SumarioPresentación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

PersoeirosVicente Vázquez Queipo . . . . . . . . . . . . 2

O LemaEnvellecer ben . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

OpiniónOs Maiores, tesouro que coidar . . . . . . . 4

ArteRetábulos: inicio e evolución . . . . . . . . . .6

ActividadesFesta de convivencia cos nosos maiores 8Cantigas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10Campamento 2001en Cangas de Morrazo . . . . . . . . . . . . . 11Vacacións Convivencia en Portugal . . . 12Frei Xosé Gómez, o noso bispofai a Visita Pastoral . . . . . . . . . . . . . . . 13Viaxes de nós . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15No Ano 2002 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15

SaúdeO Viño e a Saúde . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Experiencias¡Qué perdure a inxenuidade! . . . . . . . . 17

Tradición OralA Reiriz o nome vénlle de... . . . . . . . . . 18

A nosa historiaCantares de Reis . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

A nosa culturaA cultura da castaña . . . . . . . . . . . . . . 20

Agricultura e medio ambienteImportancia dos coidadosdos cascos das vacas . . . . . . . . . . . . . 22

Cartas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23

Boletín de suscripción . . . . . . . . . . . . . . . . .23

Edita:Fundación O Noso LarSan Román de Lousada27620 SAMOS – LugoTel.- Fax : 982 187004

Director: Miguel Gómez Vázquez

Consello de redación:Saladina Diéguez VillaravizJulio Fernández DovalManuel VarelaAmparo Páramo VázquezMiguel Gómez Vázquez

Colaboradores:Jaime Delgado GómezAntoine PasseratAdela Arias ConejoOscar LópezMiguel SampedroJosé Luis GarzaXulio Pérez PereirasAlba M. Alvarez VergaraConcepción RodríguezFdez.Manuel Otero

Depósito Legal:LU-229-01

ISSN:En trámite

Maqueta e Imprime:GRAFIC-LUGO, S.L.

1O Noso Lar

presentación

Cando se fala do mundo rural, con frecuencia escoitamos dicir que esta−mos ante unha sociedade envellecida. Detrás desta afirmación hai unha seriede connotacións negativas: non temos futuro, non hai nada que facer, nonqueda máis remedio que aguantar, é unha pobreza, isto acábase...

Debemos aceptar que a realidade é complexa, pero non podemos deixarde recoñecer que no trasfondo destas expresións e outras parecidas, hai unhacarga de negatividade máis subxectiva que obxectiva. Isto fai que sexa moidifícil descubrir que certamente tamén existe moita riqueza.

A Fundación O Noso Lar, desde a súa vocación de servicio á xente danosa terra, e polo tanto ó mundo rural, aposta pola riqueza da vida dos nososmaiores. Esta opción arriscada e decidida vese reforzada pola riqueza culturale paisaxística das nosas poboacións, e polos valores humanos e cristiáns quefan doada e esperanzada a vida nas nosas comunidades parroquiais.

Os contidos deste segundo número do Boletín O Noso Lar, axudaranos atomar conciencia desta preciada riqueza, non sempre valorada. Deixemos quea nosa capacidade de asombro se achegue sen complexos á realidade sobrea que se levanta a nosa historia. Non só a pasada senón tamén a futura.Persoeiros ilustres como Vázquez Queipo enriquecen esa historia. Como o fantamén as sinxelas e humildes obras de arte da nosa terra samonense. Senesquece−las múltiples marabillas coas que a nai natureza nos obsequia. A cul−tura popular axúdanos a descubri−las nosas raíces etnográficas.

Desafiamos, pois, ós que, afirmando que vivimos nunha sociedade enve−llecida, só ven como saída desaparecer do mapa. Os argumentos deste des−afío non son as palabras, senón a riqueza que constatamos e os valores dasnosas xentes, que fan posible a realización de actividades que fomentan a boaconvivencia interxeracional. Delas infórmase nestas páxinas.

Nesta apaixonante tarefa, a fe e o Evanxeo axúdannos a supera−las difi−cultades, sentíndonos unidos e fortalecidos na solidariedade. Vémonos comoIgrexa peregrina animados tamén pola forza do Espírito do Señor Resucitado.

No trasfondo de todo este quefacer e desta pedagoxía da Fundación,está o desexo de axudar ós nosos maiores a envellecer ben, de axudar a queo amor deles e a eles sexa un estˇmulo poderoso para vivir moito e felizmen-te. Está tamén a pretensión de que os mÛis novos mim˚mo-lo tesouro dosnosos maiores. E sintÛmo-lo orgullo do moito que nos legaron e amosemoscanto deles aprendemos.

2O Noso Lar

en resumen

persoeiros• •

Percorrendo o tramo do Camiño Francésque pasa polo noso concello, atopamos a moipoucos quilómetros da vila de Samos, en direc-ción ó Cebreiro, a “Casa Fuerte de Lusío”. Comoindica o seu nome, esta casa foi, e segue sendo,a pesar do seu estado, unha nobre mansión axeito de fortaleza situada nun altiño da parroquiade San Cristobo do Real.

Simplemente botando unha ollada a esteedificio podemos comprobar de onde lle vén onome de “Casa Fuerte”, xa non só pola súa situa-ción, senón tamén pola cerca amurallada, o torre-ón de estructura rectangular e a pedra heráldica.

Pero seguramente do que non nos decata-mos ó ollar a casa é que aquí naceu un ilustrematemático e físico chamado Vicente VázquezQueipo.

Vázquez Queipo naceu o 17 de febreiro de1804, chegando moi lonxe na súa carreira profe-sional. Quizais a obra máis importante, que defeito é coñecida universalmente, son as TÛboasde Logaritmos Vulgares, premiada na ExposiciónUniversal de París de 1867.

Foi deputado a Cortes e senador do Reinoen varias lexislaturas, ocupando cargos de sub-secretario de Gobernación e director xeral deUltramar, maxistrado honorario do SupremoTribunal de Guerra e Mariña, conselleiro deInstrucción Pública, individuo de número dasReais Academias de Historia e de Ciencia ecorrespondente do Instituto de Francia e doutrasinstitucións estranxeiras.

Sen dúbida, non debemos esquencer queademais das xoias arquitectónicas e naturais,Samos tamén nos deu, e seguirá dando, persoei-ros tan ilustres como Vázquez Queipo.

Alba M. �lvarez Vergara

Vicente Vázquez Queipo,ilustre científico e político

OBRAS DO AUTOR

ï Memorias sobre lareforma del sistemamonetario de la islade Cuba. (1844)

ï Informe fiscal so-bre el fomento dela poblaciðn blan-ca de la isla laCuba y aboliciðngradual de laesclavitud; obs-tÛculos que aella se oponeny reformas quedeben hacerseen todos los ramos de su legis-laciðn y administraciðn. (1844)

ï Proyecto de ley sobre la uniformidad y reformadel sistema m˚trico y monetario de Espaša.(1847)

ï Essai sur les sist˙mes m˚triques et monetairesdes Ûnciens peuples depuis les premiers tempshistoriques jusqíÚ la fin du kalifat díOrient. (1859)

ï La cuestiðn del oro. (1861)

ï La crisis monetaria espešola (1866)

ï La cuÛdrupe alianza monetaria (1867)

ï Contestaciðn a la carta de un cubano (1847)

ï Colecciðn de varios artˇculos en defensa delinforme fiscal. (1848)

ï Discursos acad˚micos

ï Aritm˚tica Superior Mercantil (1887)

ï Tablas de Logaritmos Vulgares de los n­merosdesde 1 hasta 20.000 y de las lˇneas trigonom˚-tricas (1961)

O Lema• •

3O Noso Lar

Envellecerben

Segundo a Biblia, os cabelos brancos sonunha coroa gloriosa e unha boa recompensa. Nolibro de Daniel, o señor de tódolos imperios apa-rece como un ancián de branca cabeleira, puracomo a lá. E no Apocalipse o séquito do año vic-torioso está formado por vintecatro anciáns concoroas de ouro na cabeza.

Por outro lado, é verdade que na Biblia haiun temor á decadencia da vida que acaba e quese gasta como a roupa. Por iso, nun salmo sepide con certa angustia: “Non me rexeites navellez, non me abandones cando me faltan as for-zas”.

Envellecer é o destino da vida e non pode-mos evitalo.

Envellecer ben é unha bendición que tenmáis posibilidades de florecer no camiño dosexperimentados.

O neno non é máis que unha fráxil esperan-za; o xove só é unha promesa florecente; o adul-to, un intento constante de afirmación cheo deindecisións, acertos, fracasos... Ningún delesalcanza a plenitude de vida que logra o ancián.

O vello é a gran riqueza innegable que resu-me tódalas demais: é xa esperanza fecundada, épromesa feita realidade. O ancián é rico remansoonde desembocan as correntes da vida coa súaforza e o seu misterio. Ante el deberiamos que-darnos como discípulos ante o mestre.

