El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1,...

59

Transcript of El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1,...

Page 1: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado
Page 2: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es

propiedad de la Secretaría de Estado en el Despacho de Educación, fue elaborada en

el marco de la emergencia nacional COVID-19, como material complementario en

respuesta a las necesidades de seguimiento al proceso enseñanza aprendizaje en

centros educativos gubernamentales de Honduras, C. A.

Presidencia de la República

Secretaría de Estado en el Despacho de Educación

Subsecretaría de Asuntos Administrativos y Financieros

Subsecretaría de Asuntos Técnico Pedagógico

Dirección General de Currículo y Evaluación

Subdirección General de Educación

Dirección Departamental de Educación de Cortés

Subdirección General de Educación para Pueblos Indígenas y Afrohodnureños

Revisión de estilo y adaptación

Centro Regional de Formación Permanente Valle de Sula

Ruth Azucena Flores

Revisión Curricular

Subdirección General de Educación Básica

Riccy Barrientos

Lilian Elizabeth Gradiz

Revisión técnica grafica pedagógica

Dirección General de Innovación Tecnológica y Educativa

Traductores

Golda Ninette Haylock Haylock

Loy Alessandro Cruz Puerto

Van jean Leymans Bismarck

Diseño y Diagramación

Eleazar Tomé Escobar

Yadira Figueroa Alvarenga

Carlos Humberto Alvarado Lozano

©Secretaría

de

Educación

Calle,

entre

y

avenida

de

Comayagüela, M.D.C.,

Honduras,

C.A.

www.se.gob.hn

Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas, Quinto

grado

Edición única 2020

Distribución gratuita –

Prohibida su venta

Dirección General de Modalidades Educativas

Page 3: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

Presentación

Ante la emergencia nacional generada por Covid-19, niños, niñas,

adolescentes, jóvenes, padres, el Secretario de Educación, ponen a

disposición este estudio y herramienta de trabajo para el ciclo I, II y III de

Educación Básica (1 ° a 9º grado) que le permitirá continuar sus estudios de

forma regular, garantizando que pueda quedarse en casa y al mismo

tiempo obtener los conocimientos pertinentes y desarrollar sus habilidades.

Papá, mamá, tutor o gerente y maestro lo ayudarán a revisar cada lección

y aclarar cualquier duda que pueda tener. Su trabajo es desarrollar las

actividades, ejercicios y se pueden llevar a cabo con los recursos

disponibles y que se plantean en el cuaderno de trabajo, de manera

ordenada, creativa y limpia, para luego presentarlos a sus maestros

cuando regresemos al Centro Educativo.

Secretaría de Estado en el Despacho de Educación

Page 4: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

ICONOS:

Sain ka Madikanka

Mâni luata lân takan nani ba ra lukaia.

Indica resolver los ejercicios que se plantean.

Mai wisa, war nani mai sui ba.

Naha lilkika na, mai wisa sinska lâka kau wilim laia dukia.

Naha lilkika na, mai wisa, pain iwi, aitiki, lulam kriki war ka nani

daukisma taim.

Naha lilkika na, mai madiki sa, dia dahra lân taki ba sinska

lâka.

Naha lilkika na, mai madiki sa turi nani plikaika buk ka yus

munaia taim.

Turi tanka kasak kum madi kisa

Page 5: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

1

Numba Nani/ 5 Grado

Stadi takanka ulban ka

Sahwanka nani an dibait sins ka. (Multiplicacion y Division)

Dia pit lân takaia ba:

Wan raya ka pât ka nani ba wina laki kaikaia, bara Numba nani

sahwanka wal kulki sakaia.

Wan raya ka pât ka nani ba wina laki kaikaia, bara pât ka nani ba,

numba nani dibait munaia kaka, numba nani dibait muni sakiaia.

Smalkanka ulbanka nani

Sahwanka (Multiplicacion)

Dibait daukanka (Division)

Wark nani nahki dauki waia nat ka nani.

Naha buk ka na wal smalkan ka lûkanka nani ba, nat ka nani ba nana

nani sa:

War ka nani ba tak dai waia.

TAim ka kum yabaia.

Tukti ka ba ra tâ baikaia bara baku ai wark ka nani ba dauki wabia.

Aisi kaikanka kuir kum ra kutban ba upla almuk kum wal aisi kaiki tâ

baik bia.

Page 6: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

2

Numba Nani/ 5 Grado

8 7 3

× 3 4 2__

1,7 4 6

3,4 9 2

2,6 1 9_____

2 9 8, 5 6 6

KULKI SAKAIA NUMBA NANI SAHWANKA AN

DIBAIT MUNKA SINS KA WAL BA.

(MULTIPLICACIÓN Y DIVISIÓN)

1. Iksirsaisi matlakahbi paìn paskaika aima aìlal práis praki wal. Sampla :

2. Pain paskaya diara ailal

wiria ra sakayaba pura wina ai

muntara wapni wal DU ÷ DU

lahma.

Dia lân takaiba:

Kulki kaikaia pura wina aimuntara wapni wal yus muni

Page 7: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

3

Numba Nani/ 5 Grado

3. Yawan yu bani wan daukan ka nani ba yus muni dauks; dakbi kulkaia,

pûra prâki kulkaia, aima ailal prais prâki kulkaia bamna baiki sâki

kulkanka wal.

1) Pink 120 batil nit sa kaka, 30 m lain ka kum lulkaia lahma. ¿pink batil

ka an nitsa 10 m lain ka kum lulkaia lahma?

2) Kul watla kum ra 218 kul tuktan bara sa, kumi banira buk 12 yaban sa,

buk ka bani ba 30 lihmpira atkisa. ¿lalah an nit takisa buk ka 12 ba

atkaia lahma kul tuktan kumi banira?

3) Truk kum 23 kialan yus munisa kiâs kati kum bilara. ¿ kias kialan an yus

munisa kati 12 bilara?

4) 1530 lihmpira aibapan sa kaka kias dukiara. ¿kias kialan an atkan sa?

