Busturialdea es mucho más que Urdaibai. J.U.urremendi.org/uploads/14.pdfbarruko historiaurreko...

URREMENDi 3

ZUZENDARIA:Pedro María Garay

ARTE ZUZENDARIA:Pedro María Garay

DOKUMENTAZIOA: Rafael Urien

ERREDAKZIOA: Lourdes Arroitajauregui,

Rafael Urien, Laura Perez,Maider Arazosa.

EUSKERA KORDINATZAILEA: Esther Korta

DISEINUA ETA MAKETAZIOA:Alicia Rojo

KOMIKIGILEA: Alex Orbe, Egoitz Moreno

ARGAZKIAK: Pedro Garay, Rafael Urien,

AZTI-Tecnalia, Bermeoko Artxiboa

KOLABORATZAILEAK:Antonio Pou, Mikel Unzueta,

Azti-Tecnalia.

ADMINISTRAZIOA: 94 625 76 09

PUBLIZITATEA:688 61 66 22/ 657 790 836

KORDINATZAILEA:Nueva Europa Diseño, Imagen y Comu-

nicación, S.L

INPRIMATEGIA: Grafinorte, S.A

Urremendi aldizkariak ez dauz bere gain hartzen laguntzaileen eritxiak eta

argitaratutako gutunetan esaten dana.

ALE KOPURUA: 16.000 ale

ARGITARATZAILEA:URREMENDi, Gernika-Bermeo Landa-

garapen Alkartea. Domingo AlegriaEnparantza, z/g. 48300 Gernika-Lumo (Bizkaia)

e-mmail:[email protected]

web orria:www.urremendi.org

e-mmail:[email protected]

web orria:www.busturialdeaurdaibai.com

LEGE GORDAILUA: BI-2675-06

2008.urtea. 14.zbk.LABUR

w w w . b u s t u r i a l d e a u r d a i b a i . c o m

3 EDITORIALA4 IRRIMARRA 5 PIL PILEAN6 GAURKOTASUNA

ERREPORTAIA: Santimamiñe, un paisaje milerario.B"H"ERRIAK

20 AMALUR"LUR ABERATS": Babestutako Nekazaritza (I) / Milazka edo Taray."ITSASGORA": “Txo” izatetik arrantzale izatera / Lanperna.

28 GEURE ALTXORRAK: El arte románico en Urdaibai.30 ZER EGIN ETA NORA JOAN

RUTA: Urari jarraituz.GASTRONOMIA: Restaurante Ea-Asteai.

36 MUNDUTIK ZEHAR: En la Isla mítica (Lanzarote).38 ARTISTAK

ARTISTAK: Alkartasuna Dantza Taldea.PERTSONAIA: Jesus Larrabaster, "kintxela".

44 GEURE KIROLAK. Esku pilota Busturialdean.46 IRAGARKIAK

6 IBIBILBIDEA: Urari jarraituz

20 MUNDUTIK ZEHAR:En la isla mítica.

42 PERTSONAIA:Jesus Larrabaster "Kintxela"

44 GEURE KIROLAK:Esku Pilota Busturialdean

URREMENDi 3

EDITORIALAGu geuk

URREMENDi 54 URREMENDi

KOMIKIA

Urremendi aldizkaria llama la atención por la calidad.Este es un comentario que oigo con frecuencia,pero a mí más me ha llamado la atención que alguien haya sido capaz de unir a todos los Ayuntamien-tos de la comarca,nada menos que 20,para crear un proyecto común.Un medio de comunicación enel que todos tienen un espacio y en el que en cada número se mantiene un equilibrio de temas.

Me imagino que publicar la revista Urremendi es un esfuerzo económico para los Ayunta-mientos , pero creo que es una buena inversión. La revista cumple una función informativaque complementa a la prensa diaria y abre otra ventana a la realidad de nuestro entorno.Sería importante que Urremendi también se repartiera fuera de nuestra comarca, para quemucha gente se enterara de que en esta zona hay mucho más que dos playas bonitas y queBusturialdea es mucho más que Urdaibai. J.U.

Bidali zeure idatzia helbide elektroniko hontara:[email protected]

OTRA VENTANA DE BUSTURIALDEA

PIL PILEAN los lectores opinan

Hilabetero edo hilabete eta erdiro interes handiz jasoten dut Urremendi aldizkaria. Buzoiandohainik sartzen dute eta opari ederra dela uste dut.. Aldizkaria jasoten hasi arte jakin ere eznekien Urremendi zer zen. Argitalpen honi esker izan dut Urremendi Elkartearen berri etaharrituta geratu naiz, Busturialdeko landa garapenerako zenbat lan egiten duten jakitean.Gainera, aldizkariak arduratan, ekimen eta historian aberatsa den eskualdea, baina batez ere,bertako biztanleek daukaten aparteko ingurunearekin batera bizi diren eskualdea erakus-ten digu; gu abantaila kualitatibotzat hartzen goazena, geldi-geldi bada ere.Urremendik alderdi hauxe ere indartzen du, munduan dauden beste Biosfera Erreserba bat-zuei buruzko atalean.Eskerrik Asko. I. R.

ELKAR HOBETO EZAGUTZEKO

6 URREMENDi URREMENDi 7

GAURKOTASUNAGAURKOTASUNASantimamiñe Santimamiñe

SSAANNTTIIMMAAMMIIÑÑEE,, UUNN PPAAIISSAAJJEE MMIILLEENNAARRIIOO QQUUEE MMIIRRAA AALL FFUUTTUURROOLa cueva de Santimamiñe ha sido, durante gran parte del siglo pasado, lugar de referencia ennuestro Territorio Histórico. Durante décadas, sucesivas generaciones de vizcaínos han podidorecorrer sus galerías y contemplar sus valiosas pinturas y grabados rupestres. Pero, después denoventa años de ininterrumpidas visitas, este icono cultural, considerado un auténtico tesorogeológico, artístico y arqueológico, ha dado signos evidentes de deterioro obligando a su cierre.

Consciente del peligro de perder esteimportante monumento, la Diputación Foralde Bizkaia ha llevado a cabo una profundalabor de investigación, limpieza y conserva-ción de la cueva que ha culminado ahoracon un proyecto con el que Santimamiñe haentrado en una nueva dimensión. O, lo quees lo mismo, una manera diferente de volvera disfrutar de este conjunto milenario, peroconservándolo y protegiéndolo para lasgeneraciones venideras.

Siguiendo las nuevas corrientes y sensibili-dades en arte parietal prehistórico, los 380metros de la cavidad -con sus sinuosas gale-rías y formas geológicas y sus pinturasrupestres- pueden contemplarse ahora deforma virtual desde la ermita de San Mamés,ubicada al pie del conjunto monumental.Rehabilitada también por el DepartamentoForal de Cultura, se propone la realización,desde el interior de este antiguo recinto reli-gioso, de un viaje mediante las más avanza-das técnicas de "Realidad Virtual".

Con el uso de una solución tecnológica sinprecedentes en todo el mundo, el visitantepuede recorrer en tiempo real la cueva origi-nal con un altísimo detalle y precisión,pudiéndose apreciar todos los elementosde interés geológico, arqueológico y de arterupestre, incluidas algunas zonas anterior-mente inaccesibles por su difícil emplaza-miento o deterioro.

TARIFASEntrada individual: 5 euros.Reducida: 3 euros por persona en grupo (mínimode 10 y máximo de 20). 2 euros (mayores de 65 años,desempleados y colegios).Gratuita: hasta 6 años.

LUGARES DE INTERÉS CERCANOSEn este mismo entorno de Urdaibai, y de la mano de la Diputación Foral de Bizkaia, se ha elabora-do un circuito cultural integrado por otros dos puntos de interés:

El Valle de Oma con un recorrido por el Bosque Animado de Oma, obra del artista Agustín Iba-rrola; un paseo por los molinos de Olakoerrota, Goikolea y Bolinzulo que constituyen un auténti-co valle protoindustrial; los caseríos que datan desde el siglo XV y, por último, la belleza natural ymágica de los propios Valles de Basando y Oma.

El Poblado Romano de Forua: yacimiento arqueológico que sigue excavándose y que está con-siderado como el más importante de la época romana en Bizkaia.

CITA PREVIA OBLIGATORIALas visitas se realizan de martes a domingo en hora-rio de mañana y tarde. Solo se cierra el lunes.Para acceder, es necesario concertar cita previa a tra-vés de los siguientes teléfonos, dirección de correoelectrónico o in situ en la oficina de información:94 465 16 57 - 94 462 16 00. [email protected]

Junto a esta ruta virtual, otra de las grandes peculiarida-des que constituyen el proyecto de Santimamiñe es elacompañamiento, en todo el recorrido de la visita, deguías profesionales. Estos nuevos "vigías" son ahora losencargados de adentrarnos, mientras se asciende a lacueva, al valioso patrimonio natural y paisajístico de todoel entorno de Urdaibai hasta llegar y penetrar al vestíbu-lo del recinto prehistórico.

Desde aquí, y a través de una plataforma totalmentereversible y flexible, se muestra el acceso a la cavidad -ahora cerrada- pero en donde como novedad se hanretomado las excavaciones arqueológicas que en su díainiciara aita Barandiaran. Además de poder ver trabajardurante las correspondientes campañas a los equipos dearqueólogos, se irán explicando los avances y logros quese vayan obteniendo.

La visita al conjunto monumental deSantimamiñe culmina con la proyec-ción en 3D, desde la ermita de SanMamés, como cierre a un proyecto conel que se quiere ofrecer al público laoportunidad de conocer y disfrutareste santuario de una forma sostenibley responsable.

Se trata, en definitiva, de proteger yconservar este valioso icono patrimo-nial de Bizkaia ubicado en este paisajemilenario: Urdaibai. Y todo ello, unido alas nuevas investigaciones que iránactualizando, con los recursos actualesde la arqueología del siglo XXI, aquellostrabajos pioneros de José Miguel deBarandiaran.

Santimamiñe, milakaurteko paisaia proiek-tuaren aurkezpena.

Santimamiñeko koba barruko historiaurreko artea.

PUBLIERREPORTAIA URREMENDI

BU

STU

RIA

LDEK

O G

AZT

E PL

AN

A


GAURKOTASUNABherriakERREGOITI

BherriakIBARRANGUELUESPAZIO MULTIFUNTZIONAL

BATEN ALDEIbarrangeluko Udalak urte osoan kirola eta denbo-ra librea egiteko lekua izateko, frontoi barria zarra-tuten dabil, egun euritsuetan urik sartu ez dagiankantxara. Materialek eta zarraduraren ezaugarriestetikoek, disenu abangoardista eta frontoia "lekuirekia" dala errespetaten dabe.

Ibarrangeluko udalaren helburua frontoi barriarenmultifuntzionaltasuna indartutea da, "leku irekia"dala eta ingurunearekin bat datorrela kontuan har-tuta. Datorren maiatzaren 31an inaguratuko da ofi-zialki frontoi barria. Ezkerreko hormearen arrakala-tan polikarbonatozko panelak ipiniko dabez,barrura urik ez sartzeko; material zeharrargia danez,kanpoko argia sartuko da eta frontoiak "espazio ire-kia" izatea eta argitasuna ez dauz galduko. Frontoia-ren eskumako aldean toldo bilgarriak ipiniko dabez,barrua kanpoko haize eta euritik babesteko. Egural-di ona dagoanean, toldoak batuten itxiko dau siste-meak. 18.000 euro inguruko aurrekontua daukohorrek guztiak.

