GLOSARIO DA ARTE CONTEMPORNEAINGLS- GALEGO- ESPAOL: UNHA ACHEGA BASEADA EN CRPORA COMPARABLES TERMINOLOXA DA ARTE RELACIONADA COA ACTIVIDADE MUSESTICA

Adela Padn Romero Traballo de Investigacin Tutelado (TIT) Programa de Doutoramento: Traducin e Paratraducin Bienio 2004-2006 Titor: Prof. Xavier Gmez Guinovart Universidade de Vigo Xuo de 2006

NDICE

Introducin ..........................................................................................................2 Obxectivos ...........................................................................................................4 Metodoloxa.........................................................................................................7 A terminoloxa............................................................................................7 A terminografa ..........................................................................................9 Os crpora ..................................................................................................11 Proceso de elaboracin do glosario ............................................................13 Calidade do produto final ...........................................................................17 Normas de manexo do glosario ..................................................................19 Glosario ...............................................................................................................22 Conclusins .........................................................................................................134 ndice por galego .................................................................................................135 ndice por espaol................................................................................................141 Bibliografa..........................................................................................................147

1

INTRODUCIN

Este glosario naceu da necesidade de ampliar os repertorios terminogrficos sobre arte contempornea que inclusen o galego como lingua de traballo. Actualmente, a arte est a adquirir un gran pulo en Galicia, principalmente grazas actividade de novos museos, galeras e salas de exposicins que amosan o traballo dos artistas mis novos ou innovadores do panorama internacional. Sen embargo, os tradutores e profesionais que traballan con textos sobre arte contempornea atpanse cun baleiro terminogrfico hora de procurar recursos actualizados que lles axuden traducin dos textos e que inclan os conceptos mis modernos, de ser posible adaptados nova normativa do galego de 2003. O noso traballo pretende dar o primeiro paso para encher este baleiro. O formato elixido o de glosario trilinge cuxa principal vantaxe a achega de contextos reais da utilizacin dos termos para comprender mellor a sa utilizacin e o seu significado. Inicialmente pensrase inclur os exemplos tal e como foran tirados das fontes orixinais, sen embargo, despois de moita reflexin, adaptronse modificacin da normativa do galego de 2003 para colaborar as normalizacin coa elaboracin deste produto. A rea temtica en que se engloba este glosario a arte contempornea, mis especificamente todos aqueles aspectos que poidan ser expostos ou ter cabida nun museo. Por tanto, rexeitouse por exemplo a arquitectura, e anda que inicialmente tamn se rexeitaran termos como land art, ou body art, despois de considerarmos longamente esta cuestin chegouse conclusin de que non a primeira vez que se expoen obras de land art nun museo, quer como obras de pequeno tamao, quer a travs de fotografas, ou obras de body art en performances ou tamn por medio de fotografas. Os destinatarios deste glosario son principalmente tradutores e persoas interesadas na arte contempornea. Non se puido chegar ao grao de especializacin proxectado inicialmente dada a envergadura do traballo, sen embargo isto ser solucionado en revisins posteriores. O equipo de traballo que colaborou na realizacin deste glosario foi unicamente unha persoa, con experiencia profesional na traducin de textos de arte contempornea e na sa terminoloxa, pero sen o grao de especializacin requirido na elaboracin de obras terminogrficas. A pesar de todo, grazas aos coecementos adquiridos durante 2

estes dous anos de Doutoramento en Traducin e Paratraducin, contbase coas directrices necesarias para elaborar un produto terminolxico cunha calidade bastante satisfactoria. O traballo est dividido dunha maneira moi sinxela para facilitar o seu manexo. En primeiro lugar expoemos os obxectivos perseguidos cando nos enfrontamos elaboracin deste glosario de arte contempornea, seguido pola metodoloxa aplicada na sa elaboracin onde inclumos algns aspectos tericos para esclarecer as decisins tomadas e o procedemento na sa totalidade. Posteriormente pdese consultar o glosario completo, integrado por 284 termos, e as conclusins extradas despois do longo proceso ata a sa finalizacin. A continuacin, para facilitar a consulta da obra, aparecen os ndices organizados alfabeticamente por lingua que permiten un acceso rpido aos termos. En ltimo lugar, a bibliografa recolle non s todas as obras consultadas para comprender mellor a importancia da terminoloxa, as etapas da producin terminogrfica e a utilidade dos crpora con respecto a esta, mais tamn os recursos electrnicos de onde foron tirados os textos que conforman os crpora elaborados. Consideramos igualmente moi interesante inclur un disco compacto onde estivesen gravados todos estes textos para o lector curioso por consultar estas pxinas web recompiladas e decidido a profundar nelas.

3

OBXECTIVOS

O presente glosario cntrase na terminoloxa propia da arte contempornea, sempre posta en relacin directa ou indirecta cos lugares de exposicin, a xestin e o mantemento das obras. Sen embargo, non doado definir o que a arte contempornea nin indicar unha data para o seu nacemento, pois existen numerosas teoras ao respecto. Limitarmonos a simplificar a cuestin considerando a arte contempornea como todas as creacins e movementos artsticos nacidos durante o sculo XX e o sculo XXI. Para delimitar anda mis concretamente o obxecto deste glosario, como xa dixemos, centrarmonos en todas as creacins artsticas que poden ter cabida nun museo (ou nunha sala de exposicins, galera de arte ou feira internacional). O museo, considerndoo a efectos prcticos como unha denominacin xeral para calquera lugar de exposicin, definido polo ICOM (International Council of Museums,

http://icom.museum/) (traducin ao galego para este traballo) como unha institucin permanente, sen fins de lucro, ao servizo da sociedade e o seu desenvolvemento, e aberta ao pblico, que se ocupa da adquisicin, conservacin, investigacin, transmisin de informacin e exposicin de testemuos materiais dos individuos e o seu ambiente, con fins de estudo, educacin e recreacin. Segundo o cdigo de deontoloxa do ICOM para os museos, unha das sas misins consiste en fomentar a sa funcin educativa e atraer a un pblico mis amplo procedente da comunidade, da localidade ou do grupo a cuxo servizo est. A interaccin coa comunidade e a promocin do seu patrimonio forman parte integrante da funcin educativa do museo. Isto non sera posible se non procedesen traducin da valiosa informacin de que dispoen. Como participantes neste proceso de mediacin, adquirimos unha ampla experiencia na traducin de textos sobre arte contempornea e decatmonos dos obstculos e limitacins con que conta esta tarefa. Isto levou a que xermolase a idea de elaborarmos un glosario que axudase aos tradutores que tan frecuentemente sentimos unha impotencia hora de traballar con textos desta rea temtica. Cmpre salientar que non s se traducen textos que traten sobre a arte en xeral comentando as obras ou relatando a producin dun artista, senn tamn textos mis especficos cun significado mis prctico e inmediato, como poden as caractersticas 4

materiais dunha obra, a sa colocacin no lugar de exposicin, as sas instrucins de manipulacin, etc. Por isto, os conceptos includos estn sempre e dalgunha maneira relacionados directa ou indirectamente co museo ou cos lugares susceptibles de exposicin de obras de arte. O museo foi, en definitiva, o punto de referencia para concretar os conceptos que teran cabida no glosario. Para delimitarmos dunha maneira coherente o tema do traballo e facilitarmos a sa estruturacin, a recompilacin dos textos e a clasificacin dos termos elaboramos a seguinte rbore conceptual como gua:

1. Creacin de obras de arte nos sculos XX e XXI: 1.0 Termos xerais 1.1 Movementos artsticos 1.1.1 Pintura 1.1.2 Escultura 1.1.3 Fotografa 1.1.4 Arte de accin 1.1.5 Arte audiovisual 1.1.6 Instalacins 1.1.7 Deseo 1.2 Tcnicas e materiais

2. Exposicin e conservacin de obras de arte nos sculos XX e XXI: 2.0 Termos xerais 2.1 Espazos e eventos expositivos 2.2 Persoas relacionadas coa exposicin e xestin de obras de arte 2.3 Conservacin e restauracin das obras de arte

Evidentemente, hai plas da rbore que inclen moitos menos termos ca outras, quer porque se trata de subreas mis concretas, como a subrea 1.1.6 (Instalacins), 5

quer porque a sa especializacin implicaba un traballo mis profundo que finalmente non puido ser levado a cabo no marco deste traballo, nomeadamente a subrea 2.3 (Conservacin e restauracin das obras de arte). Dado que este glosario unha versin inicial dun proxecto terminogrfico moito mis amplo, temos a certeza de que en versins posteriores estes campos sern debidamente completados. Somos conscientes de que haber numerosos baleiros conceptuais e termos ausentes, mais nesta primeira etapa non pretendamos crear unha obra exhaustiva. Este glosario debe ser considerado como o bosquexo dun traballo posterior de perfeccionamento, a Tese de Doutoramento, ou como gua ou alicerce para a subseguinte elaboracin doutras obras terminogrficas.

6

METODOLOXA

Antes de comezarmos a falar do procedemento seguido na elaboracin do presente traballo, cmpre salientar uns aspectos tericos que foron estudados con profundidade antes de emprendermos o traballo prctico e respectados durante a creacin deste glosario, co obxectivo de achegarmos unha idea global que permita comprender a complexidade da creacin de recursos terminogrficos.

A terminoloxa

Segundo Cabr (1993), coa palabra terminoloxa desgnanse polo menos tres conceptos diferentes:

a) O conxunto de principios e de bases conceptuais que rexen o estudo dos termos. b) O conxunto de directrices que se utilizan no traballo terminogrfico. c) O conxunto de termos dunha determinada rea de especialidade.

A terminoloxa, anda que pareza de entrada un concepto moi abstracto, e corroborando as afirmacins desta mesma autora, ten implicacins prcticas e inmediatas na vida real:

-

fundamental para a comunicacin especializada pois a utilizacin de terminoloxa estandarizada contribe a facer mis eficaz a comunicacin entre especialistas;

-

en relacin coa traducin, os tradutores e intrpretes, en tanto que mediadores lingsticos, tamn deben ser considerados como usuarios da lingua especializada e da sa terminoloxa, pois son eles os que facilitan a comunicacin entre os especialistas, e s veces actan eles mesmos como terminlogos para resolver puntualmente dbidas terminolxicas;

7

-

un aspecto importantsimo da terminoloxa ten que ver coa planificacin lingstica, pois unha lingua a ferramenta de comunicacin dunha sociedade e a sa supervivencia depende de que estea adaptada para ser utilizada en todos os mbitos. Cando unha lingua queda reducida a usos informais, perde prestixio e acaba por desaparecer. Por isto as linguaxes especializadas son chave para que unha lingua poida ser considerada como un vehculo de comunicacin completo.

Resulta evidente o interese da terminoloxa por todo o dito anteriormente: unha rea de especialidade precisa de contar cunha linguaxe adaptada s sas necesidades; os tradutores e os mediadores lingsticos, destinatarios desta obra, vense obrigados continuamente a consultar obras deste tipo para resolver as dbidas puntuais presentadas polos textos cos que traballan; o galego unha lingua que, infelizmente, anda conta con numerosos baleiros lxicos no relativo s linguaxes de especialidade e, mesmo que existan os termos necesarios, non existen repertorios de abondo para permitir un acceso rpido en caso de dbida, etc. En resumo, o desenvolvemento da terminoloxa fundamental para a transmisin de contidos especializados de calquera rea de coecemento. Xa que nos referimos continuamente s linguaxes de especialidade, cmpre achegar unha idea do significado desta denominacin. Como xa indica o nome, as linguaxes de especialidade son os vehculos de comunicacin dos especialistas nunha disciplina. Ns estamos a falar da arte, e mis concretamente, da arte contempornea, como unha rea do saber que conta coa sa propia linguaxe de especialidade. O que nos leva a afirmar tal que cumpre as caractersticas que Cabr (1993) apunta como definitorias das linguaxes de especialidade:

-

trtase de conxuntos especializados, xa sexa pola temtica, a experiencia, o mbito de uso ou os usuarios;

-

presntanse como un conxunto con caractersticas interrelacionadas, non como fenmenos illados;

-

manteen a funcin comunicativa como predominante, por encima doutras funcins complementarias.