5) Kampani kum 185 truk paskisa dì kum bilara

Page 8: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

4

Numba Nani/ 5 Grado

Asla takanka 3 : Divisibilidad de Números

Dia pit lân takaia ba:

Determinar multiplos y divisores de numeros

Determinar el Minimo Divisor Multiplo y el Maximo Comun Divisor de

dos números.

Smalkanka ulbanka nani

Madikanka 1:

Encontremos multiplos y divisores.

Madikanka 2:

Descompongamos numeros en factores primos.

Wark nani nahki dauki waia nat ka nani.

Naha buk ka na wal smalkan ka lûkanka nani ba, nat ka nani ba nana

nani sa:

War ka nani ba tak dai waia.

TAim ka kum yabaia.

Tukti ka ba ra tâ baikaia bara baku ai wark ka nani ba dauki wabia.

Aisi kaikanka kuir kum ra kutban ba upla almuk kum wal aisi kaiki tâ

baik bia.

Page 9: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

5

Numba Nani/ 5 Grado

MULTIPLOS Y DIVISORES

Wan kupia kraukaia:

, asla atia sa numba 6, 3 an 18, ba mita wisa 18 ba 6

bamna 3 multiplo ka dukia sa, an 6 wihki 3 nani ba 18 divisores ka

sa

Kuir yari mâ wal kum paskaia columna na wal bara columni ka ba 2 an 3

tarjet ka nani wal bara baku sin tat ka ba ra tarjeta an bara kaka kulki

numbi ka ba tat ka ba ra uls.

Sipsma kulki sakaia 2 apia kaka 3 an columna nani

sahwanka kulki sakaia.

Dia lân takaiba:

Kakaira takayasa numba kum múltiplo ka tanka ba bamna ai

daukanka sut wal.

Kakaira takayasa numba kum divisores ka bamna ai aslika multiplo

bara divisores wal sin.

Page 10: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

6

Numba Nani/ 5 Grado

Numba kum bara numba natural kum wal kulki sakuia taim baha

numbika kulki sakan taim Multiplo.

m (5) ba wiaia sa: 5 múltiplo nani, bara múltiplo ka nani ba naha nani sa:

m (5): 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 55, 60, … bara baku sin múltiplo ka

nani ba ai taura wih kulki danh takras sa.

a. Kaisa Kuir yari nani paskaia tarjeta 12 wal

Kuir sat kuir ka nani sip sa paski waia?

Banhta an brî sa kumi bani ba?

Iksirsaisi nani:

múltiplo 10 ulban nani ba, kulki sakaia sa:

m (6): ______________________________________________________________

m (8): ______________________________________________________________

m (11): _____________________________________________________________

m (12): _____________________________________________________________

m (15): _____________________________________________________________

m (20): _____________________________________________________________

m (30): _____________________________________________________________

m (50): _____________________________________________________________

Page 11: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

7

Numba Nani/ 5 Grado

(2 nivel) (3 niveles) (4 niveles) (6 niveles)

12 (niveles)

Kaisa paski sakaia: tarjeta nani wal, kuir yari nani pask.

Numba kum 12 ra dibait munuia yuika takaskras taim, kuir yari

kum aipasuaia sip sa. Bara bah aba wal kuir yari kum paskaia

sipsma, bara baha numbika ba banhta sa.

Numba kum dibait takuia taim, , kulki sakan taim yuika suiras

taim, numbi ka wâla dibait munan ba nina “divisor”.

12 Divisores ka nani sa: 1, 2, 3, 4, 6 y 12.

Sampla:

d (10): 10 divisor ka nani ba an âni b asa.

d (10): 1, 2, 5, 10

Laki kaikaia divisor nani ba kaina danh taki nani.

1 ba an ai wina tara

ba wal divisores nani sa.

Sip sa lakikaikaia “divisor” ka nani ba, numba nani

sahwanka kum daukuia kaka: 1x10 an 2x5.

Page 12: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

8

Numba Nani/ 5 Grado

MINIMO COMUN MULTIPLO DE DOS NUMEROS

Dia lân takaiba:

Kaikaira takaia “m. c. m” ba dia sapa an tânka briaia nahki kulki sakaia ba.

Wan kupiakraukaia.

Nina ra smalkanka ba ra, múltiplos nani kulki saki wan bara sin

kainanra tât ka ba paski kulki sakan:

Iksirsaisi nani:

Kulki sakai “divisor” ka nani:

d (15): _____________________________________________________________

d (20): _____________________________________________________________

d (25): _____________________________________________________________

d (30): _____________________________________________________________

d (40): _____________________________________________________________

d (50): _____________________________________________________________

d (100): ____________________________________________________________

Page 13: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

9

Numba Nani/ 5 Grado

a. Kaisa kuir kum paskaia, tarjeta nani lilkika kuir yari baku paskana nani

ba wal, bara lain mangki kulkan taim, bîla kuawanka ba cm 4 brîsa,

bara yari ka ba cm 6 brî sa.

Samplika nani ba laki kaiki dauks

1. Tarjetka nani ba wal, nahki Kuir kum aipasui?

Bîla kuawanka bara yari ka ba saim lain mangki kulkanka

saim sat kaka kuir kum aipasuan kabia.

Sampla

2. Tarjeta klikan 1,2,3, kaka, plauia ba lain mangki kulki sakbia kaka, an

ra takbia?

Tarjeta 1,2,3, Bapan kaka, lain manki kulbia kaka an kat kulbia?

Tât ka na banhki danh dauks.

Page 14: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

10

Numba Nani/ 5 Grado

3. Kaisa kulki sakaia kuir nani un ka nani kulki sakaia.

múltiplos comunes sirpika nani ba nina mínimo común múltiplo

bara abreviar munan taim (m. c. m.) ulbisa.

Sampla

Kulki sakaia numba wal múltiploka nani ba, 8 an 6 baku.

m (8): 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 63, 72, 80, 88, 96, …

m (6): 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, 54, 60, 66, 72, …

m. c. m. (8 y 6): 24

Multiplos nani yumhpa sakuia taim numbi ka kau sirpi ba briaia sa 24.28 an

72 ba wina 24 ba sirpi sa.

Iksirsaisi.

