ra bisita egin, eta gaztaren eta ar-
tzainen mundua hobeto ezagutze-
ko baliatzen dute eguna. Nola ez,
gazta dastaketa ere egiten dute.
Baina, Arantzazun egonda, Aran-
tzazu bera ere bisitatzen dute, eta
euskaldunen historian arakatzen
dute. «Euskara batuaren histo-
rian eta sinbolo moduan Arantza-
zuk euskaldunontzat zer garrantzi
izan duen nabarmendu nahi iza-
ten dugu», azaldu du Iriartek.
Laugarren egunetik aurrera, Ur-
biara iristean, artzaintzaren eta
gaztaren munduan are gehiago
murgiltzen dira.
Interpretazio ZentroraOrdiziatik abiatu, eta Idiazabalen,
lehenik eta behin, Gaztaren Inter-
pretazio Zentroa bisitatzen dute.
Iriarte: «Bertan, oinarrizkoena
erakusten digute: non eta noiz
duen jatorria euskal artzaintzak,
nolako garrantzia eduki duen,
noiz hasi ziren gazta egiten... Hori
guztia azaltzen digute bertako la-
gunek». Teoria barneratuta ate-
ratzen dira Idiazabaldik, eta
Arantzazuko eskolan gauza prak-
tikoago bat ikasten dute: «Noiz
sortu zen eskola, zenbat ikasle
dauden, gaztak nola egiten dituz-
ten ikusten dute, bertako instala-
zioak nola aldatu diren...».
Sei egunean itzulia eginda, Or-
diziako turismo bulegoko
D’elikatuz gunean amaitzen
dute. Hasieratik bukaerara, ar-
tzaintza eta gazta presente izaten
saiatzen dira bi gidariak: «Oso
ondo antolatuta daukate, eta,
nahiz eta ibilbide osoa ez egin,
merezi du gune horiek bisita-
tzea».
Aralar eta Aizkorriko paisaia da
artzaintzaren erakusleihoa. Ber-
tako zelaietan ganaduak duen
eragina bistakoa da. Oraindik ere,
ganadua mendiko zelaietan dabil
negua iritsi bitarteko egunak
aprobetxatzen. Horiek horrela,
artzainekin hitz egiteko aukera
izaten dute, eta baita ardiak eta
ganadua bertatik bertara ikuste-
koa ere.
Etxera begira jarri beharraCOVID-19aren arrastorik ez ba-
litz izan, Iztueta eta Iriarte ez ziren
etxe inguruan ibiliko, segur aski.
«Zein politak diren gure bazte-
rrak, eta zein polita den Euskal
Herria» diskurtsoarekin gogaitu
samar agertu da Iriarte, baina
«gu ere horren parte gara, eta iaz
ere Gaztaren Ibilbidea hemen ze-
goen», aitortu du: «Gu ere ibilbi-
de hau egiten ari gara kanpora jo-
ateko aukerarik ez dugulako izan.
Gure lana hemengo jendea kan-
pora eramatea izaten da». Mun-
dura atera eta bizimodu eta kul-
tura ezberdinak ezagutzea dute
gustuko. Hori aitortuta, etxera
begira jarri eta hasieratik garbi
ikusi zuten zerbait «interesgarria
eta polita» egin zezaketela, eta,
batik bat, beraiek motibatuko zi-
tuena: «Lehenik eta behin, Josu
eta bioi interesgarria egingo zi-
tzaiguna behar zuen izan, eta,
noski, horrekin batera, jendea ere
motibatuko zuena».
Kritiko ere agertu da Iriarte, tu-
rismoari begirada botatzean:
«Azkeneko urteetan oso turismo
jakin bat bultzatu da agintarien
aldetik. Euskalduna zarela esan
eta ‘zeinen ondo jaten den’ esaten
dizute, eta ez, esaterako, ‘zein hiz-
kuntza edota kultura dauka-
zuen’». Hiru izarreko jatetxeez
edota film eta telesailetan ager-
tzen diren tokiez gain, beste hain-
bat gauza badirela erakusteko dio
Iriartek: «Izan paisaiari dagokio-
nez, izan gure historiari dagokio-
nez, edo izan gure hizkuntzaren
normalizazioan ari diren erakun-
deen bidez, egin daiteke beste tu-
rismo mota bat, eta badago zer
erakutsia bai Tolosaldean, bai Gi-
puzkoan eta baita Euskal Herrian
ere». Horren aldeko apustua egi-
ten ari direla azaldu du: «Etorki-
zunean ere mundura joatea gus-
tatuko litzaiguke, baina badauka-
gu orain hartu dugun bide
honetan arakatzen jarraitzeko as-
moa».