Non cabe dbida que a arte conta coa sa propia linguaxe, unha terminoloxa propia que emprega para transmitir conceptos concretos. Podera afirmarse que gran 8

parte dela resulta comprensible para o pblico mis amplo pola forte difusin que ten actualmente a arte contempornea, pois non hai da en que non se oia falar da inauguracin dunha exposicin ou das experiencias artsticas dalgn novo creador. Sen embargo, isto non quere dicir que non necesite dunha fixacin coherente dos seus termos, igual ca todas as demais linguaxes de especialidade, xa que non todo resulta transparente a quen non sexa un especialista na materia.

A terminografa

Podemos dicir que a terminografa a aplicacin da terminoloxa. Segundo Cabr (1993) (traducin ao galego para este traballo), A actividade terminogrfica integra operacins de recoleccin, sistematizacin e presentacin dos termos dunha determinada pla do saber ou actividade humana. Neste caso, servmonos da actividade terminolxica para producir un glosario sobre a arte contempornea que incluse o galego como lingua de traballo e axudase normalizacin da terminoloxa desta rea do saber. Emprendeuse esta iniciativa algo tardiamente despois de termos realizado numerosas traducins sobre arte contempornea sufrindo as consecuencias da case inexistencia de dicionarios, vocabularios ou glosarios nesta disciplina que inclusen o galego. Segundo a listaxe de recursos terminolxicos elaborada pola Seccin de Lingua do Consello da Cultura Galega e recollido en Rodrguez Ro (2003), ata a data os produtos terminogrficos sobre o campo das artes en xeral (sen ningunha especializacin en arte contempornea) que comprenden o galego como lingua de traballo son os seguintes:

-

Diccionario galego da construccin (autor e data descoecidos). Accesible en http://carlinhos90.eresmas.com/index.html [ltima consulta do 27/06/2006].

-

Gonzlez Rodrguez, D. (2004): Glosario multilinge sobre arquitectura relixiosa e militar medieval (ingls, espaol, galego, portugus). Proxecto de fin de carreira indito presentado na Facultade de Filoloxa e Traducin da Universidade de Vigo. 9

-

Iglesias Gonzlez, S. (dir.) (1994): Vocabulario galego das artes plsticas. Santiago de Compostela: Sociedade Galega de Arte Moderna.

-

Iglesias Gonzlez, S. (dir.) (1995): Diccionario galego de termos artsticos. Santiago de Compostela: Sociedade Galega de Arte Moderna.

-

Prez Salgado, E. M. (2000): Glosario terminolxico trilinge sobre arquitectura relixiosa gtica e romnica (ingls - espaol - galego). Proxecto de fin de carreira indito presentado na Facultade de Filoloxa e Traducin da Universidade de Vigo.

-

Rozados Gmez, A. (2001): Glosario ingls - galego de conceptos pictricos: movementos, estilos, escolas, tcnicas e xneros. Proxecto de fin de carreira indito presentado na Facultade de Filoloxa e Traducin da Universidade de Vigo. Accesible en [ltima

http://webs.uvigo.es/h03/webh03/proxectos/proxecto_ana_rozados.pdf consulta do 27/06/2006].

-

Souto Gonzlez, M. et alii (1998): Glosario de urbanismo. Accesible en http://galego.org/vocabularios/urbanismo.html [ltima consulta do 27/06/2005].

-

Souto Gonzlez, M. et alii (1998): Lxico de urbanismo, construccin e arquitectura casteln - galego. Vigo: Servizo de Normalizacin Lingstica do Concello de Vigo / Colexio Oficial de Arquitectos de Galicia.

Anda que esta listaxe foi elaborada en 2003, na data de finalizacin do presente traballo (xuo de 2006) non se atoparon novos produtos terminogrficos nesta rea temtica. Resulta evidente vista do anteriormente citado o incompleto

desenvolvemento da producin de obras de consulta sobre a arte en galego e a sa escasa presenza como lingua de comunicacin nesta rea de especialidade. Estamos de acordo por tanto coa opinin de Rodrguez Ro (2003) cando afirma que A producin terminogrfica galega, xulgada tanto a nivel cualitativo como cuantitativo, est en xeral por baixo das necesidades dos usuarios deste idioma en contextos cientficos, tcnicos e 10

profesionais. Sen embargo, o desenvolvemento e a fixacin da terminoloxa a travs de obras terminogrficas de calidade esencial para o proceso de normalizacin lingstica que vive o galego. Por tanto, necesario fornecer ferramentas de traballo aos profesionais da lingua galega, e neste caso mis particularmente aos tradutores de textos de arte contempornea, para facilitar o seu traballo e permitir as a fixacin homoxnea e coherente da terminoloxa deste campo.

Os crpora

Segundo Guinovart e Torres (2005), os crpora son coleccins electrnicas de textos escritos ou orais recompiladas coa finalidade de realizar algunha investigacin textual ou de elaborar algunha aplicacin no mbito das industrias da lingua. Un dos varios criterios de clasificacin de crpora identifica dous tipos: os crpora paralelos e os crpora comparables. Os paralelos son aqueles que contan coa mesma coleccin de textos en mis dunha lingua, dicir, cando s versins orixinais lles acompaan as sas traducins; os comparables son aqueles que conteen textos en distintos idiomas, que sen seren traducins, comparten similar orixe, temtica, extensin e nmero (Abaitua, 2002). Para a elaboracin deste traballo servmonos de crpora comparables trilinges. O resultado tera sido moito mis interesante e consistente se tivsemos traballado con crpora paralelos, pero recorreuse a textos electrnicos tirados de internet pola sa economa e facilidade de acceso, e porque o traballo con obras en papel tera prolongado grandemente a realizacin do glosario, moi limitado en cuestins de tempo. Os crpora recollidos para a elaboracin do presente traballo estn integrados por un nmero moi dispar de palabras. O corpus de ingls conta con 823161 palabras, o corpus galego con 466540 palabras e o corpus espaol con 608805 palabras. evidente que se atoparon mis textos electrnicos en ingls ca nas outras linguas, case o dobre dos textos atopados en galego. Unha anlise mis pormenorizada do nmero de textos e de palabras que conforman cada corpus a seguinte:

11

Ingls

Galego

Espaol

1. Creacin de obras de arte nos sculos XX e XXI 1.0 1.1 Termos xerais Movementos artsticos 1.1.1 1.1.2 1.1.3 1.1.4 1.1.5 1.1.6 1.1.7 1.2 Pintura Escultura Fotografa Arte de accin Arte audiovisual Instalacins Deseo 247 txt. 223514 pal. 116 txt. 102247 pal. 160 txt. 134036 pal. 61 txt. 67567 pal. 23 txt. 20487 pal. 28 txt. 26014 pal. 20 txt. 35178 pal. 104 txt. 102857 pal. 71 txt. 118587 pal. 124 txt. 104076 pal. 59 txt. 70433 pal. 18 txt. 48897 pal 31 txt. 30549 pal. 10 txt. 10812 pal. 12 txt. 10775 pal. 36 txt. 21003 pal. 155 txt. 169642 pal. 80 txt. 89543 pal. 94 txt. 97938 pal. 29 txt. 59901 pal. 61 txt. 53703 pal. 10 txt. 13383 pal. 17 txt. 23583 pal. 97 txt. 52451 pal.

Tcnicas e materiais

2. Exposicin e conservacin de obras de arte nos sculos XX e XXI 2.0 2.1 2.2 2.3 Termos xerais Espazos e eventos expositivos Persoas relacionadas coa exposicin e xestin de obras de arte Conservacin e restauracin das obras de arte 33 txt. 35502 pal. 8 txt. 3190 pal. 52 txt. 72569 pal. 21 txt. 27198 pal. 9 txt. 16904 pal. 14 txt. 7306 pal. 29 txt. 23187 pal. 12 txt. 5442 pal. 23 txt. 20032 pal.

Cmpre subliarmos que nos vimos obrigados a proceder a unha segunda compilacin de textos para completar o corpus, dado que houbo casos en que non se atoparon nos textos xa recollidos as equivalencias de determinados termos indexados en ingls. Tomouse esta decisin unicamente nos casos en que non caba dbida sobre a existencia dos termos nas linguas de chegada (galego e espaol) e a sa traducin resultaba bastante transparente. Isto levou a que esta segunda compilacin se producise de maneira concreta e puntual, isto , facendo unha procura especfica para cada termo. Recorreuse ao portugus nos casos en que non aparecan en internet termos cuxa traducin ao galego resultaba evidente. Fxose entn unha procura especfica por termo, polo tanto o corpus portugus non representativo, s de apoio ao galego para os

12

termos conflitivos. O nmero total de textos recollidos neste microcorpus portugus de 28 textos, o que supn 33872 palabras. Nos exemplos fornecidos en galego no glosario, actualizouse a lingua utilizada nova normativa de 2003, pero non se procedeu correccin dos erros gramaticais ou lxicos, dado o volume de traballo que supora revisar as incorreccins da lingua fra de meros aspectos normativos e tamn que o obxectivo do traballo consista en achegar exemplos tomados de textos reais para evidenciar o uso dos termos en contexto, non a correccin do uso do galego polos falantes.

Proceso de elaboracin do glosario

Antes de mis, procederemos a definir a presente obra segundo os criterios xerais de caracterizacin do traballo en terminoloxa expostos por Cabr (1993), que atenden ao nmero de linguas con que se traballa e a sistematicidade do traballo. O presente glosario podera ser considerado, por tanto, como plurilinge, en oposicin a monolinge, e como un traballo sistemtico, en oposicin a traballo puntual. Isto quere dicir que, en relacin ao primeiro criterio, incle varias linguas e, en relacin ao segundo, o seu obxectivo consiste en abarcar os termos de toda unha rea ou subrea de especialidade, ao contrario dun traballo puntual, o cal afectara unicamente a un termo ou a un pequeno conxunto de termos dunha mesma rea, ou a un grupo de termos de campos diferentes. Na elaboracin deste traballo terminolxico sistemtico plurilinge, seguimos as diferentes fases establecidas por Cabr (1993):

1. Definicin e delimitacin do traballo

Como xa dixemos anteriormente, a idea de elaborar este traballo xermolou lentamente con motivo dos frecuentes traballos de traducin realizados con textos sobre arte contempornea. Unha vez decididos a realizar un glosario sobre esta rea de especialidade, elaboramos a rbore conceptual includa no apartado de Obxectivos coa finalidade de delimitar claramente os aspectos nos cales nos centraramos. Dado o carcter profesional da autora do traballo (tradutora autnoma licenciada en Traducin e 13

Interpretacin realizando os seus estudos de Doutoramento) pareca lxico destinar este traballo a persoas cun perfil semellante, isto , tradutores e profesionais da lingua, mais o seu alcance tamn se pode estender a profesionais do mundo da arte contempornea. A funcin que se lle asignou foi a de revelar o uso real que teen os termos recollidos, polo que se trata dunha obra mis descritiva que prescritiva. A razn que nos levou a adoptar este enfoque coincide coa opinin de Snchez Palomino (2003), quen afirma que Se ben na situacin actual da lingua galega clara a importancia dunha lexicografa prescritiva que determine o canon lxico-semntico da lingua e inspire o suficiente respecto como para facer que se siga maioritariamente ese canon, a lexicografa descritiva xoga un papel esencial, sobre todo no aspecto da promocin e difusin do patrn estndar. Finalmente, as dimensins do glosario resultaron bastante reducidas (284 termos) por cuestins prcticas, xa que se trata do Traballo de Investigacin Tutelado realizado para o segundo ano do Doutoramento en Traducin e Paratraducin, cuns lmites moi definidos.