No ancián as palabras non teñen tantaimportancia como as ideas. Non importa que assúas palabras sexan poucas cando a súa historiaé densa e a súa alma é grande. Quizais el nonintenta ensinar, pero ó seu lado, se admiramos,xa damos un importante paso para aprender.

Nun mundo de inseguridades, hai que pedirós vellos que nos axuden a crer con firmeza. Máis

que ensinarnos a facer algo, que nos ensinen aentregarnos con paixón ó que fagamos. Que nosfagan amar a vida.

Antes de chegar a vello, o ser humano pro-ponse levar a cabo a súa propia tarefa. Chegadaa ancianidade, ten que converterse a persoa nunser adicado ós demais.

O amor é un dos estímulos máis poderosospara a conservación dunha vida prolongada efeliz. A inclinación a mostrarse preocupadospolos demais fai fermosa a vida. Se temos esainclinación máis cedo, quedaremos mellor fortale-cidos para os anos posteriores.

Persoas entendidas en cuestións relixiosasaseguran que o alivio que produce a fe é peque-no nas persoas que a descoidaron. A vida é máisfermosa para os que teñen na fe un auxiliar cons-tante. Quen ten fe en Deus seguramente ten fenos demais e nun mesmo.

Manuel Varela

enresumen

Opinión

Os Maiorestesouro que coidar

Queridos nenos, medianos e maiores, res-pectables autoridades: aceptei con agrado aencomenda de pregoeiro desta Festa deConvivencia cos nosos maiores e, como pregoei-ro, tería que comezar anunciando que se ía cele-brar esta festa, pero a estas horas a festa xacomezou cun saúdo de benvida, con algunhasactuacións musicais e co Banquete da Eucaristía,no que se nos convida ó Viño Novo da cordialida-de e da fraternidade e no que a Palabra feita Panreforza os vencellos de veciñanza e desdebuxaas fronteiras das diferencias; porque é o Pan queo Pai pón sobre a mesa para ser compartido portódolos seus fillos. Non podo negar que sinto unha fonda ledicia porpoder participar nun acto de homenaxe ós nososmaiores, porque sinto especial veneración portodos eles.

Desde esa veneración e desde ese cariño,quero felicitar cordialmente á Fundación “O NosoLar” e a cantos colaboran para que este actosexa posible.

É habitual que nos refiramos a aqueles quexa cumpriron máis anos ca os que xa non somosnovos co apelativo de “Os nosos maiores”. Eutamén o fago, pero, por máis voltas que lle dou,paréceme que ese dito, aínda que expresa agari-mo, non é de todo correcto. Creo que os maioresnon sodes nosos; senón que os máis novossomos vosos. Cada un é o que é gracias ós quecomezaron a ser antes, porque todos somos her-deiros dos que nos van precedendo. Os máisnovos somos o que somos gracias ós máis vellos,ós nosos devanceiros. Dos que nos precedenrecibimos a vida, a herdanza xenética, cultural,educacional e ás veces tamén a económica.Osmáis novos somos dos máis vellos e non á inver-sa. Pertencémosvos por pleno dereito. A vosapegada e a vosa imaxe está impresa en nós.

A cousa tenvos o seu que lle digan, porquese vós, os maiores, fosedes nosos, poderiamossentirnos tentados a utilizarvos como se utilizanas cousas que son dun, ou a quedarmos moisatisfeitos coas cousiñas que vos ofrecésemos

para contentarvos; pero, senós somos vosos, tedesdereito non só ás cousas quevos poidamos dar, ou ásaccións que poidamos reali-zar para tervos contentos,senón a nós mesmos en todoo noso ser, aínda recoñecen-do que ningunha persoa téndereitos absolutos sobreoutra persoa.

Quero dicir con isto quehomenaxes coma este sonactos de xustiza, modos emedios de expresar o desexoe o deber de correspondercomo merecedes a canto devós temos previamente reci-bido.

Xosé Manuel Carballo

Opinión• •

5O Noso Lar

Como di o lema desta festa: os maiores sodes untesouro, e os tesouros sempre tiveron e teñen unvalor inconmensurable que depende, máis ca dasúa taxación no mercado, do valor afectivo querepresentan.

As razóns polas que os maiores sodes untesouro están moi ben expostas no Boletín nº 1 darevista “O Noso Lar” e a ela me remito. Só querorecordar que ostesouros cóidan-se, mímanse,séntese fachen-da por telos eamósanse conmoito xeito aquen saiba apre-cialos. Así debe-rá ser tamén cosmaiores: mima-los, sentir oorgullo do moitoque nos legarone amosar cantodeles aprende-mos.

Pero tamén deberei advertir a algún maiorque non sexa que crea tanto isto do tesouro queacabe facéndose un rallante e requirindo máisatencións das que realmente necesita. Quetamén coñezo eu a algúns que se cren con derei-tos absolutos sobre o resto da familia, de manei-ra que chegan a inventar enfermidades ou trucosque non deixan vivir ós que os rodean e, paramáis, ata son desagradecidos.Por seren os tesouros algo de gran valor, SanPaulo compara a fe en Xesucristo cun tesouro, eneste campo, como crego e como cristián, queroagradecervos que nos transmitisedes a fe que

vós tamén recibistes e pídovos que coa madure-za que van dando os anos sigades sendo educa-dores na nosa fe e en auténticos valores humanosa semellanza daquel vello Simeón do que nos falao Evanxeo e daquela velliña, Ana, que falaba atodos do Nenos Xesús cando o presentaron notemplo. Ela foi a primeira catequista. Sédeovosoutros tamén.Permitídeme que as últimas palabras non sexanda miña colleita, senón tomadas dun libro daBiblia, o Eclesiástico, que nos apunta como temosque coidar o tesouro dos nosos maiores:

O que honra a seu pai, expía os seus pecados.O que respecta a súaa nai acugula tesouros.O que honra a seu pai aledarase nos seus fillos.O que respecta a súa nai terá longa vida.O que teme ó Señor honra a seus pais e s írve-os como a señores.

Pois señores sodestodos, non polo seño-río de títulos nobilia-rios herdados, senónpolo señorío quenace da nobreza docorazón.

Graciñas poraturarme.

Extracto do pregón da XIFesta-convivencia cos nosos

maiores (Samos, 19 deagosto do 2001)

6O Noso Lar

en resumen

arte

Retábulos:inicio e evolución

Cando entramos nunha igrexa non poucasveces quedamos impresionados polos grandes efermosos retábulos que enmarcan unha serie devaliosas imaxes. Pero quizais ignoramos que nosprimeiros mil anos non existían. Dar a coñecercómo se chegou a eles despois dunha longa evariada evolución, é o que intentarei facer aquípara quen interese saber isto.

Sobre os primeiros pasos que logo darán péós futuros retábulos, infórmanos Righetti na súaHistoria de la Liturgia. E di que xa a finais doséculo IX comezouse a permitir a colocaciónsobre a mesa do altar dunhas urnas con reliquiasde santos (fig. 1). Daquí xurdiu, quizais poloremate do século XI, tamén segundo Righetti, oque logo evolucionaría para converterse enpequenos cadros esculpidos ou pintados, xeral-mente sobre madeira.

A pesar de que estes inicios dos retábulos nonestean aínda ben estudiados, si podemos esta-blecer xa unha liñas seguras sobre a orixe delese a súa evolución. Ós menos iniciados nestestemas seguramente lles interesará que nos dete-ñamos nas seis etapas que comprende a evolu-ción dos retábulos.

Primeira etapa. É moi probable que xano século XII se fose impoñendo a moda de colo-car un díptico sobre o altar, a imitación daquelescélebres dípticos consulares romanos (fig. 2).

Estaban compostos de dúas follas de marfín uni-das por uns gonzos que permitían a súa aperturae o seu peche. Dentro destas follas ían esculpi-das escenas relativas ó cónsul a quen estaba adi-cado. Agora, nos dípticos cristiáns colocadossobre o altar, van representadas as efixies doSeñor, da Virxe ou do santo a quen se lle adicabaa igrexa.

O díptico poñíase aberto sobre o altar durantea celebración eucarística e retirábase ó finalizar.Realzábase desta maneira o altar e facíase pre-sente ó titular da igrexa. Aumentábase así o fervordos fieis na celebración dos sagrados misterios.

Segunda etapa. Introducida a moda, osartistas encargáronse de ir enriquecéndoa, e dodíptico (dúas follas) pasouse a un tríptico (tresfollas). Ten o tríptico un corpo central ó que seengade por cada lado, mediante gonzos, unhafolla coa metade da súa anchura. Deste mododuplícase o espacio para unha maior escenogra-fía. Rematada a función, pregábanse as dúasfollas laterais sobre o corpo central e retirábasede enriba do altar.