Nina ra smalkan ba wal kupiamkrauki minimo común

múltiplo ka nani ba kulki sakaia. Bara sin wauhtai kam ra

kulki sakaia.

a) 6 y 9

b) 10 y 15

c) 4 y 5

d) 4 y 8

e) 7 y 8

f) 8y9

Multiplos yumhpa

sakan sa wal sut ba

ra, bara 24, 48 an 72

sa.

Kulki sakan numbi ka nani:

a) 18 b) 30 c) 20 d) 56 e) 8 f) 72

Page 15: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

11

Numba Nani/ 5 Grado

MAXIMO COMUN DIVISOR DE DOS NUMEROS

Kupia kraukan ka:

Nina ra madikan ka múltiplos nani kulki sakan, an sinska lâka lân

takan.

Bara numba kum mita numba wala ra dibait yuia suiras lâka

daukuia taim, baha numbika divisor ka makisa.

A. 6 an 8 multiplo comunka nani, prâki kaikaia

Azucena dauka ba, wal sut multiplo ka nani ulban, numba

nani wal kumi ba pliki sakan, baha nani numbi nani ba naha

nani sa:

6 Múltiplo ka nani: 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48, …

8 Múltiplo ka nani: 8, 16, 24, 32, 40, 48, 56, 64, …

Manuel, daukan ba. 8 multiplo ka nani tîla ba ra pliki sakan mi

bi 8 ba kau tara sa, 6 wal prakan taim, bara baha mita miltiplo

ka ba pas sâkan, baha wina 6 divisor yuia yabras nani plikan.

Bara kulki sakan taim 24 an 48 nani wal ba 6 wal dibait taki an yuika suiras

sa.

Sampla kum

Dia lân takaiba:

Kâkaira takaia M.C.D sins ka an lukan ka ba an sin kulki saki lân takaia.

Page 16: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

12

Numba Nani/ 5 Grado

Makuel lûkanka ba kau isti sa.

Man lûkan kam ra ya kau isti sa?_______________________________________

Sampla

Kulki sakaia 15 an 20 Divisor ka nani ba.

d (15): 1, 3, 5, 15

d (20): 1, 2, 4, 5, 10, 20

M. C. D. (15 y 20): 5

Divisor común nani numbika kau tara ba nina wiaisa, máximo

común divisor (M. C. D.)

Divisor wal brisuma taim, numbi k aba kau tarki ka ba (M.C.D.) sa 1an 5 wal

5 ba kau tara sa, bara baha ba (M.C.D) sa.

Iksirsaisi.

Wauhtaikam ra uls.

Numbi ka nani ba, ai maya wal ulban ba M.C.D. ka Kulki

sakaia.

8 an 12

24 an 35

12 an 36

15 an 30

25 an 35

30 an 40

Divisor wal kulki sakan sa wal

sut ba ra 1 an 5 sa.

Raitka:

a) 4 b) 1 c) 12 d) 15 e) 5 f) 10

Page 17: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

13

Numba Nani/ 5 Grado

BAIKI SAKAYA NUMBIKA 2, 3, 5 Y 10

Wan kupia kraukpi:

Numba kum wala wina baiki sakaya sip sa yuika apu kira.

a. Kaisa plikaya natka isti kum bara kaikaya numba sutki ba

numba sutki apia ba wina.

Numba sutki nani ba raun kum ra manks

¿Yawan dia kaikan?

Sut ba ai numbika unidad ba ra naha numbika bri sa: 0, 2, 4, 6 u 8.

Numba 2 ba an 0 ba numba sutki maki sa.

Numba aihwa kum sutki apia ba numba sutki apia maki sa. (impar)

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Dia lân takaiba:

Numba sutki nani ba kakaira takaya, numba sutki apia nani

bamna nahki baiki sakaya natka nani ba numba 2, 3, 5 y

10.

Page 18: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

14

Numba Nani/ 5 Grado

Exasais.

Numba sutki 20 uls 100 wina aipura ra.

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_____________________________________________________________

Numba sutki bar aun bila ra mankan taim , tila ra numba mani kau prakras

sa, naha nani na ai numbika las ba brihwi sa 1, 3, 5, 7 y 9, naha nani na

numba sutki apia maki sa.

Exasais.

Numba 20 ulbaya sutki apia nani ba100 wina ai taura.

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

Numba kum baiki sakaya 2 wal sip ba,numbika las ba 0, 2, 4, 6 y

8 ra takaski sa taim.

Turi trinsar tanta plikaika buk k ara pliks

DIVISIBILIDAD tanka ba.

Page 19: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

15

Numba Nani/ 5 Grado

Numba kum baiki sakaya sip ba porsaitka walak baiki sakuma taim numba

0 takaski taim.

Sampla,

yuika 0 takaskan tanka ba 20 va 2 wal baiki sakaya sip sa .

, Yuika 0 takaskan tanka ba 35 va 5 wal baiki sakaya sip sa.

Numba kum baiki sakaya sip api aba. Saitka wala bak sipsa paskaya baiki

sakan ka yuika ba 0.

Sampla,

20÷3=6, takaskisa 2 tanka ba 20 ba sip 3 wal baiki sakras sa.

, Takaski sa 2 tanka lika35 ba sip 11 wal baiki sakras sa.

b. Uls 5 baiki sakaika 10 wal . ¿Dia kaikram?

________________________________________________________________

c. ¿Numba 320 sip sa 10 wal baiki sakaya? Saki kaikras una kaks.

d. Uls 5 baiki sakaikawal 10 kuna1000 wina ai taura.

________________________________________________________________

________________________________________________________________

Numba aihwa kum ba 5 wal baiki sakaya sip sa numbika las

ba 0 apia 5 ra kauhwi sa kaka.

Page 20: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

16

Numba Nani/ 5 Grado

Exasais.

¿Ani numbika nani 5 wal baiki sakaya sip sa?

a. 68

b. 195

c. 320

d. 873

e. 1265

Numba kum ba baiki sakaya sip sa 5 an 10 wal, numbika las ba 0 y

5 ra takaski sa kaka.

e. Naha na banhkaya sma baiki sakaika an yuika takaski ba 3 wal

¿Dia kaikram?