Ibarrangeluko frontoi barria, Ibaeta frontoiarenondoan dago, balore historiko eta ondare haundi-koa. Frontoiakaz, Kultur Etxegaz eta alboko umeenparkeagaz, udalerriko zerbitzu soziokulturalak etadenbora librekoak beteta geratuten dira.Frontoi barriak bertan egingo dabezan hobekun-tzekaz, erabilera polibalentea izango dau, ze kiroleta aisialdirako jarduerez gain, bestelakoak beospatuko dira bertan, herri bazkariak edo kontzer-tuak esate baterako.

Frontoia iaztik zabalik izan arren, IbarrangelukoUdalak ofizialki datorren zapatuan, maiatzaren31an inaguratuko dau. Inagurazino ekialdianumeak eta gazteak izango dira protagonista, eskupilota partida batzuk burutuz. Gainera, profesiona-len arteko partida be egongo da, Zearra-Pablo Bera-saluze, Apraiz-Oinatz Bengoetxearen kontra.

Ibarrangeluko frontoi barriak diseinuartistikoa eta abangoardista dauko.

Frontoian egingo diren hobe-kuntzekaz, bere multifuntzio-naltasuna bultzatuko da.

ETORKIZUNERAKO EGOKITZAPENA Errigoitiko Udalak aurrerapausu barri bat emon da Mallu-ki industrialdea egiteko, orain-goan azken osoko bilkuran BI-2121 errepidea, Olabarri auzotikigaroten dan zatia hain zuzen,egokitzeko aurreproiektuaonartu dau. Beharrezkoa dabehar hau udalerriaren etainguruaren ekonomiaren ardatzizango dan industrialdeak izan-go dituan sarbideak egiteko.

Errigoitiko Udalak Bizkaiko Foru Aldundiko Herri Lan Sailagaz bagil aurretik kolabora-zino hitzarmena sinatutea aurrikusita dago, BI-2121 errepidea, Olabarri auzoa igarotendauan 500 metroko zatian egokituteko; aurrerantzean udalarena izango da zatia.

Fasetan egokituko da eta ingurua urbanizatu be egingo da (aparkalekuak, espaloiak,berdeguneak...) horren guztiaren eta industrialdea izango danaren sarbideak egitea-ren aurrekontua 1.611.923,81 €. da. Proiektua ordaintzeari jagokonez, hitzarmenakBFAk 2008ko ekitaldian 375.000 € eta 2009an beste hainbeste emoteko konpromesuaagertuten da. Inbertsioaren beste zati bat Poligonoaren kontura izango da; Udalakzuzendaritza eta beharren proiektuaren kostua baino ez dauz ordaindu beharko.

Iñaki Madariaga alkateak adierazi dauan legez, "Errigoitik garapen ekonomiko ordena-tua izateko beharrezko azpiegiturak eukitea eta egingo dan Malluki industrialderakosarbide egokiak bermatutea da kontua, hasieratik oposizioak onartu ez dauan proiek-tua hain zuzen." Datorren urtearen hasieran hastekoak dira egokitzapen beharrak.

Errigoitiko Ola-barri auzoa

igaroten dauanBI-2121 errepi-deko zatia ego-kituteko proiek-tuaren planoa.

Errigoitiko Olabarri auzoa.


BherriakMENDATA

BherriakMORGAZERBITZU BARRI ETA

BARRIZTUAK AUZOTARRENTZAT

Morgako Udalak herritarrei eskaintzen deutsezan zerbitzuak hobetu guran, herrierdia egokitu egingo dau: maisuaren etxe zaharra botikina bihurtuko dau eta Kulturetxea konpondu. Helburua, herritar guztien oinarrizko zerbitzu guztiak sortzea etaeskura jartzea da.

Morgako kultur etxea morgatarren jarduerasozio-kulturalaren ardatz eta gune eta KZgune-aren leku, 2008an barriztu egingo dabe.Teilatuakonpondu, aurrealdea garbitu eta margotuegingo da. Horretarako, Morgako Udalak 14.000euroko inbertsioa aurrikusten dau.

Gainera, maisuen etxea botikina modure aton-tzea aurreikusten da. Holanik, Udalak medikuakagindutako botikan bila beste herri batzuetarajoan beharrak sortzen dauazan gora beherak,batez be nagusiei, konpondu gura dauz, zeMorgan ez dago ez farmaziarik ez botikarik.Hemendik aurrera, medikuaren kontsulteadagoan egun guztietan botikina zabalik egoteaaurreikusi da, astelehen, martitzen, eguen etabariku goizetan. Helburua herritarrrek bertan,inora mobidu barik, botikak erostea da.

Morgako Andra Mari auzoko plaza.

Morgako Kzgunea liburutegiaren eraikuntzan dago kokatuta.

ERAKARPEN GASTRONOMIKO BARRI BAT Elexaldeko "Artape" udal taberna-jatetxearen kanpoaldean parrilla bat ipini dabe, Menda-tako eskaintza gastronomikoaren osagarri. Mendatako udalaren helburua udalerriakeskaintzen dauana indartu eta sendotutea da. Horretarako, herriak aisialdirako dauazanzerbitzuak, instalazinoak eta azpiegiturak hobetuteko erabiliko dau inbertsioen zati bat.

Busturialdea-Urdaibaiko BTT zentroa,Baserriaren Interpretazio Zentroa, infor-mazio gunea, aterpetxea eta "Artape"taberna-jatetxea dira Mendatako eskaint-za turistikoaren buru. Danak dagoz "Idat-ze-Etxea" eraikinean, Elexalde auzoan.Inguru honek turismoa erakartzen dau,rokodromoa,zubi tibetarra,kantxak,parki-na eta laster olgetarako parkea izango danespazioa be badagoz eta honen danarenosagarri Mendatako Udalak "Artape" udal

tabernearen kanpoaldean ipini dauanparrillea.Holan,jatetxeak eskaintza gastro-nomikoa haunditu egingo dau, gainera,maiatzetik aurrera kartan txingarretanerretako jatekoa be eskainiko dau.

Parrillea eraikinaren kanpoaldean ipinidabe, harriz eta egurrez egindako ater-pe baten barruan, egitura fisiko etaestetikoak errespetatuz. Alboak zabalikdaukoz eta bezeroek zelan errreten danikusi leikie. Hauxe da izan be, turisteneta bisitarien eskabiderik handiena da.Iazko udan zabaldu zan "Artape" udaltaberna-jatetxea, hilabete batzuk zarra-tuta egon eta gero, Mendatan 12 urtebaino gehiago daroaz martxan. Jantokibi daukoz, 140 lagunentzako lekuaz,Udalak urtero auzotarrei herriko jardue-ratan: martxa erregulatua, mendikomaratoia, feria eta herriko jaietan partehartzeagaitik, esker ona adierazitearren,antolatuten dauan herri bazkaria behortxe egiten dabe auzotarrek.

MendatakoUdalak Idatze-Etxearen eraiki-naren kanpoal-dean harriz eta

egurrez eginda-ko aterpe

barruan ezarrida parrillea.

Mendatako udaljatetxeak

eskaintza gas-tronomikoa

haunditu egingodau, maiatzetikaurrera txinga-rretan erretako

jatekoa eskainiz.

Arratzuko Udala Belendiz auzoan argitasunaren kalitateaeta bisibilitatea hobetu eta ingurumenari errespetua izanguran, argiak ipiniteko proiektua garatuten dabil; horretara-ko, kableak lurpean sartu, begietara hain eragin gogorrik ezizateko eta argi barriak ipiniko dabez. Orain arte, inguruhonek, auzotik pasetan dan etorbideak edo erdiko errektak hain zuzen, ez eukon argirik.Kableak lurperatuten dabezenean, beso biko hamar farola barri ipiniko dabez. Argiokgainera, kontsumo baxuko bonbilak eukiko dabez, energia aurreratuteko.

14 URREMENDi URREMENDi 15URREMENDi 15

BherriakMURUETA Ajangizeko Udaleko Kultura Batzordeak herritarren bizitza

sozio-kulturala,hobetu, indartu, lagundu eta dinamizatutekoasmoagaz, ekintzaz betetako programea egin dau. Ba-tzordea pasa dan zemendian hasi zan martxan, hainbat eda-detako 20 bat herritarrek osatuten dabe eta komite zabalaeta plurala da. Aurtengo programarako jardueren artean,

bitxi tailerra, bertan 21 ume parte hartzen dabe, 25 lagun parte hartzen daben sukalda-ritza ikastaroa, gurasoekaz batera prestatu daben, 4 eta 9 urte bitarteko umeentzakodantza ikastaroa, (43 umek hartzen dabe parte), nagusientzako dantza ikastaroa, Yogaikastaroa urritik bagilera, eta kirol jarduerak dagoz, Ciclista Guerniquesa taldeak antola-tutako bizikleta lasterketea bagilean, eta maiatzan, inguruko 100 pilotarik baino gehia-gok eskainitako esku pilota erakustaldia, besteak beste.Gainera, ajangiztarrek eskursino-ak be izango dabez Euskalerrian zehar, Iparraldera, Añana Gatzagara edo GipuzkoakoLenitz Gatzagara, kasuan kasu. Irteera hauetarako Udalak diruz lagunduko dau.

AJANGIZ

BERMEOBermeok bere eta eskualdeko eskaintza kulturala haun-ditu egingo dau, Bermeoko Kafe Antzokia martxan hasida eta. Urtean zehar hainbat jarduera kultural izatekoasmoz zabalduten dan espazioa dogu eta batez be, eus-kararen alde egiteko. Bermeoko Kafe Antzokia martxan

ipini aurretik, Bermeoko Udalak negoziazinoan eta gestinoan denbora luzea emon dau.25 urterako emon deutso lokalaren gestinoa Ezkerra Produkzioak enpresari. Hitzarme-na urtero barriztauko da jarduerak zehaztu eta bermatuteko. 800 m2 inguruko lokala daeta kafetegia, tabernea, jatetxea eta Pub-a be eukiko dauz. Diseinua modernoa da etainstalazionak ondo jagonda dagoz ikuskizunen kalidadea ona izateko. Inagurazino ofi-ziala apirilaren 18an izan da, baina hainbeste inagurazino jarduerak egin dira.

BUSTURIABusturiko Udalak Presape inguruko Babes OfizialekoEtxebizitzak eraikitzeko lehen fasearen beharrak 2009anhasi gura dauz. Busturiarrek luzaro egon dira honen zaineta horrexegaitik, udala gestino arina eta egokia burutu-ten ahalegindu da. Gaur egun Busturiko Udala ingurua-ren Urbanizazino Proiektuaren onarpena itxarotendago, etxe barriok inguru aproposa eukitea gura da eta;onartutakoan, San Cristobal auzoan eraikiko diran etxebizitzen behin-betiko proiek-tua idatziko da. Fase bitan burutuko dira. Lehenengoan, Babes Ofizialeko Etxebizitzakopuruaren %50 eta urbanizazino osoa, horregaz, udalerriko etxebizitza eskaintzeabeteko dala pentsetan dabe. Bigarren fasean, beste guztiak, 90 eraiki arte.

Bherriak

ARRATZU

TEILERIAKO BATELTOKIA:BERRESKURAPEN KULTURALA

Muruetako Udaletxeak teileriako bateltokiaren konpondute laneri ekin gura deu-tsee, pantalana eta atrakeen seguritate baldintzak hobetu eta gaur egun daukeenirudi estetikoa be inguruneak eskatuten dauen egokitasun mailara jasoaz.

Bateltokia konponduteko egitasmoa proiektu handiago baten barruan dago eta aha-leginak aspaldiko urteetatik datoz: Teileria inguruaren berreskurapen kultural etaanbientala. Lehenengo, arloak erosi ziran, bigarren, tximinia sendotu eta konpondu,gero tximini ondoak atondu, hurrengo buztin arrobia eta arboladia egokitu, eta orainbateltokiagaz jarraitu... urtearen amaitukerarako proiektua osotasunean bete gurean.Bateltokiaren egitasmoa Muruetako Udalaren sustapen eta zuzendaritzepean bideratuko da,eta Jaurlaritzako Industri eta Meatzak Sailaren eta Urremendiren dirulaguntzak izango dauz.