É moi probable que a imaxinación dos artistasfose aumentando os tamaños e os temas relixio-sos. Quizais certos trípticos, polo seu gran tama-ño, esixisen ser colocados no muro, e non noaltar.

¡Xurdiu así o primeiro retábulo propiamente tal! Ó principio, aínda estes, seguirían sendo reti-

rados, debidamente pregados, cando finalizaba acerimonia relixiosa. Pronto, igualmente pregados,foron deixándose alí pendurados no muro. Nestescasos impúxose a necesidade de decorar taménas follas laterais por ambas partes. Así, o tríptico,aínda que pregado, seguía decorando aquelespacio e era obxecto de admiración.

Terceira etapa. Ó tríptico séguelle o políptico(moitas follas), sempre fixo no muro, tralo altar.Nas súas follas, ou partes despregadas, desen-

Figura 1.- Fermosa caixa de reliquias alto-medieval do Museo de Brescia

Jaime Delgado Gómez

arte• •

7O Noso Lar

volvíase unha ampla e benprogramada temática. E ó serpregado, deixaba tamén ávista un fermoso tema relixio-so.

O máis célebre coñecido é“A Adoración do Año Místico”da igrexa de San Bavón deGante (Bélxica). Foi pintadopolos xeniais irmáns VanEyck, que o remataron en1432 e que representa a obracume da pintura flamenca.

Cuarta etapa. Agoratemos retábulos pintados,que veñen sendo uns polípti-cos fixos e sempre desprega-dos. Inícianse na metade do século XIV e prolón-ganse por todo o século seguinte. Deles quedanvarios exemplares valiosos en España.

Quinta etapa. En pleno Renacemento (sécu-lo XVI), as escenas pintadas nos retábulos empe-zan a ser esculturadas. Os máis grandes esculto-res dese tempo, incluídos algúns galegos, deixá-ronnos extraordinarios exemplares.

Sexta etapa. O último paso, e como unharesposta ó protestantismo, que negaba o culto áVirxe e ós santos, aparece unha imaxinería moivariada. E agora as imaxes están en fornelos.

A etapa dos Retábulos PétreosNesta longa evolución con esas seis etapas,

interponse un especialsistema de retábulo:uns pequenos retábu-los pétreos. Pero a súaescasa aceptación nonposibilitou que queda-sen abundantes exem-plares. Polos coñeci-dos, dedúcese que xaforon iniciados no sécu-lo XIII e continuaron nosdous séculos seguin-tes, variando o estilo.

En Galicia temos tresinteresantes exempla-res. Un deles consérva-

se no que foi o gran mosteirode San Estevo de Ribas de Sil(Ourense). Outro está en SanMartín de Mondoñedo, pri-meira sé episcopal daDiócese mindoniense.

O terceiro, pertencente ánosa Diócese, está na céle-bre igrexa de San Salvadorde Vilar de Donas (Palas deRei), (fig. 3). Deste escribeFrancisco Vázquez Saco:“...curiosa peza de pedra conbaixorrelevo, que tanto polassúas ornamentacións comopolas escenas que a deco-ran, adáptase ós primeirosretábulos que, colocados no

fondo da mesa do altar, substitúen ós dípticos etrípticos primitivos”.

Aparecen representadas dúas escenas a cadalado. E no medio, un cáliz na parte inferior e unoco na superior. Na parte dereita está a escenada Piedade e, ó seu redor, Xoán, Xosé deArimatea e dúas piadosas mulleres. Como fondoaparece a cruz coa escada do descendemento.

A outra escena representa un altar sobre o queaparece Cristo Resucitado e a cruz cos instru-mentos da Paixón. Un sacerdote está alzando aSagrada Hostia, mentres un monago sostén uncirio aceso.

Hai neste retábulo un movemento e unhasexpresións dos rostros que o permiten clasificarcomo renacentista.

Díptico consular bizantino (século VI)Museo da Catedral de Oviedo

Pétreo retábulo de San Salvador de Vilar de Donas.

• •

8O Noso Lar

en resumenactividades

Festa de Convivenciacos maiores

A xente xa conta desde hai tempo coaFundación “O Noso Lar” para moitas cousas, perounha das actividades máis atractivas é a Festa deconvivencia cos maiores. Esta celébrase no con-cello de Samos desde 1991 o terceiro domingode agosto. Este ano foi o 19 dese mes e cele-brouse na carballeira do Castro de Lourido.

Un ano máis, a Fundación “O Noso Lar” quixohomenaxear a tódolos maiores do concello cunhafesta e adicarlle o día.

Co lema Tesouro que hai que coidar quíxoseaxudar a todos a caer na conta de que o tesouroque representa a xente maior hai que coidalo,para que chegue ós novos e que os maiores seestimen e se queiran máis a si mesmos.

O día da festa foi un día moi bonito, pero nonmenos foi toda a preparación que se fixo conmoito tempo de antelación. É moita a xente(pequenos, mozos e non tan mozos) que se pre-

ocupa e quere que ese día tódolos participantesse encontren ben e disfruten da convivencia e doencontro cos veciños.

Conseguir que todo estea a punto e organiza-do leva consigo a colaboración de moitas perso-as, cada unha desde o que pode e sabe.

Durante o mes de xullo un grupo de xente xun-tábase polas tardes para facer os recordos dafesta, que logo serían repartidos, xunto coas invi-tacións, por tódalas casas. Algo moi sinxelo perofeito con moito cariño e ilusión. Queremos agra-decerlle a unha boa colaboradora e mestra nes-tas tarefas, Violeta Bernardo, a paciencia coa queensinou a facer o detalliño, e o tempo que adicoudesinteresadamente, motivando a todos a facelocon moito gusto.

Ó ir visitando casa por casa, todo o concellofoi un ano máis unha experiencia moi positiva,agradecemos a todos a acollida coa que recibena invitación e o interese que todos manifestan

pola festa.As “cousiñas” que se

expoñen e venden o día dafesta, fanse en talleres demanualidades cos peque-nos durante o verán. Dágusto ver estes pequenosxa mentalizados e facendoas cousas con cariño paraos nosos maiores. Elessaben que moito máis nonpoden facer, e querencolaborar e así poder reca-dar algo para cubrir gas-tos.

As rosquillas que esedía ofrecen no campo osmozos ós que van chegan-do, tamén están feitas pen-

actividades• •

9O Noso Lar

sando en que todos esteamos a gusto e ninguénse sinta estraño. Isto é tarefa dunhas cantasmulleres de distintos pobos.

Como en anos pasados, unha trintena dehomes, mulleres e nenos traballaron conxunta-mente os días anteriores á festa acondicionandoa carballeira para que tódolos asistentes tivesenun lugar onde poder sentar a comer.

Hai que lembrarse dos mozos e mozas queeste ano se acercaron a Castro de Lourido, o díaantes e o propio día da festa, cunhas condiciónsatmosféricas pouco favorables, co fin de quetodos estivesen ben atendidos e se sentisen máiscómodos.

Montar as mesas e preparar o campo, ¡cantassuores! os que da mañá á noite andan picando ecravando estacas, puntas... ¡Colocar sillas e ban-cos, limpalos, recoller por se chove! Estes ratos

tamén se pasan ben e nunca faltan os contos echistes cos que disfrutar e rir.

A canción coa que os mozos queren homena-xear ós maiores (e que estes últimos anos quedabastante deslucida por non podela cantar ben,debido á choiva) é outro detalle que se fai congusto, aínda que ás veces é daquela maneira.

Servir comida para tanta xente non sempre éfácil, pero aí están os mozos todos ilusionados depoder axudar e colaborar no bo desenvolvemen-to da festa.

Todo esforzo, traballo e tempo empregado enfacilitar a vida ós demais, nestes casos, ós nososmaiores, é pouco, xa que eles fixeron moito por

nós: todo o que temos esomos é gracias a eles.

Agradecemos, pois, atódolos maiores, esta oportuni-dade que cada ano nos dande poder expresarlles o nosocariño e admiración.Animamos a que isto continúecada vez con máis forza.Graciñas a tódolos que o fanposible.

Miguel SampedroAdela Arias

Nº DE PARTICIPANTES: 2.800 personasMAIORES DE 60 ANOS: 1.000 personasDATA: 19 de agosto de 2001LUGAR: Castro de LouridoGASTOS: 2.604.900 ptas.INGRESOS: - Xunta de Galicia . . . . . . . . .1.675.000 ptas.- Concello de Samos . . . . . . .350.000 ptas.- Rifas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .450.000 ptas.

Ficha Técnica

10O Noso Lar

en resumen

actividades

COMPAÑEIRO QUE ME ESCOITAS

Tesouro se escribe con t de traballo,de tempo, de terra, tenrura, tesón…Os vellos son soias que temos ó ladoson nosos seus anos: regalo de amor

COMPAÑEIRO QUE ME ESCOITASSE TES PAI, E NAI, E AVONAS TÚAS MANS TES UN TESOURONON O PERDAS, COIDAOINAS TÚAS MANS TES UN TESOURONON O PERDAS, COIDAOI

Tesouro se escribe con e de esperanza,con s de sal, con o de ocasión…Vivindo cos vellos a noite é máis crara,a vida se alegra e ten mais sabor.

