3. Sociolingüística da lingua. Variación lingüística, contacto galego-castelán. Elaboración...

8/14/2019 3. Sociolingstica da lingua. Variacin lingstica, contacto galego-casteln. Elaboracin do galego culto. A cuestin normativa

1/7

3. Sociolingstica da lingua. Variacin lingstica, contacto galego-casteln. Elaboracindo galego culto. A cuestin normativa

1. A nocin de linguai

LinguaRealidade social (institucin)Nocin cientfica (estrutura)

A nocin de lingua unha nocin ambigua xa que, anda que alingstica a fai propia, ten unha definicin anterior intuitiva e cultural. As, podereferirse a dous planos que poden coincidir ou non:

a) Nocin cientfica: sera o que denominamos lingua funcional (Coseriu), dicir, un sistema caracterizado por posur unha estrutura. Xeralmentechmaselle diasistema nocin cientfica de lingua, anda que Coseriu usa otermo para referirse lingua histrica.

b) Nocin social (lingua histrica): unha nocin cultural, institucional eideolxica. o que denominamos polisistema:

Un sistema complexo e heteroxneo que incle variedades non reducbeisaos criterios da lingstica estrutural:

Semellanza parcial (intercomprensin), un criterio relativamentelingstico.

Outros criterios variables coma a existencia de literatura, linguasoficiais... que non teen base cientfica, senn social.

As, establcese unha xerarqua de variedades (centro e unha ou misperiferias) atendendo ao status que teen socialmente, feito que non tensentido dentro da lingstica cientfica. Por iso dicimos que o polisistemanon ten estrutura, senn unha arquitectura social. Deste xeito, dasvariedades poden ser consideradas linguas diferentes polo lingista e amesma lingua pola sociedade, ou viceversa.

A efectos sociolingsticos o decisivo a percepcin dos falantes, peroesta ambigidade da nocin de lingua anda mis complexa xa que pode haber unhadialctica entre as percepcins sociais e as lingsticas, na que teen unha grandeimportancia os procesos de elaboracin:

Percepcin social 2 linguas Percepcin dolingista

2 variedades 2 procesos de elaboracin

2 linguas

2 linguas

As, en reas pouco definidas (contnuum) os procesos de elaboracin son moiimportantes (procesos de glotoxnese), como aconteceu no mbito eslavo.

No fondo a lingua como institucin e a lingua como estrutura non sondous planos tan distantes, xa que esa distancia construda e son das nocinsinterrelacionadas. dicir, a arquitectura do polisistema pode influr na estruturado sistema. Por exemplo, no mbito xermnico as falas do sur de Suecia que eranconsideradas un dialecto do dans pasaron a ser consideradas dialecto do sueco, nestecaso cambia a adscricin a un ou outro mbito, non a estrutura do sistema.

Introducin sociolingstica galega2007/2008

USC

1


2/7


2. Gramtica inherente, descritiva e prescritiva

Gramtica inherente Norma obxectiva

Gramtica prescritiva Norma prescritiva

O termo gramtica pode ter tres acepcins, que na nosa tradicin

cultural estn moi ligadas e mesmo confundidas:

1) Gramtica inherente: refrese s estruturas inherentes a cada lingua (normaobxectiva), que son as que a definen. Ademais, hai que ter en conta tamn a sarealizacin obxectiva en termos de frecuencia. Por exemplo, a gheada e o seseomalia estaren na norma prescritiva da variedade estndar, non forman parte da sanorma obxectiva.

2) Gramtica descritiva: descricin das estruturas inherentes, o esforzo porfacer explcito o coecemento implcito que os falantes teen da sa lingua,

facelo formulable en regras xerais (Chomsky).3) Gramtica prescritiva: a que achega un cdigo normativo (norma

prescritiva), que d orientacins, instrucins ou ordes sobre como deben serusadas as estruturas da lingua segundo criterios de correccin.

O esforzo por distinguir as tres nocins moi recente. As, a lingsticaencargarase de distinguir entre gramtica inherente e gramtica descritiva e asociolingstica entre gramtica descritiva e gramtica descritiva.

3. Variable, variante e variedade

1) Variable: unidade lingstica que presenta realizacins alternativas.2) Variante: cada unha das realizacins alternativas dunha variable. As

variantes poden ser:a) Estruturais.

b) Sociolingsticas: non explicbeis dentro da estrutura da lingua, senn entermos de arquitectura do polisistema.

V. {G}

[ ] Aparece automaticamente en determinados contextos, poloque explicbel desde unha perspectiva estrutural.

[ ]

[ ][ ]

A aparicin dunha ou outra realizacin depende do territorio,estatus sociocultural, idade... polo que son variantessociolingsticas.

3) Variedade: (sub)sistema1 definido por variantes especficas agrupbeis cuncriterio congruente. O termo variedade un termo neutral, aplicbel a unidiolecto, a unha lingua e a todo o que hai entre os dous. dicir, non obriga adefinir o status do subsistema, como si fan os termos lingua ou dialecto.Poderamos consideralo sinnimo de lecto e modalidade, anda que estes dous sonmis especficos:a) Lecto: adoita empregarse aplicado s variedades que estn entre o idiolecto e

a lingua, polo que ten un uso mis restrinxido.1 un subsistema en relacin ao polisistema, que un sistema de sistemas.


USC

2


3/7


b) Modalidade: adoita usarse s para algns tipos de variedade (modalidadeescrita).

