ESPAZOS NATURAISLIC Canón do Sil

Inclúe a ribeira do Canón do Sil, desde Os Peares ata Portabrosmos (Sober) e A Pena (Parada de Sil), e o canón do Cabe, desde Canaval ata a unión co Sil, O maior interese desta zona reside na espectaculidade das paisaxes do canón do Sil, de grande valor xeolóxico, ecolóxico e cultural.A paisaxe deste espazo está moi influída pola man do ser humano: cultivo de vides en socalcos desde tempos moi antigos e construción de encoros que modificaron totalmente a fisonomía do val dos ríos.

Vista desde o miradoiro de Santiorxo (Sober)

SITUACIÓN: No tramo baixo do Cabe e do Sil, antes da súa desembocadura no río Miño. Comarcas de Terra de Lemos (Lugo), Ourense e Terra de Caldelas (Ourense). Localidades de referencia: Sober, Parada de Sil, Os Peares e San Estevo de Ribas de Sil.

SUPERFICIE: 5.914 ha

CONCELLOS: Parada do Sil, Nogueira de Ramuín (Ourense) e Sober e Pantón (Lugo)

VALORES NATURAIS: Paisaxes, xeoloxía, flora, fauna, cultura...

PROTECCIÓNLugar de importancia comunitaria (LIC) 21 de setembro de 2006.Zona especial de conservación (ZEC) 31 de marzo de 2014.

XEOLOXÍAO espazo ocupa as ladeiras dos canóns dos ríos escavadas nunha superficie aplanada e moi erosionada.A formación desde canón tivo a súa orixe a finais da Era Terciaria e comezos da Cuaternaria cando a chaira erosionada ergueuse verticalmente obirgando aos ríos e excavar canóns aproveitando as fracturas que racharon o terreo.

Canón do Sil desde o monte Meda

Paredes do Canón do Sil en Nogueira (Sober)

As ladeiras son abruptas con caídas verticais que acadan ás veces 500 m de desnivel.

O Cotarro (Sober)

Algúns cumes destacados dentro do espazo protexido son: Pena Pombeira (703 m), Monte Nogueira (535 m), Cotarro dos Boedos (734 m), pola marxe dereita; e As Trapas (654 m), O Cudicán (683 m), Pena Cerrada (806 m) e O Torgal (838 m).A serra mási achega ao canón é o Monte Meda.

Penaveada (Pantón)

Canón do Sil co monte Meda ao fondo

Rochas graníticas

As rochas máis comúns son os granitos, os xistos, as lousas, as cuarcitas...

2

1

3

13

12116

5

10

98

77

4

LUGO1-Pena Pombeira2-Os Chancís, 3-A Cividade, 4-Boqueiriños, 5-Santiorxo 6-As Cadeiras.OURENSE7-Santo Estevo8-As Gándaras9-Cabezoás10-Monte Meda11-O Castro12-As Torgás13-Trigoás-O Cerro

MIRADOIROS NO CANÓN DO SIL

Pena Pombeira (Pantón)

Vistas desde Pena Pombeira (Pantón)

Miradoiro da Cruz, Pena Pombeira (Pantón)

Canón do Sil. Os Chancís (Sober)

Miradoiro en Santo Estevo (Nogueira de Ramuín)

Encoro de Santo Estevo e embarcadoiro (Nogueira de Ramuín)

Encoro de Santo Estevo (Nogueira de Ramuín)

Canón do Sil desde Boqueiriño ou Cotarro 2 (Sober)

Canón do Sil desde A Cividade ou Cotarro 1 (Sober)

Canón do Sil desde A Cividade (Sober)

Canón do Sil desde Boqueiriño ou Cotarro 2 (Sober)

Canón do Sil desde Boqueiriño ou Cotarro 2 (Sober)

Canón do Sil desde As Gándaras (Parada de Sil)

Canón do Sil desde As Gándaras (Parada de Sil)

Canón do Sil desde As Gándaras (Parada de Sil)

Canón do Sil desde o miradoiro de Cabezoás (Parada de Sil)

Canón do Sil desde Cabezoás (Parada de Sil)

Canón do Sil desde o monte Meda (Parada de Sil). No primeiro plano Vilouxe (Nogueira de Ramuín).