COMPAÑEIRO QUE ME ESCOITAS…

Tesouro se escribe con u de unidade,de útil, de unánime, único, unión…Unidos os vellos se abren camiños,unánime andar unha soa voz.

COMPAÑEIRO QUE ME ESCOITAS…

Tesouro se escribe con r de rezo,de rocha, de reto, de ruta e razón…O reto hoxe é o noso, e a ruta é aberta,a vida dos vellos os cimentos son.

COMPAÑEIRO QUE ME ESCOITAS…

Con o de tesouro se escribe as obras,as ondas da vida, do tempo, asopcións…Máis hoxe queremos facer con vos festa,é o noso tesouro adicar a ovación.

COMPAÑEIRO QUE ME ESCOITAS…

COMPARTIR

Din que a vida é camiñoe Deus chamou a camiñarse damos xuntos os pasosa vida nova virá.

COMPARTIRÉ TE-LO CORAZÓN ABERTO,COMPARTIR, FACER DA TERRA O NOSO LAR

Din que a riqueza da vidacos anos pasa e se vai.Nós cremos que os vellosson tesouro que coidar.

COMPARTIR…

Din que a esperanza da vidaé todo o que fai medrar.Mais a esperanza é a escoita,a caridade e a entrega.

COMPARTIR…

Din que o futuro é incerto,que o mundo non cambiará,mais dez anos compartindodinnos que a fe o fará.

COMPARTIR…

Cantigas adicadas os nosos maiores, compostase interpretadas polos mozos e mozas.

Festa maiores 2001

Festa maiores 2000

actividades •

11O Noso Lar

Campamento 2001en Cangas de Morrazo

Un ano máis ten lugar o campamento enCangas de Morrazo, e unha vez máis participa-mos con ledicia nesta actividade que a FundaciónO Noso Lar e a asociación Mundaveiga vénrealizando con rapaces e rapazas do concello deSamos, acollendo tamén, por algunha circunstan-cia especial, algún doutro concello.

Os obxectivos que nos propuxemos, entreoutros, son:

- Pasalo ben e colaborar para que todos nosatopemos contentos.

- Coñecernos a nós mesmos, ós outros, a natu-reza, a Deus e celebralo con ledicia.

- Promover a integración no noso medioambiente a través de diversos xogos e activida-des.

- Disfrutar e gozar na praia.- Fomentar habilidades e a creatividade de

cada un.Para lograr estes obxectivos realizamos diver-

sas actividades.Saladina Villaravid

Testemuño dunha participanteÓs nove anos, dúas amigas animámonos a ir

uns días á praia en compañía de xente que noncoñeciamos. Pero o primeiro día xa fixemos ami-zades con case toda a xente do campamento.

Os campamentos son algo especial para nós,xa que imos á praia e incluso algúns aprendemosa nadar; sabemos prescindir de cousas como atelevisión, a ducha con auga quente... Todos xun-tos coñecémonos, compartimos todo o que temose axudámonos mutuamente. Tamén hai quen seenamora no campamento.

Tódolos monitores e rapaces dividímonos engrupos: cociña, fregado (o grupo que menos nosgusta a todos), limpeza do campamento, prepa-ración de xogos para a noite e grupo de apoio(que bota unha man a calquera outro que o nece-site).

Algunhas tardes aprendemos a facer pulseiras,chaveiros, pintamos camisetas... e uns aprende-mos dos outros.

Hai un día no que recibimos a visita dos paisque se poden desprazar; é un día no que com-partimos con eles a nosa felicidade.

Cando toca volver ás nosas casas, estamosmoi contentos por ver a toda a familia, pero taméntristes ó non poder seguir a experiencia algúnsdías máis, por facérsenos poucos.

Eu levo oito anos indo ó campamento e cadaano veño máis feliz.

Susana López Pérez

Nº DE PARTICIPANTES: 41IDADES: entre 9 e 17 anosDATAS: 11-21 xulloLUGAR: Cangas de MorrazoGASTOS: 517.000 ptas.INGRESOS: - Aportación particip. . . . . .292.000 ptas.- Consellería de Familia .225.000 ptas.

Ficha Técnica

sección 3• •

12O Noso Lar

en resumenactividades

VacaciónsConvivencia en Portugal

A viaxe a Portugal tiña como finalidade que ungrupo de persoas de idades diferentes pasaramosuns días de vacacións e de convivencia, nun paísirmán para coñece-las súas xentes, os seus pobose cidades de interese histórico, cultural, artístico,turístico,...; coñecer, probar e disfrutar das súaspraias, da súa cociña, das súas diversións. ¡Andarmoito, durmir pouco e pasalo ben...!

Saímos de Sarria o día 25 de xullo pola tardepara volta-lo 3 de agosto pola noite, nun autocarconducido por Luís, que en todo momento foi unmáis do grupo.

Lugares visitadosVViiaannaa ddoo CCaasstteelloo, percorrido polas súas rúas. OOppoorrttoo:: Praza doConcello, Igrexa dos Clérigos, Catedral, a Ribeira, Estación de SanBento, Bolsa, Museo dos Coches, Palacio de Cristal, Bodegas enVila Nova de Gaia, Cruceiro polo río Douro. CCooiimmbbrraa::Universidade, Museo de Santa Cruz, Arco de Almedina. NNaazzaarréé, asúa praia. ÓÓbbiiddooss, paseo polas súas rúas e murallas. SSiinnttrraa,Palacio da Pena. EEssttoorriill, autódromo. CCaassccaaiiss, percorrido polassúas rúas. LLiissbbooaa:: Castelo de San Jorge, Praza do Comercio, RúaAugusta, Praza do Rossio e da Figueira, o Chiado, Torre de Belén,Mosteiro dos Jerónimos, Oceanário, Alcántara, Xardín Botánico.SSeettúúbbaall, Xardín e rúas. SSeessiimmbbrraa, a súa praia. AAllccoobbaaççaa,Mosteiro de Santa María. BBaattaahhllaa, Mosteiro de Santa María daVitoría. TToommaarr, Convento do Cristo. FFááttiimmaa, oración comunitaria eprocesión no Santuario. CCoonníímmbbrriiggaa, o seu xacemento romano.FFiigguueeiirraa ddaa FFoozz, percorrido polas súas rúas e a súa praia.AAvveeiirroo, coas súas atractivas canles. BBrraaggaa, Santuario do BonXesús do Monte. PPoonnttee ddee LLiimmaa.. VVaalleennççaa ddoo MMiinnhhoo, a forta-leza.

¿Que contar?

Aínda que estabamos de vacacións, pateamose percorremos as empinadas rúas e escalinatas,sen protestar polos rodeos.

Os que levaron as súas mascotas, (moto, por-quiño,..) entre o cambio de hora, a tormenta quenos tivo ás escuras e a proximidade do autódromode Estoril, non puideron durmir xa que as tiveronque vixiar toda a noite.

Tamén tiveron traballo o cámara, o reporteiro eos encargados das nominacións.

En Alcántara, quedamos abraiados cando che-gamos para cear. ¡Os nosos fracs e traxes de galana maleta e nós de calquera maneira!

Facer agasallos á conta das nosas pertenzasparece doado, pero fai falla moita imaxinación eaínda máis maña.

Que valorar?• A convivencia nestes días, e a riqueza que aporta a

diferencia de idade.• A unión que reinou en todo momento entre os mem-

bros do grupo.• A adaptación ás distintas situacións (residencias,

comida de campo, tempos de espera,...).• O saber comparti-las nosas cousas cos demais.• O enriquecemento cultural e persoal. • O agradecemento mutuo, xa que cada un puxo da

súa parte todo o posible para levar á cabo estaviaxe.

Nas nosas Oracións e Celebracións demos gra-cias a Deus por permitirnos facer esta viaxe deirmandade, pedímoslle que protexera ó grupo etamén ós nosos familiares e amigos. Recordamosa nosa amiga Pilar e a outra compañeira que nonpuido face-la viaxe.

Felicitamos a �Fundación O Noso Lar� polo laborque está realizando, e a D. Miguel dámoslle as gra-cias, non soamente por esta viaxe, senón taménpor facernos sentir amigos do Noso Lar.GRACIÑAS.

Amparo Páramo

Nº DE PARTICIPANTES: 22IDADES: entre 12 e 60 anosGASTOS: 1.162.000 ptas.INGRESOS: - Aportación particip. . . . . .870.000 ptas.- Consellería de Familia .292.000 ptas.

Ficha Técnica

actividades• •

13O Noso Lar

Frei Xosé Gómezo noso bispo, fai a Visita Pastoral

Xa pasou o mes de novembro e chegou esemes tan fermoso e esperado por todos, que é oNadal.