2. Preparacin do traballo

Unha vez delimitados os obxectivos e demais caractersticas formais do traballo, procedeuse compilacin de informacin para realizalo. Despois de informrmonos sobre cuestins relativas ao perodo que trataramos, comezamos a pescudar en internet e a gardar textos nas tres linguas para crear un corpus suficiente que nos permitise comezar a extraccin de termos. Non foi doado seleccionar os textos xa que partamos cuns criterios de calidade e fiabilidade moi estritos, pero xa comentaremos mis adiante cmo nos vimos obrigados a ser mis permisivos neste aspecto en prol da finalizacin do traballo. Unha vez recollido un nmero de textos de cada lingua que pareca de abondo para comezar a extraer os termos, procedemos a unir os textos de cada lingua nun documento nico para cada lingua, que o corpus en si mesmo.

3. Elaboracin da terminoloxa

A continuacin, unha vez que xa tamos os crpora elaborados, realizamos automaticamente estatsticas da frecuencia de aparicin de cada termo coa axuda dun programa informtico, e con estes datos, a bibliografa sobre arte, os glosarios xa existentes e dispoibles en internet e o noso propio coecemento sobre o tema, 14

comezamos a elaborar unha listaxe cos termos susceptibles de seren includos no glosario. Isto levounos a un primeiro baleirado de termos que deu lugar a un bosquexo de glosario, o cal contaba con termos indexados por ingls cuxa equivalencia procurbamos posteriormente nos crpora de galego e espaol. Unha vez que completabamos este glosario inicial, procediamos sa depuracin engadindo ou eliminando termos que non semellaban pertinentes na obra. Para cada termo en ingls e a sa equivalencia no galego e no espaol engadimos unha informacin fixa: o campo temtico, o contexto real de utilizacin coa sa referencia bibliogrfica, a frecuencia de aparicin do termo no corpus e, nos casos en que se consideraba interesante, remisins a outros termos. Mis adiante, nas normas de manexo do glosario, poderase consultar un exemplo dos datos fornecidos para cada termo. A pesar de estudarmos ao inicio a posibilidade de inclurmos notas informativas sobre os termos, finalmente non resultou necesario porque a complexidade conceptual dos termos presentados non o requiriu.

4. Presentacin do traballo

Os termos que amos atopando e elixindo para que formasen parte do que sera a versin final do traballo eran engadidos a unha tboa provisional dividida en celas que contian cada un dos datos fornecidos e antes mencionados. Pouco a pouco esta tboa a crecendo ata que chegou a inclur todos os termos que conforman o glosario final. Despois de varias versins iniciais e modificacins, duselle o formato no que agora se atopa. Unha vez finalizado o glosario, e a pesar das numerosas inclusins e alteracins que anda se lle deberan facer para chegar a unha calidade ptima, procedeuse a elaborar os apartados previos onde explicamos todo o que consideramos necesario saber para comprender un pouco mellor os conceptos tericos tidos en conta na creacin do glosario e o seu longo e dificultoso proceso de elaboracin, as como informacins mis prcticas como os ndices e a bibliografa.

5. Supervisin do traballo

Lamentablemente, esta a parte mis incompleta do glosario. No relativo disciplina obxecto desta obra, non se puido contar coa colaboracin de ningn experto na materia, por cuestins obvias relativas presin de tempo que nos vimos sometidos para o cumprimento dos prazos de entrega. Sen embargo, o traballo conta obviamente coa 15

inestimable supervisin do director do proxecto, experto no traballo con crpora paralelos e comparables. Esperamos que nunha versin futura poidamos contar en primeiro lugar con mis tempo, e en segundo lugar coa colaboracin de expertos non s en arte contempornea, mais tamn en terminoloxa.

6. Tratamento e resolucin dos casos problemticos

Foron numerosos os problemas confrontados durante a realizacin do traballo. A escasa presenza do galego en internet dificultou grandemente a obtencin de textos para elaborar os crpora. Isto resulta evidente estatisticamente cando consideramos os datos proporcionados por Guinovart (2003) no seu estudo sobre a utilizacin da lingua galega en internet, onde o uso do galego s representaba nesa data o 0,014% do nmero de pxinas indexadas para a lingua galega (efectuado polo buscador Alltheweb, o cal xa non permite a utilizacin do galego como criterio de filtraxe). Independentemente destes datos, que resultaron patentes durante o proceso de compilacin de textos, esta ausencia do galego en internet foi anda mis evidente no relativo disciplina que nos ocupa. Por exemplo, no CORGA (Corpus de Referencia do Galego Actual) s o 7,06% do corpus est dedicado rea temtica da cultura e das artes, dentro da cal se atopa a subrea das artes grficas e plsticas. En canto pescuda de textos electrnicos para elaborar os crpora, resultou unha gran limitacin a imposta polo devandito, isto , a inexistencia de motores de procura que permitisen utilizar a lingua galega como criterio de filtraxe. Decidiuse finalmente utilizar google como ferramenta de traballo e inclur palabras que se utilizan unicamente en galego, como unha, cos, coas, etc., xa que a inexistencia de portais de arte na nosa lingua obrigounos a levar a cabo unha procura xeral de textos escritos en galego sobre a arte contempornea. Resultaron bastante tiles na nosa tarefa pxinas como www.vieiros.com, www.culturagalega.org ou

www.compostelacultura.org, posto que tratan sobre a actualidade en Galicia e acostuman inclur seccins que informan sobre a inauguracin de exposicins e eventos culturais e artsticos. Como xa mencionamos repetidas veces, a escasa utilizacin do galego en internet en comparacin co ingls resultou evidente durante a realizacin do glosario. Existen poucas ou ningunha pxina web dedicadas arte escritas integramente en galego, ags as pxinas web de galeras, salas de exposicins e museos galegos (MARCO, CGAC, A Chocolatara, etc.) e isto dificultou enormemente o proceso de 16

recompilacin de textos para a posterior elaboracin do corpus de galego. Se consideramos as estatsticas de cada corpus, a predominancia da lingua inglesa moito maior fronte ao galego. Por tanto, e facendo referencia ao dito anteriormente, foi necesario complementar a posteriori o corpus de galego cun microcorpus portugus integrado por textos nos cales aparecan as equivalencias de termos ingleses que foron imposibles de atopar en galego na web despois dunha exhaustiva procura. Este corpus de portugus un mero apoio do corpus de galego, por iso non se debe considerar illado, senn como un anexo. Outra cuestin complexa que se presentou durante a recompilacin de textos consistiu en cmo determinar a fiabilidade das fontes, aspecto do que xa falamos brevemente. No caso do ingls, as fontes electrnicas pareceron bastante fiables (http://en.wikipedia.org/, http://www.moma.org/, http://www.tate.org.uk), as como no caso do espaol (http://es.wikipedia.org/, http://www.arcospain.org,

http://www.elpais.es), pero cando chegamos ao galego, a pesar de contar con recursos similares como http://gl.wikipedia.org e as pxinas web dalgns museos e galeras, ao final o volume de textos recompilables desas pxinas era moito menor c das outras linguas e foi preciso incorporar textos de portais que poden non ser considerados como absolutamente fiables. Os criterios iniciais de fiabilidade con que se partira ao comezar o traballo fixronse obrigatoriamente menos rigorosos pois era imposible reunir un corpus seguindo criterios tan estritos de fiabilidade e calidade dada a escaseza de recursos que os cumpran. As e todo, elixronse os recursos electrnicos en vez de fontes de papel para elaborar os crpora dada a economa, rapidez e flexibilidade na sa consulta.

Calidade do produto final

A pesar de todas estas dificultades confrontadas durante a elaboracin do presente traballo, procurouse crear unha obra que ofrecese unhas garantas mnimas de calidade. A continuacin inclumos os datos que segundo Cabr (1999) ofrecen garantas sobre a calidade dunha obra de consulta (traducin ao galego para este traballo), seguido pola sa aplicacin ao presente glosario para demostrar a sa adecuacin ou non a estes criterios: 17

-

que expliciten o corpus do que foron extrados os datos: cada termo do glosario incle a referencia bibliogrfica do contexto de onde foron tirados;

-

que indiquen o mtodo co que foron recollidos: o traballo conta cunha precisa explicacin sobre a metodoloxa seguida para a sa elaboracin;

-

que acheguen definicins ou, na sa ausencia, contextos: este glosario, tal e como adoita ser normal neste tipo de obras, non achega definicin ningunha dos termos seleccionados, mais si un contexto de utilizacin tirado do corpus onde foron atopados os termos. Sen embargo, sempre que foi posible, incluuse un contexto considerado como bastante esclarecedor do significado do termo;

-

que contean remisins: numerosos termos contan con remisins a outros termos relacionados para que o usuario poida consultalos en caso de dbida ou curiosidade;

-

que contean ilustracins: a pesar do valor engadido que supn a inclusin de ilustracins nunha obra de consulta, neste caso resultou imposible por economa de espazo e tempo;

-

que inclan indicacins temticas (rea ou subrea): todos os termos contan cunha indicacin temtica includa despois da entrada inglesa (ou despois das remisins en caso de habelas). O significado da indicacin temtica pode ser consultado na rbore conceptual fornecida no apartado de Obxectivos;

-

que sexan de consulta fcil: o presente glosario non ten unhas dimensins demasiado grandes, o cal evidentemente facilita a sa consulta. Sen embargo, e como xa dixemos, os termos estn indexados alfabeticamente por ingls e aln diso inclense ao final do traballo os ndices organizados por galego e espaol para facilitar a procura dun termo no corpo do glosario;

-

que sexan obras de autor recoecido: lamentablemente polo momento o presente traballo non cumpre este aspecto. 18

Cremos sinceramente que os termos includos cumpren cos requisitos mnimos de calidade que acabamos de comentar, sen embargo recoecemos que sen dbida anda queda un amplsimo conxunto de termos que se deberan acrecentar pois nesta primeira versin evidente que hai numerosas ausencias . Con todo, pensamos que dadas as constrinxentes limitacins na sa elaboracin en canto a espazo e tempo o resultado ten bastante mrito, anda que est sempre aberto a modificacins e ampliacins.