Nairobitarra, gertu aurtenNairobitarrak udazkenean ere
kanpora begira bidaiatu izan du,
baina aurten etxetik gertu gera-
tuko da. Opor gosez edo mendi
gosez denak aukera du oraindik
mendiaz, artzaintzaz eta gaztaz
gozatzeko: urriaren 2tik 7ra, edo-
ta urriaren 9tik 14ra. Kasu horie-
tan, otorduak eta loa bidean diren
aterpetxe edota ostatuetan egin-
go dituzte. Harremanetan jarri
nahi duenak nairobitarrabidea-
amets@gmail.comhelbidera ida-
tzi dezake, edo 685-709 287 tele-
fono zenbakira deitu.
Kanpora lanera joan ezin, eta, udan, sei etapako Gaztaren Ibilbidea ogibide bilakatudute Josu Iztueta eta Iker Iriarte gidariek; urrirako, bi irteera dauzkate antolatuta.
Gazta baino askoz ere gehiago
Udan ibilaldia egin zuten taldeetako bat, Idizabalen, artzainei eskainitako oroigarri baten aurrean. TOLOSALDEKO ATARIA
Nahiz eta Ordiziatik eta Idiazabaldik pasatu,gure herri honen beste historia bat ere azaltzen saiatzen gara»Iker IriarteGidaria
‘‘
11GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Gaiak
harreko igande gastrokulturala
antolatu dute, eguerdian. Aldapa,
Goiko Kale, Ezkurra eta Navarro
tabernek XIX. mendeko itxura
hartuko dute. Iparragirreren
abestiekin girotuko dute ingurua,
eta garai hartako irudiak ikusgai
egongo dira. Iparragirrepintxoa
ere sortu dute, eta edariarekin
opari emango dute. Urriaren
25ean berriz errepikatuko dute.
Urriaren 4an ere Iparragirreri
buruzko bisita gidatua egingo
dute alde zaharreko kaleetan. Ar-
tistaren bizitza gogoratuko dute
alde zaharreko eraikin esangura-
tsuenen bitartez, eta XIX. mende-
ko testuingurua ere jorratuko
dute: gerrak, erbestea, migra-
zioa... Jende asko ez pilatzeko,
izena eman behar da aldez aurre-
tik, urriaren 2a baino lehen. Eus-
karaz nahiz gaztelaniaz egingo
dira bisitak.
Urriaren 25ean beste txango
bat izango da; QR kodeen atzetik,
oraingoan. Urretxun hainbat QR
kode jarri dituzte. Lehendabizi-
koa Iparragirre kalean egongo da,
eta, hori eskaneatzean, Iparragi-
rreri buruzko informazioaren zati
bat emango du. Hark bidaliko zai-
tu bigarren puntura, eta formula
behin eta berriz errepikatuta,
amaieran historia osatu egingo da.
Edonoiz egiteko modukoa da ibil-
bide hau, sakelako bat besterik ez
baita behar, baina urriko azkene-
ko igandean taldean egingo dute.
Antzezlan berriaIparragirre 200 urteantzerkia ere
urriaren 25ean estreinatuko dute,
Labeaga aretoan, 19:00etan. Ha-
ren zortzi abestiren bidez, ikuslea
artistaren nortasunari, ibilbideari
eta garaiari begira jarriko da;
«epikarik gabe, Iparragirre giza-
seme modura ikusita», nabar-
mendu dute antolatzaileek.
Urte amaierako ekintzak pan-
demiaren bilakaerak baldintza-
tuko ditu. Ekitaldiak egiteko au-
kera baldin badago, segurtasun
neurriak betez egingo dituzte.
Kerman Garralda Zubimendi
Urretxu
Urretxuko Udala herriguneko
alde zaharra berritzen ari da. Na-
gusiki, udaletxe aurreko plaza eta
garai bateko kale nagusia; Iparra-
girre plaza eta kalea, hain justu.
Izan ere, Urretxuko semerik eza-
gunenetako bat jaio zela 200 urte
bete dira aurtengoan, eta haren
izena daramaten lekuak atondu
dituzte.
