Ortografía_de_la_lengua latina y castellana-Ximénez Patón-1614.pdf

download Ortografía_de_la_lengua latina y castellana-Ximénez Patón-1614.pdf

of 209

Transcript of Ortografía_de_la_lengua latina y castellana-Ximénez Patón-1614.pdf

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    1/209

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    2/209

    u s o z

    2 93 8

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    3/209

    1

    E P I T O M E

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    4/209

    pliego del dicho libro a quatro m arauedis, eli

    qual tiene do^e pliegos fin el principio, que al

    dicho precio monta cada libro en papel quaren-

    ta y ochomarauedis,y a ejle precio [can de con

    tar los que el dicho libro tutiere de mas de los

    dichos do^e pliegos: en el principio, Tafia, y E-

    rratas, que haftaaora

    no

    fe an impreffo. T en la

    conform idad dicha man daron fe -venda el dicho

    libro,

    y noa m as :y que ejia Tafia fe ponga en el

    principio de cada libro ,para que fe fepa lo que

    fe de Ueu arpor el ,y que no fe pueda yender,

    ni -venda de otra manera: y para que dello

    conf

    e de mandamiento de los dichos feores del

    Confejo, y de pe dimiento del dicho M aeftro

    rrtolom e Xim ene^. Doy ejlafe en la Villa

    de Madrid endiez y ocho dia^del mes de Ju

    nio de 1614. aos.

    H e r n a n d o d e V a l l e j o .

    E R R A -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    5/209

    Pag

    .2

    .I in

    i5

    Pa.i.li.reta

    p a . 1 0 . l i . 1 5

    pa.

    i

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    6/209

    ADVERTENCIA

    C

    Vplico al Autor defte libro (en cuy gracia

    ^ lee yifio.y aprobado,porque me parecido,

    muy bien^qepues es de ortografi haga, que en

    la eftam pa fe enm ienden algunas inconf andas

    de la pluma que~vnas i>e^es efcrtbe fauio ,y o-

    tras fabio,deue ,y debe.Madrid

    en

    miefro Col

    gio de la Com pam a de le fus, a die^ de Otubre

    de

    i6ii. I u a n L u y s d e la C e r d a .

    Duiertafe tambien.que aunque enm end al

    g dejlo la emprenta no fue del todo, antes

    llena algunos nueuos defcuydos, que

    no

    los tuyo

    la pluma. Comorelitud, debiendo dezjr, reti--

    tud,

    y'-muchos

    nombres propios, cuya letra ini

    cial auid de fer mayufcula,fe efcriben co peque

    a, com o, die^ydecio, quinto,fejio, modeftus,y

    auia de eferebir Die^,Deeio,Quinto,Sej}o,Mo

    deftus,y otros que co efl&aduertira el curiofo,

    y los enm endara a la margen.Notan efe defeuy

    do los efran^eros en las ejlampas de

    1

    (pariapor

    no auer en ellas corretores

    doCl&s:

    como enFrati

    cia,

    ~ . . . . . . . . i , i , m . ,

    ui

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    7/209

    ) eict, Italia, Flatidcs ,y porgue los autores eftaa

    ttufentes en Villaniieiia ios Infantes, lidio 14.

    de

    1614.

    ElMaeftro Patn,

    A L A Y V ' N T A M I E N T O D E

    Villanucna de los Infantes, cabccadcl

    Ca mp o de Mo nt ie l

    , y

    Baylia de

    Carabaca.

    "O Auorec iendo el eielo a efta Vil la en

    dar a fus hijos tantas let r a s ,y an

    t i -

    dad jufto es V. M. efte gozofa.- pues(co-

    mo la fabiduria de Dios dice ) el hijo fa-

    uio es onra,y alegra de la Madre. De los

    de V. M. coila eftos dias por las informa

    ciones que fu Santidad de Clemente O-

    t a u o ,y aora Paulo V. mand hazer de la

    milagrofa vida del bdi to do Tomas de

    Vil lanueua,ArcobifpodeValeciafinS

    Canoniza r fu vene rado cuer po . Pues de

    la fantidad,y letras do Antoniode an

    MigucljObifpo deMonte Marano,y de-

    ^ 4

    pues

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    8/209

    p u e s r c b i f p o d e L n c h a n o s e fa g ra -

    Id o C o n c i l i o d e T r e n t o ( e n q u e a fs if ti o)

    a c i a t o t e f t i n i o n i o d e l D o t o r O b r e g o r t

    C a na r i a , n e f to s o t r a s Pve u e r e nda s .y do

    la s c a p i l la s d e d i f e r e n t e s o r d e n e s : v n oS

    q u e p o c o q u e m u r i e r o n p a r a e l m u d o ,

    y v i u e n c o n D i o s : o t r o s , q u e a u n q u e e n

    e m u ndo V iu e n e f t a n m u e r to s p a r a e l :

    q u i e n e s n o m e a l a r g o e n a l a b a r , p o r q u e

    m e m a n d a e l d i u i n o E fp i ri tu d e d e m a

    o a la a labar ica de l, v ar q u e v i u e . P ue s

    p a r a q u e e f t o v a y a e n e l c r e c e n t a m i e n -

    o ,qu e ( c on l a a y u da de D ios , p o r i n t e r *

    c e f s i o n d e l a s p i a d o fa s o r a c i o n e s d e fus

    h i j o s ) q u e fe e f p e r a, d e b e V . M . a y u d a r

    c o n t r a t a r d e l a f a b r i c a d e l C o l e g i o . P o r

    q u e c o n f i o e n e l A u t o r d e t o d o b i e n . q u e

    d e f e r v n f e m i n a r i o d e d o n d e f alg a n

    g r a n d e s f e t i i b r a d o r c s d e fu d i u i n a p a l a

    b r a , n i i n i f tr o s d e fu T e m p l o , t o d a f u e r t e

    ; d e l e t r a s , y p u l i c i a c o r t e f a n a . L o q u e y o

    p u e d o

    c

    m i p a r t e o f r e c e r m i r a n d o f e e l

    a n i m o ( q u e es q u i e n d a c a l i d a d l o s d o -

    L

    n s )

