Módulo Defensa Vexetal: Por que enferman as plantas

Valga, abril 2012Xosé Manuel González Vilas

   

Módulo de defensa vexetal na viña

● Por que enferman as plantas?● A trofobiose e as bases da defensa vexetal ● Transicions da Defensa Vexetal: A loita 

integrada e a loita oportuna ou razonada● Doenzas no Viñedo: Mildeu, Oidio, Botrite, 

Black Rot e Escoriose● Doenzas da madeira e pragas: Iesca, 

Armillaria, Avelaiña e outra pragas.

   

Módulo de defensa vexetal na viña

● Os productos admitidos en Loita Integrada: indicacions e precaucions debidas.

● A estratexia ecolóxica: Biofertilizantes e Defensivos Naturais

   

1. Por qué enferman as plantas

 A praga ou doenza é efecto ou causa?

   

1. Por qué enferman as plantas?

● Tradicionalmente só interesaba saber do comportamento e actuación de toda sorte de ameazas reais (pragas e doenzas) ou potencias, digamos que a estratexia é clinicamente sintomática. 

● Por que non definimos antes as condicions para unha planta sana antes de falar de enemigos a destruir?

   

2. Por qué enferman as plantas?

O enfoque clásico: o mal sempre asexa

   

1. Por qué enferman as plantas?

● Enfoque clásico:o importante é eliminar os enemigos

   

1.Por que enferman as plantas?

● O optimismo no control químico das pragas era ilimtado

   

1. Por qué enferman as plantas?

Mais pragas, mais productos, outras pragas, outros productos......

   

1.Por qué enferman as plantas?

Finalmente non era todo tan fácil

Planta da Unión Carbide anos despois do desastre da planta de pesticidas de Bophal na India

   

1.Por qué enferman as plantas?

Por que falla o enfoque clásico?●  Os defensivos agrotóxicos son cada vez mais 

ineficientes e caros● Cada vez hai mais doenzas e productos sen 

solución definitiva● Hai problemas para nosa saude e o medio 

ambiente

   

1. Por qué enferman as plantas?

Francis Chaboussou formulouse esta pregunta tan sinxela, por qué enferman as plantas?, e como é o estado  dunha planta sana.

   

1. Por qué enferman as plantas?

Choboussou era entomólogo (os que estudian os bechos) e tamén era de Burdeos, posiblemente a comarca vitícola mais afamada do mundo, e investigaba aos ácaros na videira e viu que as videiras tratadas con agrotóxicos tiñan mais ácaros, por qué?.

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Tirando do fio, Chaboussou comprobou qué nas videiras tratadas con productos agrotóxicos  (ditiocarbatos como o Mancozeb ou o Zineb) aumentaba a proliferación de manchas de mildeu.

● Tamén observou que as videiras tratadas con xofre de fol tiñan menos mildeu.

●

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Foi entón que Chaboussou formulou a seguintes teoría (TROFOBIOSE):

“ as defensas orgánicas dunha planta estan baseadas nunha alimentación equlibrada que impida a acumulación de sustancias nutritivas na saiva das que se poidan alimentar os patóxenos”

   

1.Por qué enferman as plantas?

TROFOBIOSE  é un palabrón composto de:

TROFO= ALIMENTACIÓN

BIOSE= VIDA

   

1.Por qué enferman as plantas?

● A plantas non teñen un sistema inmunolóxico como o teñen os animais e as persoas, a base de coevolucionar cos organismos que as poden atacar desenvolveu diversos mecanismos

   

1.Por qué enferman as plantas?

As plantas contra unha agresión poden:● Sintetizar cortizas ou gomas● Sintetizar antioxidantes polifenois● Sintetizar fitoalexinas● Provocar aparición tecido morto ● Confudirse entre a diversidade cromática e 

aromática do arredor● Etc, etc.