Udalak alde zaharra biziberri-
tzeko plana aurkeztu zuen urte
hasieran, eta aldaketak iragarri
zituzten: Iparragirre plaza eta
Jauregi kalea bereizten dituen
hormaren erdian estalitako har-
maila bat egingo zutela aurreratu
zuten, plaza zabaldu eta egonean
egoteko atseginagoa izan zedin.
Iparragirre kalea eta bertako ar-
kupeak ere apainduko zituztela
esan zuten, eta emaitza ikusgai
dago aurreko astetik.
Iparragirre kaleko arkupeek 65
metro inguru dituzte luzeran, eta
alderik alde oihal zuri batek guru-
tzatzen ditu orain. Oihalak, albo-
etan, detaile grisak, gorriak eta
urdinak ditu; eta, erdian, eskuz
idatzita baleude bezalaxe, Iparra-
girreren kantu-hitz ezagunenak
daude: Gernikako Arbola, Gazte-
gaztetatikan, Gitarra zahartxo
bat, Zibilak esan naute... Gaue-
tan argiztatu egiten da. Sabaitek
enpresa arduratu da sabaia aton-
tzeaz. Paulo Elkoro bertako ardu-
radunaren arabera, «hilik zeu-
den arkupe batzuetara argia eta
artea» eraman dute. «Oso gustu-
ra gelditu gara lanarekin. Xabier
Arruabarrena arkitektoak oso lan
egokia egin du. Inguruko denda-
rien eta bizilagunen erantzuna
ere ona izan da», borobildu du.
Iparragirrek kantatu zuen tra-
pu zaharrak erosten zituela:
«praka zahar urratuak/gona
gorri zaharrak eta/atorra-
txuak». Gore-Tex-ezko jakarik,
ez. «Oihala poliesterrezkoa da,
jantzita eramaten ditugun arro-
pak bezalakoa. Ia-ia Gore-Tex
moduko bat da, baina eraikuntza-
rako pentsatua», zehaztu du El-
korok. «Poliesterrari gero hain-
bat tratamendu ematen dizkiogu
erresistenteagoa izan dadin: tra-
tamendu akustikoa, bakterioen
kontrakoa, suaren kontrakoa...».
Pladurra ordezka dezake, hala,
Elkororen esanetan: «Sistema be-
rria da, eta askok oraindik ez dute
ezagutzen, baina datozen urtee-
tan toki askotan ikusiko dugu».
Urria, ekintzaz betetaUrretxun kalean egon arren,
oihalezko sabaiak eta hormak ez
daude kalean egoteko pentsa-
tuak. «Arkupearen azpian ba-
bestuta dago oihala, baina euriak
eta eguzkiak luzera kalte egingo
liokete oihalari. Barne diseinura-
ko dago egina», dio Sabaitek
konpainiako arduradunak. En-
presa Bergaran dago, oihalekin
lotura estua duen herrian. «Ber-
garan 500 urte daramatzagu
oihalak lantzen. Oso propietate
interesgarriak ditu oihalak, baita
eraikuntzarako ere. Esaterako,
zaratak xurgatu egiten ditu, eta
konfort akustikoa lortzeko gaita-
suna du. Zeharrargia ere bada,
eta, tratamenduei esker, mikro-
bioak eta bakterioak ez dira ber-
tan hazten. Gainera, hondakin
gutxiago sortzen du, eraikuntza-
rena zabor asko sortzen duen in-
dustria baita». Eskoletarako, ki-
roldegietarako eta antzokietara-
ko ezin aproposagoa dela
baieztatu du Elkorok.
Urretxuko Udalak urte osoko
egitaraua antolatu zuen, Iparragi-
rren jaiotzaren urteurren borobi-
laren harira. COVID-19ak plan
guztiak hankaz gora jarri zituen,
baina ahal den neurrian egiten ari
dira ekintzak. Urrian ere izango
dira askotariko ekitaldiak.