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    9/209

    ? n c s ) n o fera p e q u e o , c o m o n o So e r a n

    la s p i e l e s d e l o s a n i m a l e s , q u e l o s p o -

    | b r e s g a n a d o r c s o f r e c i e r o n e n l a o b r a d e l

    | T e m p l o : y a f s i t u u i e r o . n p r e m i o p u e s f e

    a p l i c a r o n p o r c u b i e r t a d e l S a n t a S a n t o -

    r u m . T a m b i n f e d e u e e i i i r n a r p o r f e r d e

    l e t r a s , y n o p o c a s ( a q u e l o p a r e c e n ) p u e s

    no f e ha l l a r a n m a s , qu e l a s qu e a qu i doy

    : e n l a s m a s f a m o f a s l ib r e r as d e l m u n d o

    a u n q u e fe q u e n t e la d e T o l o

    m e o .

    E l l a s ,

    y m i i n d u f t r i a q u a l q u i e r q u e fea d e d i c o ,

    y o f re zc o a l f e ru ic io de V . M . p a ra a l en

    t a r a l o q u e t a n t a s v e c e s c o n t a n t a i n f la

    d a f u p l i c a d o . A l o q t i a l d e b e d a r m a s

    e f p u e l a s lo q u e p o r l e r e m i a s e l S e o r d e

    l o s e x e r c i t o s p o r e f t a s p a la b r a s d i c e . A -

    b r d c a m i n o s d e b o n d a d , v i r t u d , y f a n t i -

    d a d : h a z e d e f tu d i o s p a r a v u e t r o p r o u e -

    c h o , q u e y o v i u i r e c o n v o f o t r o s e n e l t a l

    l u g a r . P u e s a t a l c o m p a e r o , y v e c i n o ,

    q u i e n n o p r o c u t a r a h a c e r l e e l a p o f e n t o ?

    p u e s n o e s m e n o s q u e D i o s . E l q u a l a V .

    M . g u a r d e , y e n p r o f p e r i d a d a u m e t e a t o

    da fue r te

    3

    b e n e s ^ a f u f e r u i c i o . y g l o i i : ;

    j

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    10/209

    IfancaxfoAiitonfoi

    M a r t n e z d e M i o t a C a t e d r t i c o d e h u -

    m n i d a d j e n e l C o l e g i o d e f a n t a C a

    ' t e r i n a d e C u e n c a .

    *jv A O m e g a , y A l p h a d e D i o s

    Q u e e s p r i n c i p i o y fin d e t o d o

    M o f r a y s p o r t a n a

    1

    t o m o d o

    N u e b o P a l a m e d e s v o s :

    Q u e a b r i e n d o c a m i n o s d o s ,

    P o r q u e d e a m b o s o s p r e c i a y s -

    D i u t n

    3

    y h u m a n o a n d a y s ,

    Y t r a t a n d o d e e l fin m i e d a , -

    C o m o fan l u n c o n e l d e d o

    I L I e f u s n o s ; c f i f e a y s .

    ;

    E L

    4

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    11/209

    - **TT- V"

    l

    -TIT l i l i I i " " " *

    I E N le s l la m a y s e l e m e n t o s

    ^ A l a s l e t r a s q u e en fen ay s ;

    P u e s q u e c o n e l l a s f o r m a y s ,

    N u e u o s lo s e n t e n d i m i e n t o s .

    D e f c u b r i s l o s f u n d a m e n t o s , ,

    D e la f u e r t e q u e q u e r e y s , '

    Y e l A b e c d i f p o n e y s . . >

    C o n m o d o tan doc~to>y g ra u e

    Q u e a l L e t r a d o q u e m a s fa ue

    A l A b e c l e b o l u e y s .

    D O N

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    12/209

    D O N A L O N S O

    Mefslade Leyua.

    U N f e a f te s n o s h a b l a r

    * -

    >

    M a e f t r o e n v u e f t r a E l o q u e n c i a ,

    *Y a o r a c o n n u e u a c i e n c i a

    E f c r e b i r > y p r o n u n c i a r .

    E f c u e l a p o d e y s f e n t a r

    C o n l a m u e t r a q u e f e v e

    D e g e n t e g r a u e , p u e s q u e

    D e t a l f u e r t e l o e n f e a y s

    Q u e l l a n a m e n t e p r o u a y s ,

    N o a y q u i e n f ep a e l A b e c

    D E L

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    13/209

    D E L

    D O T O R

    lun D elgado M e

    dco.

    I n o s ( q u e ya n o ay a n c i a n o s

    P u e s n o f a u e m o s l e e r )

    E l qu e qu i f e r e f a u e r

    V e n g a c r u z a d a s l a s m a n o s ,

    D e p r e n d a n l o s e f e r i u a n o s , ,

    S i l o q u i e r e n fer d e C o r t e ,

    Y d e n l a p l u m a c o r t e ,

    Q u e p u e d a h a z e r p u n t o , y c o m a ,

    Q u e fi a q u i l e c i o n fe t o m a

    C o n o c e r n l o q u e i m p o r t e .