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Calquer  patóxeno (fungos, bacterias, ácaros, insectos, virus, etc.) pode alimentarse dunha planta a través sustancias metabólicas simples como azúcares solubles (glucosa, sacarosa ou fructosa) e aminoácidos simples (constituintes elementais das proteinas)

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Xeralmente unha praga responde a un estado numérico (poboación) en base a un crecemento rápido e desmesurado pola disponiblidade de alimento. Cando esta fonte alimentar disminue acontece a lóxica baixada da poboación da praga.

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Non chega con ter condicions ambientais (temperatura, humedade, etc.I), para haber praga ten de haber fácil disponibilidade de alimento.

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Xeralmente os organismos potencialmente patóxenos non poden alimentarse de sustancias complexas como o almidón e proteinas completas.

   

1.Por qué enferman as plantas?

● As plantas poden ter estados metabólicos diferentes segundo a sua alimentación, basicamente os dividiremos en dous:

– Proteosíntese– Proteolise

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Nun estado de proteosíntese a planta apaña rápidamente as pezas simples para facer móléculas longas e complexas como proteinas, polifenois, almidón que non poden ser dixeridas por patóxenos.

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Nun estado de proteolise  a planta ten moitas pezas soltas no seu interior que non une e ademais racha outras. Esto pode acontecer moitas razons.

   

1.Por qué enferman as plantas?

Causas dun estado de proteolise– Stress ambiental (calor, falla de 

auga, falla de osixeno,etc.)– Decrepitude o vellez– Floración– Debilitamento previo (pragas)– Acción dos agrotóxicos

 

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Unha planta en estado proteolítico aumenta na sua saiva a concentración de azúcares solubles e aminoácidos que aparecen nos seus exudados e poden ser recoñecidos como sinais químicos polas pragas. Se a planta estivera equilibrada a praga non seria capaz de recoñecela e alimentarse dela.

 

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Ua alimentación dunha planta pode asemellarse a un montaxe de coches, todas as pezas grandes e pequenas son necesarias e ademais na proporción exacta. E mais importante o balance que a cantidade. A planta precisa dun balance de mais de 30 elementos diferentes.

 

   

1.Por qué enferman as plantas?

● O balance dunha cepa consíguese principamente cun estado de fertilidade do solo axeitado e a mellor exposición ambiental posible (necesidades de auga e sol).

Este balance pode ser complementado coa adubación foliar (oligoelementos e acción biolóxica estimulante e antibiótica).

 

   

1.Por qué enferman as plantas?

● Do anterior poderiamos afirmar con propiedade o seguinte:

“En planta sana a praga morre de fame”

“Onde entra o sol non entra o médico” 

   

1.Por que emferman as plantas?

● Ana Primavesi (Prestixiosa Agrónoma) ten sentenciado: Se sei o que lle falta a unha planta (carencia) e a corrixo non preciso de ningun tratamento, hai unha correspondencia entre a falla de minerais e o ataque de praga

   

2. A loita razoada ou oportuna

● Despois das guerras mundiais a viticultura xunto as outras produccions agrarias estan orientadas á cubrir os deficits alimentarios, por tanto todo esta envocado a aumentar os rendementos. A viticultura é precisamente onde aparecen os primeiros fenómenos de resistencia e ineficiencia dos tratamentos fitosanitarios. 

   

2. A loita razoada ou oportuna

● Ante a manifesta ineficiencia de programas de tratamentos indiscriminados de loita  química e a crítica e presión ambientalista se crea Organismos que plantean reformas nas estratexia de defensa vexetal como a Organización Internacional de Loita Biolóxica e Integrada (xa actua en 1967).

   

2. A loita razoada ou oportuna

Desde o obxetivo da defensa vexetal a Loita integrada repousa na integración de todos os medios agronómicos que permitan preservar o equilibrio do agro­ecosistema e a sanidade glóbal do cultivo vexetal

   

2. A loita razoada ou oportuna

● Integración de medios agronómicos: climatoloxía, solos, ecoloxía, química, bioloxía, etc.