Bateltoki hau,nahiz eta txikia,historikoa eta tradizionala da Urdaibaiko itsasadarrean.1850 tikaurrera dokumentatuta agertuten da Murueta eta Gautegiz-Arteagaren arteko batel-pasaiabetekizunetan. Urte birik behin Muruetako eleizearen eleizpean Gautegiz-Arteaga etaMuruetako ordezkariak pasai honen enkantea antolatuteko batuten ziran. Herri enkanteaizaten zan eta batel arduraduna zeinek gehiagoko herri enkantearen bidez hartuten zan.Gero,batelduna eta udaletxe bien arteko konbenioa sinatuten zan,bateldunaren betebeha-rrak,ordutegia,erantzukizunak,edota garraio prezioak pasaiari eta animalientzat zehaztuaz.

Muruetako teileria eraiki eta Gernikatik Sukarrietarako (geroago Bermeoraino) trenbi-deagaz, batel pasai honek joan-etorri handiak hartu eban. Gainera, herritarrek beMatarteko ihitzetan egiten ebezan beharretarako batelak eukeezan.

Azken hamarkada bietan udal parte hartutea eta eskumenak ondo argitu barik egonbaziran be, orain Muruetako Udalak konpondute lanak eta bateltokiaren kudeaketaberan esku hartu dau eta udarako abian ipinteko asmoetan dabil.

Muruetako tei-leriako ingu-

rua atondukodau Udalak.

Gautegiz-Arteagako Kultur Etxean orain arte herriko hainbatjarduera labur egin dira, jarduera haundiagoentzat be lekuaizango da hemendik aurrera, hile honetan BusturialdekoBertsolari Txapelketaren finalaren ospakizunagaz hasiz. Txa-pelketea bi urterik behin burututen da, eta eskualdeko seibertsolaririk onenek hartu dabe parte bertan. Herriko Kultur

Etxeak era honetako ekitaldiren bat hartzen dauan lehengo aldia izan da. Gautegiz-Artea-gako Udalak 1500 euroko inbertsinoa egin dau eta lokala eta mobiliarioa be itxi dauz.Maia-tzaren 4an izandako ekitaldia, guztiz arrakastatsua izan da. Kultur etxeko lehenengo solai-ruko Areto Nagusia, ehun bat lagunentzako lekuagaz, jendez beteta egon zen..

Ibilgailuen rotazionoa bultzatuteko eta herri barruan erre-zago aparkatuteko, Gernika-Lumoko Udalak OTA zerbitzua-ren aldaketea onartu dau;datorren garagarrilaren 1ean hasi-ko da indarrean. Sistema barriak lau alderdi daukoz koloreeta erregulazino diferenteakaz. Sektore gorrian, ibilgailuguzti-guztiek ordaindu beharko dabe ipinita dagoan pre-zioa ordu biko aparkamentuagaitik.Sektore berdean,ostera,OTA txartela dauken herritarren eta jarduera ekonomikodunen ibilgailuek, ez dabe ezerordainduko eta gura daben beste denbora aparkatu ahal izango dabe; gainerakoek,ordu-biko epea eukiko dabe aparkatuta egoteko,hortik gora,bertan aparkatuta segidu gura iza-tekotan, ordaindu egin beharko dabe. Sektore urdinean, OTA txarteldun ibilgailuek ezdabe ezer ordainduko. Sektore zuria danentzako aparkamentu librea izango da.OTA txartela hartuteko aukerea Gernikako herritar guztiei emongo jake, gainera, OTAdagoan inguruetan behar egiten daben guztiei emongo jake urteko jarduera ekono-mikoaren txartela. Gernika-Lumoko udalak etxe guztietara bidaliko dau honen guztia-ren gaineko informazino zehatza, hilebete barru.


Elantxobeko Udalak "Elantxobe. Itsasoaren besarkada" liburuaegin eta argitaratu dau;herriko historia,aberastasunak eta bizitzeakontetan dauazan liburua. Hauxe dogu holako lehenengo argital-pena datozen belaunaldiek herria ezagututeko erreferentea.Uda-lak 22.000 euro inbertidu dauz. Udalak liburua etxe guztietanbuzoiratu eban 2007ko abenduan. Udaletxean bertan be erosi leike 5 eurotan. Herritarreigustatu jake eta Udalak berragitalpena egitea be pentsetan dau.Urtebetean dokumentazino talde bat informazinoa eta argazkiak batzen ibili da,oraingo eta lehengo erretratuak, udalerrian emon diran aldaketen barri emoten deus-kuenak, Elantxobeko pertsona ezagunen bizipenak edo bertan bizi izandako jazoeranagusiak. Behar itzala, Elantxobe zer dan erakusteko eta diseinua, diseinu dotoreaopari izateko, itsasaldea maite dabenentzat, Elantxobe maite dabenentzat.

Urdaibaira datorren Zikoin Zurian gaineko ezagutza zabaldute-ko eta espezie hau Busturialdean Bersartuteko Prozesuarenosagarri, Foruko Udalak datorren udatik aurrera hegaztiok ikus-teko behatokia ipiniko dau web-can zirkuito baten bidez. Atxa-gako Zikoin Zuriaren Bersartute Zentroko hegazti-etxearen gainean dagoan habiankamara bat ipiniko dau, barruan gertatuten dana momentuan ikusteko, monitorebaten bitartez: zelan mobiduten diran, zer jaten daben, zelan egiten daben hegaz edobertan bizi dan zikoin bikotearen ugalketa prozesuaren faseak. Monitorea Urdaibai

ELANTXOBE

FORU

GAUTEGIZ-ARTEAGA

Bherriak

GERNIKA-LUMO

BherriakEA Bedaruko txokoa herritar guztiek erabiltzeko aukerea euki

dagien eta lokala jagonda egon dagian, Eako Udalak arautu-ko dau bertara sartzea hemendik aurrera. Txokoak batzuenaldetik izan dauan erabilera eskasa zelan konpondu aster-tzen dihardu Eako Udalak.Horretarako erabiltzaileekaz hartu

emonetan dabil udala, neurriak hartu guran eta arau barriak ezartzeko. Momentuz, etabehin betiko erabakia hartu arte, txokora sartzeko giltzak udalean bertan hartu beharkodauz jendeak, astelehenetik barikura bulego orduetan: 10:30etatik 14:00etara.Holanik,orain arte suertatu diran hainbat eta hainbat arazori aurre egin gura jako, izan be, zikinaixten eben, gauzak apurtuta eta lapurretak be egon dira. Orain arte giltza herriko taber-nan eta beste tabernan egoazan, erabiltzaile bakotxak ardurea hartuko ebalakoan. Baina,ez da holan izan, eta hemendik aurrera aldaketak egingo dauz Udalak.

EREÑO

Ereñoko Udaleko Kultura Sailak udalerriko jarduera soziokultu-rala dinamizatu gura dau eta horretarako,auzotarrentzako tai-lerrak eta ikastaroak eskainiko dauz.Tailer asko eta ezberdinakizango dira datozen hilabeteotan Ereñon. Areto-dantza ikasta-roa, 20 bat lagunegaz, maiatzararte luzatuko da. Hilabetehonetan sendabelarren gaineko ikastaroa hasiko da iazko

neguan egin zan modukoa. Tailerrean udaberrian loratzen diran landareak batuko dira,pomadak edo sendatzeko kremak egiteko.Ereñotarren artean arrakastarik haundiena izandauan ikastaroa, batez be, gazteen artean, argazkigintzarena izan da, aurten maiatzekoazkenengo astean hasiko da eta irudi digitalaren ikutua izango du gaia. Klaseak amaituta,ikasleek burututako beharrak erakusgai ipiniko dira Ereñoko Garaian.

Kortezubiko Udalak Santimamiñe herriko erakargarritasun kul-tural eta turistikoaren barruan sartu dau. Teknologia barrieiesker, Santimamiñe ikustea, kobatik ibilbide birtual burutute-an bihurtu da,holanik,ondare naturala errespetatuz.B.F.Ak sor-tutako "Santimamiñe, milaka urteko paisaia" kultur proiektu

honetan,Kortezubiko Udaletxetik herriko langileen kontratazioa bultzatu da,eta bertan,garbitasun eta bestelako lanetan kortezubiko jendea ari da beharrean.Ibilbide barria kobaren sarreran hasten da, bertan aztarnategian egiten diharduten beha-rren eta ikerketen barri eta kantauriar artadiaren berezko ezaugarrien eta ekosistemearenaberastasunaren barri emoten deutse bisitariari.Gero,Santimami baselizara joan eta haitzu-loaren 3Dko erreplika birtualaren bitartez, koban zehar ibiliko dira. Sistema modernoabenetan,batetik kobaren iraupena bermatute geratuten dalako eta bestetik Kortezubiri etaBusturialdearen eskaintza turiskoari betse elementu bat gehitzen jakolako.

KORTEZUBI

taberna eta Udaletxearen aurreko aldean ipiniko da, inguru benetan ikusgarrian. Eki-pamendua ipinteko Foruko Udala, 2003an hasi zan Urdaibain Zikoin Zuriaren Bersar-tute Programearen arduranagaz, Urdaibai Fundazinoagaz batera dabil beharrean.Proiektua burututeko Foruko Udalak Eusko Jaurlaritzako Ingurumen sailaren diru-laguntzea izango dau, 38.000 euroko aurrekontuaren %85 ordainduko dau.

18 URREMENDi

Bherriak

MUXIKA

SUKARRIETASukarrietako Udalak Bizkaiko Foru Aldundiko Herri Lan Sailari Suka-rrieta parean saihesbide baten proiektua egiteko eskatu deutso,oraindala 20 urte baino gehiagotik Errepide Planean aurrikusita dagoanaeta udalerriari uri-garapena erraztuko leuskiona. Izan be,herria zehar-

katuten dauan BI 2235 errepidean puntu baltz bat baino gehiago dagoz. Saihesbideagaz,gaur egun kamioi eta autoek egunero egunero, herritik pasakeran saihestu behar dabezankurba arriskutsuak "La Ramona" esate baterako, albo batera geratuko litzakez eta errepideaoinezkoentzako izango litzake, herrikoen zein gidarien mesederako ze kamioiak eta auto-busak dirala eta,beti sortuten diran enbudoetan ez leuke egon behar izango.

Mundakako Udalak "Guztiok" proiektua ipini dau martxan, herriandagozan etorkinen eta bertakoen arteko bizimodua ona izatenlagunduteko. Proiektua udalerrian egin zan emigrazinoaren ezau-garrien gaineko ikerketan dago oinarrituta eta eskualdean aitzinda-ria da. Proiektua aurrera atarateko auzotarren, herriko alkarteen eta emigranteen artekobatzorde bat sortuko da eta berak ebatziko dau jokabide protokoloa eta egingo diran jar-duerak. Holan ba, "Etorrera protokoloa" edo ekintza plana egingo da emigranteek harreraona izateko eta herrira bertara egin daitezan. Proiektuaren helburuak alkarbizitze interkul-turala, genero bardintasuna eta emigratzaileen, batez be umeen, beharrizanak betetzeadira; horretarako, Mundakako Udalak Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntzea dauko.