E co mes de novembro, temos aínda no recor-do a visita do noso Bispo, Frei Xosé. El, comoPastor da Diócese, e polo tanto de cada unha dasparroquias, veu nun ambiente de cercanía e con-fianza, para animarnos a seguir vivindo a fe e osvalores do Evanxeo de Xesuscristo.

Foron cinco fins de semana intensas, cunhapreparación tanto espiritual como física de cadaun de nós e de cada igrexa; unha participacióngozosa nas celebracións. En definitiva, todo paraunha celebración festiva da vida e da fe.

Comezou a Visita Pastoral o sábado día 3 denovembro, cunha reunión cos mozos e mozasque se ían confirmar. Alí o Sr. Bispo faloulles daimportancia da confirmación, como un momentode auténtica reflexión que ten que marca-la vidadunha persoa. Fixo unha chamada á coherencia,á autenticidade como persoas no vivir de cadadía, a ser verdadeiras testemuñas de Cristo, a loi-tar pola xustiza. En definitiva, a axudar a vivir atantas persoas que choran no noso mundo, a serportadores da esperanza, na nosa familia, nonoso pobo e na nosa sociedade. O mesmo quelles diría posteriormente ós mozos e mozas, que

se confirmaron en Lóuzara e cos cales se reuniríao sábado día 17 pola tarde.

Xa no domingo día 4, fixo a visita a Lier eTeivilide. O fin de semana seguinte (10-11 denovembro) a San Martiño, Loureiro e Lousada e aSuñide e Romelle. O 17 e 18, a Montán, Pascais,Freixo e Samos. O 24 e o 25, a Santalla, SanCristobo, Gundriz e San Xoán de Lóuzara. E o últi-mo fin de semana (1-2 de decembro), a Zoo,Estraxiz , Castroncán e San Mamede.

En cadansúa parroquia, foi animando a cadacomunidade cristiá a vivi-la fe, nun trato persona-lizado a cada unha delas, tendo en conta a situa-ción específica e as características propias dasmesmas.

A idea central das celebracións nas distintasparroquias foi o aspecto comunitario da fe.Axudándonos a descubrir e invitando a revalori-za-la vida comunitaria na familia e na parroquia;unha vivencia comunitaria que se expresa ou ali-menta nos valores que foi desgranando nas distin-tas igrexas:

- A esperanza. Unha esperanza froito da fena resurrección de Cristo, esperanza que nosleva a descubrir que a mensaxe de Xesucristosegue a ter valor, sentido e actualidade na nosasociedade. Unha esperanza que se vai afianzan-do no noso vivir de cada día, que nos estimula avivir con ledicia.

- A humildade. A humildade é froito do estilode vida de Xesús, un face-las cousas dende asinxeleza e ó servicio, no amor ós demáis.

- Chamada a santidade. Todos e cada unde nós, como cristiáns que somos, estamos cha-mados a vivir un estilo de vida que se asemellecada vez máis ó de Xesús, o santo por excelen-cia.

- Testemuñas de Cristo. Ser testemuñasde Cristo na vida diaria, nunha sociedade ondeos valores cristiáns non están de moda.

sección 3• •

14O Noso Lar

en resumen

actividades

- A unidade. O mandato de Xesús é claro“sede un, coma eu e o meu Pai somos un, paraque o mundo véndovos, crea”. Dende esta invi-tación que se nos fai á unidade, temos que serconstructores da paz e da unión, tanto familiar,parroquial, como social.

- O seguimento de Cristo. Toda a vida doscristiáns é un proceso de seguimento de Cristo.Todos formamos o grupo dos seus seguidores eEl é o único Mestre.

Non podemos esquecernos de facer referenciaa algo tan específico da Visita Pastoral como é avisita ós enfermos nas súas casas. Un encontrosempre agradable e alentador para os enfermos,que acolleron con moita confianza a Frei Xosé.

O día 17 de novembro, Frei Xosé tivo unha dis-tendida e agradable xuntan-za-cea cos mozos e mozasque colaboran nas distintasactividades que, dende aFundación, se realizan nazona. Comezouse a xuntanzareflexionando como a nosaforma de vida é froito dunhautopía, dun soño que outrostiveron fai anos ou quizaisséculos. Tódalas actividadesde solidariedade son impor-tantes. Son os bos exemplosque os nosos xóvenes podendar ós maiores. O máis impor-tante non é sacar cartos paramandar ás persoas necesita-das, senón ir creando con-

ciencia das inxustizas que moitas persoas estánsufrindo no mundo e ir tratando de cambia-losnosos esquemas. Neste senso, falamos dos inmi-grantes, que non son inimigos, senón persoasque veñen cubri-los postos de traballo que nósnon queremos. A solidariedade, en cristián, chá-mase caridade. Darnos a nós mesmos é dar donoso, dende o amor ós demáis coma irmáns, paraasí ser imaxe de Cristo.

Frei Xosé fixo polo tanto unha invitación aseguir mantendo e traballando pola solidariedadee tamén a ser capaces de abri-lo abanico deposibilidades, sempre para a construcción de nósmesmos, e ó servicio dos demais. ¡Que os xóve-nes sexan os dinamizadores dos nosos pobos ede toda a xente que con eles se relacionan!.

Outra das reunións, que con colectivos espe-ciais tivo o Bispo, foi co padroado da Fundación ONoso Lar. Nesta fíxose un balance do que foronos dez anos de existencia e de servicio que levaa Fundación nestas terras de Samos.

Frei Xosé valorou a dificultade da tarefa reali-zada nestes anos, animounos a seguir traballan-do desde a fe en Xesucristo, tomando a Xesúscomo exemplo na nosa vida de cristiáns.

Manuel Otero

actividades• •

15O Noso Lar

Viaxes No anode nós 2002

Como tódolos anos, a Fundación O NOSOLAR vén de facer unha serie de viaxes para queas nosas xentes coñezan de primeira man o nosoeido galego e todo o que en realidade hai de inte-rese na nosa comunidade.

Visita excepcional foi a que fixemos á expo-sición “As Faces de Deus” no mosteiro de SanMartiño Pinario en Santiago de Compostela. Asmarabillas que ollamos alí dificilmente as podere-mos volver a ver xuntas na nosa vida. Arte mile-naria para ollos contemporáneos que fixo as deli-cias dos asistentes: desde Exipto ata os nososdías vímo-las faces dos deuses das diferentesculturas que pasaron pola historia do nosomundo.

Non menos impresionante foi a nosa visita aSan Andrés de Teixido, onde a natureza e tradi-ción galega se mezclan profundamente: todaunha mistura de crenzas populares coa relixiosi-dade que se respiraba no ambiente. Para o anec-dotario da Fundación quedará aí o paseo conescolta do autobús polas rúas peatonais doFerrol: todo un luxo que fixo alucinar a máis dundos oriundos, e que ben nos podería confundircoa chegada á cidade dos actores dunha granópera.

Impresión parecida causóuno-la visita alugares onde a natureza e a beleza das nosascostas e das nosas poboacións fainos sentir máisorgullosos, día a día, do que nos rodea. Este foi ocaso da nosa viaxe a Boiro, Porto do Son,Padrón,...

Pero a espiritualidade palpámola candonunha destas viaxes nos achegamos ó mosteirode Sobrado dos Monxes, onde puidemos disfrutarda exquisitez dos seus cánticos nas vésperas dacomunidade cisterciense que habita aquel mos-teiro. Neste mundo monacal chegas a entende-lanecesidade que ás veces nos entra de abstrae-laabafante vida cotiá e retirarte por uns segundosnos teus pensamento vitais.

Todas estas cousas fan que creamos narealidade que hoxe en día é a Fundación O NOSOLAR: simplicidade no ve-las cousas que nos rode-an e complexidade no pensamento que sobrevoaenriba de todos nós.

José Luís Garza Silvela Entre outras actividades e programas que

se teñen programado realizar, facemos mencióndas seguintes:

Preparación da comparsa deAntroido. Durante as fins de semana dosmeses de xaneiro e febreiro.

Encontros na lareira. Como xa vénsendo costume, un sábado ó mes xuntámo-nos na sede da Fundación, en San Románde Lousada, os mozos e mozas que queiranpara falar, reflexionar e compartir aquilo quevivimos, que nos preocupa ou interesa;tamén para programar e realizar actividadesque nos animen e axuden a vivir comprome-tidos coa nosa xente e a nosa terra.

Vacacións-convivencia para osmaiores. Como en anos anteriores, as per-soas maiores que queiran poderán disfrutardunhas merecidas vacacións nun clima deconvivencia, de familiaridade e de amistade.Será en Málaga, do vinteoito de febreiro ónove de marzo.

Formación de adultos. Nunca étarde para aprender cousas novas; por iso,haberá un tempo de formación os luns denove a dez e media da noite en Lousada.