● Agroecosistema: biodiversidade, arquitectura e estructura do viñedo, calidade das augas, preservación dos solos, vida da planta, etc.

● Calidade global do cultivo vexetal: características organoelépticas e ausencia de danos, residuos, conservación, etc. 

   

2. A loita razoada ou oportuna

● A mera protección fitosanitaria da planta e as sus produccions non garante por sí soa a calidade final do producto e o respeto do medio ambiente.

● Cada vez mais a demanda de calidade esta mais necesitada do enfoque ecolóxico das nosas decisions no viñedo ainda que compatibles cos condicionantes económicos a corto prazo.

   

2. A loita razoada ou oportuna

● De todos xeitos toda aproximación teórica suscita diverxencias ou desaxustes coa sua concreción tecnolóxica (coñecementos insuficientes, insuficiencia de medios, disponibilidade das innovacions, prezo do producto, estructura de custes, ordeamento xurídico, etc. Etc.).

● O que si é seguro son as resistencias aos tratamentos e o problema dos residuos.

   

2. A loita razoada ou oportuna

   

2. A loita razoada ou oportuna

● Do enfoque de producción ou loita integrada xurde os conceptos de lotia razoada (oportuna) e mesmo agricultura durable ou sustentable, son variantes do mesmo.

● Para defensa vexetal é utilizar o permitido e dispoñible sabendo das consecuencias, custes e oportunidade.

   

2. A loita razoada ou oportuna

● Oportunidade, custes, durabilidade no tempo, consecuencias, riscos, medio ambiente, etc., todo isto nos leva a coñecer cada vez mais os mecanismos de regulación natural no noso viñedo (funxestase, trofobiose, de nutrintes, quelatación de micronutrintes, humificación, simbiose (endo e interespecífica), alelopatía, etc.

   

Loita oportuna no Mildeu

   

   

   

   

   

3. A loita oportuna en Mildeu

● O mildeu é un fungo que necesita principalmente calor e moita humedade xa que necesita auga libre para reproducirse.

● O mildeu hiberna como oospora no inverno, neste estado é inactivo.

● Ata a aparición dos primeiros síntomas (manchas) esta inactivo, o excesos de calor o paralizan.

   

3.Loita oportuna en Mildeu

● Non tratar atan aparición primeiras manchas● Despois de tratamento verificar secado das 

manchas● Despois de dias con temperaturas fortes (>30º) 

verificar secado de manchas antes de tratar● Se as manchas non secan repetir tratamento● Non repetir mais de 3 veces mesmo sistémico 

ou penetrante

   

3.Loita oportuna en Mildeu

● Desde que vemos manchas frescas e chove temos un mínimo de 4 dias para o tratamento (dependendo das condicions de humedade e calor)

● O perixeo (distancia mais corta entre lua e terra) é perigoso, sobre todo na floración

● Podemos utilizar pegantes cos productos de 

contacto

   

3.Loita oportuna en Mildeu

● Despois das primeiras manchas tratar● Non nos fiaremos da estimación de actuación 

máximo en sistémicos (para nos máximo 10 dias)

● Cubrir sempre antes da floración, sempre● Se hai manchas frescas e chove tratar (se 

pasaron mais de 10 dias do último tratamento)● Despois do pintor só tratar con contacto● Remover sempre a rama con aire ao pulverizar

   

3.Loita oportuna en Mildeu

   

3.Loita oportuna en Mildeu

   

3.Loita oportuna en Mildeu

   

3.Loita oportuna contra mildeu: esporas viables

ESPORAS VIABLES

A regra do 10 mm de choiva e 10º durante mais de 24 horas as esporas de mildeu dormidas poden despertar e comenzar a estar viables para  as infeccions primarias

10 mm 10º 24 horas

   

As esporas se liberan

Coas salpicaduras e se as follas estan 4­5 horas  molladas e con mais de 10 º pode ter as primeiras infeccions

   