MUNDAKA

NABARNIZ

Muxikako Udalak udalerriko auzo batzuetan Gizarte Zerbitzue-tan daukezan prestazioen barri emoteko informazino ekitaldiakburutuko dauz. Muxikako Udaletxean, maiatzak 6an, GorozikakoTxokoan, maiatzak 13an, eta Ibarruriko Txokoan, maiatzak 22an,

eskainiko dira muxikarrentzako informazino jardunaldiak,guztiak arratsaldeko 19:00etan.Muxika Busturialdeko Gizarte Zerbitzuen Mankomunitateko kidea danez, populazioarensegmentu askori zuzendutako gizarte arretarako zerbitzuez gozatu ahal dau.Busturialde-ko Gizarte Zerbitzuen bitartez edo etxez etxeko laguntza zerbitzu eta hezkuntzaren alde-ko eskuhartzeen bitartez.Muxikako hirugarren adinekoek eguneko zentroetara joan ahalizango dira,behar daben atentzioa jasotera eta euren etxeetan segiduko dabe bizi izateneuren senitartekoekaz, honeeri ez jake bizimodua aldrebestuko.

Nabarnizeko Udalak Eleixalde auzoko elizaren osteko lehen-go nesken eskolan kokatuko dau udaletxea. Instalazinoakhobetutea eta udal zerbitzu guztiak eraikin bakar baten iza-tea da lekuz aldatzearen arrazoia.Udaletxea txikia da, ez dauko itxaron gelarik eta bulegoakbe ez dira haundiak, horregaitik, udal artxiboa beste eraikin baten gorde behar dabe.Gaur egungo eraikina konponduko balitz proiektuaren kostua bi aldiz garestituko li-tzateke, ze batetik bulegoak eskoletara eroango beharko litzatekez eta Herriko Taber-nea be erabili beharko leuke, eta beharbada gero, betiko zarratuta geratuko litzateke.Baina, udal instalazinoak nesken eskolan kokatuta, gaur egun udaletxea dana libregeratuko da Nabarnizeko talde eta alkarteek erabil dagien.Beharrak aurten hastekoak dira eta bi fasetan burutuko dira.Lehengo fasean,beheko solai-rua konponduko da,bertan bulegoak eta itxaron gela zabal-zabal bat egongo dira.Hurren-go fasean, lehenengo solairua konponduko da.


AMALUR AMALURLur Aberats Lur Aberats

hurrengo orrialdera doa

Según la Asociación de Horticultores de Biz-kaia, BIHOEL, que agrupa a 150 productoresprofesionales, en la actualidad en Bizkaia secultivan cerca de 80 hectáreas "protegidas",un 8% de éstas se ubican en Busturialdea,

con un total de 18 productores locales.

BBAABBEESSTTUUTTAAKKOO NNEEKKAAZZAARRIITTZZAA ((II))PPLLAASSTTIIKKOOPPEEKKOO OORRTTUUAARRIIAAKK,, BBAASSEERRRRIIAARREENN EEBBOOLLUUZZIINNOOAA

Negutegiak beti egon dira baserrian bizi diranei, familiakoei lotuta. Baina aspaldion,plastikopeko lurgintza profesionalizatuten hasi da. Enpresaren bilakaerea, formazinoa,barrikuntzea eta lurgintza teknika barridun honek Busturialdean be badauko lekua.

Gaur egun, Bizkaian, ia 80 hektarea "babestu" era-bilten dira profesional mailan. Horren adierazle,BIHOELen, Bizkaiko Ortuzainen Alkartearen kidediran 150 ekoizle profesionalak dira.Euron %8 Busturialdean dagoz, Bermeo, Murueta,Ea, Arratzu, Errigoiti, Kortezubi eta Ibarrangelun,horrexetara baino dedikatzen ez diran 18 ekoizledagoz. Datu honeri urtean zehar gure baserritarrekortuadia hartzen daben beste negutegi txiki askoerantsi behar jakoz.

Piperrak, tomateak, letxugak eta lantzean behin, azel-gak, dira plastikopean hartzen dabezan ortuadiak.Negutegiaren ezaugarriak berebizikoak dira landareapaingarrientzat, Busturialdean nahiko ugariak gai-nera, dana dala, ekoizle batek baino ez dauko, Korte-zubiko Txomin Bilbaok hain zuzen, 15.000 m2 negu-tegi daukoz landare apaingarriak hartzeko.

Merkabilbao, denda txiki eta plazetako zuzenekosalmentea eta Garaia Sozietate Kooperatiboa, diraekoizle profesionalek erabilten dabezan hiru bide-ak euren produktuak merkaturatzeko. Garaian Biz-kaiko 120 negutegiri aholkua emon eta euren pro-dukzioa salduten da, lurraldeko ortuadisektorearen %60a da. "Garaian komerzializatutendan laurdenak Busturialdean dau jatorri, bestaldeBusturialdean estalpean ekoizten den %50 hement-xe komerzializatuten da" dino Jesus Pintok, GaraiaS.P.ko gerenteak. Sozietate kooperatibo hau traza-bilitate sistemea ezarriten aitzindaria izan zan; sis-temeak produktuaren ibilbidea markaten dauekoizten den lekutik otzarara heldu arte.

A la espera de un nuevodecreto que regule las ayu-

das, hoy día la D.F.B sub-venciona las primeras ins-talaciones o la renovación

de las antiguas, con unmáximo de inversión sub-vencionable de 120.000€por unidad laboral (inver-naderos de 2000 m2). Conuna ayuda máxima del 40-

50% de esta inversión.

Sistema hidroponikoen bidez landareen ekoizpe-na aurreratu eta haunditu egin dabe geure neka-

zariek, produktuen kalidadea murriztu barik.Azken urteotan negutegiko plastikopeetan

makina bat aurrerapen teknologiko emon dira,beti produktuen kalitatea hobetzera, klima-kontro-la esate baterako, honek argitasuna, tenperaturaeta hezetasun baldintzarik egokienak mantenidu-ten dauz, ezinbestekoak landareen ekoizpenikhandiena lortuteko. Berogailu sistemei esker, lan-dareen ekoizpena aurreratu eta haunditu egindabe. Baina errentagarritasuna gero eta gorabehe-ratsuagoa da energia kosteengatik."Gasoleoaren igoereak, kosteak haunditu dauz etaestrategia barriak topatu behar dira ustiategienerrentagarritasuna manteniduteko. Ez da erraza,baina horretan gabiltza." diño Goretti EnbeitakBIHOELeko koordinatzaile eta teknikoak etaLORRA nekazal sozietate kooperatiboaren kideak.Energia aurrezteko sistemak lortzeko ikerkuntzea,energia iturri alternatiboak kasu, erabakiorrak diraekoizpenen kostoak murriztuteko.Betiko lurreko kultiboak, gaur egun ureztatzekosistema semiautomatikoaren bidez botaten jakeongarria, erabiliena, hidroponikoa da, lurrarenordez sustratoak ipinten dira, legarrak, hondarraedo apar-harriak esate baterako, euroi elikagaiakbotaten jakez, eta horregaz, landareek badaukehazteko behar daben guztia."Sistema honen abantailea ereiteko sasoia aurrera-tutea da eta holanik, eta lurraren gaixotasunak eta

Negutegietan aurrerapen teknologikoak nabarme-nak izan dira produktuen kalitatea hobetzeko.


AMALURLur Aberats

Tamarix gallica (latinez)Taray, Tamariz(gaztelaniaz)Millazka, millazki (euskaraz)

aurreko orrialdetik dator

MMIILLAAZZKKAA,, DDUUNNEENN FFRREENNOOAAOinarritik enborra adarrez betea dauko zuhaixka honek; adarrak luze eta malguak, loreak txikiak,zuriak edo arrosa kolorekoak, mordo antzerako burutan. Aintzina, Galiziako Tambre ibaiaren ertze-an ugaria zan, Tamaris izenez ezagututen zan erromatar garaian eta hortixik datortso izena.

Tamarikazeoan familiakoa da, hostoerorkorra da eta 8 metroko luzeerea izanahal dau. Sustrai sakonak daukoz eta enborrak azal arrakalatu nabar gorriskeadauko, ezkata luze eta finekaz. Adarrak meheak, luzeak eta malguak dira, erdijausita balegoz lez, baina gatxak dira apurtuten. Adar gazteek azal leun gorris-kea dauke, denbora pasatu ahala, ostera, zimurtu egiten dira eta purpura kolo-rea hartuten dabe. Hosto ugari dauko tamarindoak, txikiak eta argiak, altzifreedo zipresarenak modukoak.Tamarindoa itsasertzean hazten da, lur hondartsuetan. Udaberrian loratutenda, apiril- bagil bitartean eta udazkenean fruitu txiki-txikiak emoten dauz,kapsula itxurakoak. Loreak be txiki-txikiak dira baina asko, hostoekaz bateraagertuten dira eta mordo zuri edo arrosa koloreetakoetan batuten dira lore-buruak, urtean jaiotako adarretan.

Propietate lehorgarriakInguru gazietan ondo moldatuten da, ze itsasondoko espeziea da, halanda be,erreka bazterretan be hazten da, batez be, bustin edo kare lurretan. Hainbatklima jasaten dauz, hotz izugarriak be bai; izan be, itsasoaren mailan edo 1000metroko altitudean bizi ahal da.Inguru hezeenetan hainbat moltzo topatu leikez, gerizea emoten dabenhesiak sortuz. Leku lehorretan urertza markatuteko ipinten da eta itsasaldeanbabesgarritzat Ammophila Arenariagaz batera, dunek aurrera egin ez dagien.Tamarindoaren egurra erregaitzat erabilten da eta lehenago adarrak hainmalguak ziranez, noriak egiteko erabilten ziran. Taninoa dau, bai azalean baihostodun adarretan. Propietate lehorgarriak daukoz eta haunditasuna bajatu-teko be balio dau. Egosita erabilten da.Antzina bere egurragaz gibelekoa edo barekoa sufrituten ebenek ura edate-ko suilak be egiten ebezan.

AMALURLur Aberats

El pimiento de Gernika es uno de los productos que se cultivan eninvernadero, el uso del sistema hidropónico, permite disfrutar de

este producto también fuera de temporada.

Para promover la pro-fesionalización del

sector, la solicitud deayudas para invertiren las explotaciones,conlleva la exigencia

de formación imparti-da en las escuelas

agrarias. Estas ayudasse tramitan a través

de las Oficinas Comar-cales Agrarias.

izurriteak sahiesten dira" diñoe Rafa ... eta Silver Monasterio nekazariek,Gautegiz-Arteagan dauken toldopeko esplotazinoan. Ur kontsumoa txi-kiagoa da, produktuen kalitatea hobea, antzeko tamainua, itxura doto-rea... "Alkarteko ekoizleetako erdiek negutegi hidroponikoduna dauke, nahizeta horretarako inbertsinoa haundia izateak eta produktuen prezioa geldiegoteak tendentzia gelditu· dauan" esaten dabe BIHOELekoek.

Erakundeek zein baserritarrek esplotazinoei errentagarritasuna ataratekoeta sektorea profesionalizatuteko formulen bila dabilz. Horrexegaitik,esplotazinoan inbertiduteko diru-laguntza eskabidea egitean, formazinoaeskatuten dabe, nekazal eskoletan emoten dana, hain zuzen. Diru-laguntzakEskualdeko Nekazal Bulegoetan tramitatuten dira. "Lehenengo formazioaeskatzen da, ikastaro ofizialak edo, nekazal eskoletan, Gaztenet-etik bideratzendira asko, baserritar gazteei zuzenduak" azaltzen deusku, Sabin AstelarrakGernika-Lumoko Nekazal Bulegokoak.

Sektorea profesionalizatu eta barriztuteko apostua da, gero eta esplotazi-no lehiakorragoak lortuteko, eta gaur egungo merkatuaren parekoak,merkatuaren eskakizunak asetuteko.

Labeleko Gerni-kako Piperrak

Busturialdean tol-dopean ekoizten

den produktua da.