Campamento. Para rapaces e rapa-zas de nove a dezasete anos do 16 ó 24 dexullo en Cangas de Morrazo.

Vacacións culturais. Seguindo coobxectivo de coñecer cada ano as riquezasculturais e paisaxísticas dun país distinto,este ano ofrecémo-la posibilidade de disfru-tar das belezas de Francia. Máis en concre-to, a zona de Burdeos, París e Bretaña. Serápara mozas e mozos maiores de 18 anosentre os días 30 de xullo e 9 de agosto.

Excursión para todos. Un día deconvivencia interxeracional. Será o día 10 deagosto. Seguiremos coñecendo a nosacosta.

XII Festa de convivencia cosnosos maiores. O 18 de agosto enLóuzara.

16O Noso Lar

en resumen

O alcohol é unha droga de uso legal, aceptadae arraigada na nosa sociedade, sendo, á súa vez,unha das principais causas de enfermidade xuntocoas cardíacas e o cancro. Isto é así porque éunha substancia moi fácil de conseguir, barata.Ademais, está tan presentena vida social onde o seuuso é case obrigado, queten un grao de tolerancia moialto, “apréndese” a consumirna familia e desde idadesmoi temperás.

Na actualidade, o alcoholé un dos principais proble-mas de drogadicción. Espa-ña é un dos principais pro-ductores e consumidores dealcohol d mundo. O consu-mo de bebidas alcohólicasexperimentou en Galicia uncrecemento importante. Así,o problema do alcoholismoconverteuse sen dúbida nundos fenómenos sociais máisxeneralizados de finais doséculo XX. Considérase queen España existen máis de 3millóns de alcohólicos.Deles, o 80 % son alcohóli-cos “OCULTOS”. O noso municipio de Samos nonescapa a estes datos e atopámonos con que granparte dos problemas de saúde que chegan ásnosas consultas teñen a súa base no alcohol.

O límite de risco de consumo de alcohol ó díaque non se debe sobrepasar sitúase en

- 4 vasiños de viño ou 4 cervexas para o varón(40 gramos / día, algo menos de medio litro ódía).

- 2 vasos pequenos ou 2 cervexas para amuller (25 gr. / día).

A muller presenta unha maior facilidade para odano no fígado polo alcohol debido á distribuciónde graxa no seu corpo.

¿Canto alcohol se bebe na túa casa?Existen formas distintas de abuso de alcohol. O

consumo regular e diario de grandes cantidadesé o caso máis frecuente no noso medio, sen queexista unha conciencia clara do problema. Ó con-trario, considérase como normal a cantidade deun litro de viño ó día, que é claramente excesiva.

Outra forma de abuso é o consumo moi abun-dante as fins de semana. Esta forma de alcoholis-mo é a máis frecuente entre a xente nova e tanperigosa ou máis cá anterior, aumentando enor-

memente a cantidade decomas etílicos atendidos nosServicios de Urxencias.

Ademais das enfermidadesque o exceso de consumo alco-hólico producen no aparellodixestivo (hepatites crónicas,cirroses, gastrites crónicas...),sobre o sistema cardiovascular(hipertensión arterial, cardio-miopatías), tumores (na boca,farinxe, esófago, larinxe, fígado)quero sobre todo destacar queos problemas relacionados coalcohol teñen unha dimensiónsocial.

Así, hai que contemplar pro-blemas laborais (con diminu-ción do rendemento, absentis-mo, paro, accidentes); proble-mas familiares (descoido dosfillos, falta de cariño, violenciadoméstica...); problemas legais(delictos, agresividade...).

O alcohol non só dana a quen o bebe, senón óentorno do individuo, ó matrimonio, fillos, compa-ñeiros de traballo...

Existe unha altísima probabilidade de que ofillo dun alcohólico presente no futuro o mesmoproblema, pero agravado e con máis consecuen-cias negativas.

Por iso e tendo en conta estas datas, é respon-sabilidade de cada un atopar o equilibrio, a fron-teira entre o idóneo e o perxudicial... e confiandoniso, levanto a miña copa para brindar por un ano2002 cheo de paz, harmonía, felicidade e saúdepara todos.

Conchita Rodríguez FernándezM˚dico

O viñoe a saúde

experiencias• •

17O Noso Lar

¡Que perdurea inxenuidade!

Ó alonxarse da terra, o home perdeu as súasraíces máis poderosas.

Unhas raíces que nos serven de compás nolongo camiño da vida.

Ó contacto coa natureza, o home aprende asentir dunha maneira nova, moito máis simple,moito máis real. Esta sinxeleza enche este vacíode espiritualidade, que fai sufrir tanto ó homeurbano.

A palabra máis terrible que se pronunciou con-tra o noso tempo é quizais esta: “perdémo-la inxe-nuidade”. Dicir iso non é condenar necesaria-mente o progresodas ciencias e dastécnicas, das queestá tan orgullosoo noso mundo. Oprogreso é en siadmirable, perohai que recoñecerque este progresonon se realizou senunha pérdida con-siderable no planohumano.

O home, enor-gullecido da súaciencia e das súastécnicas, perdeualgo da súa simpli-cidade. Ó perderesta inxenuidade, o home perdeu tamén o segre-do da felicidade. Toda a súa ciencia e tódalassúas técnicas déixano inquedo e só. Só ante amorte. Só nos encontros cos seus demos, quenon o desertaron.

Esta inxenuidade segue viva nos nosos cam-pos, nas nosas aldeas rurais. Unhas vidas duras,homes e mulleres, que lonxe das grandes explo-tacións agrícolas, adicaron a súa vida a unha par-cela da terra hasta que ela os cubra.

O que quere achegarse o suficiente, descubri-rá un mundo que se rexe segundo os seus pro-pios costumes. Unha sociedade, á marxe dasociedade de consumo, cun coñecemento davida que non se aprende en ningunha outra esco-la. Alí, apréndese a vivir co sinxelo e a disfrutardel. Apréndese a observar, a escoitar, a ulir.Apréndese a non loitar contra o tempo, senón aadaptarse a el para que non pase tan a présa.

Apréndese tamén o significado das verbasausteridade e sacrificio.

Unhas vidasque son ó reversoda sociedadeconsumista, glo-balizante, hedo-nista e superficialque tende a con-verterse en para-digma.

Este mediorural experimentaprofundas muta-cións sociodemo-g r á f i c a s .Problemas xene-racionais, deenvel lecementoda poboación e

masculinización da sociedade, debido ó masivodesprazamento cara ós núcleos urbanos.

O campo estase despoboando. Dentro de moipouco tempo, non será máis ca un refuxio de finde semana dalgunhas familias con ganas deautenticidade. As grandes explotacións agrícolascrearán novos núcleos urbanos e desaparecerá opouco que nos queda da ”Inxenuidade”.

Antoine Passerat

sección 6• •

18O Noso Lar

enresumen

tradiciónoral

A Reirizo nome vénlle de…

En San Esteban de Reiriz atópase un sitio chamado A Veiga; alí haiun río cun tramo con nome de A Ola. Segundo contan os máis vellos dolugar, unha vez andaba un señor arando alí ó lado cunha parella debois. Era unha tarde nublada na que apuntaba o trono. Nesto viñéron-lle as moscas ós bois e craváronse neles coméndoos a picotazos.Estes, vendo que non podían escapar das picaduras, botáronse a

correr e metéronse no río para espantalas.

Cando os bois se quixeron dar conta estaban dando voltas no medio da ola senpoder parar . Deron varias voltas dentro da ola e saíron polo lado oposto ó que entra-ran.

¡Cal non sería a sorpresa do dono cando viu que na punta da rella do arado saíaunha campá que poñía: San Esteban de Reiriz!

E contan que desde aquel mesmo día quedoulle ese nome ó lugar de Reiriz.Xulio P˚rez Pereiras

REIRIZ, San Estebo.

Menciónase entre 1020-1061 in Rairici alia vila; un límite per Reiriz en1064; outro límite per illa ponte de Reiriz en 1083; e terram ubi dicuntFogacos super Reiriz en 1029 (TSA 15, 130, 142, 227). O nome persoal ori-xinario deste topónimo sería o gótico Ragiricus/Rairicus (HGN 213/7;OPNH 254/1113).

Aián posiblemente foi a villa Adilani que se cita entre 1020-1061 (TSA15). Sen embargo Piel e Kremer derivan Aián do persoal Agila, -anis (HGN5/16).

Veiga noméase alia terra . . . super Veiga (TSA 227). A orixe destevocábulo suponse que sería o prerromano *vaika, como propoñen Menéndez Pidal (OE 13/1) eCorominas (DCELC v. vega). Menos probable é a hipótese de García de Diego que supón *vadi-ca ‘terra de paso transitable’ (DEEH 1050).