    A L L E -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    14/209

    A L L T O R .

    D

    E a lg u nos de l o s M e f t ro s q en fe

    an n i o s a l ee r , y e fc reb i r ( ido

    i m p o r t u n a d o le s d e a lg u n a c ofa

    c o n q p u e d a a y u d a r fu a r t e , y d o t r i n a . Y

    a u n q y o e n t i e n d o c| m e Ja p e d a n d e p o

    l i c a , y m o r a l i d a d p a r a i n f o r m a r d e d c l a

    n i e z a l os n i o s e n p r e c e p t o s de b u e n a

    c r i a c a , y r e l i g i . C o n J d c r a n d o q d e c i t e

    a r g u m e t o ay e fc ri ta s t a t a s , y t a l e s c o f as

    q l a s mias au iade fe r en fu p re fenc ia na

    d a d o m e a t r c m a d a r l es g u f to e n c ta p a r

    t e ,n i de l todo qu i fe q cn ted ie f l e r me fa

    t aba de feos de ay u da t i o s by os . B u fcan

    d o p u e s e n q a r g u m e n t o le s p u d i c fl e d a r

    co fa q a fu a r t e i m p o r t a f e , y l o s n i o s

    f u e T e p r o u e c h o f a , f e m e o n e c i e l p r e -

    f en t e de l a Or t og ra f a L a t i na , . y C a f t e l l a

    r u . C o f a q c o m u c h o d e f c u y d o fe t r a t a

    d e u i e d o a u e r e n fu c o n o c i m i e t o m a s c u

    riofidad,y c u y d a d o . P.orq es ta n neceTa-

    r i a la b u e n a O r t o g r a f a y p t u a c i p a r a

    j

    b i e n l e e r . q f i n e l l a ( c o m o a n d i c h o v a r o j

    n c s

    1

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    15/209

    { n e s d o d o s ) n i el q h a b l a p o d r a fc r c a t e n

    'i d i d o

    ;

    n i e l q l e e p o d r a e n t e d e r o - q - e i o -

    | t r o c f c t i b c . T a t u a n d o b i e n b a d e f c a n fa -

    | d o e l q l e e , y - e n t e d i e n d o e l q o y e . Y d i g o

    ] m a s q e l h a z e r i a p t u a c i c o m o c p u i e n e

    I e s v n m e d i a n o c o m e t o p a ra m u c b o s p a -

    fos: c o m o p a r e c e e n efte v e r f o L a t i n o -

    Porta pales eflo:

    milb.

    claudaris hotiejlo.lznel.

    j q u a l p u e fto s l os p u t o s , c o m o a o c a ^ f t a e s

    j la f e n t c i a l a q p i c t e e l e n t e d i m i c t o d e l

    a u t o r , y t r o c a d a la p t u a c oash Porta pa-:

    tes

    ejlo

    v.ulli:

    laudaris honejlo.

    Haze a

    c o n /

    t r a r i a f e n t S c i a c o m o q u a l q u i e r a - p o r . p o -

    c o X a t i n q e n t i e n d a p o d r a a u e r c o n o c i

    d o .Y n o f o l o e n L a t i n m a s e n C a f t e l l a n

    u c e d e lo m i f m o p o r m o m e t o s J ' r c f t o

    i y p o r q t a b i e n l ru e la b u e n a O r t o g r a f a

    . pa ra l a buena p ronc iac i5 ,h*n l a qua l no

    f e f a b r a a c e tu a r f i no e s ha z i e do m i l ha r -

    b a r i f m o s m e d e t e r m i n e e f e r e b i r e fte

    t r a b a j i t o . E l q u a l n o p o r p e q u e o ; i i p o r

    p a r e c e r , h u m i l d e d e b e f e r t e n i d o e n m e -

    h n o s . P u e s a l fin e s e l p r i n c i p i o t o d o

    i .buen

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    16/209

    | bu e n f a u e r , y n a d ie fin c i t a s p r i m e r a s l e

    t r a s p u d o l l e g a r e f t a d o p e r f e t o d e l a f a

    u i d u r i a . R e c i b l l a s l o s d e e o f o s d e t e n e r

    c o f a s m ia s e n fu c f c u e l a ,q a b u e l t a s de fi

    f i as n i e c e s h a l l a r a a l g u n a s c o f a s d e e r u

    d i c i o , y d o t r i n a , y q u d o o t r a n o v b i e r a

    e n t o d o e fte t r a t a d o fino l o q p r o m e t e

    e l t i t u l o p o r l a g r a n e c e f s i d a d , q d e e l l o

    a y d e b a f er e f t i m a d o e n a l g o . P u e s

    v

    c o

    m o d i c h o ) a y u d a r a p r o n u n c i a r , y ef-

    c r e b i r b i e n . y e n t e n d e r m e j o r l o e f c r i t o .

    D o y p o r t e f t i g o l a c f p e r i e e i a , q u e p o d r a

    e n e f t o h a c e r m u y l a r g a d o s q u e d e e f t o s

    p r i n c i p i o s t i e n e n e c e fs i d a d ,y la d e a q u e

    l o s q p o r t e n e r l o s c o n m a y o r f a c i l i d a d

    l l e g a r o n a l c o n o c i m i e n t o d e la s

    E f c r i t u r a s ,

    inierim m odo litterarum elementa cognofcatj

    gat fyabas, difcat mmina^erba confociet.