Tamaris


AMALURItsasgora


AMALUR

Itsasgora

""TTXXOO"" IIZZAATTEETTIIKK AARRRRAANNTTZZAALLEE IIZZAATTEERRAALehenagoko "txo" ziranak gaur egun arrantzale jubilatuak, harrapaketa ikaragarriak, gogoangarriaketa itsasoan umearoa emon eben asko eta asko datorskuz burura, nostalgiaz beterik, gaur egungoarrantza sektorearen egoerea ikusita.

Bermeoko portuak, 70. hamarkadan 200 itsasontzibaino gehiago eukozan, gura beste antxoa, lebatz,bisigu, hegaluze eta atun ekarten eben, batez be.Gaur egun Bermeoko baxurako arrantzarako 60 batontzi dagoz, askoz be espezializatuagoak dira etaberdela eta atuna baino ez dabez harrapatuten,nahiz eta antxoa berreskuratu gura daben. Hantxe,nasan bertan, batu gara arrantza sektoreak izandauan eboluzinoaren lekuko batzuekaz: Aitor Baste-rretxea, Antonio Uriarte, Joseba Oleaga, Antón Gibe-londo, Jesus Jimenez, Eugenio Amable, Patxi Goiko-etxea eta Lucio Verdesegaz. Gehienak 75 urtekoaketa umetan hasi ziranak itsasoan. Baporetako "Txo"ziran. "Txikitxerik hasi gariezelez gero kariñoa hart-zen dotsazu ofixioari" onartuten dabe.Batzuk 11 urtegaz hasi ziran, orduan familiek seme-ak itsasora bialdu behar ebezan denboratan. "Amakez eban gure bere semie itxasora eroatie, bainanesezidadie zegoen. Gizonen partidielez irabaztengendun, ta ha sueldotxue amak hartzen izan dau,amak administrau. Ta ez emon gitxiago eh, ostant-zien enseguida enteratzen zan", diñoe arrantzaleerritaratu honeek, egunero Bermeoko "Itxas-Saridu-nen Etxea"n botaten daben karta jokoa itxi barik."Txo"aren beharra itsasoko gizonentzako errekaduakegitea eta jaten,sarrri marmitatoa,erabilitako tarterakgarbitutea zan, hortxe hasten zan askontzako itsasoa-ri emondako bizitzea. "Lehenengo juten zara probe-tan, ea gustatzen bajatsu, ta ea egiten badozu marie.Marietan baziñen, "honek ez deu balixo" ta tailerrera".Orduko itsasontziek, arrantzalearen beharrek, harra-paketek, arrantza-aparailuek eta gaurkoek ez daukealde makala. Antxoaren kasuan, sasoi batean gehie-gikeriak egin zirala esaten dabe "etorri portorabokartagaz, ta laguneri deittu radixutik, eurek 34koarraine atrapa, ta dinotsu patroiek, ia pise geurie.Gurie 36koa izan, ta lagunen lekura juen, ta aurretikegin dogune,36koa,bota,gramo bi gitxiakoa hartze-ko, handixaue gitxiago balioteen zan eta".

Orduko gehiegikeriak gaurko ikasgai; izanbe, badakigu habitatean eta biodibertsitate-an emoten diran gorabeherak danontzakodakarrela kostu ekonomikoa. Azken urteo-tan itsasoa eta bere baliabideak babestekokontzientzia zabaldu egin da.Oraingo arrant-za sektoreak ikerlariak alde daukoz eta euronikerketea eta aholkuak behar beharrezkoakjakez bizirik irauteko. Holantxik ba, Azti-Tek-naliako Itsasoaren eta Arrantzaren Ikerketa-rako Institutuak harrapaketetan kolaborat-zen dau: espezie pelagikoak (berdela,antxoa, sardina) eta demertsalak (lebatzaedo tunidoak) aztertuz. Itsasoan espezieakdaukon jarrerea aztertuteak, dinamika edo

biologia ezagututeak, beste aldagai bat-zuen artean,arrantza baliabide baten egoereaona dan edo ez frogatuteko balio dabe.Holan, antxoa edo lebatzaren krisialdian, Azti-Teknaliak beharrezko aholku guztiak emondauz itsasoaren eta bere baliabideen garapeniraunkorra bermatuteko.Berdela arrantzatzea nahiko barria da arrant-zaleentzat. Beste sasoi batzutan ez harrapatuez saldu ez zan egiten. Izan be, orduko sare-ek, txikiak ziren eta berdelak edonondik egi-ten eban ihes, gatxa zan harrapatutea."Berdela arraine listue de,espabilaue ta tontue,bixek da. Ze igual ardoran juen, gauez, arrainedagoen lekora, ta sare azpitik eskapa, ta geroamu hutseri agarroten deutso. Gu antxoarigehiago egiten izan dotsagu, gaur egun, artehandixagoak dakoielez egiten dabe atrapaberdela", diñoe edadeko arrantzaleek. Berdela-ren kanpainea baxurako arrantzako nagusienabihurtu da eta berdela amuagaz harrapatzeradoazen itsasontziek motordunak dira etaamuetan ez dabe karnatarik ipinten,ze berdelahain da jatuna nahiko dala zinta gorri bategaz.Itsasontzietan,baporeak Bermeon,eta arrant-zatzeko moduetan aldaketarik nabarmenenaBigarren Mundu Gerraren ostean gertatuzan,ze arrantza sektorera teknologia militarra

El sector pesquero actual cuenta con laayuda de la investigación científica. Así,el Instituto de Investigación Marítimo-

Pesquera de Azti-Tecnalia colabora conel sector en la gestión de las pesquerí-as, mediante el estudio de las especies.

Este mes de mayo ha comenzado adesarrollar la campaña denominada"BIOMAN 08", con el objetivo de eva-

luar la biomasa de la población deanchoa en el Golfo de Bizkaia.

Argazkian ikusten dan moduan sasoi baten itxasontzietangizonak eta umeak, orduko txoak, batera egiten ebien behar.

Bermeoko portuan gaztetxoak harrapatutako bokartak sareetatik ateratzen.


AMALURItsasgora

AMALURItsasgora

Pollicipes pollicipespollicipes cornucopiae (latinez)Percebe (gaztelaniaz)

LLAANNPPEERRNNEEAAItsaski gozo-gozo honen bizitzeak bi fase dau-koz. Lehenegoan,beldarra danean, zooplankto-naren parte da. Bigarrenean, harkaitzetan inka-ten da eta geldikorra bihurtuten da.

Lanpernea gogor inkaten da harkaitzetan zilindro antzeko pedunkulu pergaminotsumalgu batez. Oinarrian daukozan guruinek isuriten daben zemento antzeko substantzia-ri esker geratuten da inkatuta pedunkulua harrian.Karedun kusku bi daukoz gainaldeak, lanpernearen azazkalak ( tergoak, ezkutua eta gila),berau da ahoa, digestio-aparatua, brankiak,barrabilak eta buruaren zati bat babestutendauazana; gainera, lanperneak oxigenatuteko behar dauan ur korrontea sortuteko seipare apendize lumatsu ataraten dauz.Lanpernak hermafroditak dira, baina ezin dabe euren burua ugaldu; horregaitik, organo

kopulatzailea ataraten dabe azazkalaren goiko aldetik, gorputza baino luzeagoa da etaalboko edozein ugalduten dabe, hurreen daukena.Taldeetan bizi dira harri gainetan, Atlantikoko ipar-mendebaldeko marearteko marran(Bratiniatik Afrikara) eta Mediterraneoan.Lanpernea da itsaskirik estimatuena, zoritxarrez, gaur egun presiopean dago, komertzioareneskaintza haundia dala eta; eta beti ezagutu izan dogun Galiziako edo Kantauriko lanpernea-gaz batera gero eta sarriago ikusten dogu Marokoko edo Frantziako lanpernea.

sartu zan. Egurrezko itsasontziak arraina ekoiztekobenetako lantegi bihurtu ziran."Lehen bistiegaz egiten zan, ikusten txorixek eta

blankurek, arraine saltoka egoten zan, igual azpitikizurdiek zeudelako", gomutatuten dabe arrantzale-ek. Lehen bistea, konpasa edo brujulea besterik ezzan behar, orain itsasontziek sonarrak daukez, ingu-rasareak erabiltzen dabezan baporak arraina batze-ko sistemak, eta hori dana, gure kosteren onerakoizan da. Aurrerapen guzti hauetan ezinbestekoaizan da kolaborazino zientifikoa be. Azti-TeknaliakoItsasoaren eta Arrantzaren Ikerketarako Institutoanontziteria modernizatzeko bideak garatuten dabilz,aparejuen sailkapen hobea, eta teknologia barrien

erabilpena arrantzaren proskpekziorako. Karnataipinteko mekanizazinoa hobetuteko, Aztik garatu-tako proiektu bateri esker, berdela harrapatutekoeskuak erabiltzea, esku-tertzatik, 10 amu izatenziran eskuetan,karrete hidraulikoak erabiltera pasa-tu da, maniobrea asko erreztuz.Urteek emoten daben jakinduriagaz, lehengo arrant-zaleek diñoe, ondorengorik ez izatea dala gauregungo ontziteriaren egoeraren arrazoi nagusia,espezie batzuen galtzea ahaztu barik jakina. "Hemengaur egun berdelaren kanpaina, atuna eta fin. Gerobaporak amarrata eta gizonak parora. Gure sasoienez zan egoten parorik, baina krisi sasoietan, kofradi-xek ematen deuskun "miserikordixe", prestamo bat".arrantzalearen soldatari jagokonez be gauzak ez diraleheneagoko moduakoak "antzinen, 3000

El cambio fue radical para nuestros arrantzales tras el fin de la Segunda Guerra Mundial, con la llega-da de toda la tecnología militar al sector pesquero. Mientras antes bastaba la vista y un buen compáso brújula, ahora los barcos van preparados con sonars, o sistemas de recogida de capturas. Desde elInstituto de Investigación Marítimo-Pesquera de Azti-Tecnalia se desarrollan líneas de investigaciónrelacionadas con la modernización de la flota, la mejora en la selectividad de las artes de pesca, y la

aplicación de tecnologías para la prospección de pesca.

El trabajo como "txo", queconsistía en hacer recados

para los hombres delbarco, y limpiar las tarte-

ras donde se comía el tra-dicional marmitte, supo-nía para muchos el iniciode toda una vida dedica-da a la mar. Ni los barcos,ni el trabajo del arrantza-

le, ni las capturas, ni lasartes de pesca se parecíanentonces a las de hoy día.

pezeta egiten izan dauena, de junio a septiembre,Andra Marietararte, kanpeoie!. Igual abilezia eukipapardua atrapaten eta 500 pezeta hilabetekue".Gure arrantza sektorea modernoa eta lehiakorra izandagian eta bide batez, baliabideei jarraipena emon,Eusko Jaurlaritzak Plan Estrategiko bat burutu daudatozen bost urteetarako,430 milioi euroko inbertsi-noagaz. Gehien bat arrantzaleak trebatuteko, ont-zien barrikuntzarako eta arraina eraldatuten dauanenpresea modernizatuteko erabiliko da dirua.Gaine-ra, gazteak sektorera erakarteko kanpainak etaarrantzale etorkinak gure herrietan integratutea be

aurrikusita dagoz.. Honen gainean be badauke zeresanik gure arrantzaleek: "gaur inok ez dau guraitsasora.. Lehen etxien ez zegoen dirurik estudixeta-ko, eta itxasora joan behar. Gero teknologiekaz arrai-ne gehiago atrapa eta karrerak emon imieri, bainainmigranteak betidanik egon dira itxasoan.Inmigra-zioa ez da gaur egungo fenomenue bakarrik"

Oraingo bizimodua askoz be trankilagoa izan arren,"Txo" izandakook, adi egoten dira, baporeen sartuurtenei begira "Itsas-Saridunen Etxe" ko lehiotik,begi bat kartatan eta bestea beti itsasoan.