Nicandro Ares

a nosa his-toria• •

19O Noso Lar

Coa chegada da festividade do Nadal vénsenos ó maxín un tipo de cantares populares cos que anti-gamente se festexaba o nacemento de Xesús e a chegada do ano novo. Estámonos a referir, por supos-to, ós cantares de Reis. Ademais do motivo xa sinalado, outra das finalidades destes cantares eran odivertimento e conseguir algún agasallo. A mocidade que os interpretaba ía de porta en porta pedindopermiso para cantar:

Cantares de Reis

reis dispostos vímo-los dos reisdispostos para cantar,se ustedes nos dan licenciairemos a encomenzar

Eiquí vímo-los dos reisdispuestos a cantar,se ustedes no dan algopodemos empezar.

Ás veces os rapaces tiñan que marchar coas mans baleiras. Daquela a despedida era proporcionadaá hospitalidade recibida:

Estas portas son de ferroios ventanillos de alambreios que viven nelaestán morrendo de fame.

Estas portas son de ferro,iequí vive un gran becerro,estas portas son de pauaquí vive un gran marrau.

Cantámoschos reis,rabo de zorro,cantámoschos reise comíchelo todo.Cantámoschos reisrabo de palla,cantámoschos reise non nos deche nada.

Sirva como mostra da enorme cantidade de cantares de Reis que aínda permanecen na memoria daxente o que nos interpretou Celestino López Sánchez hai xa uns cantos anos. Na actualidade estaseintentando recurperar unha tradición que caera no esquecemento.

-¡Ai, miña Rosiña1-¡Ai, meu queridiño!Decía chorandoA mai do neniño.-¡Cala, neno, cala,cala, meu filliño,mira que me parteso corazonciño!

Rapaces e vellosmangai os polellos, os que tedes pitostambores e gaitasfuxide esta noitepra bailar con nðs,palabras cantantes,fillišos de Dios,fuxide esta noitepra bailar con nðs,

palabras cantantes,fillišos de Dios.

-¡Ai! xuraba o tío Mingos,na palla dos nados,os bicos ó nenonon se iba sin darllos.-Non lle hei dar un bicoque lle hei dar un cento,anque seu pai me deaun pau no canelo.

Retrouso.

E aínda máis alabanun día tres vellasdesas que inda podenroe-las codelas.-Nada máis nin menos,

decía esta xente,unha noble estrellase ve en el oriente.

Retrouso

A mula non ten albardanin tampouco cabezadae o boi estaba sin trelatena o Neno, mira pra ela.E costume mui antiguo,por antiguo é respetado,o de que o gallego veñacantar a noite de Pascua.

Lanlarán, lanlaralánlanlaralán-lanlaralán.

Xulio Pérez Pereiras

20O Noso Lar

en resumen

a nosa cultura• •

Fálase de “cultura da castaña” porque cal-quera tipo de cultivo leva asociadas unha serie derelacións humanas, arquitectura popular, tradi-ción oral e leis non escritas. Pois ben, todo isto faique se poida falar dunha manifestación culturalespecífica.

No concello de Samos non hai ningun-ha aldea sen castiñeiros. Pero nasúltimas décadas do pasado sécu-lo, a roturación de montes esoutos para facer prados,mermou bastante a enor-me extensión que tiñanoutrora esta especie.Na actualidade, asmaiores extensións desoutos de castiñeiropódense contemplaren Lóuzara.

A castaña serviucomo base da alimenta-ción humana e animal, etamén como medio depago en especie das ren-das forais ao Mosteiro deSamos.

Nunha carta de Luis Regueiro quese reproduce ó final deste Boletín, fálase de comoaproveita-la castaña, así que remitimos alí.

Tipos de castiñeiros. O preso dá casta-ñas duras e ásperas de sabor, pero a súa madei-ra é moi resistente. O meiramés é o que dá ascastañas de maior calidade. O lugués e os ber-dios producen un tipo de castañas moi graciosas;

así como os rapados. Os blancos dan castañasalgo máis pequenas, e os bravos é un tipo de cas-tiñeiro que non se enxerta.

Tarefas relacionadas cos castiñei-ros. Acabamos de mencionar unha, o inxerto,que se realiza coas gallas dos brotos novos

demoucados o ano anterior, cando a folla donó comeza a abotoar. O inxerto e

maila demouca serven paraanova-los castiñeiros.

Cando as castañasestaban cumplidas, unhapersoa con bo equili-brio, e desde o bico docastiñeiro, sacudíaogolpeando os ourizoscunha vara longacollida coas dúasmans.

Unha vez sacudi-do o castiñeiro, ou

cando os urizos regañane deixan caer as que se

chaman castañas devaga-das, faise a apaña. Nalgunhas

aldeas había leis non escritas quea regulamentaban. Por exemplo, en

Lóuzara o souto dividíase en adras. E non sepodía apañar unha adra diferente á marcada porun garda ata que toda a veciñanza rematase deapañala. En cambio, os castiñeiros (arredores)que estaban nas ourelas dos prados ou das leirasde labranza eran de propiedade privada, poloque cada un apañaba as castañas cando quería.

A cultura da castaña

A castaña

ten unha maña

que se vai

con quen aapaña

a nosa cultura• •

21O Noso Lar

SequeirosSe a castaña non se come en verde, hai

que realizar outra tarefa, a seca, que dá lugar adous tipos de construc-ción: sequeiros e cani-ceiras.

Estes últimos sonedificacións indepen-dentes da casa. Son depequenas dimensións,para así aproveitar ben acalor do lume. Por iso épolo que, ademais, dis-poñen de dúas ventáscomo moito.

Soen ter dúas plan-tas: na primeira hai unbanco de madeira ondeo propietario descansa-ba cando vixiaba o lumepolas noites. A segundaplanta tiña o piso detáboas estreitas de cas-tiñeiro con case un cen-tímetro de separación entre elas, para que subi-se o fume e a calor do piso de abaixo. Este tipode piso recibe o nome de ripias.

Do nome “sequeiro” deriva sequeirao e asíera chamado o propietario dun sequeiro que nonera da aldea e que só estaba nel o tempo queduraba o castañal. Aínda que se trata dun traba-llo, tamén ten o seu lado festivo, pois nas noitesde castañal xuntábanse alí para falar, quentá-rense a carón dos tizois e chotelos ou para for-mar algún baile amenizado por un gaiteiro.

Os sequeiros supuñanun incremento da poboa-ción mentres duraba o cas-tañal, pois en lugares comoParada ou Cortes habíamáis de quince sequeiros.

CaniceiraA caniceira, tamén chamada canizo e

quenzo, formaba parte da casa tradicional, xaque estaba situadaxusto por encima dalareira, o que permitíaafumar tamén a carnedos cochos que seerguían do saleiro.Aínda hai caniceirascon vigas cheas decravos e escarpias.

Ademais, estaubicación diferente ádo sequeiro, non obri-gaba a durmir fóra dacasa.

Á caniceira acce-díase, xeralmente,desde a mesma coci-ña, xa que as ripias damesma non cubríantoda a parte alta. Erapor ese espacio que

quedaba sen ripias onde se subía á caniceiramediante unha escada de madeira.

Unha causa de máis diferencias co sequei-ro é o feito de estar na cociña, cun mobiliariopropio: trespés, escanos, espiteira...

Do nome “caniceira” provén a canizada,que eran as castañas que se secaban tanto nosequeiro coma na caniceira. Este feito quizabessexa indicio de que o sequeiro foi unha cons-trucción posterior ás caniceiras, dado que áparte alta do sequeiro tamén se lle chama cani-

ceira e a canizada provén domesmo nome desta. Mais isto sónos atrevemos a sinalalo comohipótese da antigüidade dosmesmos.

(Sacado do Libro Concello de Samos:Historia das s­as parroquias.

Tomo IV)

22O Noso Lar

en resumen

agricultura emedioambiente• •

Un dos problemas máis frecuen-tes nas explotacións leiteiras, hoxeen día, son as coxeiras. Detrás dasmamites e dos problemas reproduc-tivos, son unha das causas quemáis gasto de diñeito lle causa ógandeiro. Unha vaca con problemasnas patas nota dor ó andar e non seachegará ó comedeiro ou a pacercoas outras, polo que esa vacadiminúe o consumo de alimentos econ iso a producción de leite.

Cando falamos de coxeiras debe-mos ter claro que é unha enfermida-de con varias causas:

Alimentación. Os cambiosbruscos na alimentación, xa sexapor exceso de cereais ou por faltade fibra nas primeiras fases de lac-tación, provocan que se alteren os microorganismosque a vaca ten no rumen (o primeiro dos catro estó-magos da vaca) e liberen unhas toxinas que inflamano forro interior do casco.