3. Loita oportuna contra mildeu

Infeccions primarias aparecen duas semanas despois e aparecen moi poucas

   

3. Loita oportuna contra mildeu● Despois de 

aparecer as manchas aparecen as esporas pola parte de abaixo da folla

   

Esporulación do mildeu

A esporulación ocurre cando hai  98% de humedade e 4 horas de oscuridade con mais de 13º. A partires de agora hai risco de infección secundario

   

Despois tratamos e comprobamos a eficacia do tratamento

   

3. Loita oportuna no Mildeu

Nas Rias Baixas, exceptuando os dias de calor moi forte, hai sempre condicions teóricas para a reproducción do mildeu, sempre, xa que sempre sube de 50 o producto entre nº de horas con follas molladas e temperatura media, sempre. Polo que sempre despois de tratamento verificar manchas e anotar todo en caderno para facer un seguimento anual e mellorar a nosa experiencia.

   

4. Loita oportuna en oidio

   

4. A loita razoada en oidio

● E un fungo que necesita calor (non moito) e non excesiva humedade (os dias con neboeira do verao os mellores para o fungo)

● As choivas fortes o perxudican● O periodo crítico é no San Pedro (finais de 

xuño)● O xofre é o mellor producto sen discusión● Cos primeiros síntomas estamos a tempo de 

tratar

   

4. A loita razoada en oidio

● O oidio sempre hai que tratar en combinación cos productos do mildeu (xofre mollable)

● 2­3 tratamentos de fol son sempre bos (agromada­floración­San Pedro)

● Se houbera ataque forte tratar en inverno a madeira afectada (permanganato ou auga osixenada)

● Tratamento no final inverno xofre mollable ou sulfocálcico

   

4.Loita oportuna en oidio

   

5. A loita oportuna en botrite

   

 Botrite por picaduras de barrenillo

   

   

Despois da floración é cando comenzan as infeccions ainda que con poucos síntomas da doenza

   

4. A loita oportuna en botrite

   

4. A loita oportuna en botrite

­ Os síntomas comenza desde a agromada ainda que sen danos­ A botrite comenza a infectar os bagos polo rabiño tras a floración­O capuchon da flor que non cae é un foco de infección­A botrite por si soa non é capaz de atravesar o bagaño na fase de maduración excepto feridas de bechos ou oidio

   

4. Loita oportuna en botrite

● Recoméndase 1­2 tratamentos, un tratamento antes de que feche o acio

● O tratamento dos 21 dias antes é xeralmente innecesario e perigoso para a fermentación do  mosto

● E fundamental evitar ataques de oidio e barrenillo 

● Podemos utilizar axentes secantes antes da bendima como o pó de sílice ou o lithothamne

   

Black rot

   

5. Doenzas da madeira. Excoriose

A excoriose ten unha capacidade de propagación moi lenta, as suas infeccions son mais producto da utilización de ferramentes ou posible planta de viveiro infectada.

Se tras a agromada hai choivas pode haber capacidade de infección.

Procurarase unha estratexia preventiva coa desinfección rutinaria das ferramentas e eliminación de madeira atinxida

   

5. Doenzas da madeira. Excoriose

Se hai madeira infectada podemos dar un tratamento de xofre mollable (2%) ou caldo sulfocálcico.

Despois da agromada o tratamento de xofre de fol e os primeiros antimildeu deberian bastar.

● Non aconsellamos os ditiocarbamatos (mancozeb, zineb, maneb e outros)

   

5. Doenzas da madeira. Excoriose

   

5. Doenzas da madeira. Decaemento da madeira

● A un conxunto de sintomas que antes se consideraban diferentes doenzas (iesca, eutipa, pé negro, etc.) agora se ven como síndromes provocados pola acción de complexos de diferentes fungos onde é difícil definir o axente causal.

● Fundamentalmente hai un pechamento dos vasos da saiva o que acaba provocando a morte da cepa (lenta ou súpeta).