Lucio Verdes, Aitor Basterretxea,Antonio Uriarte, Antón Gibelondo,Jesus Jimenez, Eugenio Amable,Patxi Goikoetxea bermeoko.

Lanpernea.



GEURE ALTXORRAK GEURE ALTXORRAK


ZER EGIN eta NORA JOAN

Ibilbidea

ZER EGIN eta NORA JOAN

Ruta

UURRAARRII JJAARRRRAAIITTUUZZ

Ibilbide atsegin honen bideetan zehar urari lotutako kulturearen arrastoak ikusiko doguz.Ibaia bera ezagutzetik datorskun onurea. Ea herriaren erdian hasiko gara, Gernikako bidetikgatozela, udalaren ondoan eskumarantz hartu eta parkignera helduko gara. Errekondotikjoango gara, landazabalaz eta ibaiertzaz gozatuaz, aurrerago Madaria eta Goitisolo baserriakikusiko doguz eskumatara.

Zubia zeharkatu eta gorantz, Lejartza baserrira helduko gara; lehenagoko errota zaharra, gauregun ia jausita.Pinadian gora egin, Berezi baserri ondotik segidu eta mendi gailurrera eroango gaituen biderajoko dogu Allona auzoan. Hemendik aurrera, markak segiduaz Ea errekara bajatuko gara.Papelera zaharra egoan lekuan, Olako errotea deitzen jakon lekura helduko gara, lehenago erroteaeta burdinolea izan zana. Eraikinak, arkuak eta zubi zahar bat dagoz errekondoan; giro honetanmurgilduta errekan bertan bizi ziren denboratara joaku burua.Errekeagaz paraleoan geratzen jakun bidetik Eara joango gara. Bere kale estu eta bitxietatikibiltea merezi dau edo hondartzea eta portu txikia ikustea. Berebiziko bueltatxua gure ibilal-dia amaituteko.

SSIIGGUUIIEENNDDOO AALL AAGGUUAA

Los caminos de éste agradable recorrido, nos van a ir mostrando los restos de toda una vieja cul-tura ligada al agua. Un aprovechamiento del río que surge de su profundo conocimiento.El principio de la ruta se toma en el centro de Ea, entrando al parking por la derecha del ayunta-miento, según se llega desde la carretera de Gernika.

Caminamos junto al río y en unos diez minutos de relajante paseo por campiña y ribera, dejamos a laderecha los caseríos Madariya y Goitisolo.Cruzamos el puente y vamos subiendo poco a poco hasta llegar a las ruinas del caserío Lejartza, unantiguo molino.Ascendiendo entre pinos, pasamos junto al caserío Berezi, donde arranca el camino por el que alcanzamosel cresterío, en el barrio de Allona. Desde éste punto y siguiendo las marcas, bajamos hasta el río Ea.Cerca de las instalaciones de la antigua papelera, nos vamos a encontrar con el antiguo complejo de ferre-ría y molino de Olakoerrotak.Edificios,arcos y un viejo puente,todos perfectamente integrados en las orillasdel río, crean un ambiente que nos transporta a otros tiempos en los que se convivía con el río.Por el camino paralelo al curso fluvial,vamos a regresar a Ea.Merece la pena bajar por sus pintorescas calles,hasta la playa y el pequeño puerto. Un auténtico broche de oro a nuestra ruta.

Eako zubia. P.R-BI 170.

32 URREMENDi

ZER EGIN eta NORA JOAN Gastronomía

URREMENDi 33


Pasa a la página siguiente

AASSTTEEII JJAATTEETTXXEEAA,, CCOOCCIINNAA TTRRAADDIICCIIOONNAALLJJUUNNTTOO AA UURRKKIIOOLLAAEn el punto donde se unen el parque natural de Urkiola yUrdaibai, se alza Astei Jatetxea, donde la cocina tradicionalde su restaurante comparte espacio con un caserío rehabili-tado como destino de agroturismo.

Hace trece años Resu Mandaluniz decidió poneren marcha un agroturismo en la misma casa en laque habían nacido su abuelo y su madre. Entoncesella trabajaba en el Arrien de Gernika y el trabajoresultaba duro. Finalmente encontró la solución:montar su propio restaurante, que en agosto cum-plirá nueve años.

Bien comunicado con la autopista de Durango,Astei Jatetxea es un referente en la zona. Desde susventanas se disfruta de unas espléndidas vistas, conlos montes de Oiz y Amboto al frente. Las instalacio-nes del agroturismo son independientes del restau-rante y es posible alquilar la casa entera para dispo-ner de más independencia. Como explica Resu, "ellugar gusta mucho a la gente. Además tienen dere-cho a cocina y aunque pasen el día fuera, siempreles gusta comer algo a la vuelta".

Por la mañana, hamarretakoEl negocio no cierra ningún día del año. A mediamañana, es bastante habitual que algunos vecinosde la zona se acerquen para disfrutar de un consis-tente hamarretako. "Hay quien pide bacalao a laplancha con pimientos rojos y huevos fritos, quesocon membrillo y nueces de postre. También suelencomer cordero, patas de cerdo, callos o anchoas alajillo. Además, hacemos chorizos caseros que sevenden todo el año".

El restaurante, tiene una capacidad total queronda las 120 personas. Cuenta con un pequeñocomedor particular para unos 10 comensales yun original "balcón" para otros 20 invitados. "Tra-bajamos tanto el menú del día como la carta el finde semana y solemos dar comuniones y bodas,siempre que no sean muy numerosas".

En la mesa, "cocina tradicional como platos deverdura, la ensalada de bacalao, ventresca, clási-cos como el foie y los hongos y como estrella, elcordero en horno de leña, siempre productosfrescos. Aunque no tenemos huerta, sí contamoscon ganado de carne que se sacrifica en casa".

Ensalada de bacalao.

Resu y Uritz,dos generacio-

nes al frente delnegocio[1].




INGREDIENTES:Cordero lechal,4 dientes de ajo,1 cebolla, Agua y Sal

PREPARACIÓN: Se dispone en una bandeja el cordero,con cebolla,dientes de ajo enteros y sal.Se metetal cual al horno y se deja entre una hora y una hora y media para que se vaya haciendo poco a poco.Transcurrido este tiempo,se le da la vuelta para que se haga durante un espacio de tiempo similar.Ante todo, es importante hacer bien la brasa en un principio porque, una vez introducida lacarne, no se puede añadir más leña ya que se quema y coge olor a humo. Se hace con el calor ycon sus propios jugos.

CORDERO ASADO EN HORNO DE LEÑA

viene de la página anterior

Y en los postres, otra seña de identidad de la casa: las tejas, elaboradasdesde hace diez años por Uritz Lejarcegi, una de las hijas de Resu, cocine-ra del establecimiento y sumiller. Con ellas se decoran los postres y tam-bién suelen presentarse acompañando a los cafés.

Uritz ha manifestado desde siempre una especial predilección por elmundo gastronómico y es partidaria de que los clientes se abran a otrasdenominaciones de origen diferentes al tradicional Rioja. "Se trata demirar más allá y ayudar a la gente a tener la mente abierta, que se abran alos Somontano, D.O. Navarra, a los blancos fermentados en barrica "

"Siempre que piden asesoramiento les sugiero algo diferente, como losvinos de autor que no tienen D.O. Los clientes aceptan muy bien estasnovedades, especialmente la juventud, cuyo poder adquisitivo que seaprecia a la hora de elegir los vinos. Nuestra bodega, sin ser muy amplia,es variada: además del Rioja tenemos otras cuatro D.O., sin olvidar el txa-kolí, que últimamente ha ganado también mucho terreno".

De poste,tejas.


MUNDUTIK ZEHARMUNDUTIK ZEHAR Antonio Pou

Villa de Teguise, antigua capital de Lanzarote.

Por el contrario, los turistas suelen llegar a Lanzaro-te en avión y recorren urgentemente en autobús loslugares que aparecen en el folleto turístico, simulta-neando la visita con muchos grupos más. Dado queLanzarote está perfectamente preparada comoindustria turística, se llevan un recuerdo inolvidabledel lugar, pero en realidad apenas se han rozadocon él. Quizá se pierdan rincones de Arrecife, comoel Café Gernika, donde su encantadora propietaria,bilbaína, me cuenta que va a poner un libro de visi-tas para los que vienen de Urdaibai.

Volcanes, tierras de todos los colores, cielos azulesa rabiar, playas paradisiacas y el desconocimientode qué cosa es el frío, reciben al visitante con los

brazos abiertos. Pese a su evidente preparaciónpara el turismo, el Parque Nacional de Timanfayaes algo grandioso, alucinante. El clima y lo ásperodel terreno han preservado perfectamente tantola última erupción de 1824, como la que comenzóen 1730 y que fue responsable del modelado deuna buena parte de la isla.

La isla debe su atractivo tanto a sus peculiares ras-gos naturales como al mimo con el que sus habi-tantes han tratado al territorio para poder vivir deél. Antiguamente, se realizaban labores de un pri-mor increíble, como proteger del viento con unmurete semi-circular de rocas a cada viña y cubrir elsuelo con una capa de picón negro que extrae

Amanece poco después de arribar al puerto de Arrecife. Procedente de Las Palmas, he sido el único pasa-jero de a pie que embarcó en el ferry ayer por la noche, así que con la tripulación y cinco o seis camioneroshe compartido cháchara y bebidas. Las ocho horas de travesía permiten aplacar el frenesí habitual, descan-sar y sintonizar la mente al ritmo isleño.

Impresionante vista de la Montaña-Amarilla, en Lanzarote.

EN LA ISLA MÍTICA

agua de la humedad de la noche.Muchas de esaslabores aún continúan y el esmero se extiende a lapreservación del patrimonio cultural y al diseño delas nuevas construcciones: de un blanco inmacula-do desde el tejado -no hacen falta tejas porque ape-nas llueve- hasta el suelo. El negro profundo de laroca volcánica surge puntualmente en paredes yvallas, produciendo un contraste fantástico.

No siempre sus pueblos fueron tan blancos ni su esté-tica tan atractiva. En gran medida su pulcritud actuales fruto de César Manrique, genial diseñador y artistaque amó a su tierra con entrega absoluta. A él sedeben los Centros de Arte, Cultura y Turismo de losJameos del Agua o del Mirador del Río.

Si se busca soledad, naturaleza y formas de vidapoco sofisticadas, no hay mejor lugar que La Gra-ciosa. Desde Órzola, al norte de Lanzarote, un bar-quito diminuto te traslada a esa islita en quince

minutos. Mucho menos hollada por el turismo,carece de calles y vías asfaltadas y por sus escasastrochas sólo transitan unos pocos viejos Land-Rover, versión moderna de la mula tradicional.

En cuanto se sale de las cuatro casas que se agrupanjunto al mini-puerto, se transita entre arena, piedras yvegetación desértica, por caminos apenas esbozados.Si se visita en temporada baja probablemente seencuentre uno caminado solo. A poco más de unahora de andar paralelo a la costa, en dirección sur, sellega al extremo de la isla. Allí me encontré con unlugar de belleza extraordinaria que remata magnífica-mente el paseo: la Montaña Amarilla. La acción de lasolas ha dejado al descubierto las entrañas amarillas deun volcán, dejando una pequeña y recoleta cala al piedel abrupto acantilado. El juego de colores amarillo ynegro de las rocas, junto con el azul de las aguas essencillamente sensacional. No os olvidéis de la botellade agua,allí no encontraréis ningún chiringuito.