    Hiercwmusad Gaudemium , & latius al

    L

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    17/209

    F o l .

    E P I T O M E D E

    L A O R T O -

    G R A F A L A T I N A ,

    y E f p a o l a . /

    Capitulo primero. De la dijimciott ,y

    necesidad de ella.

    A R A p r o c e

    d e r c o a a l

    g u n a c i e r t o

    en ef te t ra ta

    d o , e mo s d e

    fauer que es

    O r t o g r a f a .

    L a q u a l ( f e g u n lo s q u e de e l l a

    t r a t a n ) e s v n a re c ta o r d e n a c i n

    d e la s l e t r a s d e l A . B . C . Q u in -

    A t i l i a -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    18/209

    EPITOM E DE Lu

    t i l i a n o d i c e , l o q u e l o s G r i e g o s

    l l a m a n o r t o g r a f a

    3

    n o f o t r o s d e

    c i m o s c i e n c i a de f a u e r b i e n ef

    e r e b i r . L o s G r a m t i c o s a n t o

    m a d o ta n fu ca rg o e fto : q u e lo

    a n h e c h o p a r t e d e la G r a m m a -

    r ica . De lo qua l no f e f i eche

    la c u l p a fu d e m a i a d o c u i d a

    d o ,

    6 a l d e f c u y d o d e l o s M a e f -

    t r o s q u e e n f e a n e f e r e b i r : p u e s

    p o r v e n t u r a d e n o y r e n f e a d o s

    lo s d i c i p u l o s , q u e d e fu m a n o

    f a l e n . , l o s G r a m m a t i c o s p a r a r e

    p a r a r e f t a fa l ta t r a t a n d e l l o t a n

    d e u e r a s : q u e ( c o m o d i c h o ) la

    a n h e c h o p a r t e de fu f a c u l t a d ,

    fiendo o f ic i o p r o p i o de los qu e

    en fe an e fe reb i r . E fta a r t e

    p u es es m u y n e c e f a r i a n o f o lo

    >arael L a t i n , m a s p a r a e l C a f -

    t e l l a n o :

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    19/209

    O RTO G R^F J j.

    A

    2

    fale

    t e l l a n o : n o f o l o p a r a e c r e b i r

    con r ec t i t u d , m as p a ra f au e r

    p r o n u n c i a r . T c l i g o s f o n d e f -

    t a v e r d a d i o s q u e h a l l a n d o f e fa l

    t o s d e e l e p r i n c i p i o h a c e n e n

    v n a , y o t r a l e n g u a m i l b a r b a -

    r i f m o s , y a l g u n o s q u e m a s p i e n -

    f a n q u e a c i e r t a n , m i l a f e c ta c i o

    n e s ,

    y a u e c e s h a c i e n d o l a d i -

    c i o n , y a t o d a la o r a c i n m u d a r

    f e n t i d o . N a c e n e lo s y e r r o s d e

    no hacer cafo de e l la fu t i em

    p o : p o r t c n e l l a p o r c o fa d e p o

    c o m o m e n t o ; d e u i e n d o c on i -

    d e r a r q u e l o s y e r r o s q u e e n e lla

    f u c e d e n f o n n o t a b l e s , y d e lo s

    qu e m as f e r i en . E s t a n p o c o e l

    cafo que de e l la fe hace . -que ya

    m e p a r e c e o y d e c i r a l g u n o .

    M i ra con l o s t r au a jo s qu e nos

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    20/209

    T

    HIT

    O

    ME

    D E

    L

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    21/209

    ORTOGRFICA.

    c ofas n a t u r a l e s ( l a s q u a l c s t o

    d a s c o n f t a n d e l o s q u a t r o e l e

    m e n t o s d e f ta , d e a q u e l l a m a -

    n e r a c o m p u e l o s , y afsi fo n p r i n

    c i p i o s d e t o d a s e l l a s ) l l a m a r o n

    c o n e l m i f m o n o m b r e d e e l e

    m e n t o s l a s l e t r a s d e l A . B . C .

    p o r q u e t o d a s las c i e n c i a s h u m a

    a s , d i u r n a s ac c o m u n i c a d a s

    fe a d q u i e r e n p o r el l a s . C i c e r n

    d i ce de la f a lt a de la p ro n u n c i a

    c i n , q u e e s t a n g r a n d e q u c

    l o s C o m e d i a n t e s p o r q u e a c e n

    tu ab a n m a l , l es filnaban hafta

    hace r l e s f a l i r de l t ab lado . De l a

    d e l m a l e f e r e b i r : n o t a O r a c i o

    L u c i l o e n l a s S a t y r a s . L a q u a l

    v o c e d e de la p o c a flema, y cu -

    r i o f i d a d , c u y d a d o f a , q u e e l o p i

    d e . E n l o d e a r t e P o t i c a e n c a r -

    A

    3

    Hcrat

    itbr.

    Sat.