Respuesta: b, c y e

Baikisakanka

Yuika

Baikisakanka

Yuika

Baikisakanka

Yuika

Page 21: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

17

Numba Nani/ 5 Grado

Kaisa wala na laki kaikaya

Naha yuika na praki kaikan taim wala wal sim sat sa baiki sakanka 3

wal.sampla, ,witin yuika takaski ba 2 sa.naha sim wal praki kaikan

taim sim sa.

Naha yuika na baiki sakanka 3 wal kumi sa pura prakanka

numbika mankan ka 3 wal.

Sampla.

Naha yuika , sip sa.

.

3 Baiki sakan ka kau lama ra ba19, sa 18. 19 – 18 = 1

Yuika ba 1.

Numba kum ba baiki sakaya sip sa 3 wal,Kulki kaikan taim

numbika las ba 3 takai sa kaka.

Page 22: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

18

Numba Nani/ 5 Grado

Exasais.

Yuika takaskan ba pliki saks baiki sakanka 3 naha numbika nani na wal.

a.214

b.325

c.208

d.4527

e.3002

Una Kakan ka.

a. 1 b. 1 c. 1 d. 0 e. 2

Page 23: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

19

Numba Nani/ 5 Grado

KAISA NUMBA NANI BA SLINBAYA FACTORES PRIMOS RA.

Wan kuipa kraukpi:

Numba kum wina saki ba numba satka wala nani wal ba nina

numba múltiplo makisa.

Numba kum numba wala ra baiki saki yuaya kum sim swiras ba

nina baha numbika babaikrika maki sa.

Exasais.

Naha numbika nani wal baiki sakaya sip ba pliki saks.

7: _________________________________________________

9: _________________________________________________

12: ________________________________________________

20: ________________________________________________

Naha numbika nani wal baiki sakaia sip ba pliki saks.

15: ________________________________________________

17: ________________________________________________

19: ________________________________________________

25: ________________________________________________

Objetivos:

Tanka ba kakaira takaya numba nani Aslika ba bamna pliki

sakaya eratostenes tanka nani ba wal.

Numba Aslika nani ba wal baiki sakaya

Page 24: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

20

Numba Nani/ 5 Grado

Numba aihwa kum baiki sakaya ba brisa(numba 1 bamna witin

un ai numbika sa kaka) nina ba número primo makisa

Numba aihwa kum baiki sakaya dukiara numba wal wina

kau bri sa kaka witin nina número compuesto.maki sa.

Numba 1 ba primo apia bamna compuesto sim apia kan divisor kumi

baman bri sa ( 1 baman).

Eratóstenes paskan ka.

Eratostenes cirenes wina

ba numba nani tanka

brabri ra kum kan Slilma

nani sim tadi mamunra

kum kan GRIG wina .

Tasba tarkika ba kulki

sakan,2200 mani bri sa.

Page 25: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

21

Numba Nani/ 5 Grado

Numba primo nani pliki sakaya natka nani 1 wina 100 kat.

1. ba mark munaya

2. Numba wala 2, ba numba primo kum sa, raun kum bila ra mankaya.

2 wal baiki saki numbika nani ba mark munaya.

3. Numbika wala 3 ba, numba primo sa, raun bila ra mankaya. 3 wal

baiki sakaya sip nani ba mark munaya kau munras sa kaka.

4. Numbika wala na mark mun ras sa witin ba 5 sa, an numba primo sa

bamna raun kum bila ra manks. 5 wal baiki saki nai ba mark muns

kau mark munras nani ba.

5. Wala numbika nani ba wal sim sat dauks numbika nani ba aiska mark

munan kabia kat.

Numba mark munan sut ba numba compuesto sa.

Numba raun bila ra mankan nani ba numba primo

sa,numba primo nani ba: 2, 3, 5, 7, 11, 13, …

Numba compuesto nani ba slinbaya sip sa numba wina kat kum ra

multiplicación numba primo ra.

Sapla.

24: 2 x 2 x 2 x 3 = 23 x 3

La expresión 23×3 nina makisa slinbaya factores primo ra.

Page 26: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

22

Numba Nani/ 5 Grado

Exasais.

Naha numbika nani na slinbaya factores primos ra. Wauhka

taya ra ,exasais ka ba ulbaya.

a) 6

b) 8

c) 12

d) 48

e) 50

f) 63

Exasais ka una kakan ka.

a. 2 x 3 b. 2 x 2 x 2 c. 2 x 2 x 3

d. 2 x 2 x 2 x 2 x 3 e. 2 x 5 x 5 f. 3 x 3 x 7

Page 27: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

23

Numba Nani/ 5 Grado

NUMBA WALA NANI AIKUKI KUMI BAIKI SAKAYA SIP BA SLINBI FAKTUR PRIMO

RA.

Pliki saks baiki sakan ka sim sat ka nani ba naha numbika wal na ra, 24 an

36, factor primo slinbitikanka yus muns

6. Baiki sakan ka sim sat nani ba : 2 x 2 x 3 = 12, baku un takaya” numba

kau tara sim sat baiki sakan ka kumi”(M. C. D.)numba wal ba baiki

sakan ka factor primo kumi ra bri numbika bri ba.

7. Pliki saks ” numba kau tara sim sat baiki sakan ka kumi”M. C. D.slinbi

tikanka factor primo yus muni.Wauhkam taya exasais ka nani ba uls.

a) 30 y 42

b) 18 y 42

c) 15 y 21

d) 48 y 28

e) 24 y 72

Una kakanka nani.

a. 6 b. 6 c. 3 d. 4 e. 24

Page 28: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

24

Numba Nani/ 5 Grado

NUMBA SIRPI NUMBA WALA NANI SIM BRI BA SLINBI FACTOR PRIMO WAL

Kaisa plikaya baiki sakanka numba wala nani sim bri ba kaikaya 10 an 12

wal ra.factor primo wal slinbi kira.