Instalacións. Coa estabulación do gando leiteiro,as vacas andan pouco e sobre superficies de for-migón ou asfalto, co que se aumenta o risco de coxei-ra. Os cascos das vacas tenden, no cemento, a des-gastarse máis polo talón, alargándose así a punta docasco. Entón hai que recortarlles cada certo tempo aparte anterior do casco. Se onde se deitan as vacastemos unha mala distribución dos cubículos, os ani-mais adáptanse mal a eles e pasan moito tempo depé, con altas probabilidades de ter un problema nocasco.

Hixiene. Cando o chan da explotación está molla-do ou con esterco, o casco rebrandece e o efecto dodesgaste acelérase. É moi importante que o cascoestea limpo e seco a maior parte do día. A falta dehixiene tamén provoca infeccións na pel que hai entreas dúas pezuñas.

Falta de coidados dos cascos. Polo menosunha vez ó ano deberíase reparar no estado dos cas-cos.

O obxectivo do recorte das pezuñas non só é elimi-nar un exceso de casco, senón tamén conseguir quea pata da vaca apoie correctamente. Pero ese recortede pezuñas debe facelo xente preparada, pois un malrecorte das pezuñas pode aumentar aínda máis o pro-blema da coxeira.

Hoxe en día contamos cunhas ferraduras especiaispara colocar nos cascos das vacas. O que se conse-gue con estas ferraduras é paliar o excesivo desgas-te que sofren os cascos. Estas ferraduras son de moidiversos tipos, dependendo de onde e como se vaianamarrar ó casco. Este medio de loita contra o desgas-te dos cascos emprégano gandeiros que teñen quedesprazar ós animais por asfalto longos percorridosvarias veces ó día.

Tamén hai hoxe unhas próteses para colocar enpartes do casco que se deterioraron enormemente(talón, punta do casco, etc.).

Se conseguimos correxir as causas citadas, asnosas vacas non padecerán coxeiras e mellorará asítanto a súa saúde como a producción leiteira.

Oscar López González

Importancia dos coidadosdos cascos das vacas

cartas• •

23O Noso Lar

Sr. Director:

Creo que no Boletˇn O Noso Lar pode e débese tra-tar o tema do deporte, pois, practicado axeitadamen-te, proporciona benestar físico e psíquico, tan nece-sario nos tempos que nos toca vivir.

O deporte rei na actualidade é o fútbol. En Galiciatemos dous equipos en primeira división: o Deportivoe o Celta de Vigo. Estes dous equipos teñen, entreoutras, varias Copas do Rei. Do Compostela é de des-exar que volva a primeira, o que sería un honor paratoda Galicia.

Por todo o dito, non estaría demais organizar algun-has excursións á Coruña e Vigo en partidos importan-tes. Desde logo, para a xuventude sería mellor quemeterse en locais onde corre o alcohol.

Recordo que o cura D. Manuel Penado, ( párrocodurante dous anos en Freixo, San Salvador do Val doMao) dixo nunha homilía que o deporte practicado conbo fin tamén é un medio de santificación.

Luis Regueiro Chaos

Sr. Director:

O 27 de outubro celebrouse en Paredes de Lóuzaraa IV Festa da Castaña, algo que, entre outras cousas,debería servir para ter maior aprezo por ese producto.

En efecto, utilizando a castaña como alimento parao gando porcino, teriamos unha carne de porco demaior calidade, máis saborosa. Poderiamos facer aquíigual que en Extremadura, onde os porcos son ceba-dos ó aire libre con castañas e landras.

Cando eu tiña entre dez e vinte anos limpabamosos soutos; así que, cando caían as castañas, podia-mos apañalas doadamente. As que quedaban comía-nas durante un mes os ranchos, e ben que engorda-ban.

Nos meses de setembro e outono fun ó souto daBalsa e deume pena ver que case non se pode andardebido ás moitas silvas que alí hai. Isto supón que seperdan miles de quilos de castañas. Sen embargo,cun pouco de boa vontade, paciencia e un pequenoesforzo, cada un podía limpar a súa parcela. Isto seríamáis ben cousa de persoas maiores, que non podenandar coas máquinas e facer traballos pesados. Peroo traballo que aquí se propón é cuestión de tempo,non require moito esforzo e serve como distracción.

Luis Regueiro Chaos

Sr. Director:Aproveito esta sección para felicitarlle, ¡como non!,

pola saída á luz do Boletˇn O Noso Lar, brillante ideaque culminou nese bo traballo. Vaia, pois, a miña nor-aboa para todo o equipo do NOSO LAR polo seulabor en xeral, naturalmente, e a maiores por esta novapublicación, que entendo vén a ser algo así como ovoceiro da Fundación. ¡Felicidades!

Gustoume o primeiro boletín coas súas sección for-mativas (historia, arte, saúde, opinión) e informativas(actividades, experiencias, tradicións). Formando einformando. Cumprindo así dous dos obxectivos quehan de estar no punto de mira de todo medio decomunicación que se precie: FORMAR, INFORMAR,ENTRETER.

Non vin isto último: un apartado adicado a unhaespecie de acertixos ou pasatempos. Iso que sechama pensamento lateral, onde cadaquén demostraa súa creatividade, enxeño ou capacidade mentalresolvéndoos. Claro que non pasa nada se non con-seguimos resolver correctamente algún deles outodos. É unha invitación e unha axuda a que pasemosun bo rato, para non esquecermos o sentido lúdico davida, para agudizar o noso enxeño, para sorrir, que isotamén é saúde.

A título de exemplo, unhas mostras:Un taxista de cidade recolleu a unha señora que

non paraba de falar. Como non tiña gaæas de entraren conversación, simulou ser xordo e mudo sinalandoa boca e os oídos para indicarlle que non podía falarnin oír. Cando chegou ó destino apuntou o taxímetropara indicarlle canto tiña que pagar. A muller pagoue baixouse. Pero ela decatouse de que o taxista nonpodía ser xordomudo. ¿Por que?

A María caeulle un pendente dentro dunha cuncade café quente; sen embargo, sacouno totalmenteseco. ¿Como foi iso?

Dous mestres de xadrez xugaron cinco partidas,cada un gañou e perdeu o mesmo número de partidaspero ningœn terminou en táboas. ¿Como é posible?

Eva Fernández Limeres

SOLUCIÓNS

Ó subir, o taxista preguntoulle onde quería ir

O café era en gran

Non xugaron entre eles

S U B S C R I C I Ó N C O L A B O R A D O R

Festa en homenaxe ós nosos maiores: unha celebración gozosa, entrañable e solidaria;as vacacións−convivencia para maiores: merecida recompensa tras unha vida de traballo;

casa de acollida temporal: onde os anciáns teñen un fogar,catro libros con aportacións á historia de Samos desde a nosa cultura,

o presente boletín semestral...Nestas e outras actividades vaise concretando o lema da Fundación O Noso Lar:

Ó servicio da xente da nosa terra. Se queres recibi−los sucesivos números deste boletín, envía á Fundación O Noso Lar,

San Román de Lousada, 27620 Samos, Lugo, os teus datos (nome e enderezo)

Nome e apelidos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

NIF . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rúa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nº . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Piso . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Porta . . . . . . . . . . . . . . . . . . Código postal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..

Localidade . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Provincia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Teléfono . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

IMPORTE

12 Euros

30 Euros

60 Euros

Outros ...................... Euros

PERIODICIDADE

Mensual

Trimestral

Semestral

Anual

Única

FORMA DE PAGODomiciliación bancaria

Talón bancario a nome de:Fundación O Noso Lar

Xiro postal

CONTAS PARA DONATIVOS A TRAVÉS DE INGRESOS E TRANSFERENCIASBBaannccoo PPaassttoorr -- SSaammooss.. 0072 - 0247 - 92 - 0000200484

CCaaiixxaannoovvaa -- SSaarrrriiaa.. 2080 - 0364 - 11 - 00400002902

D O M I C I L I A C I Ó N B A N C A R I A

Titular da conta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Banco ou Caixa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Direccion bancaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Nº . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Código postal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Poboación . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Provincia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

CÓDIGO CONTA CLIENTE

Código entidade Código oficina D. C. Número de conta

Periodicidade ................................................. Importe .....................................................

Firma do titular

Se ademais desexas colaborar economicamente cos fins da Fundación O Noso Lar, envíanos tamén os seguintes datos:

O tempo pasa moi rápido e das nosas vidas só queda

un recordo que se irá borrando co tempo.

Por iso temos que encher de sentidos a nosa experiencia da vida.

A honestidade dos nosos sentimentos,

a xustiza que persigamos na nosa comunidade,

o saber dar e recibir dos demais.

Todo iso é o que ten realmente sentido porque iso é o que quedará,

o que servirá de exemplo para as próximas xeracións.

O exemplo dunha vida pode cambiar outra.

Moitas persoas maiores da Diócese

déronme unha gran lección da vida

e axudáronme a debuxar mellor o meu propio camiño.

A fe en Deus comeza pola fe nos demais

Antoine Passerat

Reflexión en voz alta