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    22/209

    EPITOM E BE Lj

    v n a

    g a m u c h o el o r d e n e n e f t o , y e n

    las d e m s c ofa s. L u y s V i u a s a u i

    fa c o n v e ra s l a s m u c h a s q u e fe

    ah d e p o n e r e n e f te cu y dad o ,

    p o r qu e e n t r e l a s c a u f a s qu e da

    d e a u e rf e c o r r o m p i d o la s c i e n

    cias , es vna efea de el mal efere

    b i r , y n o la m e n o s e f i c a z . L u e

    g o r a c o n f e r a q u e d e e l la fe h a

    ga la e l i m a c i o n d e u i d a , p r o c u

    r a n d o la e n m i e n d a , y fu t i e m

    p o ,q u e e s q u a n d o i o s n i o s c o

    m i e n z a n a e f e r e b i r , l e n d o lo s

    M a e t r o s c u r i o f o s e n d a l le s p a

    r a e l l o p r e c e t o s ( q u e p o r q u e r -

    g a n a l g u n a a y u d a p a r a e l l o m e

    pufe y o e fte t r aba jo , a u n q u e pe

    q u e o n o f o l o p r o u e c h o f o , m a s

    n e c e f a r i o ) g u a r d a n d o f e e l o r

    d e n q u e a q u i d a r e m o s : q u e e s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    23/209

    ORTOGR,F Ijf.

    A e l

    Li. 1 9 .

    deCitii.

    libr

    i

    Ma.

    6.

    v n a d i p o n c i o n d e e a d a l e t r a ,

    c o m o , y q u a n d o fe d e v fa r .S e

    g n la d i f n i c i o n q u e d e l o r d e n

    g e n e r a l m e n t e , h a b l a n d o d a f a n

    A g n l i n . Y d e n o g u a r d a r l e , fe

    p o d r a t e m e r l a a m e n a c a d e B o c

    c o : q u e c o n u e r t i d a e n E fp a ol

    d i r .

    Quien fin reglas ni concierto,

    Ba del orden tan ageno,

    No puede tener fin bueno.

    Capitulo fcgundo.De las letras del

    *

    N a l g u n a s n a c i o n e s a n v -

    f a d o e n v e z d e l e tr a s G e -

    r o g l i f i c o s , c o m o f u e ro n

    l o s G i t a n o s , E t i o p e s , y e n efte

    t i e m p o lo s C h i n o s , r e p r o u a n d o

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    24/209

    TV 'TOME

    D E I J

    e l v io ae las l e t ras , f igu iendo en

    e lo e l p a r e c e r d e P y t a g o r a s .

    Vas e l , y lo s q u e le figuieron,

    ai si en e lo c o m o en o t r a s c o la s ,

    fo n m u y n e c i o s , p o r q u e e l v f o

    de l a s l e t r a s e s muy bueno .y t an

    n e c e f a r i o , q u a n t o d e c i r l o fe ra

    o c i o f o , p o r fer m u y c o n o c i d o .

    Su in u e n c i o n fe de u c l o s Fe n i -

    c io s ,

    H e b r e o s ( q u e al p a r e c e r

    d e d o c t o s , t o d o es v n o ) d e q u i e

    nes las d i la t Cad.mo t i jo de A-

    g e n o r , a l m e n o s d i e z y f e y s d e l

    A l f a b t i c o G r i e g O j q u c l a s o c h o

    m a s ,

    d i c e n q u e l a s a a d i e r o n d e

    p u e s d e l a g u e r r a d e T r o y a q n a -

    t r o P a l a m e d e s , y q u a r r o S i r n o -

    n i d e s . Def ta s fe d e r i u a ro n l a s

    L a t i n a s , y C a f te l l a n a s ( q u e t o

    da s f on vna s ) y f on ve y n te y dos .

    V i u a s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    25/209

    O RTO G RjtFljC.

    W 4

    > ~ ~ , II "I I

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    26/209

    EPITOM E DE L^f

    Y p f il o n . Z e t a . D e f ta s ( d e x a n d o

    la H . q u e n o fe q u e n t a p o r u o -

    ca l , n i c o n fo n n te , fino po r

    h a f p i r a c i o n ) q u e d a n fe ys u o c a -

    I e s A . E . I . O . V . Y . D ic e n f c u o -

    ca le s : p o rq u e p o r fi fin ay u d a

    d e la s c o n f o n a n t e s , h a c e n v o z ,

    y a u n e n l a t i n l as t r e s , q u a t r o

    d e l la s in i f ica n . D e las q u a le s l a

    V . y l a l . f u e le n h a c e r fe c o n f o -

    n a n t e s ( c o m o d i r e m o s e n fu l u

    g a r ) la s d e m a s e o n f o n a n t e s q u e

    q u e d a n fo n q u i n c e , y d i c e n f e

    a f s i ,

    p o r q u e f u e n a n j u n t a s c o n

    l as u o c a l e s . E fla s fe d i u i d e n e n

    m u d a s j y f e m i u o c a l e s . L a s m u

    das fon B . C . D . G . P . Q / T . y fi

    c o n t a r e m o s l a K . d e q u e p o c a s

    v e z e s v f a m o s e n a l g u n a d i c i o n

    G r i e g a : a f s i f e r a n v e y n t e y t re s .

    L a s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    27/209

    ORTOGRAFA

    6

    L a s f e m i u o c a l e s f on F . L . M .

    j

    N .

    R . S , X Z . D i c e n fe m e d i o u o ]

    c a l e s :

    p o r q u e a u n q u e n o d e l ro

    do caf i fe nombran por l ,y por- ,

    qu e cafi to d as e l las fe fu e le n h a

    c e r l i q u i d a s , c o m o la V . fe h a c e

    j

    q u a n d o n i h i e r e , n i e s h e

    r ida : c o m o de f p u e s d e la

    fiempre, y a l g u n as u ec es d ep u es

    de la S .y G . D e la s c o n f o n a n te s

    l a L . y . R y a u n q u e p o c a s u e c e s

    la M . y N . c o m o q u a r t o , T a b l a ,

    V e n a b l o , M a d r e , P e d r o , C y g - j

    u s , T e c m e f a . D e la s u o c a l e s fe

    ha c e n f e y s d i tong os : e s de f a u e r

    q u e e l d i t o n g o e s v n a j u n t a d e

    1

    d o s i l a u a s , l e t ra s u o c a l e s q u e

    ha c e n p o r e n c o n t r a r f e afsi v na

    f o la . D e l o qu a l , . p o r q c o n m a

    y o r c l a r id a d fe p r o c e d a h a r e

    m o s

    . _

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    28/209

    EPITOME DE LA

    ProAr

    chiap.

    ta.