Hilaren 4an, esaterako, alde za-
Iparragirreren hitzak,haren arkupeanIparragirre kaleko arkupeari oihalezko sabaia jarri diote: Urretxukomusikariaren hitz ezagunenekin dago apaindua, eta gauetan argiztatuegiten da b Iparragirre jaio zela 200 urte dira, eta programazioa berrizere abian da etenaldiaren ondoren bUrriaren 25ean antzerkia izango da
Urretxun Iparragirre kaleko arkupean ezarri duten oihalezko sabaia. KERMAN GARRALDA ZUBIMENDI
12 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aGaiak
Oso gustura gelditu gara lanarekin; Xabier Arruabarrenaarkitektoak osolan ona egin du»
«Bergaran 500 urtedaramatzagu ohialaklantzen; oso propietateinteresgarriak ditu, baitaeraikuntzarako ere»Paulo ElkoroSabaitek enpresako arduraduna
‘‘
Julen Aperribai
Maiatzean egin ohi
dute ohiko jaialdia,
baina, pandemia
tarteko, bertan be-
hera utzi, eta udazkenak lortu du
Zarauzko Literaturia berriz har-
tzea. Gaur hasi eta igandera arte
Zarauzko erdigunea hartuko du
letren jaialdiak. Aforoak murriz-
tuta eta segurtasun neurri zorro-
tzak aplikatu beharrak baldintza-
tutako aldia izango dute aurten-
goa, baina jaialdiak eutsi dio bere
ohiko egiturari. Atea: hitza da gil-
tza goiburupean egingo dute, ate-
ak zabaltzeko hitzak duen poten-
tzialitatean indarra jarrita.
Apirila hasieran, konfinamen-
du betean, jaialdia bertan behera
uztea erabaki zuten antolatzaile-
ek. Egitaraua itxita zuten ordura-
ko. Lehen kolpe hura leundu
zuen bigarren iragarpenak: udaz-
kenera atzeratuko zuten jaialdia.
Moldez aldatuta izan arren, jaial-
dia egitea bera poztekoa da Ima-
nol Manterola antolakuntza tal-
deko kidearentzat: «Garbi ge-
neukan egin egin behar genuela.
Aurrekontu bat bageneukan, eta,
krisi egoera honetan galtzaile
handienetarikoak sortzaileak
direnez, beraien lana publiko au-
rrean aurkezteko aukera eman
nahi genien». Gerora ezarri be-
har izan dituzten protokoloetatik
harago, hori izan dute jaialdiaren
baldintzatzaile nagusia, onartu
duenez: egin ala ez erabakitzea.
Kultur ekitaldiak berrabiaratu
ahala, ordea, argiago ikusi dute
egiteko aukera, «udako martxa
ikusita, eta kontuan hartuta
Zarauzko Modelon eta beste leku
batzuetan ari zirela ekitaldiak an-
tolatzen».
Liburu aurkezpenak, literatu-
raren bueltako emanaldiak eta li-
buru azoka. Horiek dira Literatu-
riaren zutabeak, eta aurten ere
hala mantenduko dituzte progra-
mazioan. Bi espaziok egingo dute
bateko eta besteko ekitaldien ar-
teko banaketa. Modelo aretoan
plazaratuko dituzte modu batera
letraz bustitako emanaldiak:
mahai inguruak, kontzertuak,
antzezlanak eta bestelakoak.
Lege Zaharren enparantzan eza-
rritako karpak hartuko ditu,
berriz, liburu azoka eta liburu
aurkezpenak. Ahotseneako kide-
en laguntza izango dute azken
horietarako. «Liburuen aurkez-
penekin-eta Durangoko Azokan
zaila izango zutela ikusi zuten, eta
jaialdian parte hartzea eskaini zi-
guten», azaldu du Manterolak.
Hori du aurtengoak berrikuntza
nabarmenetako bat, haren ara-
bera, liburu azoka lekuz aldatzea-
rekin batera. Musika plazan egin
dute aurreko aldietan, eta Lege
Zaharren enparantzan izango da
aurten. Horrek azokari «ikusga-
rritasuna» emango diola uste du
Manterolak.
Udaberrikoak, udazkeneanBi uztatan banatu ohi da urteko
literatur ekoizpena. Lan asko
udaberrian aurkezten dituzte,
baina udazkenean pilatzen dira
gehientsuenak, Durangoko Azo-
karen aurretik. Joera hori hankaz
gora jarri du pandemiak, eta
ekoizpen berriei nahiz aurrez
aurkezterik izan ez duten beste
zenbaiti emango die plaza jaial-
diak. «Aurkezpenak udaberrian
egiteko aukera ematen zuen Lite-
raturiak. Aurten, ordea, denak
tropelean etorri dira», adierazi du
Manterolak.