ARTISTAKAlkartasuna Dantza Taldea


ARTISTAKAlkartasuna Dantza Taldea

AALLKKAARRTTAASSUUNNAA DDAANNTTZZAA TTAALLDDEEAA,, BBEERRMMEEOOKKOO NNOORRTTAASSUUNNAA DDAANNTTZZAANN

1976an institutuko lagun koadrila batek herriandantza egiteko usadioa berreskuratu ebanetik hona,Alkartasuna Dantza Taldeak ez dau atsedenik izan, betiBermeon Euskal Folkloreak bizirik iraun dagian beha-rrean. Gaur egun, 32 urte geroago, 150 dantzarik osatu-ten dabe taldea, ume eta nagusi, eta bermeotar izaereagaldu barik, Euskadi ordezkatuten dau nazioartekohainbat emanaldietan..

Ez dago Madalenarik, Andra Maririk edo San Juanbezperarik, Alkartasuna Dantza Taldea Bermeokokaleetatik kalejiran ibili bakorik. Baina talde honeknazioarte mailan be jakin izan dau bere lekua egiten;izan be, Europa mailako hainbat ekitalditan hartu dauparte, Poloniako "T.K.B. International FolkoreFestival"ean beste 25 taldegaz batera, Frantziako Olo-roneko "Festival Internacional des Pyrenées"en edoTxekiar Errepublikako "Festival Internacional de Mis-trin"-en, esate baterako.

"Bermeora kanpoko taldeak be urtero ekarten doguz,abuztuan antolatzen dogun Nazioarteko Dantza Jaial-dian, eta gero geu joaten gara hara. Trukea egiten dogu",dinosku Gaizka San Pedrok, Bermeoko AlkartasunaDantza Taldearen arduradunak eta sortzaileetako batizan danak. Taldean gomutarik onena Bermeon 1994anBizkaiko Federazinoak antolatu eban Bizkaiko DantzariEguna zala eta, 5000 dantzari batu zirenekoa da.

Desde que en 1976 un grupo de amigos del instituto apostaran por recuperar la tradi-ción dantzari en el pueblo, Alkartasuna Dantza Taldea mantiene vivo el Euskal Folkloreen Bermeo. Hoy, 32 años después, cuenta con casi 150 dantzaris, entre niños y adultos.

Este grupo participaen distintos eventos anivel europeo, como el"T.K.B. International Fol-kore Festival" de Polo-nia, junto a 25 grupos

de todo el mundo.

Alkartasuna Dantza Taldeak ez dau bereherriko izaerea galdu, bermeotar izaerea etahorrek apartekoa bihurtuten dau, "Bermeokez dauko dantza propiorik, baina abestiak bai,eta egiten doguna da, bertoko musikea apro-betxatu. Adibidez, "Bermeoko Portue"gaz balstipo bat edota fandago bat daukogu, eta arin-arina "Neska Zaharrak joaten dira Madalena-ra" abestixegaz".

30 urtetan taldeak egoera ugari bizi izandauz, buru hausteak be bai, batez be umerikez euken urte hareetan."Arazo asko euki gen-duzen kiroldegian, edota hermanuetan en-tsaiatu egiten gendunean. Baina Kultur Etxeazabaldu zanetik, boom-a izan da, 80 bat umedaukogu, herritik hurbilago gagozelako". Gai-nera, taldeko kide asko fidelak dira, batzukondino hortxe dagoz, lehenengo egunean

Bermeoko dantza taldeak betihartzen dau parte herriko jaietan.

Alkartasuna Dantza Taldekolehenengoetariko formazinoa.


ARTISTAK


Alkartasuna Dantza Taldea

Una de las características del Alkartasuna Dantza Tal-dea es la forma en la que el grupo busca su toque

personal, su carácter bermeotarra, poniendo baile alas canciones típicas de la localidad.

Entre otros proyectos del AlkartasunaDantza Taldea se encuentra la organiza-ción del Busturialdeko Dantzari eguna,

que este año toca en Bermeo,la celebra-ción de la primera euskal ezkontza en lalocalidad,o el Bizkaiko Dantzari Egunaque se celebrará en Bermeo en 2009.

hasi ziranetik, Gaizka eta Josu San Pedroeta Kontxi Muxika esate baterako. "Karme-le Algorta, Ainhoa Arenal eta Batirtze Uri-bek, 25 urte baino gehiago daroe eta bada-goz 20 urte baino gehiago daroazenak be.Gainera Alkartasuna Dantza Taldea zabalikdago jende guztiarentzat, nahiz eta nagu-siak izan. Inoiz egin dogu, eta aurton be egi-teko asmoa dago, nagusientzako ikastarobat, jendeak eskatu egiten daualako".

Alkartasuna Dantza Taldeak, etorkizunekoproiektuak daukoz buruan, beti be, EuskalFolkloreak irauteko helburuagaz. Proiek-tuen artean, Busturialdeko Dantzari egunaantolatutea, aurten Bemeon izango dana,bagilean umeena, eta urri bueltan nagusie-na; euskal-ezkontzea antolatutea "SanPedro bezperan ezkonduko da taldeko bat,ekainaren 28an, eta kalejira berezi bat egiteapentsatu dogu, burdiagaz eta karroagaz, etaaintzinako erropakaz"; datorren urteanPoloniararako bidaia edo 2009an Bermeonospatuko dan Bizkaiko Dantzari Eguna.

Alkartasuna Dantza Taldea-ren antzinako dantzariak.

Nazioarte mailan ezezik inguruko herrietan be dantza egitendu Alkartasuna Dantza Taldeak. Hemen Mundakako jaietan.

Patxi Beitia, Bermeoko AlkartasunaDantza taldeko lehen dantza maisua

izan zena, gaztetan aurreskua egiten.

42 URREMENDi

PERTSONAIAJesus Larrabaster "Kintxela"

PERTSONAIAJesus Larrabaster "Kintxela"

URREMENDi 43

JJEESSUUSS LLAARRRRAABBAASSTTEERR,, ""KKIINNTTXXEELLAA""..EESSPPEERRIIEENNTTZZIIAAZZ JJOOSSIITTAAKKOO BBIIZZIITTZZEEAA

Solluberen magalean bonbaz betetako landa ederretan olgetan ibilten ziranetik, eskualdeko asto probenburu izan arte, Jesus Larrabasterrek, "Kintxelak", gizon eskuzabal eta geldiezinak, kontu eta esperientziazjositako bizitzea euki dau. Busturin, bere jaioterrian hasten da bere ibilbidea eta han "Kintxela" izena, herri-ko ondarearen parte bihurtu da.

Jesus Larrabasterreri, "Kintxela" herrikoentzat, jubilatuostean hasi jakon asto probetarako zaletasuna. "Nireezizena nire aitarengandik, nire aitaren aitarengandik,aitxitxeren aitarengandik…dator,ez dakit zer esan guradauan, sendoak edo… baina danak ezagututen nabeizen horregaz" dinosku. “Kintxela” omenduteko, astoprobak sustatuten egin eban beharrarengaitik,horixeizena berori ipini eutsen orain dala bost urte Busturi-ko Altamira auzoko probaleku barriari."Probaderorakonire izena aukeratzea, niretzako inportantea izan zan,bertan harri haundi bat dago, nire izenagaz. Nik astoakhazi, kanterea eukiteko, mendian entrenatu karrogaz,perratu eta dana egiten neban neuk bakarrik." dinosku"Kintxelak",ondino bere baserrian,astoa dauko proba-rik egiten ez dauan arren.

Urteetan hartu dau parte eta irabazi dauz eskual-deko hainbat asto proba txapelketa, Busturiko,Foruko edo Mendatako probalekuetan. "Ar oso onbat izan neban, eta bere ama ni baino astoagoa zan,kumeak egiteko egoela, 3 manta irabazi ebazan"

Baina "Kintxelak" gaztetan itsasoa maite eban edobehintzat, lehorretik urrun ibili gura eban "sasoi haretanaitak eta amak ez dostien ixten kanpora joaten,baina nikkanpora joan nahi neban,etxetik urten...ze ikusten nebanitsasotik etortzen ziranak guapoak eta dirugaz etortenzirala,tabakoa fumaten … eta gu lurraren kolorekoak".

Eta holantxik izan zan, lehenengo bakaladeroetan,geroago urte bi egin eban soldadutzan "Almirante

El busturitarraJesus Larrabaster"Kintxela" es con-

siderado almamater de las asto

probak de laComarca. En reco-nocimiento a su

labor, su mote fueescogido para darnombre al proba-dero del barrio de

Altamira.

"Yo criaba a los burros,para tener cantera.Tam-bién les entrenaba en elmodo tradicional, por elmonte, y les herraba ytodo, yo solo"cuenta"Kintxela" desde el

baserri donde aún con-serva una burra, aunque

ya no compite.

Kintxela ha tenido una vida plagada de anécdotas y experiencias unidas a su carácter inquieto y generoso.Trabajador incansable en la mar o en tierra firme, sobrecogen especialmente sus relatos de niñez, en la gue-

rra civil: "las armas que "los rojos" perdían en el monte eran nuestros juguetes. Reventábamos los obusespara jugar, metíamos el obús en un agujero, le dábamos fuego, y escapábamos corriendo".

Cervera" gerra-barko baten, 12 urte merkantee-tan eta beste hainbat kabotaje barkoetan "14 hila-bete eta emoten nebazan itsasoan" gomutaten dau.

Lehorrean be izan dau behar egiteko denborea,ezkon-barritan Busturiko urdaitegian "karnizeroa izan nintzenbertan,ganadue jagon,hil,denetarik egiten neban" eta 58urtegaz jubilatu arte,Busturiko Mape errekearen ondo-an egoan Trebol mahai-tresnen lantegian.

Kintxelaren umearoa gogorra izan zan beste umeaskorena moduan.Guda Zibilean Kintxelaren familiakSan Bartolomeko Pagoazarreta baserritik alde eginbehar izan eben aldean eukenagaz. "Erropak izaera

zahar baten sartu eta etxetik urten genduan. Bueltanzazpi kañonazo euki ebazan etxiek. Guk geuk egin gen-duan barriro be etxea auzokoen laguntzeagaz". Umeta-ko olgeten gomutak hunkitu egiten gaitu "Gorriekbasoan galtzen ebezan armak ziran gure jugeteak, laubonba tipo egoazan. Obusak lehertuten genduazanolgetako, egurra batu, obusa zuloan sartu, su emon etagu eskapatu egiten gendun"

Gaur 82 urtegaz “Kintxela” Busturian errentan dau-kon baserrira joaten da egunero patariei jatenemoten "Egunero etorri behar naz, oporrik ez dothartu inoiz. Beti ibili naz beharrean". Gaur egun pro-balaria izan zana ikuslea da.

“Kintzela” gaur egun ez dauprobatan parte hartzen,

baina oraindik mantentzendau bere astotsoak.

Busturiako Altamira auzokoa proba-deroak “Kintzela” izena eramatendau, Jesus Larra-basteren omenez.

"Kintxela" bere astoagaz inguruko asto proba ezberdinetan parte hartu izan dau.

Urremendi

Note

"Kintxela"


GEURE KIROLAK GEURE KIROLAK

Esku pilota Esku pilota

EESSKKUU PPIILLOOTTAA,, HHOORRMMAA BBIIRREENN AARRTTEEKKOO OOLLGGEETTEEAA"Txo" Bermeo edo Gernika-Lumoko Dionisio Onaindia eta Felipe Arrien pilotarien izenak ez dira ahaztugure frontoietan. Busturialdeko esku pilotazaleak, gaur egun kirol honek iraun dagian ahalegintzen dira,beti etorkizunari begira. Busturialdean esku piloteak izan dauan bersorkuntzearen adierazle eta bermeadoguz esku pilota eskolak.

Plazan, udaletxearen edo elizearen ondoan,dagozala dagozan lekuan, frontoiak euskalkirolaren bene-benetako monumentoak dira.