    I .

    m o s C a p i t u l o p a r t i c u l a r e n e f t e

    t r a t a d o . D e l q u a l p o d r e d e c i r

    l o q u e C i c e r n , q u e q u a n d o d e

    la s l e t r a s , ib lo fe faca d e le y te , y

    n o p r o u e c h o ( q u e f fe faca , y

    g r a n d e ) c o n t o d o f e a u i a n d e c

    i d e r a r eftas r e g l a s , y p r e c e t o s .

    Porque i no fuera per la s le t ras

    t o d o s l o s c x e m p l o s d e c o f a s n o

    t a b l e s v b i e r a n p e r e c i d o . Y es

    b i e n q u e p u e s f e g u n A r i t o t e l e s

    e t i t o ce s fe 'aue a l g u n a c o fa . qu

    d o lo s p r i n c i p i o s , y c a u fa s fe c o

    n o c e n . - p r o c u r e m o s fa ue r l o s q u c

    e r a a r c e t i e n e , q u e a u n q u e e n

    c o f a ( a l pa r e c e r d e a lgun o s ) pe -

    quea . , fu pa r te te rna de fe

    l i c idad f egun lo

    d e V i r g i l i o .

    D i c h o -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    29/209

    QRTOGRjFIj.

    Dichofo aquel

    q

    en todos fus intentos,

    Las caufas

    aleanch

    ,y losfundam etos.

    Capitulo tercero.De el primerCarater

    que fea de en feriar al nio Chriflia

    no, que es IE SV S

    *JVna L. y unaC.

    al reues,que juntas hacen la for

    ma

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    62/209

    EPITOME BEL

    JL

    1

    y

    Arif-

    r ha d D . c o m o o y fe v a p o r q u i

    n i e r i t s . E n G r i e g o f e d i c e D e l

    t a e n H e b r e o d a l e t , d e l e t . E n

    L a t i n a h r e u i a d a t a m b i n d i c e

    ;

    D e u s ^ D iu u S j dos .Y do s D D .d j

    d i i , d o t e s : c o m o d e c l a r a V a l e

    r i o P r o u o G r m a t i c o , e n e l t r a t a

    ;

    d o q d e l o h i c o . N o p u e d o d e x a r

    de a du e r t i r a qu i l o qu e 7e n to a -

    c e r c a de c i ta s a b r e u ia tu r a s c i

    fras d e lo s R o m a n o s d i c i e n d o :

    q u e a u n q u e e n tod a s fu s c o fa s

    f u e ro n p r u d e n t e s , y f a u i o s , q u e

    e n e t a , m a s p a r e c i e r o n b a r b a r o s

    e n i g m t i c o s . P o i q u e v n a d e

    l a s p r o p i e d a d e s q u e d e t e n e r

    lo que fe habla , e fc r ibe ,ade fe r

    ia c l a r id ad , y f ac i l ida d en dex ar -

    fe e n t e n d e r c o m o fu C i c e r n l o

    d e x p o r p r e c e t o e n fu O r a d o r ,

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    63/209

    ORTG-RjCF

    -I

    -jC.

    4

    y Ariftoteles. Y es cofa llana

    q deno entendervna cofa con fa

    cuidad fe caufa enfado, y fe de-

    xa afsi. C o m o dicen de vn fan-

    to que llegando un lugar efcu-

    ro de vn poera antiguo dixo.No

    quies dexarte entender , ni yo

    quie ro entenderte. Pues que ef-

    tas cifras tengan eta efcuridad

    es cofa llana, particularmente

    quando fe juntan muchos: por

    que en qualefquicra concilia

    ciones quede ellas fe hagan fe

    podra dar otro fentido , que

    tambin fea peifxto fin el que e-

    llos dan.

    ' Pongamos exemplo en fu

    mas vfada cifra de las quatro

    letras,S.P.QJR.dganme en las

    mfmas no les refporadiero los

    Sabinos

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    64/209

    EPITOME BEL

    83511108, 11015110

    ellos por ellas [

    Sabinispopulis quis refijlit'iy refpon

    diendoles en ellas miCmas..Sena-

    tus populufque' .Romanus. Pues en

    las mifmas dar yo orras oracio

    nes muy perfetas. Sapientiapaupe

    ti quid retnbuet ? Sanam puramque

    rationem

    ,y ellas.

    Sanitatempupilo

    quis rejlituet? Sapiens preceptor\qua-

    dorelus,y cftas. Sanle potensqui

    regnas. Sanapopulum quemredimif-

    fii:Y como decimos etas pudi

    ramos otras mas, pero efto baile

    por exemplode que en ellas fe

    da enigma, amfibologia, que

    qualquiera es vicio, y no virtud

    como diximos en nueftra Elo-

    quencia. Naci ele yerro de los

    que de fus falfos Diofes fe les pe

    garon, principalmente de Apo

    l o .

    http://qua-/http://qua-/
  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    65/209

    RTOGRAF

    Iufi

    25

    f u s o r c u l o s c o n d o s

    t r e s ,

    m a s f e n t i d o s >p o r q u e n o l e c o -

    g i efe n e n m e n t i r , c o m o fu e a-

    q u e l d e

    P i r r o .