10 an 12 factor primo ka nani ba naha sa : 2, 2, 3 y 5, naha nani na baiki

sakanka ra sim numbika ai tilara bri sa. 22 x 3 x 5 = 60

Numba sirpi numba wala nani wal sim bri ba( m. c. m.)numba wal wina saki

ba sika factor primo witin nani sika numbika kumi pan ra bri sa.

Pliki saks Numba sirpi numba wala nani wal sim bri ba ( m. c. m.)Slinbi

tikanka factor primo yus munaya .exasais ka ba wauhkam taya ra uls.

a. 6 y 10

b. 12 y 35

c. 30 y 42

d. 15 y 30

e. 45 y 54

Una kakanka nani.

a. 30 b. 420 c. 210 d. 30 e. 270

Page 29: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

25

Numba Nani/ 5 Grado

Luki sakanka nani bila ra turi nani yuaya apia yakabaya

nani ba baiki sakaya dukiara aisi sa, ban sa kaka,

daukaya sa numa tara walanani sim bri ba pliki saki

daukaya sa,wala nani ba numba sirpi wala nani sim bri

yaba wal daukaya sa.

Sampla.

Tuktan 126 bara sa y smamalkra sim12 .witin nani ba asla takanka sirpi kau

ailal ba paskaya luki sa tila manki smasmalkra bamna kultuktan aikuki kumi.

¿aslika sirpi bani bara kul tuktan an barkabia sa?

El Trabil ka lukanka na aiwi sa baiki saki asla takanka sirpi bani ra tuktan

nani ba slinbi yabaya sa sim sat numbika asla takanka sirpi nani ba

paskaya,ban kaka numba tara wala nani simbriba la ka wal naku natka ra.

Una kakanka: Baiki sakanka bani ra kul tuktan 21 bara kaya sa.

M. C. D.: 6

Page 30: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

26

Numba Nani/ 5 Grado

Exasais:

Naha trbilka nani na wapni dauks, wauhkam taya ra.

1. Cristina ba yu 15 bani ai kuki ka wal prawi sa bamna yu

18 bani ai tahtika wal prawi sa.yua kum sa walsut wal

prawaya taki sa. ¿yu an bila ra wal prawi sa wal sut wal?

2. Wauhtaya 90 yuai sa an pincil 72 tuktan nani kau ailal tila ra. ¿tuktan

an ra yuaya kabia?

3. Utla plur ka kum ba riktangula sa yari k aba 308 cm bri sa bamna bila

tarkika ba 217 cm bri sa.plur ka bara azulejeu mankai sa 1 cm dukia

,witin nit sa azuleo kau nan man ba. ¿Azulejo bani un k aba an brisa?

4. Yua 25 li kati 2004 ba susdy kan. ¿baha katka ra mundi di ka nani ba

dia pecha ra kan?

Una kanka nani.

1) 90 Yua 2) 18 Tuktan 3) 7 cm 4) 3, 10, 17, 24, 31

Page 31: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

27

Numba Nani/ 5 Grado

Asla takanka 4: Kutbanka (Area)

Dia pit lân takaia ba:

Luki sakaia un kutbanki ka an kutban ka bîla nani ba ai raya ka pât

ka nani ba paski an kulki saki wabia.

Smalkanka ulbanka nani.

Madikanka 1:

Praki kaikaia upla mita paskan nani pûra taya nani.

Madikanka 2:

Kulki sakaia kuir an kuir yari nani kutban ka bîla (area cuadrados y

rectangulos)

Madikanka 3:

Kakaira takaia kutban ka bîla nani numbi ka nani aslika nani yus muni ba.

Smalkanka nani imhpaki waia ulbanka nani

Lân takanka kasak yamni tuktan nani ra paski an aipasui brîh waia kaka

naha buk ka na ra sins lâka kum kum mai mâdikaia sa:

Wark nani kumi bani ba daukaia sa.

Taim ka yabaia sins ka lâka kumi bani ra.

Yûla kahbaia wark nani yaban ba aitani dauki wabia.

Aisi kaikan ka nani, kuir ra paskan ba, almuka kum mita yûla kahbaia

sa.

Page 32: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

28

Numba Nani/ 5 Grado

Kutban ka bîla

Kaisa Pura taya nani ba praki kaikaia

Kutbanka bîla: Kutbanka kum bîla r aba. Sampla kum wibia kaka: Pins bîla

ra tasba an pit bâra ba bail kum wina wala kat.

1. Wauh taya kuir kira kum ra, paskanka nani na paski kalat dinks.

2. Lûkaiasma wauhtaika kuir ka nani bani 1CM kum brî sa.

3. Kulki sakaia kuir nani an kalat wal dinkram sa kaka, bara bakrik dinka

nani ba, bakrik wala nani wal praki kumi daukaiasma.

4. Kuir nani an kalat dinkra kaka numbia ba uls.

5. Klir munaia kuir nani kulkan taim bani ba kutbanka bîla sa. (área de

la figura).

Dia lân takaiba:

Kulki sakaia sins ka kum sakaia bara kuir nani bîla ba kulki sakaia.

Kuir nani (cuadrado, rectángulo, rombo, romboide y trapecio).

Page 33: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

29

Numba Nani/ 5 Grado

Sampla kum: Paskanka “A” pas ba 6cm2 brî sa, sikan ka ba kutbanka bîla

4cm2 Brî sa

6. Kutbanka bîla ba, mark munaia taim ulbisa numbika ba kuir ra lûki

ulbisa. Sampla kum: (centímetros cuadrados, metros

cuadrados, kilómetros cuadrados)

Wauhtaikam ra, lilki ka ba paskaia bara kulki sakaia bara wiaiasma ansa ba

kutbanka kau ailal bri sa sapa.

1. Wauhtaikam ra, Manister nani an Gream nani, pinska lilkika paski

bara lain kulkaika kum wal (Regla), 1cm kuir ka nani wal kuir tara ba

banhkaia.

Cm2 ba kutbanka bîla kum sa.

Cm2 ba Kuir kum sa mi bi 1cm sait ka walwal bara.

Dionicio Greham Nistora Manister

Manister Greham

Page 34: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

30

Numba Nani/ 5 Grado

Wauhtaikam ra wark daukaia.

