ilargia2 0 1 8 K O U Z T A I L A . 2 0 Z E N B A K I A

W W W . A R G I A F U N D A Z I O A . O R G

JARDUERA EREDUA 

ARGIA ETA GARDENTASUNA

A R G I A E T A J A K I N T Z A

G A L D A M E S E T A G U R E

H A M A R G A R R E N U R T E U R R E N A

Zugandik hurbilago,

zurekin gertuago

L E K U K O T Z A  

E D I T O R I A L A

Argia eta gardentasuna. Parte hartzeko eta jakiteko eskubidea funtsezkoa da, pertsonek erakunde batean izan beharreko inplikazioa bermatzeko. Uste horretan oinarritu ditugu gure plan estrategikoan jasotako bi estrategia: batetik, Argian gardentasuna garatzeko lanean aurrera egiteko konpromisoa eta, bestetik, pertsonek parte hartzeko dituzten aukerak sendotzeko zeregina. Ezbairik gabe, jorratu beharreko bide luzea dago, baina gutxika-gutxika estrategia horiek garatuz eta egokituz goaz eta partekatzeko moduko zenbait emaitza ikusten ari gara. Horietariko lehenengoa Argian lidergoak adierazi nahi duenari buruzko definizio partekatua izan da.

Zenbait forotan “lidergo” hitza hitzetik hortzera erabiltzen dugun arren, sekula ez gara gelditu eta ez dugu adostu zer den pertsona lider bat Argian. Lidergoaren estilo argia dago, berez ezarria izan dena, baina pentsatu genuen horri buruz mintzatzeko eta definizio formala egiteko unea iritsia zela, hemendik aurrera gure jokabideak gidatzeko.  Hori guztia modu parte-hartzailean egin dugu, liderrak eta ez-liderrak inplikatuz. Egindako lana ez da erraza izan eta oraindik ez da amaitu, baina emaitzak, ezbairik gabe, ekarriko du ahaleginak merezi izatea. Gardentasuna hobetzera bideratutako beste lan bat izan da gure interes taldeak berrikustea eta eguneratzea, Argian zuzeneko edo zeharkako interesa duten pertsonak, taldeak edo erakundeak interes taldetzat hartuz.   Eztabaidarik falta izan ez zen pare bat lan saioren ondoren, dagoeneko talde horiek identifikatu ahal izan ditugu.

Aurrerago interes erkideak identifikatu eta haiekin izan beharreko konpromisoak ezarriko ditugu. Eta aurten gardentasunaren alde landutako azken apustua lanpostuak okupatzeko barne hautaketa prozesuei zuzentzen zaie.  Orain arte, hautaketa prozesu horien erantzukizuna zuzendaritzan baizik ez zegoen eta oso argi ez zeuden eta ezagutzen ez ziren irizpideak aplikatuz egiten ziren, pertsonen asebetetze inkestek islatzen duten bezala.

Bi izan dira egoera hori hobetzeko hartutako neurriak: alde batetik, aintzat izan beharreko irizpideak eta horietariko bakoitzak azken balorazioan izan beharreko pisua argitzen dituen prozedura prestatu da; beste aldetik, hautaketarako azken elkarrizketak Argiako arlo desberdinetako hiru pertsonak egiten dituzte. Dagoeneko hiru izan dira modu honetan aurrera eramandako hautaketa prozesuak eta, hobekuntzak identifikatzen eta aplikatzen jarraitzen dugun arren, gure ustetan baiezta dezakegu aurrerapauso handia egin dugula gardentasunaren hobekuntzan. Ildo horretan aurrera darraigu, Argia osatzen dugun pertsona guzti- guztion laguntza eta lankidetzari esker.