    A y o t e / E a c i d a R o

    marioSi Vincerpojje. E l qu a l t i e

    n e d o s f e n t i d o s . Q e p u e d e s v e n

    c e r ^ o q u e p u e d e s fer u e n c i d o , y

    c l a r o e l a qu e d ndof e l a ba t a l l a

    e l v n o lo au ia de fe r , iba fu je to

    poder f e r venc ido , y a f s i au ian

    m e n e f t e r la s S i b i l a s , E d i p o s , y o -

    t r o s i n t e r p r e t e s t a n m e n t i r o f o s

    e n f u s i n t e r p r e t a c i o n e s , c o m o

    fus a u t o r e s . D c a q u i e l e f e ri b i r

    e n e f t e m o d o j u z g a r o e l l o s q u e

    t e n i n a l g o d e d i u i n i d a d , y q u e

    o l a de if i co , y p o r efto fe de xa

    r on l l e u a r de f t e y e r r o qu e l l a na -

    m e t e l o e s , y v i c i o d i o d e h u i r ,

    n o v i r tu d i m i t a b l e c o m o a l g u -

    D nos

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    66/209

    EPITOME DE LJ

    nos falfamentc lo an juzgado.

    Prueuae la verdad de efta do-

    trina con vna Epigrama de Mar

    c ia l ,que porque es toda nuef-

    tro propofto la de poner aqui

    brcuemte efplicada. Dice asi.

    JD SEXTVM.

    Scribere

    te,

    qux

    uix

    intelligat ipfeno

    dejlus, .'..;-/'

    Et

    uix

    Claran us: quid rogo, fexte,i

    Mti

    Non lelore tuis opus eft,fed ^A poi-

    nis libris:

    ludice

    te

    m aior Cinna M aronefuit.

    Sic

    tua

    laudentnr: fan-m ea carm ina.,

    fexte,

    Gram maticis placeant,&fine Gram -

    maticis.

    Cuyo

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    67/209

    ORTOGRAFA.

    26

    Cuyo fcntido en Caftcllano fe-

    r a

    e f t e .

    Porque qies amtgo Sefto

    ifoebir, foque no entiende

    Clarano,y lo que fufpende

    Al Grammatico Modejlo.

    Si Apolo

    no te

    adiuina

    ..

    No

    tome otro tulecion:

    :V'erque,feguntu

    opinin

    Mejor que Virgilio

    es

    ina.

    Tus verfos

    afi fe

    alauen,

    Porque yo Sefo querra;

    Que entendiefje mipoejia,

    Quien Gramrnatica no faue.

    A Q m f euer a la reprouacion

    de los eferitos efeuros: y co

    m o es vicio grande dexarquea-

    diuine el letor, y dexar las cofas

    D 2

    q u e

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    68/209

    EPITOME DLA

    q u e ( c o m o e l p r o u e r b i o L a t i

    n o d e c i a ) l o d e la te A p o l o . Q u e

    ;

    n o f o t r o s d i r e m o s e n t i n d a l o e l

    d i a b l o .Po r qu e e f t e e r a e l qu e e n

    lo s O r c u l o s h a b a u a . M a s y a

    q u e d i e r o n n e t e i c i o l o s R o

    m a n o s b i e n e s q u e a u r a q u e p r o

    c u r e m o s e n t e n d e r f u s e f e r i t o s ,

    en e to n o l o s i m i t i m o s . M a r c i a l c o m o

    Forreum,

    Trafo.,Vefo

    }

    Fircus,

    p o r

    H o r r e u m ,

    Traho,Veho

    }

    Hircus. E n a b r e u a c i o

    C a t e l l a n a e s c ifra d e F e e . F i r m e

    : c a F o r t a l e e a ( A q u i q u e r a p o n e r

    : n o f e q n i e r a s C a f t e l l a n a s m a s

    p o r q ue n o f e p a a l o a d e C o m e -

    d a l a s d e x o ) T r e s u e c e s e n L a -

    ; t i n

    F . F . F .

    d i c e FortiorFortuna Fa-

    tOyOVortius HatumJprtwa,o ^lauij

    Viliufecit. D o s

    F.F.Fi?cerf,oF

    /t-

    dauerunt.

    O

    labiefahm,

    Capitulo

    nouen o.Be la letra,

    G. . -

    f

    E s l e t ra m u d a , l a q u a l ( c o m o

    ^ ; d i x i m o s ) t i e n e t a t a c e r c a n a

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    77/209

    OlirOGRjtFlJt.

    i i

    1 J

    ' ' ' m i ' T

    c o n la . C . q u m u c h a s v c z e s e

    p o n e l a v n a p o r la o t r a c o m o C a

    i u s , p d r g a i u s , c i g n u s , p o r f g n u s ,

    c o b i o . p o r g o b i i y e n E f p a r l o l 3

    c i m o s c u c h i l l o , g u c h i l l o

    3

    c o -

    l o n d r i n a , g o l o n d r i n a . P o r e f

    t o C l a d e s p o r la d e t r u y c i o n ,

    r n y n a , m o r t a n d a d q u e e n l a g u e

    r ra fe hace fe d ixo de g lad ius

    p o r la e fp ad a ,co n qu e fe hac e .