2. Wauhtaya kam ra lilkika nani na pas, bara sin kutbanka lâka lain ka

nani kulkaiasma

1cm2 kuir ka an bîlara aipasuiaia sip sa?

Cm2 An brî sa pins ka bîla kutbanka kumi bani ba?

Yâ kau pins ka bîla tara brî sa? Kau an luan sa?

Page 35: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

31

Numba Nani/ 5 Grado

KUIR AIHWA AN KUIR YARI KUTBAN BÎLA SINSKA

1. Kuir ka nani ba paski an kulki sakaia.

Laki kaikaia kuir aihwa ba, ai baila 4 ba saim lain kulkanka brî sa, an sin kuir

ka nani ba ai prihni ra lain 3 taki sa an ai purara lain 3 sa, bara tak pracbia

kaka kuir sirpi 9 sa. Bara kumi bani ba 1cm2 sa.

Formuli ka ulbaiasma kuir kum kutban ka bîla kulki sakaia kaka.

Sampla: Kuir kum ai un ka nani ba 8 cm sa bara Kulki sakaia taim.

Kuir ka nani na kulki sakaia kutban ka bîla nani ba.

Lûki kaikaia

Paskanka nani na, wîna ba ûl kaia sa, sa

kuna lain ka kulkan ka ba sip sa numba kum

mankaia sa, sam taim numbika nani ba ûba

târa sa bara si api asa paskaia.

Kutban ka bîla nani Kulki sakaia kaka, pas ba wahwi sakanka kum

daukaia sa, sait kum ba wina sait wala wal.

Kuir Kutban ka kulki sakaia ba: un kum x un wala wal.

Naha Luki sakanka ba nina “Formula”

Kutbanka bîla = un x un

KB = 8cm x 8cm

KB = 64cm2

Page 36: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

32

Numba Nani/ 5 Grado

Kutbanka bîla (Area) = Yari(largo) x bîla tara (Ancho)

KB (A) = cm 10 x cm 9

KB (A) = 90 cm2

5. Kuir kum paskan kabia kaka ai un ka ba 15 cm ra lain kulkan ka wîsa.

6. Kuir kum paskan kabia kaka ai un ka ba 20 cm ra lain kulkan ka wîsa.

KAISA KULKI SAKAIA KUIR AIHUA AN KUIR YARI NANI AI KUTBAN KA BÎLARA

BA.

1. Kuir yari 4cm pit yari ka kum paskaia sa, kainam ra

mai madikaiba baku.

2. Cm 1 ra naha kuir ka na, Baiki sâki banhkaia sa.

3. Laki kaikaia kuir nani 12 aipasbia kuir yari tara bîla

ba ra. Bara baha kulki sakaia kaka 4x3 wal kulki

sakaia sa.

4. Formula ka ba ulbaia bara baha ba kuir yari kutbanka bîla sakaia yus

ka munaia dukia ra.

Kuir yari kum kutban ka bîla ba kulki sakaia kaka, sahwanka

kum dauki sa, bara kuir yari k aba an bîla tara ba wal.

Sampla: yari x bîla tara.

Sampla: “Kuir yari kum sa, cm 10 yari (largo) ka ra bri sa an cm 9 ba bîla

tara (Ancho) sa, bara kutbanka bîla ba (Area) kulki sakaiasma.

5. Laki kaikaia numbi ka nani ba plis ka wina sins munbia kaka kulki lûbia

taim pas baku takbia wisi.

Page 37: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

33

Numba Nani/ 5 Grado

6. Wauhtaya kum ra Kuir yari nani ba, paski kutbanka bîla(área)ba kulki

sakaia .

7. Wampla ba ra laki kaikaia dia dukia nani ba kuir an kuir yari nani talia

bri kaka cuadro paskan bara, lain kulki sakaia.

Baku sin sampla kum mai dauki suin sa.

Kuir talia nani Yari

(Largo)

Bîla

tara(Ancho)

Kuban bîla (ÁREA)

Windar 100 cm 90 cm 100cm x 90cm=

1. Kuir yari kum ba ra, cm 10 yari kulki sa

an bîla tara ba cm 7 sa.

2. Kuir yari wala bara bîla tara ba cm 8

kulki sa an yari ka ba cm 15 sa.

Page 38: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

34

Numba Nani/ 5 Grado

Naha nani warka mai suisuia na, Wauhtaikam ra lilkika nani na paski an kulki

sakaia.

Kaisa kulki sakaia.

1) Roldan ba âya insla sirpi kum brî sa bara lain mangki kulkan taim ba

bîla tara 100 cm sa, bara Wayar 800 cm wal pins warban.

Bara nailon wal prakaia luki kaka, baha nasla (cm) an wal sipsa inslika

ba banhta prakaia?

Page 39: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

35

Numba Nani/ 5 Grado

Diara târa nani pura taya sakuia taim km yus muni sa. Sampla: Tawan tara nani,

kantri nani an tasba baikanka tarkika nani ba.

Bara “km” ba ispayul bîla ra (kilometros Cuadrados) wisa.

Wauhtaikam ra dauks.

Kutbanka bîla (área) nani pliki saks

(1) Tasba piski kum sa bara yarka ba 8km sa bara bîla tara ba 5km sa.

(2) Tawan kum kuir lilkika kum brî sa bara lain mankan taim yarka ba 15km sa.

Kaisa kutban bîla aslika nani ba kakaira takaia

1. Lukaia kutban bîla aslika nani ba dubil ra brikaia sa, mi bi

kulki sakbia taim trip wal Sahwanka daukaia sa. Bara

bakat lika kuir ba bîla kulki kainan kabia.

(centímetros cuadrados)

(Metros cuadrados) Paskanka nani pîska tara nani kulki sakan

taim yus munisa. Sampla kum bal pulaika kum ba m2 ra lakaiasa.

(Kilómetros cuadrados) naha na yus munisa kantri bîla kulki

sakaia an diara kau tara nani ba.

2. Ulbi sinskam ra lân takaia longitud sinska lukanka ba.

Logitud ba dia sa?

R/ baha ba lain laih ra kulkikaia dukia sa.