Guztiei jaialdian lekua egiten
ahalegindu badira ere, egitaraua-
ren oinarria aspalditik finkatuta
zutela dio Manterolak, eta egoera
ziurgabeak behartutako eraba-
kiak gorabehera, lortu dutela hila-
bete hauetan guztietan horri eus-
tea. Pozik eta eskertuta dago, par-
te hartu behar dutenek uneoro
«erantzun ona» eman dietelako.
Eskertzak eta omenaldiak
izango dira egitarauan bertan ere.
Itzulpengintzari aitortza egingo
diote bihar, eta EIZIE Euskal
Itzultzaile, Zuzentzaile eta Inter-
preteen Elkartea omenduko
dute. «Azkeneko urteetan, hain-
bat idazle itzulpengintzak euskal
literaturari egindako ekarpena
nabarmentzen ari dira, eta, guk
ere ildo horrekin bat egiten dugu-
nez, omenaldi hau egiteko
momentu egokia zela iruditzen
zitzaigun», arrazoitu du Mante-
rolak. Ekitaldi horren ostean ere
itzulpengintzari begira jarraituko
dute, Itzulpengintza: mundura
zabaltzeko eta mundua ekartze-
ko izenburuko mahai inguruan
parte hartuko baitute Idoia San-
tamariak, Beñat Sarasolak eta
Isabel Etxeberriak.
Igandean, berriz, Leire Bilbao
idazlea omenduko dute, haur
literaturari egindako ekarpena-
gatik, 12:00etan. Horren aurretik,
Bilbao bera ipuin kontalari ariko
da Modelo aretoan.
Udaberrian atzeratutakoa berriz hartuta, Literaturiajaialdia egingo dute gaurtik igandera Zarautzen.Literaturaren bueltako emanaldiak, liburuenaurkezpenak eta liburu azoka egingo dituzte.
Letren atari konpartitu bat
Patxi Santamaria aktorea, iazko jaialdian egindako kale ikuskizun batean, Zarauzko Musika plazan. ANDONI CANELLADA / FOKU
EGITARAUA
Gaur
Modelo aretoan:
20:00.Manifestua. Garazi Arrula.
20:15. Metrokoadroka konpai-
niaren: Modelo baten bizitza
sekretua antzerki performancea.
Bihar
Lege Zaharren enparantzan.
12:00.Azokaren irekiera, EIZIEri
Literaturiako oroigarria emanez.
12:00-13:30.Liburu azoka.
16:30-19:30.Liburu azoka.
Egun osoan:Liburu aurkezpenak,
Ahotsenearen eskutik.
Modelo aretoan:
11:00.Ezberdin bezain eder ipuin
kontaketa: Mariano Hurtado eta
Nerea Ariznabarreta.
12:30. Itzulpengiltza: mundura
zabaltzeko eta mundua ekartzeko.
Idoia Santamaria, Beñat Sarasola
eta Isabel Etxeberria
18:00.Kax-kax-kax! ikuskizuna.
Katixa Agirre eta Maite Larburu.
22:00.Petti: Manipulazio estrate-
giak diskoaren aurre estreinaldia.
Igandea
Lege Zaharren enparantzan:
11:00.Liburu azoka.
Modelo aretoan:
11:00.Ateko zirrikitutik ipuin
kontaketa. Leire Bilbao.
12:00. Leire Bilbaori omenaldia.
12:30.Literateak mahai ingurua:
Miren Amuriza, Antton Olariaga
eta Aitor Arregi. Mikel Soto
moderatzaile.
17:00.Letragintza: hitza musikaren
giltza? Anari eta Ruper Ordorika.
Jon Eskisabel moderatzaile.
Aurkezpenak udaberrianegiteko aukera ematenzuen Literaturiak; aurten,ordea, denak tropeleanetorri dira»Imanol ManterolaLiteraturiako antolakuntzako kidea
‘‘
13GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25a Proposamena
MUSIKA
AZPEITIAConvoi eta Siete C.
bGaur, 19:00etan,
Sanagustin kulturgunean.
AZPEITIAGrises eta Unclose.
bBihar, 22:30ean,
Sanagustin kulturgunean.
BEASAINMaider Zabalegi.
bGaur, 22:00etan,
Igartza jauregian.
BERGARAKea ahots taldea.
bGaur, 20:00etan,
Santa Maria elizan.
BERGARAAritzeta abesbatza,
Bergarako Orfeoia eta
Orfeoi Gaztea.
bBihar, 19:00etan,
San Martin plazan.