Normas de manexo do glosario

A continuacin dos apartados de Introducin, Obxectivos e Metodoloxa, pdese consultar o glosario en si mesmo. Para comprender mellor os datos que presentamos para cada termo inclumos a continuacin un exemplo que esclareza esta cuestin:

14. ---EN - analytic cubism (ver cubism, cubo-futurism, orphic cubism, synthetic cubism)---1.1.1 Unlike analytic cubism, which fragmented objects into its composing parts or facets, synthetic cubism attempted more to bring many different objects together to create new forms.[[1.1.1-i-11.htm]]---#6 GL - cubismo analtico O cubismo sinttico unha segunda fase da pintura cubista comezada por Picasso cara 1912 que se contrapn do cubismo analtico.[[1.1.1-g-44.doc]]---#2 ES - cubismo analtico Recordemos asimismo la importante figura de Charles-Edouard Jeanneret, ms conocido como Le Corbusier, que hizo evolucionar el cubismo analtico hacia el purismo.[[1.1.1-e-13.htm]]---#3

Os datos fornecidos para cada termo son os que a continuacin se poden ver subliados:

19

14. (n de termo)---EN (ingls, lingua de indexacin do glosario) - analytic cubism (termo) (ver cubism, cubo-futurism, orphic cubism, synthetic cubism) (remisins a outros termos relacionados)---1.1.1 (rea temtica) Unlike analytic cubism, which fragmented objects into its composing parts or facets, synthetic cubism attempted more to bring many different objects together to create new forms. (contexto tirado do corpus) [[1.1.1-i-11.htm]] (referencia bibliogrfica do contexto)---#6 (frecuencia de aparicin do termo) GL (galego) - cubismo analtico (termo) O cubismo sinttico unha segunda fase da pintura cubista comezada por Picasso cara 1912 que se contrapn do cubismo analtico. (contextotirado do corpus) [[1.1.1-g-44.doc]] (referencia bibliogrfica do contexto)---#2 (frecuencia de aparicin do termo) ES (espaol) - cubismo analtico (termo) Recordemos asimismo la importante figura de Charles-Edouard Jeanneret, ms conocido como Le Corbusier, que hizo evolucionar el cubismo analtico hacia el purismo. (contextotirado do corpus) [[1.1.1-e-13.htm]] (referencia bibliogrfica do contexto)---#3 (frecuencia de aparicin do termo)

Os 284 termos includos estn indexados por ingls, seguidos pola sa equivalencia en galego e en espaol. Non tivemos en conta as diferenzas na forma xurdidas pola variante do ingls que se utilizase, isto , non se considerou que afectase de maneira determinante ao significante do termo como para que debesen aparecer como entradas diferentes. Isto pode ser exemplificado cos termos acabados en -or / our, pois evidente que nun corpus tan amplo aparecan tanto a variante inglesa (por exempo, watercolour) como a variante norteamericana (watercolor), sen embargo optouse por deixar a entrada na variante que fose utilizada no contexto fornecido. En ocasins, un mesmo termo ingls pode ter das equivalencias diferentes en galego e espaol, polo cal se fornecen ambas con contextos correspondentes a cada unha e a sa frecuencia de aparicin. Nos casos en que non se atopou un termo en galego na web, inclumos un exemplo en portugus, indicado como PT. Cada termo conta despois cun contexto real tirado dun texto electrnico consultable no CD includo; basta con fixarse na referencia bibliogrfica que segue a cada contexto e procuralo na carpeta correspondente no CD (tendo en conta que dentro de cada carpeta cos textos ingleses, galegos ou espaois de cada rea temtica aparecen primeiro as carpetas cos arquivos de internet que necesario conservar para poder ver a pxina web correctamente, arquivos que non nos interesan, senn os ficheiros das pxinas web que aparecen a continuacin). 20

A codificacin das referencias bibliogrficas resulta moi sinxela e explicmola a continuacin. Entre corchetes hai unha indicacin dividida en catro partes: a rea temtica en que se clasificou o texto no momento da sa recompilacin, explicada no apartado de Obxectivos na rbore temtica; a lingua do texto; o nmero do texto na sa rea temtica e o formato do texto. As, no exemplo anterior, [[1.1.1-i-11.htm]], 1.1.1 quere dicir que o texto cando foi recompilado foi gardado na carpeta 1.1.1, isto , a dedicada pintura; i quere dicir que se trata dun texto/termo en lingua inglesa; 11 que foi gardado en undcimo lugar no momento da recompilacin dos textos, e htm que se trata dun texto neste formato (sendo os nicos formatos traballados o .htm, .doc e .pdf). Na parte da bibliografa de baleirado includa ao final do traballo pode comprobarse o enderezo electrnico do texto. Por ltimo, despois da referencia bibliogrfica de cada contexto aparece un nmero, no caso do anterior exemplo en ingls o #6. O seu significado resulta evidente: o termo ten unha frecuencia de aparicin no seu corpus de seis veces. Estas frecuencias foron elaboradas de maneira moi sinxela mediante unha aplicacin informtica que elaboraba estatsticas de repeticin de termos. Por ltimo, e como xa dixemos anteriormente, certo que o presente glosario non achega a definicin dos termos por problemas de tempo e espazo, pero xulgamos suficiente a inclusin dos contextos para comprender o significado dos termos. Aln diso, en numerosos termos tentouse inclur un contexto que puidese ser considerado case coma unha definicin do seu significado. Isto conforme coa seguinte afirmacin de Rodrguez Ro (2003), quen di:

Un termo est formado por un significante (denominacin) e un significado (concepto). Polo tanto, traballos que recollen s listaxes supostamente equivalentes de denominacins en varias linguas, sen indicar por vas directas ou indirectas a qu concepto fan referencia, non se deberan considerar obras terminogrficas en sentido estrito, xa que poden provocar mltiples confusins no momento da sa utilizacin prctica.

21

GLOSARIO

22

1. ---EN - abstract art (ver abstraction)---1.1.1 Abstract art is now generally understood to mean art that does not depict objects in the natural world, but instead uses shapes and colours in a nonrepresentational or subjective way.[[1.1.1-i-20.htm]]---#50 GL - arte abstracta As intencins do grupo eran basicamente a internacionalizacin da arte e a propagacin da arte abstracta.[[1.1.1-g-11.htm]]---#7 ES - arte abstracto El arte abstracto deja de considerar justificada la necesidad de la representacin figurativa y tiende a sustituirla por un lenguaje visual autnomo, dotado de sus propias significaciones.[[1.1.1-e-27.htm]]---#30

2. ---EN - abstract artist---1.1.1 At the invitation of Wassily Kandinsky, Delaunay joined The Blue Rider (Der Blaue Reiter), a Munich-based group of abstract artists, in 1911, and his art took a turn to the abstract.[[1.1.1-i-43.htm]]---#7 PT - artista abstracto Cada artista abstracto tem a sua histria e o seu prprio cdigo gentico artstico, que determina a sua linguagem artstica.[[1.1.1-p-2.htm]]---#2 ES - artista abstracto Ciertamente, Gruber 'no mejora el original' velazqueo, tampoco lo pretende, pero s parece interesante que un artista abstracto, de pincelada expresionista, intente establecer una genealoga plstica y unas referencias emocionales que presuponen una voluntad y una intencin.[[1.1.1-e147.htm]]---#1

3. ---EN - abstract expressionism (ver expressionism, neo-expressionism)---1.1.1 It is at this time that he adopted the Abstract Expressionism style, a late convert to this style of painting.[[1.1.1-i-95.htm]]---#87 GL - expresionismo abstracto En Europa, os precedentes do expresionismo abstracto hai que buscalos na abstraccin de Kandinsky, a visionaria transformacin da realidade de Kokoschka e nas tcnicas de impacto de Nolde e Rouault.[[1.1.1-g-9.htm]]--#18 ES - expresionismo abstracto 23

Junto a Jackson Pollock, es el artista ms destacado del expresionismo abstracto estadounidense.[[1.1.1-e-102.htm]]---#36

4. ---EN - abstract expressionist (ver expressionist, neo-expressionist)---1.1.1 The early work of many Abstract Expressionists reveals a tight bond between the more superficial aspects of both movements, and the emergence (at a later date) of aspects of Dadaistic humor in such artists as Rauschenberg sheds an even starker light upon the connection.[[1.1.1-i8.htm]]---#79 GL - expresionista abstracto Este aspecto nacionalista era o nico que o acercaba xeracin dos expresionistas abstractos.[[1.1.1-g-13.htm]]---#3 ES - expresionista abstracto En este mes de diciembre se ha presentado en Estados Unidos la pelcula protagonizada por Ed Harris "Pollock" sobre la biografa del pintor expresionista abstracto Jackson Pollock.[[1.1.4-e-11.htm]]---#13

5. ---EN - abstraction (ver abstract art, post-painterly abstraction)---1.1.1 He believed that with simple colors and shapes the spectator could perceive the moods and feelings in the paintings, therefore he made the important jump to Abstraction, changing 20th century art.[[1.1.1-i-9.htm]]---#84 GL - abstraccin A ruptura, esbozada co nacemento da abstraccin, asntase coa paradigmtica "Broodway Boogie Woogie" de Mondrian.[[1.1.1-g-31.pdf]]--#81 ES - abstraccin El final de la dcada de 1960 vivi el desarrollo de una abstraccin centrada en el anlisis de sus propios componentes, con los grupos BMPT y Support(s)-Surface(s) en Francia, o bien orientada hacia los problemas de definicin de la naturaleza de la imagen con Sigmar Polke y Gerhard Richter en Alemania.[[1.1.1-e-27.htm]]---#86

6. ---EN - acrylic---1.2 Bronzes may additionally be painted with acrylic and lacquer.[[1.2-i23.htm]]---#254 24

GL - acrlico Nas sas obras conviven o acrlico e a fotografa, en abstraccins que esixen imaxinacin para decodificalas.[[1.1.1-g-42.htm]]---#16 ES - acrlico Acompaa esta proyeccin la serie Mirando a Mir compuesta por 5 telas pintadas con acrlico que representan abstracciones del ojo.[[1.1.6-e-8.htm]]--#46

7. ---EN - action art---1.1.4 Some artists, e.g. the Viennese Actionists and neo-Dadaists, prefer to use the terms live art, action art, intervention or manoeuvre to describe their activities.[[1.1.4-i-31.htm]]---#9 GL - arte de accin A obra de Roman Signer ofrcenos un excelente punto de partida para artellar un ciclo terico que reflexione sobre a multidisciplinar e, s veces esvarada, arte de accin.[[1.1.4-g-6.htm]]---#28 ES - arte de accin Hay que decir que, aunque el trmino performance ha terminado imponindose, la performance no es sino una modalidad ms de Arte de Accin, como el happening o el body art.[[1.1.4-e-10.pdf]]---#31

8. ---EN - action painter---1.1.1 What the Action Painters tried to portray was just this, an un-thought spontaneous action.[[1.1.1-i-23.htm]]---#8 GL - pintor de accin Ambas tendencias distnguense non s formalmente unha doutra, senn tamn polos distintos modos de vida que levaban os artistas de cada unha, os seus distintos crculos sociais e incluso os distintos barrios en que habitaban en Nova York: os pintores de accin vivan no Downtown de Manhattan e os do colour field, no Uptown.[[1.1.1-g-9.htm]]---#2 ES - pintor de accin Ambas tendencias se distinguen no slo formalmente una de otra, sino tambin por los distintos modos de vida que llevaban los artistas de cada una, sus distintos crculos sociales e incluso los distintos barrios en que habitaban en Nueva York: los pintores de accin vivan en el Downtown de Manhattan y los del colour field, en el Uptown.[[1.1.1-e-32.htm]]---#3

25

9. ---EN - action painting---1.1.1 Pollock's technique of pouring and dripping paint is thought to be one of the origins of the term Action Painting.[[1.1.1-i-6.htm]]---#26 GL - pintura de accin / action painting Frautier evolucionou cara Pintura de Accin que se estaba desenvolvendo en Amrica.[[1.1.1-g-9.htm]]---#4 A sa abstraccin estdase baixo a denominacin de Pintura do campo de Cor (Color Field Painting), como tendencia dentro do expresionismo abstracto, distinta outra tendencia dominante chamada action painting.[[1.1.1-g-9.htm]]---#5 ES - pintura de accin / action painting El chileno Matta, que llev a Nueva York, desde Pars, el dinamismo del Surrealismo, tambin se considera uno de los que ms influy el estilo caracterstico de la Pintura de Accin.[[1.1.1-e-32.htm]]---#7 La teatralidad dinmica en la ejecucin de las pinturas abstractas de Jackson Pollock fue nombrada como "Action Painting".[[1.1.4-e-11.htm]]---#12