Sampla kum Muskitia na kulki sakaia kaka baha yus munaia sa.

Equivalencias

metro 1 ba centímetros 100 brî sa

kilometro 1 ba metros 1,000 brî sa

metro 1 ba decímetros 10 brî sa

decímetro 1 ba centímetros 10 brî sa

Page 40: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

36

Numba Nani/ 5 Grado

3. Metro 1 ba centímetros cuadrados ra lakaia.

metro cuadrado kum ba 10,000 centímetros cuadrados brî sa.

4. Lakaia kilomentro 1 ba metro ra.

5. kilómetro kum ba, millón kum metros brî sa

Lûki sakaia, lakan sins ka ba (Convertir), ai natka ra lakaia kaka, aima wal

ai lain ka kulkanka ba sahwaia sa.

6. War ka nani kumi bani ba, wauhkataya ra ulbi, tân ka pliki kulki

sakaia.

a. (naha na wiaia sa: Lakan sins k aba (convertir) 5

kilómetros cuadrados ba metros cuadrados ra lakaia.

5wal Sahwanka kum daukaia sa.

Page 41: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

37

Numba Nani/ 5 Grado

b. (Naha na wiaia sa: Lakan sins ka ba (convertir) 7

metros cuadrados ba centímetros cuadrados ra lakaia.

Naha minit ra 7 wal sahwanka ka kum daukaia sa

7. Kulki sakaia lakan sinska nani na. (conversiones)

Page 42: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

38

Numba Nani/ 5 Grado

Tasba tara nani ba kulki sakaia kaka

“manzana” nani ba yus munisa, bara

manzana kum bara “vara” 100 sa.

Baku kaka 100x100=10000

Manzana 1 ba 10000 varas cuadradas sa.

LÂ RA APIA, LAIN MANGKI KULKAIKA (VARA, CUADRA,

MANZANA)

UNIDADES NO OFICIALES DEL ÀREA (VARA CUADRADA,

MANZANA)

Naha nani na tasba, tat, but duari nani lain ka kulkaika nani sa, wan

ninanra lân takan ba sin utla makaia tasba kulkaia sinska nani sa.

1. Wauhtaikan ra ulbi vara, cuadra an manzana sinska ulbi lân takaia.

2. Kuir aihwa an kuir yari nani kutban bîla nani “vara” ba kulki sakaia

kaka formula yus munaia kaka formuli ka ba naku sa: yari ka (largo) x

bîla tara (Ancho) wal ,

Kulki sakaia wauhtaikamra

1. Kuir yari kum ra, yari ka ra 8 varas brî sa, bara bîla tara ra 4 varas brî

sa.

2. Kuir kum ai un ka nani ba 12 varas sa

Kuir kum pura taia ba lain kulkuia taim, sait ka wakba vara 1 brî taim

baha nina ba “vara kuadrada” sa.

Kutbanka bîla kum baku yus ka yabi sa.

Page 43: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

39

Numba Nani/ 5 Grado

3. Naha nani wark kan a, wauhtaikam ra kulki sakaia dauk.

Kuir nani, paski madiks numbi ka nani wal mai mâkabi ba.

Kulki sakaia kutban bîla nani mai makabi ba.

Page 44: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

40

Numba Nani/ 5 Grado

Aslika 5: Numba nani piska ra baiki sakanka (Fracciones)

Dia pit lân takaia ba:

Numba nani piskara baiki sakanka ba, pain lân takbia bara ai iwanka

ra nani pat kum kum pain laki kaiki klîr daukbia dukya ra.

Smalkanka ulbanka nani

Madikanka 1:

Kakaira takisa numba nani piska ra baiki sakan nani. (fracciones)

Madikanka 2:

Kaisa kakaira takaia numba nani piskara baiki sakan aikuki kumi ra ba.

(fracciones equivalentes)

Madikanka 3:

Pura praki an dakbi sakaia numba piskara baikan nani (Sumemos y

restemos fracciones)

Smalkanka nani imhpaki waia ulbanka nani

Lân takanka kasak yamni tuktan nani ra paski an aipasui brîh waia kaka

naha buk ka na ra sins lâka kum kum mai mâdikaia sa:

Wark nani kumi bani ba daukaia sa.

Taim ka yabaia sins ka lâka kumi bani ra.

Yûla kahbaia wark nani yaban ba aitani dauki wabia.

Aisi kaikan ka nani, kuir ra paskan ba, almuka kum mita yûla kahbaia

sa.

Page 45: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

41

Numba Nani/ 5 Grado

Dia lân takaiba:

Desarrollan el concepto de fracciones como aplicación

necesaria del conjunto de números naturales.

Resuelven problemas que implican

Numba piska ra nani (FRACCIONES)

1. Kaisa lilka ra marikaia, kulki sakaika an baiki sakaika

Page 46: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

42

Numba Nani/ 5 Grado

2. Ulbaia numba nani baiki sat ka nani ba, kulki sakaia an baiki sakaika

ba kaiki.

Ai wîna wina baiki saki ba: (Propias)

Kulkanka ba kau sirpi sa baiki sakaika wal.

Page 47: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

43

Numba Nani/ 5 Grado

Pis ka ra numbika miks wina wala baiki saki ra pana pana

(Fracciones Mixtas A Impropias Y Viceversa)

1. Wauhtaya kam ra uls, Nahki numba piska ra miks wina wla ra baiki

saki praki ya ba ra lakaia.

Numba Aiska ba sahwanka ra kulki sa baiki sakaika numbi ka wal,

baha pura ra praki sa kulkaika numbika, baiki sakaaka numbi k aba

lika ban takaski sa paska ra baiki sakanka miks ba.

2. Wahutaikam ra ulbi lakaiasma numba piska ra miks wina wala ra

praki wal ra.

3. Ulbi sa natka nahki numba piska ra wala wina taki ba wina piskara

miks ra lakaia ba.

Baiki saki sa kulkikaika ba baiki sakaika wal.

Baiki sakan taim mumni ka wanki ba sika aiska ra takaskisa baha numbi ka

piska ra miks ba.

Kulki bara dakbi saki takaski ba yuika ba sika kulkaika sa.