jarduera ereduaArgia Fundazioak bere plan estrategikoan ezartzen du erabiltzailea arreta ereduko erdigunea dela.  Helburu hori erakundeak esku hartzen dituen eremu guztietara zabaltzen da, bai eta pertsonaren okupazioarekin zerikusia duen eremura ere. Orain dela urtebete eta hiru hilabete eguneko ospitalearen jarduera unitatea hasi zen proiektu pilotu bat garatzen (2019ko apirilean amaituko da), errehabilitazio psikosozialaren printzipioetan oinarritutako eredu okupazionala lekualdatuz susperraldiaren eta bizi kalitatearen ereduaren printzipioetan oinarritutako beste eredu batera. Pertsonengan arreta jartzen duen eredu batera. Laburbilduz, aurrera egin nahi dugu pertsona interes okupazionalaren erdigunean jarriz, betiere errehabilitazio eredu okupazionalaren aldean; izan ere, azken hori profesionalaren ezagutzatik eta asmoetatik eskaintzen eta pentsatzen den eredua baizik ez da. Pertsonak interes okupazionalaren erdigunean jartzeak adierazi nahi du hezitzaileok parte hartzeko aukerak eta guneak eskaintzen ditugula, pertsonek nahi dutena proposa dezaten beren lehentasunak, gustuak eta interesak kontuan hartuz eta jarduera prozesu osoa diseinatu, garatu eta ebalua dezaten.

Zeri esaten diogu okupazio esanguratsua? 

Lehenik eta behin, esan behar dugu okupazioaz hitz egiten dugunean ez diogula huts-hutsean men egiten ukipenezkoa edo emankorra den zerbaiti. Izan ere, eguneko ospitalearen barnean harreman une eta esperientziez ere mintzatzen ari gara. Argi dago eskulangintzako produktu bat lantzea, kable modelo bat egitea, bizikletaz ibiltzea, jostea, irakurtzea, gitarra jotzea… okupazioak direla, baina honakoak ere antzeko jarduerak izan daitezke: solasaldi bat partekatzea, kafe bat hartzea, paseoan ibiltzea, kide bati entzutea, komunitatean Argiaren eta pertsonen irudi positiboa ematea, etab.   Horiek guztiak okupazio esanguratsuak dira inplikatutako pertsonek halaxe hautatzen badituzte eta halaxe bizi badituzte. 

Zeintzuk ezaugarri ditu okupazio esanguratsuak?

Pertsonak berak aukeratzen du. Pertsonaren interesek eta lehentasunek eragiten dute. Interesak izan daitezke edo trebetasunei lotutako gustuak, ezagutzak eta gaur egungo edo iragan biografikoko

esperientzia positiboak. Pertsonaren nortasuna sendotzen du, bai eta haren gaitasunen pertzepzioa ere.

Erronka eta interes berriak sorrarazten ditu. Pertsonek eurek diseinatu, garatu eta ebaluatutakoa, hezitzaileen laguntzaz.

Sorkuntza eta garpen pertsonala sustatzen ditu.

 Hori guztia nola zehazten da gure proiektuan? 

Argi dago jarduera batek esanguratsua izateko behar dituen baldintzak betetzeko erabiltzaileei lanabesak eman behar zaizkiela behar bezala erabaki dezaten.  Gauzak horrela, espazio fisikoak funtzionaltasunaren arabera banatzea erabaki genuen (lan, arte, aisialdi eta kirolean jarduteko funtzionaltasuna) eta bakoitzari gobernu autonomoko organo bat eman genion batzarretan. Horiexek dira gure tresnarik garrantzitsuenak, organo horietan nahi duten pertsonek parte har baitezakete, espazio bakoitzean garatzen diren jarduerak erabakiz eta diseinatuz. Une horretan profesionalak bideratzaile bilakatzen dira eta erabiltzaileei erabakitzeko ahalmena eta protagonismoa lagatzen dizkiete. Lehendabiziko batzarren ondoren azkarren erabaki zen gaietariko bat honakoa izan zen: batetik, ordutegiak eta jarduerak modu askeagoan erabiltzea eta, bestetik, atseden, relax eta elkarbizitzara zuzendutako eremuak sortzea

Erabilera askeago horrek eta espazioaren araberako dibertsifikazioak berekin ekarri zuten erabiltzaileek rol berriak hartzeko premia sortzea. Baina zer da rol esanguratsua? Pertsona batek talde batean bere borondatez eta iraunkorki betetzen duen funtzio edo zeregina da.  Zeregin horrek pertsonaren autoestimua, izaera eta balorazio pertsonala sendotzen ditu. Gainera, horrek erantzukizun berriak hartzea ahalbidetzen du. Adibide zehatza da kirol egokituak izandako garapena.  Espazioa birdiseinatu eta jokoen aretoan ageri-agerian, ikusgai eta eskuragarri, utzi ziren ariketa makinak (lehenago giltzapetutako gela batean zeuden eta jarduera egin behar zenean baizik ez ziren ateratzen); horren ondorioz, erabiltzeko erabakia hartutako erabiltzaile kopuruak gora egin du etengabe.  