10. ---EN - actionist (ver Viennese actionist)---1.1.4 As "actionists," they were active between 1960 and 1971.[[1.1.4-i-33.htm]]--#2 GL - accionista Definidas decote como conceptuais, accionistas ou tecnofeministas, as obras de Export son claramente antiautoritarias, existenciais e crticas cos medios de comunicacin.[[1.1.3-g-10.pdf]]---#4 ES - accionista El mensaje esencial hace referencia a las acciones humanas, de modo que sus obras podran calificarse como fotografas performativas o accionistas.[[1.1.3-e-18.pdf]]---#6

11. ---EN - aktionismus (ver Viennese actionism)---1.1.4 The experiment was an offshoot of the Aktionismus, a Viennese version of the happenings in New York, lead by meanwhile legendary artists such as Nitsch, Schwarzkogler, and Brus.[[1.1.4-i-61.htm]]---#5 GL - accionismo 26

Se aceptamos a hiptese de que existe unha arte e unha historia da arte austracas, distnguense das tendencias dentro da tradicin, que anda hoxe infle nos artistas: por unha banda, o dilogo co accionismo que se reflicte nas imaxes como accins performativas, e en relacin con estas, a concentracin no corpo, inclundo o corpo espido, como na coecida obra de Elke Krystufek.[[1.1.3-g-20.htm]]---#4 ES - accionismo A travs del medio fotogrfico, Norbert Becwar, Peter Dressler y Erwin Wurm sondean las actuaciones y la relacin de las personas con los objetos, en una continuacin del arte de performance y el accionismo tan profundamente arraigado en Austria.[[1.1.3-e-18.pdf]]---#4

12. ---EN - alto relief (ver high relief, relief)---1.1.2 In "alto relief" the figures are usually near natural depth and the background is more detailed and deeper.[[1.2-i-29.htm]]---#1 PT - altorrelevo Dependendo da profundidade, o relevo pode ser chamado baixo-relevo tal como aparece na numismtica ou alto-relevo, com bastante material removido e o restante projectado do fundo plano quase como se fosse a parte visvel de uma escultura embutida na pedra.[[1.2-p-1.htm]]---#3 ES - altorrelieve Ya en 1898, con quince aos, concurre a la exposicin de Bellas Artes que patrocina el Ayuntamiento y obtiene Medalla de Oro por un altorrelieve titulado "El Dios Pan".[[1.1.2-e-30.htm]]---#6

13. ---EN - aluminium---1.2 He represented Britain at the 1999 Venice Biennale, where he showed his Water series, a number of superimposed line drawings of women (again, these were gloss paint on aluminium).[[1.1.1-i-135.htm]]---#248 GL - aluminio A ltima obra, Clutter (amoreamento), volve a introduci-lo uso do aluminio e dos obxectos de metal.[[1.1.1-g-4.htm]]---#64 ES - aluminio En el 2001 hizo una muestra de esculturas muy prximas a las llamadas instalaciones, por ejemplo la serie de "Confesionarios" confeccionados con entramado de chapa de aluminio anodizado y pisos blancos de coral procedente de Okinawa.[[1.1.2-e-25.htm]]---#75

27

14. ---EN - analytic cubism (ver cubism, cubo-futurism, orphic cubism, synthetic cubism)---1.1.1 Unlike analytic cubism, which fragmented objects into its composing parts or facets, synthetic cubism attempted more to bring many different objects together to create new forms.[[1.1.1-i-11.htm]]---#6 GL - cubismo analtico O cubismo sinttico unha segunda fase da pintura cubista comezada por Picasso cara 1912 que se contrapn do cubismo analtico.[[1.1.1-g44.doc]]---#2 ES - cubismo analtico Recordemos asimismo la importante figura de Charles-Edouard Jeanneret, ms conocido como Le Corbusier, que hizo evolucionar el cubismo analtico hacia el purismo.[[1.1.1-e-13.htm]]---#3

15. ---EN - analytic cubist (ver cubist, cubo-futurist, synthetic cubist)---1.1.1 Analytic Cubists "analyzed" natural forms and reduced the forms into basic geometric parts on the two-dimensional picture plane.[[1.1.1-i-162.htm]]--#1 PT - cubista analtico No retrato cubista analtico de Vollard, Picasso quebra o modelo numa estutura cristalina de facetas interligadas em tonalidades baixas.[[1.1.1-p1.htm]]---#1 ES - cubista analtico El tondo pintado en 1912 por Robert, El primer disco, () lo establecieron como el inventor del cubismo rfico, un trmino inventado por el poeta Apollinaire para promover a sus inteligentes amigos, enfrentados al adusto clasicismo hermtico de los cubistas analticos, con sus aburridos debates sobre matemticas, fsica y la cuarta dimensin.[[1.1.1-e-148.htm]]---#1

16. ---EN - appropriation art---1.0 The term appropriation art came into common use in the 1980s with artists such as Sherrie Levine, who addressed the act of appropriating itself as a theme in art.[[1.1.1-i-169.htm]]---#26 GL - apropiacionismo 28

Como precursor do apropiacionismo, Baldessari comezou a realizar series de obras baseadas en fotografas tomadas de fotogramas de pelculas de Hollywood.[[1.1.3-g-10.pdf]]---#16 ES - apropiacionismo / arte apropiacionista Richard Prince, conocido sobre todo por pertenecer a la corriente del apropiacionismo en los aos ochenta junto a artistas como Sherrie Levine, se caracteriza por captar imgenes publicitarias en las que los eslganes y marcas se suprimen.[[1.1.3-e-13.pdf]]---#8 Y al ao siguiente (1983) participa en la Bienal del Whitney Museum of American Art de Nueva York junto a los emergentes representantes del arte apropiacionista, los nuevos expresionistas, y otros graffitistas como K. Haring.[[1.1.1-e-100.htm]]---#1

17. ---EN - appropriation artist / appropriationist---1.0 Appropriation artists may comment on more than just commercial or "low" culture.[[1.1.2-i-20.htm]]---#15 In the following editions the proposals continued to diversify: (), the appropriationist work of Joachim Schmid in which he used photographs found in the street, thereby questioning the notion of authorship; ().[[1.1.3-i-2.htm]]---#1 GL - apropiacionista / artista apropiacionista Nas seguintes edicins conviven propostas tan diferentes como as fotografas realizadas co uso dunha cmara estenopeica por Ruth ThorneThomsen, (...) o traballo apropiacionista de Joachim Schmid, construdo a partir de fotografas atopadas na ra nas que se cuestiona o concepto de autora, ().[[1.1.3-g-4.htm]]---#3 Espertou a atencin da crtica por primeira vez a principios dos anos oitenta cando se relacionou con outros artistas apropiacionistas como Silvia Kolbowski e Richard Prince, que tamn empregaban a cmara para refotografar as imaxes xa existentes na cultura elitista e na de masas.[[1.1.3-g-10.pdf]]---#1 ES - apropiacionista / artista apropiacionista De la plasticidad de los experimentos formales de Xulio Correa o los fotogramas mezclados con imgenes convencionales de Joan Fontcuberta, a la estrategia apropiacionista de Joachim Schmid, construida a partir de la recogida de fotos familiares desechadas.[[1.1.3-e-3.htm]]---#3 Despert la atencin de la crtica por primera vez a principios de los aos ochenta cuando se relacion con otros artistas apropiacionistas como Silvia Kolbowski y Richard Prince, quienes tambin usaban la cmara para refotografiar las imgenes ya existentes en la cultura elitista y en la de masas.[[1.1.3-e-10.pdf]]---#1

29

18. ---EN - aquatint---1.2 This process is called aquatint, and allows for the creation of tones, shadows, and solid areas of color.[[1.2-i-98.htm]]---#10 GL - augatinta Do mesmo xeito utilizou augatinta para crear reas de tonalidades ricas e sensuais.[[1.1.1-g-51.htm]]---#4 ES - aguatinta Para crear un grabado al aguatinta, se rocan con resina ciertas zonas de la lmina y se calienta sta para que la resina quede adherida.[[1.2-e-72.htm]]--#8

19. ---EN - art critic (ver critic)---2.2 French art critic Louis Vauxcelles first used the term "cubism" "(bizarre cubiques)" in 1908.[[1.1.1-i-11.htm]]---#58 GL - crtico de arte A presente mostra, comisariada por Jos Marn-Medina, coecido crtico de arte, instlase no espazo mediante o fotocopiado de paneis que xeran unha serie de salas e subsalas.[[1.1.1-g-31.pdf]]---#14 ES - crtico de arte Desde joven manifiesta una vocacin de artista integral: pintor, grabador, escengrafo, escultor, conferenciante, crtico de arte... siempre con la vocacin del arquitecto que le hubiera gustado ser.[[1.1.1-e-85.htm]]---#19

20. ---EN - art dealer---2.1 From 1963 Hockney was represented by the influential art dealer John Kasmin.[[1.1.1-i-93.htm]]---#17 GL - marchante Esta galera de arte contempornea ten como principais obxectivos a promocin de artistas espaois e galegos tanto en Galiza e Espaa, como no estranxeiro, xa que acta como marchante.[[2.2-g-6.htm]]---#5 ES - marchante Su escasa produccin y la mala suerte con los marchantes harn que durante toda su carrera viva al margen del xito econmico que gozan otros artistas de su generacin.[[1.1.1-e-90.htm]]---#12 30

21. ---EN - art deco---1.0 Futurism influenced many other twentieth century art movements, including Art Deco, Vorticism, Constructivism and Surrealism.[[1.1.1-i-21.htm]]---#68 GL - art dec Unha derivacin deste estilo na dcada de 1920 o denominado Art dec.[[1.1.1-g-68.htm]]---#1 ES - art dco La tendencia curvilnea de los modernistas dar paso a las tendencias artsticas abstarct-geomtricas De Stijl, constructivismo y corrientes neoplsticas y lineales Art Dco.[[1.2-e-96.htm]]---#2

22. ---EN - art nouveau---1.0 After studying architecture, he studied painting in Munich and was influenced there by Art Nouveau styles as well as by the woodcuts of Albrecht Drer.[[1.1.1-i-139.htm]]---#130 GL - art nouveau Tamn se opoa ornamentalismo do Art Nouveau e evasin espiritualista do Simbolismo.[[1.1.1-g-6.htm]]---#4 ES - art nouveau Alfons Maria Mucha (24 de julio de 1860 - 14 de julio de 1939) fue un pintor y artista decorativo checo, ampliamente reconocido por ser uno de los mximos exponentes del Art Nouveau.[[1.1.1-e-79.htm]]---#16

23. ---EN - arte povera---1.1.1, 1.1.2 There is also a relationship to Arte Povera in the use of materials traditionally considered "unartistic" or "worthless".[[1.1.2-i-62.htm]]---#12 GL - arte povera Este artista, o mis novo dos pertencentes Arte Povera, utiliza os seus tpicos materiais empobrecidos e mtodos de traballo meticulosos para producir obras que harmonizan coas formas e cos estados cambiantes do medio ambiente.[[1.1.3-g-10.pdf]]---#11 ES - arte povera Anselmo es una de las principales figuras que se identifican con el Arte 31

Povera italiano de los aos sesenta y setenta, movimiento que buscaba redefinir radicalmente las propiedades y posibilidades de la pintura y la escultura con el uso de materiales escultricos cotidianos y prosaicos.[[1.1.3-e-10.pdf]]---#5

24. ---EN - artist---1.0 Jackson Pollock (January 28, 1912 August 11, 1956) was an influential American artist and a major force in the abstract Expressionism movement.[[1.1.1-i-6.htm]]---#3197 GL - artista Segundo Kirchner, non podan prse regras e a inspiracin deba flur libre e dar expresin inmediata s presins emocionais do artista.[[1.1.1-g-5.htm]]--#1329 ES - artista Esta galera valenciana nos tiene acostumbrados a contar con una nmina de artistas cuyo comn denominador es un alto nivel de calidad.[[1.1.1-e8.htm]]---#1701