Baiki sakaika numbika ba lika sim numbika klî ulbi sa.

Page 48: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

44

Numba Nani/ 5 Grado

4. Wauhtaikam ra ulbi, Lakaia numba piska ra wala wina taki ba wina

miks ra

NUMBA PISKA RA AI PITKA KAT NANI BA.

(FRACCIONES EQUIVALENTES)

Numba pis k ara ai pitka kat nani ba sika wam marikisa sin pitka numbi ka

nani, numba târa apia kaka numba sirpi yus muni wal.

Naha ra kaikaia sip sa yawan nani, sim numbika piska ra ulbi sa kuna

kulkaika an baiki sakaika wal wal yus muni wal (kau târa, kau târataki

wî saulbi auia bara), pas numbika aima wal pit ka sahwi sa kulkaika

an baiki sâkaika wal sut, ba wina walhwal pit ka sahwi sa, ba wina 8

pitka, kau ban ai taura sahwi waia sip sa.

1. Kaisa kulki sakaia numba piska ai pitka kat târa dauki auia bara.

Nahki numba piska ra ai pitka kat sakaia sa?

Page 49: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

45

Numba Nani/ 5 Grado

Târa ra kulkan kum ka ba

Târa ra kulkan wal ka ba

Târa ra kulkan yumhpika ba

2. Kulki sakaia piska ra numbika ai pitka ra sirpi ra kulkan nani

Piska ra numbi ka ba sirpi dauki sa baiki saki kulkaika bara baiki

sakaika klî sim ai numbi ka ra.

Sampla, naha ra

baiki sakan sa wal ra

dia baikaia sip ba

kat.

Wisa pika ra numbi kum ba sip sirpi daukras baiki sakaika sin

numbika brî taim, baku sin wisa witin sika dia pit ka sirpi kulki

ba kulkan sa.

Yawan piska ra numbika kum ba kau sirpi want kakâ, baiki

sakaia sa kulkaika an baiki sakaika sim numbika ra âni kat

sip kulkras takbia kat. Naha daukisma na sika sirpi dauki ba.

Nawas wina yawan nani piska ra numbika ba kau sirpi ulbi

waia sa.

Baiki sakma kaka kulkaika

an baiki sakaika numbika

ra kau baikaika târa ra, isti

kira ni sirpi daukaia sip sa.

Page 50: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

46

Numba Nani/ 5 Grado

3. Yus munaia piskara numbika târa dauki.

4. Sim pit ka piska ra numbika uls naha nani lahma:

PISKA RA NUMBI KA NANI PURA RA PRAKAIA BAIKI SAKAIKA SIN NUMBI

KA BRÎ NANI WAL.

(FRACCIONES CON IGUAL DENOMINADOR)

1. Kulki sakaia wauhtaikam ra naha pât ka nani na.

Klî ulbi sa numba piska ra pura ra prakaia apia kaka dakbi sakaia sim baiki

sakaika brî numbi ka nani lahma lâka ba.

Page 51: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

47

Numba Nani/ 5 Grado

Man pura prakaia apia kakâ dakbi sakaia piska ra numbika nani sim baiki

sakaika numbika brih lahma man praki asika kulkaiasma, apia kaka dakbi

sakaiasma kulkaika numbika nani bara baiki saikaika numbika ba lika klî

ulbaiasma.

2. Kulki saki

klîr muni saks naha pura ra prakaika numba sirpi nani wal.

3. Klîr sakaia purara praki piska ra numbi ka nani kuna dia kau sirpi saki

ulbaia pitka kat. (Sampla)

Page 52: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

48

Numba Nani/ 5 Grado

PURA PRAKISA PISKA RA NUMBI KA NANI SIN BAIKI SAKAIKA BRÎH NANI WAL

(Suma de Fracciones Con Igual Denominador)

1. Kaisa naha numbika ulbanka na klî ulbi, kan klir sakan nara piskara

numbika na wala wal praki sakiba wina miks dauki ba klîr pali sa.

2. Wan sins k ara brîkaia, sakram ra las takaski ba sika dia kau sirpi bara

ulbikaia sa.

Page 53: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

49

Numba Nani/ 5 Grado

3. Kulki sakaia baiki sakanka îsi ka ra laki, baikanka miks baku ulbi suiaia

sa.

Baiki sakan ka sinska, saim baiki sakaika wal Pura prakanka

daukaia

(SUMA DE FRACCIONES CON IGUAL DENOMINADOR)

Pura prakanka dauki, baiki sakanka miks wal Kulki sakaia.

Baiki sakan sins ka ra pura prakaia.

Baiki sakan ka miks sins ka ra, Kulki sakaihma taim, numba

nani baiki sakras nani ba siat ra kulki sakaia sa, bara numba

nani baiki sakaia nani ba sait ra.

Page 54: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

50

Numba Nani/ 5 Grado

BAIKI SAKAN KA NANI SINS KA RA, SAIM BAIKI SAKAIKA WAL DAKBI SAKAIA

(RESTA DE FRACCIONES CON IGUAL DENOMINADOR)

1. Kaisa tâs ka na wina pât ka nani na ulbaia an nahki kulki sâki nani ba

ulbaia.

2. Wauhtaikam ra ulbisakaya baiki sakanka sins ka ra, dakbi sakan nani

ba Kulki Sakaia

Dakbi sakaia ba, Baiki sakanka sinska ra, dakbaika numbika saim

kaka, dakbaika nani ba ulbaia sa.

Page 55: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

51

Numba Nani/ 5 Grado

3. Kulki sakaia, dakbi sakanka sinska wal, baiki sakan ka nani ba.

(Sampla)

Page 56: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

52

Numba Nani/ 5 Grado

Page 57: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado
Page 58: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado

Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de

Educación Básica

Impreso y publicado por la Secretaría de Educación

en el marco de la emergencia nacional COVID-19

Tegucigalpa, M.D.C., Honduras, C.A.

2020

Page 59: El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de ......El Cuaderno de Trabajo 1, Matemáticas de Quinto grado de Educación Básica, es propiedad de la Secretaría de Estado