Canón do Sil desde o monte Meda (Parada de Sil). No primeiro plano Vilouxe (Nogueira de Ramuín).

Canón do Sil desde O Castro (Parada de de Sil)

Canón do Sil desde Santiorxo (Sober)

Canón do Sil desde As Cadeiras (Sober)

Canón do Sil desde As Cadeiras (Sober)

Canón do Sil desde As Torgás (Parada de de Sil). Coñecido tamén como “Balcóns dos Mouros” ou “Balcóns de Madrí”. En fronte o santuario da Virxe das Cadeiras (Sober). O miradoiro está situado no treito máis estreito dos canón do Sil a 400 m de altura

Canón do Sil desde As Torgás (Parada de Sil)

Canón do Sil desde As Trigoás (O Cerro, Parada de Sil)

Canón do Sil desde o barco

Canón do Sil desde o barco

Canón do Sil desde o barco

Canón do Sil desde o barco

Canón do Sil desde o barco

Canón do Sil no remate do espazo protexido. Á dereita a desembocadura do rego do batán.

Néboa no Canón

CLIMAVariable de atlántico subhúmido nas partes máis sombrizas e mediterráneo-húmido nas abas orientadas ao sol. Hai unha gran amplitude térmica. As precipitacións son escasas e concentradas no inverno.

O Sil en Santo Estevo

REDE FLUVIALO río principal e eixo do espazo é o Sil e o principal afluente o Cabe. Numerosos regos caen ao canón desde as beiras: rego de Camilo pola marxe dereita; regos de Bidual, San Miguel, Ponticela, Langueiro, Furado, O Regueiro, A Portela, Gaviá, Batán pola marxe esqueda.

Son ríos de curtos percorridos e fortes desniveis que acusan moito a estiaxe.

RÍO SILNace na Cordilleira Cantábrica (Asturias) e entra en Galiza pola depresión de Valdeorras e xúntase co Miño nos Peares. Desde a confluencia co Lor en Augasmestas atravesa un canón en rochas graníticas e xistos de 65 km de lonxitude que en algunhas zonas acada os 500 m de altura. No curso do Sil neste espazo recibe ao Cabe e numerosos regos. Hai dous encoros, o de San Pedro (1959) e o de San Estebo (1955).

O Sil nos Peares

Canón do Sil no comezo do encoro de Santo Estevo

RÍO CABENace no Incio, na aldea de Fontes. Percorre terreos dos concellos de O Incio, A Pobra do Brollón e Monforte de Lemos e encáixase nun canón rochoso antes de desembocar no Sil. Neste espazo recibe os regos de Ferreira e Portolamelas pola dereita, e o Barranco de Portizó pola esquerda.

O Cabe en Canabal, no comezo do espazo protexido

Río Cabe en Areas

Río Cabe na Barca

Confluencia do Cabe co Sil

Fervenza no rego de Aúde, un afluente do Cabe. Budián (Pantón)

REGO DO REGUEIROTen un curto percorrido polo concello de Pantón e forma unhas pequenas fervenzas preto da súa desembodaura no Sil, en Pombeiro

REGO DE CAMILONace en Arxemil e xúntase co Sil en Xábrega. Ten un curto percorrido no que se conservan varios muíños e unha fervenza (Xábrega).

Xábrega

Rego de Camilo

REGO DA PONTICELANace nos montes de Loureiro e xúntase co Sil na Reigada (Nogueira de Ramuín). Está encorado pouco antes da súa desembocadura e forma varias fervenzas.

Fervenza nas proximidades de Entrambosríos

REGO DO BATÁNNace na Carpaceira e xúntase co Sil na Sapeira (Parada de Sil).