BERGARAEuskal
Barrokensemble: Hego koloreak.
b Igandean, 19:00etan,
Santa Maria elizan.
ELGOIBARUdal Musika Banda.
b Igandean, 12:30ean, antzokian.
ERRENTERIAAtlantikaldia:
Guilem Roma eta Afrika Bibang.
bGaur, 19:00etan,
Fanderiako tenis pistan.
ERRENTERIAAtlantikaldia:
Arta Kilo & Mamari Keita
eta Mad Mausel.
bGaur, 21:00etan,
Fanderiako tenis pistan.
ERRENTERIAAtlantikaldia:
Pedro Pastor y los locos descalzos
eta Izaro.
bBihar, 12:00etan,
Fanderiako tenis pistan.
ERRENTERIAAtlantikaldia:
Garbacho Maroc, Ainara Ortega.
bBihar, 19:00etan,
Fanderiako tenis pistan.
ERRENTERIAAtlantikaldia:
Che Sudaka, Josune Arakistain,
Uxue Amonarriz eta Aitor
Huizirekin (Huntza).
bBihar, 21:30ean,
Fanderiako tenis pistan.
IRUNDantz Point.
bGaur, 19:30ean,
Etorbidearen zubian.
IRUNLuis Marianoren omenezko
orkestra.
bBihar, 20:00etan,
Amaia lultur zentroan.
LEZOOlatz Salvador.
bBihar, 22:00etan,
Herri Eskolako
jolastokian.
ZARAUTZLiteraturia:
Petti.
bBihar, 22:00etan,
Modelo aretoan.
ZUMAIAAinhoa Barredo,
Nuria Orbea, Vicente Olmos.
Nazioarteko Flysch organo
zikloa.
bBihar, 20:00etan,
San Pedro parrokian.
ZUMARRAGA Juan Mari Beltran.
bGaur, 22:30ean,
Zelai Arizti aretoan.
ANTZERKIA
ANDOAINHika: Tonbola. raz.
bAstelehenean, 19:30ean,
Ondarreta eskolako patikoan.
DONOSTIAErradikalak ginen.
Ane Labaka Mayoz eta Beatriz
Egizabal.
bGaur, 20:00etan,
Tomasene kultur elkartean.
DONOSTIAZoaz pake santuan.
Mikel Laskurain eta Ane Gabarain
aktoreak.
b Igandean, 19:30ean,
Imanol Larzabal aretoan.
LEZOMarie de Jongh:
Ikimilikiliklik.
bGaur, 20:00etan,
Herri Eskolako jolastokian.
LEZOChe y Moche: El funeral.
b Igandean, 20:00etan,
Herri Eskolako jolastokian.
OIARTZUNKillirikuperen 30.
urteurreneko antzerki emanaldia.
bBihar, 18:00etan,
Udaletxeko pleno aretoan.
OIARTZUNKamikaz eta Ttak
teatroa: Matriuska.
b Igandean, 19:00etan,
udal aretoan.
TOLOSATxalo produkzioak:
Losers (Galtzaileak).
bGaur, 20:30ean, Leidor aretoan.
ZARAUTZLiteraturia. Modelo
baten bizitza sekretua. Metrokoa-
droka Sormen Laborategia.
bGaur, 20:15ean, Modelo aretoan.
BERTSOLARITZA
AIZARNAZABALBertso saioa:
Maialen Lujanbio, Aitor
Mendizule, Julio Soto eta
Iker Zubeldia.
bAsteartean, 19:00etan,
frontoi zaharrean.
DONOSTIABertso jasa,
bat-bateko jolasa. Amaia Agirre
eta Haritz Mujika.
bBihar, 18:00etan,
Larratxoko kultur etxean.
DONOSTIAAitor Sarriegi,
Maider Arregi, Nerea Elustondo
eta Unai Iturriaga.
b Igandean, 18:00etan,
Altzagainan (Plaza Gorria).
IRURAndoni Egaña, Oihana
Iguaran, Maialen Lujanbio
eta Aitor Mendiluze.
b Igandean, 18:30ean, plazan.
LAZKAO Iker Zubeldia, Iban
Urdangarin, Maialen Lujanbio
eta Oihana Iguaran.
Gai-jartzailea: Aizpea Garmendia.
bGaur, 20:30ean, Areria aretoan.
USURBILBertso-magia.
bBihar, 18:30ean, Ema plazan.