25. ---EN - artwork (ver work)---1.0, 2.0 In December 2004, Duchamp's Fountain was voted the most influential artwork of the 20th century by 500 of the most powerful people in the British art world.[[1.1.1-i-17.htm]]---#170 GL - obra / obra de arte Tamn admiraban a capacidade de sntese e o sentido decorativo da obra de Gauguin.[[1.1.1-g-6.htm]]---#1707 Warhol pretenda eliminar da obra de arte calquera traza ou signo de manualidade.[[1.1.1-g-13.htm]]---#130 ES - obra / obra de arte El coleccionista espaol no absorbe toda la obra de pintores espaoles, y el coleccionismo extranjero no los conoce suficientemente.[[1.1.1-e-7.htm]]--#2238 En 1946, Kosice realiz la que probablemente fuera la primera obra de arte que incorpor tubos de nen, que seran posteriormente recogidos por el pop-art.[[1.1.1-e-136.pdf]]---#183

26. ---EN - assemblage---1.1.2, 1.1.6 32

Assemblage is an artistic process in which a three-dimensional artistic composition is made from putting together found objects.[[1.1.2-i-52.htm]]--#59 GL - assemblage / ensamblaxe Deste xeito o lenzo evoluciona a travs da colaxe ata o "assemblage" e os "environments".[[1.1.1-g-8.htm]]---#1 Estenderon o principio da colaxe ensamblaxe de obxectos incongruentes, como nos poemas visibles de Max Ernst.[[1.1.4-g-8.pdf]]---#7 ES - assemblage / ensamblaje El "Assemblage" supera los lmites de la pintura y de la escultura, se libera tanto del marco como del pedestal, pudiendo situarse libremente en cualquier lugar del espacio.[[1.1.4-e-11.htm]]---#5 A partir de ah, la lgica consecuencia de la extensin del ensamblaje (la escultura con objetos) hacia los ambientes involucr al "Happening" articulando la idea de una expresin total que en la dcada de los Setenta configur la "Escultura Pblica", el "Land Art", y lo que se denomina "Sitespecific work".[[1.1.4-e-13.htm]]---#8

27. ---EN - avant-garde---1.0 Duchamp's circle also included Louise and Walter Arensberg, Henri-Pierre Roch, Beatrice Wood and fellow Frenchman, Francis Picabia, as well as other avant-garde figures.[[1.1.1-i-17.htm]]---#188 GL - vangarda Os movementos europeos de vangarda eran aqueles que, segundo os seus propios autores, guiaban a cultura dos seus tempos, estando de certa forma fronte deles.[[1.1.1-g-15.htm]]---#141 ES - vanguardia Tal era la profundidad de su conocimiento e influencia de las vanguardias europeas, que tard mucho tiempo en elaborar un estilo independiente.[[1.1.1-e-32.htm]]---#197

28. ---EN - avant-gardist (ver modernist)---1.0 However, World War I and its subsequent events were the cataclysmic disruptions that late 19th century artists such as Brahms had worried about, and avant-gardists had embraced.[[1.1.7-i-10.htm]]---#2 GL - vangardista En Hispanoamrica, a influencia dos movementos vangardistas empeza a sentirse s a partir dos anos 1920.[[1.1.1-g-6.htm]]---#33 33

ES - vanguardista A partir de su actividad y capacidad de influencia sobre un pequeo grupo de artistas partcipes de tertulias vanguardistas el movimiento se va a conectar con los aires europeos que circulaban por Pars.[[1.1.1-e-23.htm]]--#41

29. ---EN - bas relief / bas-relief (ver low relief)---1.1.2 As with the version in Reykjavk, this statue included the bas relief The Pioneers on the base.[[1.1.2-i-96.htm]]---#16 Nivola's sand casting has been briefly described as a bas-relief sculpture in concrete.[[1.1.2-i-112.htm]]---#22 GL - baixorrelevo En Santiago chamado o "rei do baixorrelevo".[[1.1.2-g-123.htm]]---#2 ES - bajorrelieve Ya demostradamente virtuosa en el cincelado del granito y del mrmol, el gobierno argentino le encarg numerosas obras: por ejemplo en 1900 los bajorrelieves que luego exornaran el patio de la Casa de La Independencia en San Miguel de Tucumn.[[1.1.2-e-26.htm]]---#11

30. ---EN - bauhaus---1.0 The movement gets its name because it is seen as combining the emotional intensity and self-expression of the German Expressionists with the antifigurative aesthetic of the European abstract schools such as Futurism, the Bauhaus and Synthetic Cubism.[[1.1.1-i-5.htm]]---#110 GL - bauhaus Tamn grupos como de Stijl e Bauhaus acababan de comezar a desenvolver novas ideas sobre a interrelacin das artes, arquitectura, deseo e educacin artstica.[[1.1.1-g-10.htm]]---#33 ES - bauhaus Cuando la Bauhaus se traslada en 1926 a Dessau, Luca Moholy ser la encargada de realizar las fotografas de los nuevos edificios de la Bauhaus diseados por Gropius.[[1.1.3-e-91.pdf]]---#112

31. ---EN - biennale / biennial (ver triennial)---2.1

34

In 1956 he was awarded the Grand Prix at the Venice Biennale exhibition.[[1.1.1-i-49.htm]]---#98 The future development of Contemporary art is often directed by massive biennials (The Whitney Biennial, The Venice, So Paulo, the Kwan Ju, the Havana...).[[2.1-i-6.htm]]---#32 GL - bienal A Bienal de Arte de Pontevedra vn acollendo nos ltimos anos unha progresin en ascenso cara a unha innovacin da arte contempornea.[[1.1.1-g-31.pdf]]---#514 ES - bienal Por ello, al usurpar un espacio que no le es propio, la celebracin de ARCO, lejos de permitir la creacin de una gran bienal de arte contemporneo, la entorpece o la imposibilita.[[2.1-e-10.htm]]---#92

32. ---EN - binder---1.2 Unlike "soft" or "French" pastel sticks, which are made with a gum or methyl cellulose binder, oil pastels consist of pigment mixed with a nondrying oil and wax binder.[[1.2-i-40.htm]]---#71 GL - aglutinante Encustica unha tcnica de pintura que se caracteriza polo uso da cera como aglutinante dos pigmentos.[[1.2-g-11.htm]]---#15 ES - aglutinante Es una tcnica muy cubriente por no encontrarse los pigmentos inmersos en suspensin en una capa gruesa de aglutinante una vez seca.[[1.2-e-17.htm]]--#21

33. ---EN - body art---1.1.4 In Western art, body art appears to be a sub-category of performance art, in which artists use or abuse their own body to make their particular statements.[[1.1.4-i-30.htm]]---#19 GL - arte corporal / body art Vito Acconci era o representante prominente da arte corporal.[[1.1.4-g8.pdf]]---#12 Para documenta-las sas performances de mediados dos anos sesenta, que incluan poesa e Body Art, Vito Acconci confiaba plenamente na fotografa.[[1.1.3-g-10.pdf]]---#10 ES - arte corporal / body art 35

Esta tendencia abarca las autorrepresentaciones y el arte corporal.[[1.1.4-e24.htm]]---#3 Hay que decir que, aunque el trmino performance ha terminado imponindose, la performance no es sino una modalidad ms de Arte de Accin, como el happening o el body art.[[1.1.4-e-10.pdf]]---#29

34. ---EN - bronze---1.2 One reason bronze is so highly valued in statuary is that its patina protects it against further corrosion.[[1.2-i-74.htm]]---#276 GL - bronce Traballa tanto a madeira como a pedra e o bronce, sempre dentro dunha corrente figurativa de carcter organicista.[[1.1.2-g-29.pdf]]---#24 ES - bronce Tambin esculpi en bronce y colabor escribiendo artculos para distintas revistas especializadas.[[1.1.1-e-42.htm]]---#87

35. ---EN - bust---1.0 Many of her works were portrait busts: both of significant persons of the time and of working class people that she came in contact with.[[1.1.2-i92.htm]]---#22 GL - busto Comezouna en 1980, experimentando coas distintas opcins que lle proporcionaba este xnero, ata se decidir polo retrato de medio busto e a luz frontal, cun fondo de cor neutra que cambiou por un branco na sa seguinte serie de retratos, iniciada en 1986.[[1.1.3-g-13.pdf]]---#11 ES - busto De esta estada se inspirar para el mural "La Ciencia y la Psiquiatra" y para una serie de bustos en los que retrata a sus pacientes vecinos, cada uno de ellos representando una patologa particular.[[1.1.2-e-28.htm]]---#20

36. ---EN - camera---1.1.3 By 1966 Bruce Nauman turned to the camera as a way of documenting sculptural acts that were performative, photographic, and conceptual.[[1.1.3i-7.htm]]---#1258

36

GL - cmara Experimentou decote co concepto de identidade, e viuse atrado en particular polos fotomatns e polas cmaras Polaroid porque lle permitan crear e contempla-las imaxes de contado.[[1.1.3-g-10.pdf]]---#161 ES - cmara Haacke utiliz la cmara para documentar este concepto de escultura en el campo abierto.[[1.1.3-e-10.pdf]]---#303

37. ---EN - canvas---1.2 He began painting with his (often very large) canvases on the floor, and developed what was called his "drip" (or his preferred term, "pour") technique.[[1.2-i-1.htm]]---#317 GL - lenzo Os artistas preparan a tea ou lenzo antes de comezar a pintura.[[1.2-g7.htm]]---#87 ES - lienzo Garcer ha sabido trasladar al lienzo la codificacin digital de un espacio, sin que el resultado est exento de gran carga lrica y emotiva.[[1.2-e10.htm]]---#111

38. ---EN - carving---1.1.2 He also began to make wood carvings and bronzes of figures swathed in heavy drapery like those in early Gothic art, and in dramatic attitudes expressive of powerful emotions and a yearning for spiritual ecstasy.[[1.1.2i-17.htm]]---#74 GL - talla En 1997 obtn ademais a graduacin en Artes aplicadas e Oficios Artsticos, na cidade de Lugo, coa especialidade de talla en madeira.[[1.1.2-g-9.pdf]]--#35 ES - talla Su dureza hace que tolere los golpes del cincel sin que se produzcan fisuras falsas y que la talla resplandezca con autenticidad, porque es imposible ocultar los defectos.[[1.2-e-91.htm]]---#55

39. ---EN - casting---1.1.2 37

Casting is often used for creating one or more copies of an original piece of sculptural (three-dimensional) artwork.[[1.2-i-27.htm]]---#394 GL - baleirado Trala guerra civil e ata 1956 ocupa a praza de modelado e baleirado na Escola de Artes e Oficios de Ourense.[[1.1.2-g-47.pdf]]---#10 ES - vaciado Destac en modelado y vaciado y con veintids aos fue nombrado profesor meritorio de los talleres de escultura de dicho centro docente.[[1.1.2-e30.htm]]---#26

40. ---EN - catalogue---2.1 In the text he wrote for the catalogue, Watanabe himself describes the solutions devised to maximize the visitors perceptive powers.[[1.1.3-i11.htm]]---#115 GL - catlogo En total, 625 fotografas que se incluron no catlogo daquela mostra.[[1.1.3-g-1.htm]]---#73 ES - catlogo En el catlogo elaborado para la segunda exposicin empieza a plantear su teora del arte que culminar, dos aos ms tarde, con la publicacin de su libro De lo espiritual en el Arte.[[1.1.1-e-18.htm]]---#71