TIPOS DE HÁBITATS DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEE-Ríos dos pisos basal a montano con vexetación de Ranunculion fluitantis e de Callitricho-Batrachion-Ríos de ribeiras lamacentas con vexetación de Chenopodion rubri p.p. e de Bidention p.p.-Queirogais secos europeos-Matogueiras arborescentes de Laurus nobilis-Zonas subestépicas de gramíneas e anuais do Thero-Brachypodietea-Prados con molinias sobre substratos calcáreos, turbosos ou arxilo-limosos (Molinion caeruleae)-Megaforbios eutrofos hidrófilos das orlas de chaira e dos pisos montano a alpino-Prados pobres de sega de baixa altitude (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis)-Desprendementos mediterráneos occidentais e termófilos-Encostas rochosas silíceas con vexetación casmofítica-Rochedos silíceos con vexetación pioneira do Sedo-Scleranthion ou do Sedo albi-Veronicion dillenii-Covas non explotadas polo turismo-Bosques de encostas, desprendementos ou barrancos do Tilio-Acerion-Bosques aluviais de Alnus glutinosa e Fraxinus excelsior (Alno-Padion, Alnion incanae, Salicion albae)-Carballeiras galaico-portugueses con Quercus robur e Quercus pyrenaica-Soutos-Bosques galería de Salix alba e Populus alba-Sobreirais-Aciñeirais

detalle de sobreira

FLORANas beiras do Sil atópanse especies atlánticas e mediterráneas mesturadas que se distribúen en función da orientación das abas. As aciñeiras (Quercus ilex), as sobreiras (Quercus suber), os érbedos (Arbutus unedo) e os rebolos (Quercus Pyrenaica) atópanse pendurados das rochas aproveitando as fisuras das mesmas nas abas máis secas e orientadas ao sur. Nos lugares de menor pendente e máis sombrizos hai extensas reboleiras (Quercus robur e Q. Pyrenaica) e soutos (Castanea sativa).

Mestura de especies atlánticas (caducifolias) e mediterráneas.

Vexetación autóctona e repoboación de piñeiros

Aciñeiras e sobreiras, dúas especies arbóreas tipicamente mediterráneas que se asentan nas paredes máis secas.

Vexetación mediterránea e cultivos da vide na beira exposta ao sol

Fraga atlántica na umbría

Fraga atlántica na umbría

Bosque na contorna do mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil, orientada ao norte.

Sil

Nas marxes dos ríos hai ameneiros (Alnus glutinosa), freixos (Fraxinus angustifolia) , abelairas (Corulus avellana), bidueiros (Betula pubescens)...

Cabe

Liques (Cladonia sp.)

Destaca a presenza de uz branca (Erica arborea), piornos (Genista falcata e G. florida polygaliphylla), narcisos (Narcissus bulbocodium e Narcissus triandrus), xilbarbeira (Ruscus aculeatus), onfalodes (Omphalodes nitida), brións (Sphagnum spp.), liques (Cladonia subgenus Cladina).

Onfalodes

Liques (Cladonia arbuscula)

Fungo costra azul (Pulcherricium caeruleum) e lique (Usnea florida)

ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEENarcissus triandrus

ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEEGalemys pyrenaicusLutra lutraBarbastella barbastellusMyotis emarginatusMyotis myotisRhinolophus ferrumequinum

FAUNAMAMÍFEROSMorcegos (Barbastella barbastellus, Eptesicus serotinus, Myotis daubentonii, Myotis emarginata, Myotis myotis, Myotis nattereri, Pipistrellus pipistrellus, Pipistrellus pygmaeus , Plecotus austriacus, Rhinolophus ferrumequinum, Rhinolophus hipposideros,Tadarida teniotis), lobo (Canis lupus), gato bravo (Felis silvestris), furapresas (Galemys pyrenaicus), algaria (Genetta genetta), lontra (Lutra lutra), armiño (Mustela erminea), furón (Mustela putorius)...

Morcego

O falcón (Falco peregrinus) caza nos espazos abertos e descansa e aniña nos cantís.

azor (Accipiter gentilis)gabián (Accipiter nisus)aguia real (Aquila chrysaetos) aguia albela (Circaetus gallicus) aguia caudal (Hieraaetus pennatus) aguia peixeira (Pandion haliaetus) miñato abelleiro (Pernis apivorus)miñato común (Buteo buteo) miñato queimado (Milvus migrans) tartaraña cincenta (Circus pygargus) falcón peregrino (Falco peregrinus) falcón pequeno (Falco subbuteo) lagarteiro peneireiro (Falco tinnunculus) bufo pequeno (Asio otus) moucho (Athene noctua) moucho de orellas (Otus scops) avelaiona (Strix aluco) curuxa (Tyto alba) ...