   

5. Doenzas da madeira. Decamento da madeira

Sintomatoloxía en vide con proceso avanzado de infección.

Neste caso a infección entrou nas feridas de poda (A)

   

5. Decaemento da madeira

Síntomas en madeira  e follas tras corte de rama ou troncos.

   

5. Decaemento da madeira

● Os sindromes do decaemento da madeira deben ser detectados a tempo e mapeados para ver se o foco avanza. Pode acabar en poucos anos cun porcentaxe alto de cepas. 

● Débese marcar cepas que estén próximas a morrer e levar a analizar para verificar a doenza. 

● As orixen destas doenzas non é claro, pode ser por desequilibrios graves no viñedo.

   

5. Decaemento da madeira

● Non hai tratamentos miragre como noutras doenzas, a recomendación primeira e retirar as plantas mortas ou próximas a morrer e deixar o burato aberto durante un ano, pódese deixar con cal viva ou carbón vexetal.

● Semella que un solo vivo (micorrizas) axuda moito contra as doenzas da madeira, hai posibilidade de tratar en cepas moi vellas que interese alongar a sua vida.

   

5. Decaemento da madeira

● Igual que na excoriose hai que evitar infeccions polos cortes de poda mollando a ferramenta cada certos cortes en alcol.

● A estratexia de control é por tanto erradicar individuos mortos ou decrépitos e logo efectuar accions que favorezcan a micorrización das raices (solo vivo), podemos comenzar a facer isto con plantas novas.

   

5. Armillaria

● A Armillaria ou podremia branca da raiz da vide esta provocada polo fungo Armillaria mellea, que tamén provoca doenzas en árbores forestais.

● A morte lenta ou súpeta aconte igual que outras doenzas da madeira por polo cerramento dos vasos da saiva. O fungo da  Armillaria é un fungo saprófito que cumpre unha función indispensable no solo.

   

5. Armillaria

● O que acontece é que non se sabe moi ben por que Armillaria mellea deixa de descompor a madeira morta para atacar cepas, mesmo novas. 

● Armillaria pode comenzar por poucos focos para logo conformar rodais que aumentar como unha balsa de aceite. Semella que as gaveas con materia orgánica ou se se planta a zanxa pode favorecer a propagación.

   

5. Armillaria

● As últimas investigacions indican que graves desequilibrios no solo poden favorecer estos procesos de infección, con todo hai que aprender a convivir co problema e ver que o fungo non ten que ser erradicado.

● A micorrización das raices semella un elemento básico na convivencia entre fungo e planta. De certo hai posibilidade de curación nas cepas ou de amortecer a velocidade de infección.

   

5. Armillaria

● Sintomatoloxía típica de proceso avanzado de podremia na unión entre raiz e tronco.

   

5. Armillaria

● Non hai nengun producto químico  que impida o avance da doenza xa que Armillaria emite hifas moi fortes que fan que a propagación sexa imparable, en todo caso a tentativa sería moi cara.

● Aconsellase retirar plantas mortas ou moi afectadas, deixar sen cultivo un ano, meter carbón vexetal e aplicar loita biolóxica.

   

3.Productos quimicos autorizados

Productos contra Mildeu●

   

4.Pragas

● Non hai moitas pragas destables teriamos as seguintes:

­ Pedroulos

­ Acarioses 

­ Erinose

­ Barrenillo ou Avelaiñas

­ Mosquitos verdes

   

Pedroulo

   

Acariose

   

Erinose

   

Lobesia botrana

   

   

   

Cando tratar contra traza ou polilla?

● Se seguimos coas trampas e facemos conteos semanais teriamos que a partires da 2ª xeración se hai mais do 10% de uvas picadas ou con ovos poderiamos tratar (1vez). Os tratamente moitas veces non estan xustificados

● Productos recomendados: autorizados en loita integrada (fosalone, malation, fenitotrion, etc.) e ecolóxicos (piretrinas), estas últimas as podemos misturar co xofre de fol. 

   

Mosquito verde