ZUMAIABertso-trama: Post.
Maider Arregi Markuleta, Jokin
Bergara, Eli Pagola. Gai-jartzailea:
Amaia Iturriotz Etxaniz.
bGaur, 22:00etan, Gaztetxean.
DANTZA
ARRASATE#56 (Thirty, hombre
masa, walls).
bBihar, 19:30ean, Amaia
antzokian.
DEBAFestamentua.
bBihar, 13:30ean,
Aldats frontoian.
HERNANIErrimak bi oinetan.
Haatik konpainia.
bOstegunean, 20:00etan,
Biteri kultur etxean.
HONDARRIBIADantza Hirian
jaialdia.
b Igandean, 18:30ean,
Kasino Zaharrean.
HONDARRIBIADantza Hirian:
Julia Godino eta Alex Moyarekin,
nahiz Zum Zum Teatre taldearekin.
b Igandean, 18:30ean,
Kasino Zaharrean.
PASAIAPool + Sardina freskue!.
Amaia Elizaranen eta Organik
konpainia.
bOstegunean, 19:00etan,
Ibaiondo frontoi estalian.
Antzerkia b Oiartzun
Hezur-haragizko errusiar panpinakBata bestearen barruan sartutako panpinek osatzen dituzte matriuskak, eta ideia horri tiraka ondu zuten Iraia
Eliasen eta Amancay Gaztañaga aktoreek –argazkian– izen bereko antzezlana. Ikerkuntza garrantzitsu batean
murgilduko diren bi zientzialariren azalean jarriko dira Elias eta Gaztañaga. Oiartzunen izango da ikusgai obra,
igandean, 19:00etan, udal aretoan. Poltsiko Sorkuntza Lehiaketa irabazi du obrak aurten. EIDER ITURRIAGA
14 GIPUZKOAKO HITZAOstirala, 2020ko irailaren 25aAgenda
VILLABONA Aukeran:
Maurizia naz.
b Igandean, 13:00etan,
Errebote plazan.
ERAKUSKETAK
DONOSTIA Postigo, garai baten
kronika. Argazkiak.
bAzaroaren 1era arte,
San Telmo museoan.
DONOSTIA Lucio Urtubia:
una vida en lucha, en viñetas.
bUrriaren 7ra arte,
Intxaurrondo kultur elkartean.
DONOSTIA Emakumea palestinar
kooperatibetan. Imanol
Manterola.
bHlaren 30era arte,
Egia kultur elkartean.
EIBAR ALFA 1920-2020.
bUrriaren 25era arte, Portalean.
ORMAIZTEGI Igala.
Iñaki Galabide.
bAstelehenera arte,
Gizarte etxeko tabernan.
ZUMAIA Zuloaga eta Zumaia.
bUrriaren 5era arte,
Oxford aretoan.
HITZALDIAK
DONOSTIA Mindfulnees Tailerra
eta Beldurra prozesuen
ingurukoa.
bAsteartean, 17:00etan,
General Etxague kalea, 4n.
DONOSTIA Testuingurua eta
estetika Nestor Basterretxearen
begirada fotografikoan.
Peio Agirre.
bAsteazkenean, 19:00etan,
Tabakalera. Kutxa kultur plazan.
ELGETA Debagoieneko haur
erbesteratuak hitzaldia.
Juan Ramon Garai.
bOstegunean, 18:30ean,
Espaloia kafe antzokian.
GETARIA Cristobal Balenziagari
buruzko nazioarteko I. biltzarra.
bOstegunean, Cristobal
Balenciaga museoan.
IRUN Graffiti II hitzaldia. Blek
Le Rat artista frantziarraren
obraz ariko dira Xabier Arribas
eta Rakel Salinas.
bGaur, 19:00etan,
Amaia kultur zentroan.
IRUN Mugikorreko argazkilaritzan
trebatzeko hitzaldia, gazteleraz.
Online egingo dute .
bAsteartean, 18:00etan,
Online bidez.
ZARAUTZ Manifiestua.
Garazi Arrula.
bGaur, 20:00etan, Modelon.
IKUS-ENTZUNEZKOAK
BERGARA Laburbira.
Euskarako film laburren zirkuitoa.
bAsteazkenean, 20:00etan,
Seminarixoan.
ELGETA Goazen gabiriar danok
dokumentala. Memoria Astea.
bAsteartean,