... ferreiriño subeliño (Aegithalos caudatus) laverca (Alauda arvensis) pica das árbores (Anthus trivialis) xirrio común (Apus apus) avenoiteira (Caprimulgus europaeus) gabeador común (Certhia brachydactyla) reiseñor da auga (Cettia cetti) cuco papudo (Clamator glandarius) corvo viaraz (Corvus corone) gralla cereixeira (Corvus monedula) cuco (Cuculus canorus) anduriña do cu branco (Delichon urbica) peto real (Dendrocopos major) escribenta riscada (Emberiza cia) escribenta liñaceira (Emberiza cirlus) paporrubio (Erithacus rubecula) pega marza (Garrulus glandarius) fulepa amarela (Hippolais polyglotta) anduriña dáurica (Hirundo daurica) anduriña común (Hirundo rustica) picanzo vermello (Lanius collurio) picanzo real meridional (Lanius meridionalis) cotovía pequena (Lullula arborea)reiseñor común (Luscinia megarhynchos) merlo rubio (Monticola saxatilis) merlo azul (Monticola solitarius) lavandeira branca (Motacilla alba)...

Gabeador común

...lavandeira real (Motacilla cinerea) ouriolo (Oriolus oriolus) ferreiriño común (Parus ater) ferreiro bacachís (Parus caeruleus) ferreiriño cristado (Parus cristatus) ferreiro abelleiro (Parus major) rabirrubio tizón (Phoenicurus ochruros) picafollas ibérico (Phylloscopus ibericus) pega rabilonga (Pica pica) peto verdeal (Picus viridis) azulenta común (Prunella modularis) anduriña dos penedos (Ptyonoprogne rupestris) choia biquivermella (Pyrrhocorax pyrrhocorax) paporrubio real (Pyrrhula pyrrhula) estreliña riscada (Regulus ignicapilla) anduriña das barreiras (Riparia riparia) chasco (Saxicola torquata) piquelo azul (Sitta europaea) papuxa das amorias (Sylvia atricapilla) papuxa apardazada (Sylvia borin) papuxa común (Sylvia communis) papuxa cabecinegra (Sylvia melanocephala) papuxa montesa (Sylvia undata) carriza (Troglodytes troglodytes) merlo (Turdus merula) tordo común (Turdus philomelos) tordo charlo (Turdus viscivorus) bubela (Upupa epops) Choia

Rula (Streptopelia turtur). Visitante estival.

pomba brava (Columba livia) pomba zura (Columba oenas) pombo torcaz (Columba palumbus) rula turca (Streptopelia decaocto) rula (Streptopelia turtur) paspallás (Coturnix coturnix) perdiz (Alectoris rufa)

corvo mariño grande (Phalacrocorax carbo)lavanco (Anas platyrhynchos) garza real (Ardea cinerea) galiña do río (Gallinula chloropus) merlo rieiro (Cinclus cinclus) martiño peixeiro (Alcedo atthis)

Corvo mariño grande. Inverna en abundancia nos encoros.

ESPECIES DO ANEXO I DA DIRECTIVA 92/43/CEEAquila chrysaetosCircaetus gallicusHieraaetus pennatusPandion haliaetusPernis apivorusMilvus migransCircus pygargus Falco peregrinusLanius collurioLullula arboreaSylvia undataAlcedo atthis

picapeixes (Alcedo atthis)

O lagarto arnao (Lacerta lepida)

ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEELacerta schreiberi

RÉPTILESescancer común (Anguis fragilis) esgonzo común (Chalcides striatus) cobra lagarteira meridional (Coronella girondica) lagarto arnal (Lacerta lepida) lagarto das silveiras (Lacerta schreiberi) cobra viperina (Natrix maura) cobra de colar (Natrix natrix) lagarta dos penedos (Podarcis hispanica) lagarta rabuda (Psammodromus algirus) serpe riscada (Rhinechis scalaris)