Kirol eremu honen inguruan jarduera berriak sortuz joan dira eta horietan beste unitate batzuen lankidetza izan da, esaterako erizaintza unitatearen lankidetza. “Donejakue Bidea” izenekoa sortu da; hala, pertsonek zinta ibiltari edo bizikleta estatiko batean egiten dituzten kilometroen arabera, bidea eginez doaz eta mapa batean ikus dezakete zenbat kilometro ibiliak izango zituzten jatorrizko bidean.  Modu horretan ariketa fisikoa indartzen da eta osasuna hobetzen laguntzen zaie modu ludikoago batean. Mugikortasun fisikora zuzentzen diren jarduera horien bitartez biztanle horiek aktibatzen ditugu; lehen sedentarioak ziren eta orain bizikletan paseatzen hasi dira edo rokodromo publiko batean eskalatzen edo egunero gimnasia edo yoga egiten… 

Kirol jarduera ugari eta nahi duenak aukera dezake nahi duen eran eta, garrantzizkoagoa dena, ez du hori egiten soil-soilik medikuak gomendatzen duelako, baizik eta norberari gustatzen zaiolako.  Horrela, ohitura osasungarriak sortuz doaz.  Proiektu pilotuaren beste giltzarrietariko bat da erabiltzaileen artean elkarri laguntzeko sarriago azaltzen diren ekintzak, adibidez:  kideei laguntzen dietenak ordenagailuarekin arazoak dituztenean, txarto sentitzen denari etxera laguntzen diona, gauzak adierazteko zailtasunak dituenari laguntzen diona, beste pertsona bati zeregin bat aurrera eramaten irakasten diona... 

Eta pertsonek zer uste dute? 

“Liberalagoa, askeagoa. Lehen hertsi eta

zorrotzagoa zen. Orain autonomoagoa, orain

norberak nahi duena egiteko aukera dago”.

“Lehen medikuak edo begiraleak agintzen zizun,

orain gehien komeni zaizuna egiten duzu”.

“Lehen kartzelan bezala, ez zegoen ihesbiderik.

Orain gehiago gustatzen zait.”

“Orain ez naiz hain behartuta sentitzen,

askatasun handiagoa dugulako.”

“Erabakiak nire baitatik sortzen dira.”

“Orain norberak aukeratzen du jarduera,

ez du inor behartzen.”

“Pertsonak kontzienteagoak dira euren

erantzukizunetik eta betebeharrekin."

“Lehen egur handiagoa ematen ziguten eta

orain lasaixeago uzten gaituzte.”

“Orain lanak ondo egin eta ondo kobratzen

dugu."

“Orain adiskidetasun handiagoa sentitzen dut.”

“Adimena lanpetuagoa daukat.”

“Profesionalek lagun modura tratatzen

gaituzte, konfiantzarekin.”

“Beti esan izan da gaixoentzatgarrantzitsuena dela eginahalak egitea. Etanire ustetan, eredu berriak laguntzen du guk

ahalegin handiagoak egiten gaixotasuneiaurre egiteko.” “Eredu berria atsegin dut. Autonomoagoaizaten laguntzen dit eta ikasten nola beteerantzukizunak eta betebeharrak.”