En canto aos parmetros de variacin, Coseriu fai a seguinteproposta:

Variacin

diacrnica

sincrnica

diatpica criterios xeogrficos (dialectos)diastrtica

criterios de variacin social (sociolectos)

diafsica criterios de contexto ou tipos de texto (estilos ou rexistros)

Os sociolectos e os estilos ou rexistros son os propiamentesocilingsticos, con todo as fronteiras entre uns e outros son difusas. Coseriu di quese produce unha interseccin entre os parmetros de variacin. As, por exemplo as

variedades xeogrficas adoitan asociarse a determinados sociolectos e estilos, nons na conciencia dos falantes, senn que tamn unha tendencia nos estudoslingsticos.

Con todo, a proposta de Coseriu so se refire a parmetros de variacinintrasistmica, o que responde a unha concepcin da lingstica tradicional na que aslinguas teen unhas fronteiras moi definidas, polo que non se ten en conta ofenmeno do contacto lingstico. Porn, en casos de contacto lingstico imposbel definir a variacin intrasistmica sen ter en conta a intersistmica, como ocaso do galego.

Variacin

Intrasistmica (Coseriu)

Intersistmica

4. Sociolecto e interlecto: arquitectura da lingua galega

Nos casos de contacto lingstico, coma o do galego, para a descricin dasvariedades necesario recorrer ao espazo intelectal, no que importante:

a) Interpenetracin: fenmeno frecuente nas situacins de contacto. unhadinmica complexa, xa que non s a variedade de prestixio infle na que non

o ten, senn que tamn se d o caso contrario (contraprestixio ou prestixioencuberto). As, non s o casteln infle no galego, senn que o galego tamninfle no casteln.

b) O centro de gravidade: o centro de gravidade do galego est en Galiza,pero o do casteln un centro de irradiacin externo que non deixa de exercerinfluencia, dicir, o casteln ten maior capacidade de irradiacin c galego.Isto pode levar asimilacin completa a travs dun proceso de hibridacin, dicir, dse unha tendencia fusin pero non equitativa, senn que favorece lingua cunha capacidade de irradiacin maior.


USC

3


4/7


5/7


Retroceso en favor do casteln rexional e vulgar e, en menor medida, dogalego comn.

g) Galego (popular) tradicional (dixera):

Castelanizacin superficial.

Clases populares urbanas de escasa instrucin, clases medias semi-urbanas e rurais de instrucin media-baixa, bilinges de dominanciagalega.

Aproxmase ao castelnvulgar e rexional (deriva histrica) e tamn recibe oinfluxo do galegocomn (tendencia recente).

Ademais dos anteriores sociolectos podemos definir tamn tres variedadestransicionais ou interlectos, variedades inestbeis e oportunistas que se producende xeito circunstancial, anda que o caso do neogalego diferente. Estes interlectosson:

a) Neogalego (urbano) (teo / hei dito): interlecto usado por falantes iniciais docasteln exemplar ou rexional con instrucin elevada e cunha aprendizaxeincompleta do galego. unha nocin polmica xa que o seu uso non s circunstancial e, ademais, unha variedade mis estbel que pode serconsiderada unha variedade que se insire dentro do galego (mesmo prxima aogalego exemplar) ou un casteln lixeiramente galeguizado.

b) Galego chapurreado ou galego intencional: modalidade hbrida adoptada porcastelanfalantes monolinges que teen que usar o galego sen tercompetencia. usado por castelanfalantes, xeralmente pouco instrudos.

c) Castrapo ou casteln intencional: modalidade hbrida adoptada porgalegofalantes monolinges que teen que usar o casteln pero non teencompetencia nel, de xeito que aplican ao casteln a sa competencia no galego.

Existe o debate sobre se estas variedades teen unha realidadeobxectiva, un debate semellante ao das linguas: anda que non sexan definbeis tentermos lingsticos poden ter unha realidade obxectiva (intersubxectiva).

Debemos ter en conta que este un esquema dunha situacinmultidimensional e complexa na que a relacin entre as variedades pode darse en

moitos niveis, xa que un proceso en marcha en moitas direccins. As, haivariedades mis estbeis ou mis tendentes estabilidade (que mesmo poden terdefinicin metalingstica) e outras menos estbeis.

5. Norma obxectiva e norma prescritiva

norma

Obxectiva (inherente)prescritiva (normativa)subxectiva (ideal de lingua)


USC

5


6/7


1) Norma obxectiva: norma inherente e constitutiva dunha variedadecaracterizada por diferentes variantes normais nela. Estas variantes podendefinirse en termos de frecuencia, de xeito que podemos distinguir entrevariantes tpicas, subtpicas e atpicas.

2) Norma prescritiva: asociada a un cdigo normativo que, en nome dalgunhadoutrina ou autoridade, determina o que aconsellable, desaconsellable,admisible e incorrecto nesa variedade padrn. O prescritivismo tradicionalestaba asociado a desigualdades sociais, o que se opn normativismo crtico eracional xurdido do Crculo Lingstico de Praga.

3) Norma subxectiva: responde un ideal de lingua condicionado polas actitudese o sistema de valores dos falantes. No galego distnguense tres grandes ideais delingua:

Tboa tirada de: Do uso norma, da norma uso de H. Monteagudo en lvarez, R. / Monteagudo, H. (2005):Norma lingstica e variacin. Santiago, Consello da Cultura Galega (p. 431)


USC

6
http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59


7/7

iVer o artigo Do uso norma, da norma uso de H. Monteagudo en lvarez, R. / Monteagudo, H. (2005): Norma lingstica evariacin. Santiago, Consello da Cultura Galega
http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59http://www.consellodacultura.org/arquivos/cdsg/biblioteca1_detalle.php?id=59

3. Sociolingüística da lingua. Variación lingüística, contacto galego-castelán. Elaboración...

Documents

Transcript of 3. Sociolingüística da lingua. Variación lingüística, contacto galego-castelán. Elaboración...