ANFIBIOSsapiño comadrón (Alytes obstetricans) sapo corriqueiro (Bufo calamita) saramaganta (Chioglossa lusitanica) píntega (Salamandra salamandra)sapiño pinto (Discoglossus galganoi) pintafontes común (Lissotriton boscai) ra patilonga (Rana iberica) ra verde (Rana perezi) pintafontes verde (Triturus marmoratus)

ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEEChioglossa lusitanicaDiscoglossus galganoi

sapiño pinto

sapo corriqueiro

PEIXEStroita (Salmo trutta fario)escalo (Squalius carolitertii) picón ou espiñento (Gasterosteus aculeatus) Chondrostoma arcasii Chondrostoma duriense ...

ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEEChondrostoma polylepisRutilus arcasii

escalo

INVERTEBRADOSescaravello de cornos longos (Cerambyx cerdo) bolboreta (Euphydryas aurinia)lesma manchada (Geomalacus maculosus) samesuga (Hirudo medicinalis) bacaloura (Lucanus cervus) cabalos do demo (Macromia splendens, Oxygastra curtisii, Gomphus graslinii)

ESPECIES DO ANEXO II DA DIRECTIVA 92/43/CEECerambyx cerdoEuphydryas auriniaGeomalacus maculosusGomphus grasliniiLucanus cervusMacromia splendensOxygastra curtisii

Euphydryas aurinia

USOS/APROVEITAMENTOAgrícola, forestal, lecer, enerxía hidroeléctrica: encoros de San Estevo (1955) e San Pedro (1959).

Barcos turísticos navegando polo Sil.

Presa e encoro de San Estevo

Presa e encoro de San Pedro

En toda a zona cultívanse vides en socalcos que se acollen á Denominación de orixe Ribeira Sacra.

Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil (Parada de Sil)

HISTORIA-PATRIMONIO CULTURALA zona estivo poboada desde tempos moi antigos e conserva vestixios de distintas épocas. Este espazo está incluído nunha zona máis ampla coñecida como Ribeira Sacra.

O nome de Ribeira Sacra probablemente ven da Idade Media, e nun principio pensouse que a denominación procedía do latín Rivoira Sacrata, e que podería ter a súa orixe na grande cantidade de mosteiros e templos que se construíran nos canóns e escarpadas abas típicas da comarca -neste espazo: Santo Estebo e Santa Cristina de Ribas de Sil (Ourense), mosteiro de Pombeiro e igrexas de Canaval e Lobios, Pinol e Proendos (Lugo). Tamén se dí que pode significar “Carballeira Sacra”

Igrexa do antigo mosteiro de San Vicenzo de Pombeiro (Pantón)

Muíños no rego de Camilo

PROBLEMAS-Especies invasoras, encoros, incendios forestais...

Pombeiro

PUNTOS DE INTERESEPANTÓN:-Mosteiro de San Vicenzo de Pombeiro-Miradoiros: A Cruz (Pena Pombeira)

Santuario da Virxe das Cadeiras

SOBER:-Miradoiros: Os Chancís, A Cividade, Boqueiriños, Santiorxo e As Cadeiras, Monte Meda.-Santuario da Virxe das Cadeiras (Pinol)-Muíños e fervenza de Xábrega-Ermida da Barca

Paredes do Canón en Sober

Miradoiro das Torgás

PARADA DO SIL: -Miradoiros: Balcóns dos Mouros ou As Torgás, Cabezoás, O Castro e Gándaras.-Foxo do lobo de Parada de Sil-Mosteiro de Santa Cristina de Ribas de Sil-Castiñeiro de Trambosríos (Chandrexa)

Foxo do lobo nas Torgás

Sequeiros en Santo Estevo

NOGUEIRA DE RAMUÍN: -Miradoiros de Santo Estevo-Mosteiro de Santo Estevo-Fervenzas do rego da Ponticela-Embarcadoiro do catamarán-Sequeiros

Mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil

Montaxe e fotos: Adela Leiro, Mon DaportaDecembro 2016