Okupazio esanguratsuari buruzko proiektu pilotuari esker emaitzak lortu dira nahiko epe laburrean. Funtzionamenduaren egituran izandako aurrerapenak nabarmendu behar dira: asteroko batzarrak espazio bakoitzean, espazioen zehaztapena, horiek erabiltzeko malgutasuna eta erabiltzaileen asebetetze maila.   Era berean, erabiltzaileak funtsezko jardunak bereganatuz doaz, esaterako rol esanguratsuak eskuratzea, elkarri laguntzea, erabakiak hartzea eta erabiltzaileek eurek proposatu eta diseinatutako jarduera berriak abiaraztea. Hezitzaile bideratzaileok etengabeko ebaluazioa egiten dugu eta horrek hobekuntza eremuak atzematea ahalbidetzen digu eta erronka berriak ezartzea:      • Ikaskuntza eta bideratze tekniken jarduna hobetu behar ditugu.      • Parte hartzeko eta rolak hartzeko aukera berriak eskaini behar ditugu.      • Elkarri laguntzak ematea erraztu behar dugu.      • Erabiltzaileei laguntzen jarraitu behar dugu. Erronka horiek taldea etengabeko ikaskuntzan mantentzen dute eta erabiltzaileei eguneko ospitalean okupazio esanguratsua eskaintzeko dinamismoa eskaintzen dute.

 Ba al dugu emaitzarik?

lekukotzaKaixo Begoña Martín naiz. Gaixo mentala naiz eta nortasunaren muga trastornoa eta distimia diagnostikatu didate.  Orain dela bost urte eta erdi iritzi nintzen Argia Fundaziora Gizarte Klubaren bidez eta, horren ondoren, Algortako Eguneko Ospitalera; berehalaxe hasi nintzen jendearekin enpatizatzen, nahiz eta bakardadetik hasi. Boluntariotzatik egunez egun sentitzen nintzen hobeto; urteak 365 egun ditu eta agerraldi psikotikoak ez dira egunero gertatzen. Beherakada asko ditugu, gainerako pertsonek bezala. Klubean gauza asko ikasi ditut, batez ere nire normaltasuna transmititzen eta pixkanaka-pixkanaka egunez egun hobetzen. Tailerrak partekatzen ikasi dut, bereziki gominolezko loreen jai herrikoietan egiten dudana.  Eguneko ospitalean hitzaldiak eman ahal izan ditut eta hori oso atsegingarria izan da, ikusi baitut nola lagundu ahal izan diedan nerabeei. Maiatzaren 20an Harrotasun Zoroaren Eguna ospatu zen. Mugimendu hau sortu zen askotan mugatzen gaituen diagnostiko baten azpian bizi garenon ikusgaitasuna aldarrikatzeko. Egun hori aldarrikatu nahi dut, harrotasun hitzak dakarren guztiarekin. Denok zoratu gara uneren batean. Zoriontasunaz zoratuta. Poztasunaz zoratuta. Tristeziaz zoratuta. Gure eskubideak defendatu behar ditugu, pertsona gaituak garelako eta harrotasuna delako Harrotasun Zoro honen barnean egotea gure dibertsitatetik abiatuta.                                                                                                          BEGOÑA MARTÍN MATOS

argia eta jakintzaArgiak orain dela 28 urte sortu zenetik bere jakintza zabaldu nahi izan dio gizarteari.   Ekarpen xumeak egin ditugu, esate baterako ikasleentzako praktikak eskaintzea Argiaren boluntariotzan sartzeko (1); argitalpen zientifikoak prestatu ditugu (2), komunikazioen ekarpenak foru teknikoetan (3); beste erakunde batzuei prestakuntza eman diegu modelo eta tekniketan; sare profesionaletan parte hartu dugu gure jakintza metatua zabaltzeko (4).

Ate irekien jardunaldiak egin ditugu, gure zeregina eragile laguntzaileei erakusteko (5); sentsibilizazio, eztabaida eta azterketa jardunaldiak antolatu eta egin ditugu gaitasun mentala eta ezgaitasuna artatzeko gizarte eta osasun espazioan garrantzitsuenak diren gaiei buruz eta horietan Bizkaiko, Autonomia Erkidegoko, Nafarroako eta beste erakunde batzuetako profesionalek parte hartu dute; ekarpen horietan guztietan gure esperientziaren berri eman dugu jakintza zientifikoa egunez egun zabaltzeko gaixotasun mentala duten pertsonen artapenari begira, betiere prozesu, egitura eta baliabide berriak diseinatuz, bizi kalitatea hobetzeko asmoz.