Arratzu, Ereño, Ajangiz, Ibarrangelu, Muxika...Busturialdeko udalerri guztiek daukez fron-toiak eta maite dabez. Dana dala, Busturial-deko pilotazaleek ikusi dabe urteotan, bestekirol batzuek, futbolak batez be, gehiagoegin deutsiela. "Sasoi baten, Gerniken 20 pro-fesional egon ziren jokatzen. Hemen, Pasiale-kuko arkupeetan egoan frontoia, eta afizinoaupilakoa zan" dinosku Jesus Manuel Mada-riagak, Arkupe Pelota Elkartearen presiden-teak. Klub gernikar honek pilotaka egitenzan Pasialekuko arkupeetatik hartu ebanizena, hantxe egoan herriko frontoia.

Arkupe Pelota Elkartea 1979an sortu zan,helburua Gernika-Lumon pilota sustatuteaizan zan; hasieran orduko pilotari profesio-nal eta afizionatu askok hartu eben parte:Ricardo Arrien, Javier Arronategi (Zallo), edoJesus Manuel Madariaga, beste batzuenartean. Gaur egun 110 pilotari dagoz etaKlubetik pasatu diran asko ospetsuak izandira: Zubiaga, Oararteta edo Aio. Gailendudan azkenengoa Alexis Apraiz gernikar gaz-tea izan da; Asegarce enpresak kontratatudau atzelari jokatuteko.

Pilota eskolak lagundu dabe zaletasunabarriro be sortuten, "umiek haztea da geurehelburua. Hasieran hemen sortu zaneankluba, herrian ez zalako egon ezer izan zen,

"Bermeoko Txo" pelota-ri famatua, Rementeriazestalariagaz

Esku pilotarajolasteko ezin-besteko herra-mintak.

Andoni Irusta, Arkupe taldeko jokalari gaztea.

eta herrira partidu gehiago ekarteko asmoagaz", dinosku"Ditxu" Oienartek "Artza" Pelota Elkarteko arduradunak.Miguel Valle Abadek sortu eban Klub bermeotar hau1976an; gaur egun 70 bat pilotari gazte daukoz, 7-38 urtebitartekoak. Proiekziorik haundiena daukon gaztea JonAranguren da; aurreko denboraldian infantil mailan,eskuz banaka, onena izan zan Bizkaia osoan. Pilota esko-la honek Gernikakoak moduan hainbat torneotan

hartzen dau parte urtean zehar. Uribe-Kosta-ko torneoan Bermeok eta Gernika-Lumok bejokatuten dabe, herrien arteko torneoa edo Biz-kaiko txapelketea dira ezagunenak.

"Arkupe"k zein "Artza"k antolatuten dabez tor-neoak herri mailan eta Gernika-Lumon eta Ber-meon burututen diran profesional mailakoEsku Pilota Jailadietan be lagunduten dabe.

Budsturialdeko beste udalerrietan be bazan pilotazaletasuna aintzina, mutikoak frontoi inguruanbatuten ziran olgetako. Horren adierazgarri diraMuxikako bost frontoiak,auzo nagusietakoak.Gauregun,herriko pilota eskolei esker indartu da barrirobe zaletasuna.

"Ibarrangelun ,esate baterako, zapatu goizetan hasidira herriko umetxoak esku pilotan, eta Muxikan be12 bat mutiko dagoz" dinosku Unai Iglesias, pilotarigernikarrak, inguruan pilota zaletasuna indartzendabilenetako batek. Horretarako, lantzean behin,herrietan pilota jaialdiak antolatuten dira, batez beherriko jaietan, lehenago moduan herria frontoiinguruan batzen dabenak.

46 URREMENDi

IRAGARKIAK correo ordinario: Urremendi, Gernika-Bermeo, Ladagarapen Alkartea.

Domingo Alegria Enparantza, Z/G. 48300 Gernika-Lumo (Bizkaia)teléfonos: 94 625 06 06/ 688 61 66 22/ 657 79 08 36correo electrónico: [email protected]

SE BUSCAPERSONA PARA LA LIMPIEZA DEL

HOGAR Y PLANCHA.2 ó 3 DÍAS A LA SEMANA, MAÑANAS.

ERRIGOITI (ZONA DE OLABARRI)IMPRESCINDIBLE COCHE

TLF: 619 409 247

COMPARTO COCHE PARA IR A DIARIO DE GERNIKA A AZPEITIA.

SALIDA A AZPEITIA: 7:00HVUELTA A GERNIKA: 15:00H

JORGE: 653153147

SE ALQUILA LOCAL COMERICIAL EN UN LUGAR MUY CÉN-

TRICO DE BERMEO DE 50 M2 MOV:696 300 596

CLASES DE INGLÉS(LICENCIADO) EN GERNIKA. TODOS LOSNIVELES, PREPARACIÓN DE EXÁMENES,

EOI, FCE, REFUERZO, CONVERSACIÓN, ETC.TLF: 944653851/680228233

SE OFRECESEÑORA PARA CUIDAR ANCIANOS PORLAS NOCHES O AYUDANTE DE COCINALOS FINES DE SEMANA. CON REFEREN-

CIAS Y COCHE. TLF: 615 766 534

SE VENDE CASERIO DE 2 VIVIENDAS EN FORUA

TERRENO 2 HA.OPCION A MAS TERRENO MOVIL: 605813611

SE VENDEPISO EN BERMEO 150.253€. 3 HAB, SALA,COCINA, BAÑO,TRASTERO, 80M2. PARAJE

Y VISTAS EXCEPCIONALES.MOV: 653 019 419.

SE VENDE LIBRERÍA-COPISTERÍA EN USANSOLO.

CÉNTRICA (C/ OLETXE Nº25).OPCIÓN DE COMPRAR EL LOCAL.

TLF: 609 578 888

CURSOS CAD 2D Y 3D (GERNIKA)AUTOCAD 2 Y 3D, MECHANICAL DESKTOP3D, ARCHITECTURAL DESKTOP 3D, SOLID

EDGE 3D, UNIGRAPHICS 3D.TLF: 665 71 18 67

E-MAIL: [email protected]

SE VENDEBAR CÉNTRICO EN USANSOLO.CON LICEN-CIA PARA BAR- DEGUSTACIÓN.REFORMA-

DO ÍNTEGRAMENTE HACE UN AÑO.TLF:609 578 888

Envianos tus anuncios a:

SE VENDE PISO CÉNTRICO DE 100M2 EN USANSOLO.CON ASCENSO,3 HABITACIONES,SALÓN

DE 25M2,COCINA,1 AÑO Y DOS TERRAZAS.TLF:609 578 888

SE VENDETERRENO EDIFICABLE 3500 M2 PARA UNI-FAMILIAR. A 10 MIN. DE GERNIKA. VISTAS

INMEJORABLES. TLF: 659 639 666

SE VENDE PISO EN MUNITIBAR. CASA REHABILITADADE 65 M2. 2 HABITACIONES, COCINA, BAÑOCOMPLETO Y SALÓN COMEDOR AMPLIO.

GARAJE DE 25M2. PRECIO. 186.00€.TLF: 635 602 011

SE VENDE DUPLEX EN MUNITIBAR.CERCANO A GERNIKA Y PLAYAS.REHABILITADO.100M2,3 HAB,2BAÑOS,SALÓN COMEDOR,COCINA Y TRASTERO.GARAJE 25M2.232.000€.

SIN GARAJE 211.000€. TLF:635 602 011

SE OFRECE SEÑORA DE GERNIKA PARA TRABAJOS

POR HORAS CUIDAR NIÑOS O LIMPIEZADE LUNES A VIERNES

TELEFONO 628330054

SE VENDE PARCELA DE GARAGE DE NUEVA CONSTRUC-

CIÓN EN AMOREBIETA C/ SAN PEDRO,31TLF: 646888045 / 690143456

HIRUSOLAIRUKO ETXE BAT SALGAIMUNITIBARREN

LEKEITIO,GERNIKA,ETA ZORNOTZATIK 15MINUTURA.400 M2 LURRA. 200 M2 ETXEBIZI-TZA 4 LOGELA,1 HIDROMASAIEKO BAINERA-REKIN ETA JANSLEKUA.4 KOMUNE.APARKA-LEKU BI.25M2KO TXOKOA,SUKALDE OSOA

JARRIA ETA BEHEKOSUA.ARI MUSIKALA.KOKAPEN OSO ONA,HEGO-EKIALDERA BEGI-RA.PREZIOA:445.000 € (HITZ EGITEKO PREST.

TLF: 653730970

KLASE PARTIKULARRAK ESPERIENTZIADUN IRAKASLEAK KLASE

PARTIKULARRAK ESKAINTZEN DITU.LEHEN HEZKUNTZA ZEIN DBH-RAKO.

GERNIKAN. TLFA: 656 772 012

SE VENDEPISO EN GERNIKA.3 HABITACIONES -

ASCENSOR - CAMAROTE - CALEFACCIÓNGAS NATURAL.PRECIO A CONVENIR.

TLF: 675 709 121.

SE OFRECE MUJER EUSKALDUN PARA ATENCIÓN YCUIDADO DE PERSONAS MAYORES, ENDOMICILIO, HOSPITALES O RESIDENCIA.

POR HORAS, DÍA Y NOCHE. MUCHAEXPERIENCIA Y TRATO AGRADABLE.TAM-BIÉN PARA TAREAS DOMÉSTICAS. ZONA

DE BUSTURIALDEA O MUNGIA.TLF: 627 293 814

BUSCO TERRENO EN ALQUILER DE LARGA DURACIÓN,

PARA PLANTACIÓN DE KIWI. LLANO OCON POCO DESNIVEL. MÍNIMO 5 HAS.CON POSIBILIDAD DE CAPTACIÓN DE

AGUA PARA RIEGO AGRÍCOLA.CONTACTAR CON: 630 06 83 84 (Lander)

o 94 625 76 09 (Urremendi)VENTA DE EXTINTORES

PEQUEÑOS (3KG) PARA VIVIENDAS.PRECIO:37€ MANTENIMIENTO ANUAL:7€. ENTREGA A DOMICILIO. SOLO PARA

BUSTURIALDEA.TLF:667 652 110 (JON)

GERNIKAR BIKOTEAALOKAIRUZKO ETXE BILA DABIL GERNIKAN EDO INGURUETAN.

TLFA: 655 738 624 EDO 656 772 012.

SE VENDE PISO EN BERMEO POR 151.000 €, 4 HABI-

TACIONES, SALA, BALCÓN 70 M2, EN ELPARQUE "LAMERA", CÉNTRICO.

TLF.: 658730639 EMAIL: [email protected]

SE OFRECECHICA DE 37 AÑOS PARA HOSTELERÍA,

LIMPIEZA, SERVICIOS DOMÉSTICOS,CUIDAR NIÑOS…

(CON MUCHOS INFORMES) TLF: 677853431

SE VENDETXOKO DE 52M2 EN BILBAO.PRECIO:60.000€

TEL.: 658730639 EMAIL: [email protected]

SE OFRECECHICA EUSKALDUN PARA CUIDADO DENIÑOS O PERSONAS MAYORES Y HACER

LABORES DE CASA TLF:688 629 353

SE VENDEPISO EN PEDERNALES, 3 HAB. 1 BAÑO,C/GAS, PARA ENTRAR A VIVIR. CERCA

PLAYA. PRECIO 28M.TLF:646774826 (TARDES)

SE ALQUILA LOCAL COMERCIAL CÉNTRICO EN

MUNDAKA.GOIKO KALE EVA:685 787 430

Busturialdea es mucho más que Urdaibai. J.U.urremendi.org/uploads/14.pdfbarruko historiaurreko...

Documents

Transcript of Busturialdea es mucho más que Urdaibai. J.U.urremendi.org/uploads/14.pdfbarruko historiaurreko...