41. ---EN - charcoal---1.2 The next year Dal's father organized an exhibition of his charcoal drawings in their family home.[[1.1.1-i-171.htm]]---#26 GL - carbn Neste primeiro apartado da mostra, pdese disfrutar tamn dunha pequena sala adicada faceta debuxstica e retratista do xove Laxeiro, contando con retratos e paisaxes da primeira poca, feitos a lapis, carbn ou sanguina, sobre papel.[[2.3-g-1.doc]]---#4 ES - carboncillo Sobre papel o cartulina, no podemos olvidar elementos tan importantes como la sanguina, el carboncillo y otros que dan nombre a sus realizaciones como los pasteles y las ceras.[[1.1.1-e-128.htm]]---#2

38

42. ---EN - chief curator---2.2 From 1988 to 2001, he was chief curator of painting and sculpture at MoMA.[[2.3-i-34.htm]]---#2 GL - xefe de exposicins A sa grande capacidade de traballo levouno a desenvolver unha intensa e prolfica actividade cultural, na que se poden enumerar como facetas e etapas fundamentais as seguintes: (...) Xefe de Exposicins dos Museos Municipais de Madrid; (...).[[1.1.2-g-23.pdf]]---#1 ES - jefe de exposiciones Antes, como jefe de exposiciones, la programacin la gestionbamos juntos.[[2.2-e-12.htm]]---#1

43. ---EN - clay---1.2 He began modeling in clay to gain a better understanding of the third dimension in his painting.[[1.1.2-i-31.htm]]---#108 GL - arxila Cando est a superficie seca aplcase unha capa de branco de chumbo, de aceite, de amarelo de chumbo e de arxila refractaria.[[1.2-g-7.htm]]---#3 ES - arcilla Al agregar arcilla a sus obras desde los 60 en adelante, le agreg dimensin a su distorsin.[[1.1.1-e-69.htm]]---#25

44. ---EN - collage (ver decollage)---1.2 Picasso invented the collage with his Still Life with Chair Caning, in which he pasted a patch of oil cloth painted with a chair-caning design to the canvas of the piece.[[1.1.1-i-11.htm]]---#167 GL - colaxe / collage Estenderon o principio da colaxe ensamblaxe de obxectos incongruentes, como nos poemas visibles de Max Ernst.[[1.1.1-g-8.htm]]---#46 O imaxinario de lvaro son o Pop Art, psicodelia, Tecno, Collages... e ultimamente est a pegarlle duro tamn fotografa creativa.[[1.1.7-g3.htm]]---#13 ES - collage Por entonces, Arp empez a hacer relieves, collages y bordados en los que ya empiezan a aparecer las formas geomtricas y orgnicas caractersticas 39

de su obra.[[1.1.1-e-17.htm]]---#70

45. ---EN - collection---2.0 The Saatchi Gallery is a London gallery for contemporary art, opened by Charles Saatchi in 1985 in order to show his sizeable (and changing) collection to the public.[[2.1-i-1.htm]]---#620 GL - coleccin / fondos Dentro das compras que o Museo realiza compoendo a sa coleccin aproveitan a asistencia a Arco para seguir completndoa.[[2.1-g-3.htm]]--#523 Estes fondos expense no CGAC e noutros centros espaois e internacionais.[[2.1-g-7.htm]]---#63 ES - coleccin / fondos Carlos Caballera posee una coleccin de pintura y escultura expresionista abstracta.[[2.1-e-8.htm]]---#166 Otros lugares con importantes fondos de sus obras son la Fundacin Pilar i Joan Mir de Palma de Mallorca, el MNAM de Pars y el MOMA de Nueva York.[[1.1.1-e-83.htm]]---#30

46. ---EN - color field painter---1.1.1 In this respect, he can also be considered to presage the Color Field painters, such as Helen Frankenthaler.[[1.1.1-i-56.htm]]---#6 GL - pintor do colour field Ambas tendencias distnguense non s formalmente unha doutra, senn tamn polos distintos modos de vida que levaban os artistas de cada unha, os seus distintos crculos sociais e incluso os distintos barrios en que habitaban en Nova York: os pintores de accin vivan no Downtown de Manhattan e os do colour field, no Uptown.[[1.1.1-g-9.htm]]---#1 ES - pintor del colour field Ambas tendencias se distinguen no slo formalmente una de otra, sino tambin por los distintos modos de vida que llevaban los artistas de cada una, sus distintos crculos sociales e incluso los distintos barrios en que habitaban en Nueva York: los pintores de accin vivan en el Downtown de Manhattan y los del colour field, en el Uptown.[[1.1.1-e-32.htm]]---#1

47. ---EN - color field painting---1.1.1 40

Color Field painting was an abstract style that emerged in the 1950s after Abstract Expressionism and is characterized by canvases painted entirely by large areas of solid color.[[1.1.1-i-38.htm]]---#14 GL - color field painting / pintura do campo de cor A ensinanza de Hoffman e a sa preocupacin por conseguir a unidade entre a cor e a forma desembocara no movemento denominado Color Field Painting.[[1.1.1-g-9.htm]]---#5 A sa abstraccin estdase baixo a denominacin de Pintura do campo de Cor (Color Field Painting), como tendencia dentro do expresionismo abstracto, distinta outra tendencia dominante chamada action painting.[[1.1.1-g-9.htm]]---#2 ES - color field painting / pintura del campo de color La enseanza de Hoffman y su preocupacin por conseguir la unidad entre el color y la forma desembocara en el movimiento denominado Color Field Painting.[[1.1.1-e-32.htm]]---#3 Su abstraccin se estudia bajo la denominacin de Pintura del campo de Color (Color Field Painting), como tendencia dentro del expresionismo abstracto, distinta a la otra tendencia dominante llamada action painting.[[1.1.1-e-32.htm]]---#2

48. ---EN - commission---2.2 As recognition and the value of his work grew, he went back to his roots as a commercial illustrator, and started to take commissions, most noticeably for portraits.[[1.1.1-i-14.htm]]---#98 GL - encargo Simultaneamente, o seu crecente recoecemento en Galicia reprtalle numerosos encargos, fundamentalmente retratos e monumentos pblicos, pechndose o perodo das tallas femininas para entrar no da escultura conmemorativa.[[1.1.2-g-13.pdf]]---#9 ES - encargo En los dos decenios sucesivos recibe numerosos encargos para la ejecucin de pinturas murales en Blgica.[[1.1.1-e-67.htm]]---#42

49. ---EN - conceptual art---1.0 Conceptual art may not even produce an art object, but rather a physical manifestation that is to be viewed as a document of the art.[[1.1.1-i57.htm]]---#85 GL - arte conceptual 41

Na arte conceptual a idea ou o concepto a parte mis importante do traballo.[[1.1.1-g-19.htm]]---#35 ES - arte conceptual El arte conceptual como movimiento emergi a la mitad de los aos sesenta, en parte como una reaccin en contra del formalismo que haba sido articulado por el influyente crtico Clement Greenberg.[[1.1.1-e-36.htm]]--#47

50. ---EN - conceptual artist---1.0 Sol LeWitt (born 1928 in Hartford, Connecticut) is a conceptual artist and painter.[[1.1.1-i-190.htm]]---#53 GL - artista conceptual A homenaxe de Angela Bulloch ao artista conceptual francs Cadre basase tamn na tecnoloxa.[[1.1.3-g-21.htm]]---#1 ES - artista conceptual Helnwein es un artista conceptual, interesado principalmente en la ansiedad psicolgica y sociolgica, as como en temas histricos y polticos.[[1.1.4-e7.htm]]---#17

51. ---EN - concrete---1.2 Completed in 1982, the sculpture is an eighteen-meter high accumulation of sixty automobiles embedded in over forty thousand pounds of concrete.[[1.1.2-i-11.htm]]---#31 GL - cemento / formign Procuramos canalizar esta creatividade, indicar aquelas zonas en que se poda pintar: os bloques de cemento que pechaban parte do instituto e mesmo un silo que temos ac, tentando sempre non lle causar dano a ningn edificio.[[1.1.1-g-3.htm]]---#11 Nos anos 80 Etienne Bossut decide realizar obras de arte, sacando partido dos seus coecementos profesionais: o que atopo de fabuloso nestes materiais, di, que podo facer madeira, ferro, arxila, formign....[[1.1.2-g1.pdf]]---#9 ES - cemento / hormign En algunas otras obras, utiliz cemento y bloques de adobe.[[1.1.2-e12.htm]]---#30 En los aos 70 usa Vostell el hormign como elemento fundamental en la mayor parte de su amplia creacin.[[1.1.2-e-11.htm]]---#18

42

52. ---EN - conservation---2.3 This type of stain permanently weakens the paper fibers and is not easily removed or lightened in conservation treatment.[[2.3-i-4.htm]]---#468 GL - conservacin Estas son: a mala conservacin e estado xeral dos negativos, cheos de fungos, as innumerables raaduras e a metalizacin dos residuos de prata.[[1.1.3-g-55.pdf]]---#119 ES - conservacin La conservacin y restauracin es un delicado trabajo que realiza un equipo multidisciplinario muy especializado.[[2.3-e-2.htm]]---#77

53. ---EN - conservator---2.2, 2.3 Reflecting the move in contemporary art away from the material object, the conservator's role has changed to encompass a broader notion of what constitutes the preservation and care of an artwork.[[1.1.6-i-28.htm]]---#193 GL - conservador E sobre elas, precisamente, incidirn no Foro Internacional de Expertos, onde coleccionistas, directores, conservadores, xestores e comisarios dos principais museos e centros de arte do mundo debatern sobre a distribucin e exhibicin do obxecto artstico, o novo coleccionismo e as novas linguaxes da arte actual.[[2.2-g-7.htm]]---#16 ES - conservador Javier Arnaldo es Conservador jefe adjunto del Museo ThyssenBornemisza.[[1.2-e-12.pdf]]---#42

54. ---EN - constructivism---1.0 The group formed to contradict Naum Gabo's assertion that Constructivism should be devoted to exploration of abstract space and rhythm.[[1.1.7-i15.htm]]---#49 GL - construtivismo Construtivismo, suprematismo, cubofuturismo Estamos diante de dous artistas cientifistas?[[1.1.1-g-46.htm]]---#5 ES - constructivismo 43

La obra de Sempere est definida por la abstraccin, la repeticin geomtrica y la linealidad, evolucionando hacia el Op Art y el constructivismo con elementos del arte cintico.[[1.1.1-e-97.htm]]---#28

55. ---EN - constructivist---1.0 In the 1980s graphic designer Neville Brody used styles based on Constructivist posters that sparked a revival of popular interest.[[1.1.1-i58.htm]]---#33 GL - construtivista Xunto sa obra levar lenzos expresionistas de Alberto Datas, as pequenas obras construtivistas de Santiago Mayo e as imaxes manipuladas dixitalmente de Alberto Barreiro.[[2.1-g-5.htm]]---#4 ES - constructivista A partir de su encuentro con Duchamp, abandona la pintura y se vuelca en la escultura constructivista.[[1.1.2-e-34.htm]]---#8

56. ---EN - copper---1.2 In 1939, Maurice Ascalon designed and created the enormous 14 foot tall hammered repouss copper relief sculpture of three figures, The Toiler of the Soil, the Laborer and the Scholar.[[1.1.2-i-81.htm]]---#122 GL - cobre O que si vara a tcnica de preparacin destas bases pois moi distinto pintar sobre lenzo, tboa, fresco ou cobre.[[1.2-g-7.htm]]---#16 ES - cobre El aguafuerte es una modalidad de grabado que se efecta tomando como base una plancha o lmina de cobre.[[1.2-e-71.htm]]---#120