Zentzu horretan, berebiziko garrantzia ematen diegu 2008an hasitako sentsibilizazio jardunaldiei; horietan Argiako erabiltzaileek eta ezgaitasuna lantzen duten beste erakunde batzuetakoek ere parte hartzen dute hizlari gisa, eta iaztik goiz oso bat dute gizarte partaidetzako esperientziak aurkezteko erabiltzen dena (6).  Ekimen horren bidez, ahotsa ematen diegu gaixotasun mentala eta bestelako ezgaitasunak dituzten pertsonei, haien ikuspegiaren berri emateko, haien esperientzia gizarteari zabaltzeko eta, bereziki, gizarte eta osasun arloan esku hartzen duten erakundeen eta profesionalen eztabaida teknikoa sustatzea errazteko.

Gainera, 2018. urte honetan Madrilen uztailean izango den hurrengo WAPR jardunaldian parte hartuko dugu; lau ekarpen eramango ditugu: “Posterra: gaixotasun mentala duten pertsonen partaidetza zaintzapeko etxebizitzetan”, “Tailerra: Gaixotasun mental larria sufritzen dugun pertsonen aktibismoa”, “Tailerra: erabiltzailearen partaidetza PAIn eta antolakuntzan”, “Simposiuma: erabiltzaileak osasun mentalaren sustapen lanean parte hartzea planifikazioaren maila guztietan”.

1 (28 urtetan 650 boluntario izan dira Argian) 2 (Argitalpen digitala: "Patologia duala duten pertsonak gizarteratzeko jardun egokiak”. Errehabilitaziopsikosozialean argitaratutako artikuluak: “Gaitz mental larria duten pertsonak artatzeko sistemaren zainketanizandako jarraitasuna: Zirimendi egoitzaren esperientzia”, “gaixotasun mentaleko ezgaitasuna dutenpertsonentzako gizarte kluba, haien partaidetza ahalbidetzen duen aisialdi espazioa”. Hemendik gutxiraargitaratuko diren artikuluak: “Argia Fundazioa eta gure esperientzia Gradior programan”, “Erabiltzailearenpartaidetza sustatzen dugu haren bizi proiektuaren eraikuntzan. Erreferentzia taldea”). 3-4 (Euskalit-eko hirugarren sektoreko adierazleen foroa, Euskaliteko ebaluatzaileen kluba, Innobasque,elizaren gizarte erakundeak, Funco Fundazioak) 5 (2013tik urtean ate irekietako bi jardunaldi egiten ditugu urtean. Guztira erakunde laguntzaileen 200profesional baino gehiago bisitatu gaituzte eta gurekin batera izan dira) 6 (gure jardunaldietan hizlari gisa parte hartu dute erakunde askotako erabiltzaileek: INTRAS, ArabakoOsasun Mentaleko Sarea, Bizitegi, Gorabide, Avifes, Zubietxe, Avanvida, Agifes, Asasam,… Gainera, besteerakunde askotako partaideak ere izan dira.)

galdames eta gure hamargarren urteurrena Hamar urte bete ditugu Galdamesera iritsi ginenetik. Hamar urte, egunerokotasuna leku eder honetan bizi eta lan egiten duten pertsonekin partekatzen hasi ginetik.   Eta pentsatu dugu honako hau unerik onena dela urte hauetan jasotako maitasun, errespetu eta hurbiltasun horren zati bat itzultzeko.   Uztailean hasiko diren zenbait jarduera prestatu ditugu; ekintza horiek hurrengo hilabeteak beteko dituzte Galdamesen. Tailerrak, hitzaldiak, ospakizunak… Guretzat oso garrantzitsua da erakustea nola hartu gaituzten eta horrek zer dakarren egunoroko zereginetan. Aurten jaialdi hau ospatuko dugu, bizi izandakoa ospatuko dugu; hemendik pasatu garen pertsonok, egoitzan lan egiten dugunok, nahi dugu hamargarren urteurren hau erlazio estuago baten hasiera izatea inguratzen gaituen guztiarekin eta elkarbizitza partekatzen dugun guztiokin.