57. ---EN - corrosion---2.3 Bronzes resist corrosion (especially seawater corrosion) and metal fatigue better than steel.[[1.2-i-45.htm]]---#31 GL - corrosin Se nestas pezas a forma se fai material, aludindo tanto escultura como ao proceso qumico de corrosin, as sombras perden as sas pantasmagricas metforas de ocultacin e misterio e adquiren a sa exacta configuracin 44

ptica, ().[[1.2-g-16.pdf]]---#11 ES - corrosin Su resistencia a la corrosin, sus propiedades higinicas y estticas hacen del acero inoxidable un material muy atractivo para satisfacer diversos tipos de demandas.[[1.2-e-83.htm]]---#10

58. ---EN - critic (ver art critic) ---2.2 The term was first applied to American art in 1946 by the critic Robert Coates.[[1.1.1-i-5.htm]]---#12558 GL - crtico Algns crticos considrano como un pintor de transicin.[[1.1.1-g-9.htm]]--#53 ES - crtico El trmino "Pop-Art" fue utilizado por primera vez por el crtico britnico Lewwis Gennig en 1962 para definir el arte que algunos jvenes estaban haciendo con el empleo de imgenes populares.[[1.1.1-e-19.htm]]---#93

59. ---EN - cubism (ver analytic cubism, cubo-futurism, orphic cubism, synthetic cubism)---1.1.1 The background and object (or figure) planes interpenetrate one another creating the ambiguous shallow space characteristic of cubism.[[1.1.1-i11.htm]]---#139 GL - cubismo O cubismo e os catro mestres da arte europea, Picasso, Mir, Matisse e Lger, completan a base sobre a que se desenvolveu a pintura abstracta en Amrica nos anos corenta.[[1.1.1-g-9.htm]]---#24 ES - cubismo All se encontraron todos los disidentes de otras escuelas previas, tales como el expresionismo alemn, el futurismo italiano o el cubismo francs.[[1.1.1e-17.htm]]---#73

60. ---EN - cubist (ver analytic cubist, cubo-futurist, sythetic cubist)---1.1.1 His work at this time was based on cubist interpretations of other artists2 paintings such as Frederic Remington.[[1.1.1-i-95.htm]]---#64 45

GL - cubista Cara a 1929 abandonounas para volver a un estilo cubista.[[1.1.1-g-8.htm]]--#5 ES - cubista Cuando vio pinturas cubistas por primera vez en 1910, Mondrian evolucion de la pintura del paisaje tradicional hacia un estilo simblico.[[1.1.1-e-30.htm]]---#49

61. ---EN - cubo-futurism (ver analytic cubism, cubism, futurism, orphic cubism, synthetic cubism)---1.1.1 Natalia Sergeevna Goncharova (June 4, 1881 - October 17, 1962) was a prominent Russian Cubo-Futurism painter and costume designer.[[1.1.1-i84.htm]]---#9 GL - cubofuturismo Kasimir Malvich (1878-1935) experimentou en mis de sete "ismos": impresionismo, fauvismo, cubofuturismo, aloxismo, suprematismo, etc.[[1.1.1-g-46.htm]]---#2 ES - cubo-futurismo En Rusia, tras haber sido el principal representante del cubo-futurismo, Kazimir Malivich rompi radicalmente con todas las viejas concepciones del arte al pintar en 1915 Carr noir dando lugar al suprematismo.[[1.1.1-e27.htm]]---#2

62. ---EN - cubo-futurist (ver analytic cubist, cubist, futurist, synthetic cubist)---1.1.1 The system arose from cubo-futurist experiments and works that he undertook from 1913-1915.[[1.1.1-i-27.htm]]---#4 GL - cubofuturista / cubo-futurista Colaboramos intensamente na creacin de libros cubofuturistas nos que eu participaba coa ilustracin e colaxes e algunha que outra creacin potica.[[1.1.1-g-45.doc]]---#2 Eu son unha mis da xeracin de mulleres artistas amazonas como nos definiu o poeta cubo-futurista Benedik Liushits que desenvolvemos o noso traballo na frutfera etapa do cambio de sculo.[[1.1.1-g-45.doc]]---#2 ES - cubofuturista Tambin son de 1913 algunas de sus obras cubofuturistas.[[1.1.1-e-49.htm]]--#1

46

63. ---EN - curator---2.2 In contemporary art, the curator is the person who organizes an exhibition.[[2.2-i-5.htm]]---#104 GL - comisario Sen embargo, a nivel internacional, dende a pasada dcada asistimos a un novo campo de prcticas contemporneas que precisamente estn a disolver os lmites entre a actividade do comisario e a do artista.[[1.1.1-g-28.htm]]--#77 ES - comisario Kim Sweet es, junto a Charles Esche y Matthew Higgs, uno de los tres comisarios que han organizado la presencia inglesa en ARCO 2001.[[1.1.1e-6.htm]]---#45

64. ---EN - dada (ver neo-dada)---1.0 The Surrealist movement mainly originated in the Dada movement.[[1.1.1-i8.htm]]---#245 GL - dada A orixe do termo Dada confuso e controvertido.[[1.1.1-g-11.htm]]---#8 ES - dada Duchamp, Picabia, Jean Crotti, como europeos refugiados, junto con los americanos Man Ray, Morton Schamberg y otros dan vida al dada neoyorquino.[[1.1.1-e-17.htm]]---#38

65. ---EN - dadaism (ver neo-dadaism)---1.0 Dau-al-Set was connected with Surrealism and Dadaism and its members sought a connection to both the conscious and unconscious in their work.[[1.1.1-i-235.htm]]---#9 GL - dadasmo O surrealismo tomou do dadasmo algunhas tcnicas de fotografa e cinematografa as como a fabricacin de obxectos.[[1.1.1-g-8.htm]]---#24 ES - dadasmo Man Ray desarroll el dadasmo en pintura, fotografa y en la fabricacin de objetos anti-arte.[[1.1.1-e-17.htm]]---#25 47

66. ---EN - dadaist (ver neo-dadaist)---1.0 By the dawn of World War II, many of the European Dadaists had fled or emigrated to the United States.[[1.1.1-i-12.htm]]---#32 GL - dadasta Historicamente, o surrealismo xorde como unha resposta dialctica destrucin estril preconizada polos dadastas.[[1.1.1-g-8.htm]]---#17 ES - dadasta Por su parte Tzara volvi a Pars en 1920 y puso en marcha muchas actividades y manifestaciones dadastas para las que cont con la colaboracin de Andr Breton, Paul Eluard, Soupault y Aragon.[[1.1.1-e17.htm]]---#24

67. ---EN - De Stijl (ver neo plasticism)---1.0 In The Netherlands the Dada movement centered mainly around Theo van Doesburg, most well known for establishing the De Stijl movement and magazine of the same name.[[1.1.1-i-12.htm]]---#44 GL - De Stijl Tamn grupos como De Stijl e Bauhaus acababan de comezar a desenvolver novas ideas sobre a interrelacin das artes, arquitectura, deseo e educacin artstica.[[1.1.1-g-10.htm]]---#2 ES - De Stijl Las pinturas de Mondrian constituyen la fuente a partir de la cual se desarrollaron la filosofa y las formas visuales De Stijl.[[1.1.1-e-30.htm]]--#74

68. ---EN - decollage / dcollage (ver collage)---1.2 In effect, the decollage destroys the advertisement, but leaves its remnants on view for the public to contemplate.[[1.2-i-37.htm]]---#8 Dcollage, in art, is the opposite of collage; instead of an image being built up of all or parts of existing images, it is created by cutting, tearing away or otherwise removing, pieces of an original image.[[1.2-i-37.htm]]---#4 PT - decollage Nos jornais rasgados pode haver influencia de Rotella, um dos artistas mais interessantes daquela poca, italiano, um dos iniciadores da "decollage", dos 48

cartazes de ruas destacados como fragmentos da iconografia urbana.[[1.1.1p-20.htm]]---#1 ES - decollage Empieza a utilizar trozos de carteles rotos con los que compone una nueva realidad, que denomin decollage (en oposicin al collage de origen cubista).[[1.1.1-e-110.htm]]---#2

69. ---EN - degenerate art---1.0 Das Magdeburger Ehrenmal (the Magdeburg cenotaph), by Ernst Barlach was declared to be degenerate art due to the "deformity" and emaciation of the figures corresponding to Nordau's theorised connection between "mental and physical degeneration".[[1.1.1-i-142.htm]]---#17 GL - arte dexenerada Profesor da escola de arte en Francfurt dende 1928, as sas obras formaron parte en 1937 da Exposicin de arte dexenerada que organizou o rxime nazi e en 1938 prohibuselle dar clases.[[1.1.1-g-18.htm]]---#1 ES - arte degenerado Ser uno de los artistas ms perjudicados por el rgimen nazi: ms de 700 de sus obras fueron secuestradas como arte degenerado y gran parte de ellas acabaron en el fuego.[[1.1.1-e-15.pdf]]---#7

70. ---EN - Der Blaue Reiter---1.1.1 The "head" of Der Blaue Reiter, Kandinsky, would take this a step further.[[1.1.1-i-9.htm]]---#52 GL - Der Blaue Reiter En 1914 foron tamn etiquetados como expresionistas o grupo dos pintores alemns en Dresde e Berln a partir de 1911; e Der Blaue Reiter (O Xinete Azul), formado en 1912 en Mnic, redor dun almanaque, dirixido por Kandinsky e Marc.[[1.1.1-g-5.htm]]---#5 ES - Der Blaue Reiter Der Blaue Reiter (El Jinete Azul en espaol) fue un grupo de informacin artstica del expresionismo fundado en Munich por Wassily Kandinsky y Franz Marc en 1911.[[1.1.1-e-26.htm]]---#14

71. ---EN - design---1.1.7 49

Greenberg labelled the products of consumer culture "kitsch", because their design aimed simply to have maximum appeal, with any difficult features removed.[[1.1.7-i-10.htm]]---#779 GL - deseo Os cruces entre as artes visuais e o deseo teen unha tradicin suficientemente recoecida, especialmente dende Andy Warhol.[[1.1.7-g1.htm]]---#260 ES - diseo Es la primera vez que un museo dedica una exposicin temtica a la historia del diseo hecho en Galicia o por autores gallegos.[[1.1.7-e-3.htm]]---#427

72. ---EN - designer---1.1.7 The exhibition intentionally spans multiple fields of practice and includes designers from many different countries whose projects vary in scope and scale.[[1.1.7-i-6.htm]]---#108 GL - deseador Barbara Kruger traballou como deseadora para revistas, crtica xornalstica, profesora, conservadora de arte e escritora.[[1.1.3-g-10.pdf]]--#36 ES - diseador Sonia Delaunay (1885-1979) fue una pintora y diseadora francesa de origen ruso, casada con el pintor Robert Delaunay.[[1.1.1-e-46.htm]]---#55

73. ---EN - Die Brcke---1.1.1 Van Gogh's painting had great influence in Expressionism which can be seen in Die Brcke, a group lead by German painter Ernst Kirchner and in Edvard Munch or Egon Schiele's work.[[1.1.1-i-3.htm]]---#37 GL - Die Brcke Pintor alemn, un dos mximos expoentes do expresionismo e principal impulsor do grupo alemn Die Brcke (A ponte).[[1.1.1-g-17.htm]]---#6 ES - Die Brcke Por fortuna, otros artistas encontraron su propia va, entre ellos Giacometti y Cuno Amiet, cercanos al movimiento expresionista alemn Die Brcke.[[1.1.1-e-13.htm]]---#74

50

74. ---EN - digital photography (ver film photography)---1.1.3 Digital photography, as opposed to film p