    L a G . t i e n e d o s o f i c i o s , u n o

    p t o p i O j C o m o fuena en A. O. co

    m o N e g , L c g a s ,G a r c a , g o r d o :

    o t r o p r e l a d o , c o m o fu en a e n

    E . I . c o m o G e r n i m o , G i l , n e -

    ges ,

    L e g i s . E ta v l t i m a p r o n u n

    c i a c i n e s d e f o l o e l R o m a n c e

    G a t e l l a n o ,y afs i la s o t r a s n a c i

    nes n o p u e d e n fufr ir q u e fe l a

    d e m o s a l L a t i n . P o r q u e las c o n

    f o n a n -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    78/209

    EPITOMEDE \LjC

    f o n a n t e s i g u a l m e n t e p a i a n c o n

    fu fuerca las uocales queTe f i -

    g u e e n L a t i n j G r i c g P j y H e b r e o .

    T a m b i n p r o n u n c i a r o n l o s L a

    t inos na f t a p oc os a os ( y a u n

    o y fe p r o u u n c i a e n - f ta s r e g i o

    n e s ) ^

    G . c o n la N . .6 la C . N .c o -

    m o l a q u e e n . C a f t e l l a n o d c c i -

    :

    m p s . E e . C o m o .d ic en - 'd ig n u s

    c o m o D i u s . G n e u s , c o m o

    ;n e o s . F i n a l m e n t e c o m o e n eftas

    d i c i o n c s

    N i o ,

    A r m i o , A r a o .

    L o , q u a l e n n u e f t r a E f p a a fe

    m u d a d o d e l t o d o , y . c o m e n

    t a b a m u d a t f e e n t i e m p o s d e l

    P a d r e R o b r e s , y a u n q u e l o r i -

    i e m u c h o n o d e x a d o d e u a -

    l e r e l m o d o c o n q u e o y f e p r o -

    | n u n c i a q u e e s j u n t a n d o a l a u o

    c a l p r e c e d e n t e l a G . y h i r i e n

    d o

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    79/209

    ORTOGRAF lj.

    3 2

    d o c o m o q u e c o n e l p a l a d a r

    l a G . c o m o l fe e fe r ib ie r a afsi-,

    D i g u s , S i g n o , & c e t . Y ef ta

    d e fu er te f ta , y c Totra p r o

    n u n c i a c i n a l e n t a d a en nuef-

    t r a E f p a a , q u e n o p i e n f o d e

    fer p o f s ib l e e n n i n g u n a m a n e

    ra r e f o r m a r l a , y a u n ya t e n g o

    p o r y e r r o e l i n t e n t a r l a r e f o r

    m a c i n q u e p r e t e n d e n , afsi e n

    efto

    >

    c o m o e n la p r o n u n c i a

    c i n , y E f c r i t u r a d e l o s D i

    t o n g o s , y d e l a C . q u e d i x -

    m o s a r r i b a . D i c e n d e lo s d i

    t o n g o s q u e fe d e u i a n d e f a ta r

    e n e l e f e r eb i r , y p r o n u n c i a r , c o -

    m o h a c i a n l o s A n t i g u o s , d i

    c i e n d o . G e n i t i u o M u f a e .

    L o q u a l e s m u y c i e r t o

    q u e fe v fa fe p o r q u e l a s L a

    m i n a s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    80/209

    EPITOME DE LJL

    '

    minas , y piedras que fe hallan

    citan como dice dfatdos.Mas

    nopore foemos de citar en a-

    quella antigua efcitura, y pro

    nunciacin,porque (como dice

    el mifmo Cicero en fu Orador,

    Oracio en uArtepoetica,Quin

    tiliano en fus intiruciones) en

    el hablar, eferebir ,'etir,y mo

    neda fe de eftar lo que el vfo

    aprouare, y tubiere receuido c

    ualor, y cftancia. Ortographia

    (dice Qujntiliano)Qo^- confue

    tudini deferuit

    .De

    fuerte que el

    Legiflador, y el macftro del ha

    blar , y del eferebir a de fer el u-

    fo.

    Qu&genitor produxerit ufus

    ( di

    ceOi3.cio)quem

    pesarbitriun efl

    ius.&, norma, loquendi.Al qual ufo

    es bien feguir para acertar, fus

    leyes

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    81/209

    ORTOGRufFIuf.

    3 3

    l ey e s ,y p r e c e t o s , y r e g l a s . N o fe

    d e e f t a r l o p u l i d o d e l u o c a -

    b l o ,

    q u e f u e n e m e j o r a nuef-

    t r o s o y d o s d e e l a d e a q u e l l a

    f u e r t e : q u e a u n q u e f e a p r o n u n

    c i a c i n , e f c r i t u ra c o r r o m p i

    d a , f c o m u n m e n t e e f t a r e c c b i -

    da a fs i fe de u fa r . P u es O r a c i o

    p o n e l a f e m c j a n c a e n la m o n e

    d a , n o f a l g a m o s d e e l l a . M a n d

    n u e f t ro S e o r e l R e y D o n F e l i

    p e t e r c e r o p o r u n n u c u o d e c r e

    t o e f t o s a o s p a f a d o s , q u e p a r a

    qu e f e dob la f e l a m oneda de l be

    l lon , l a que e f t aua l abrada fe f c -

    l l a f e . C o n e l q u a l f e ll o q u e d a b a

    f e a , y a b o l l a d a . V e a m o s a o ra

    e l q u e p o r g u a r d a r l o s p o l i d o s ,

    y q u e n o fe m a l t r a t a r a n , g u a r

    d a r a c a n t i d a d d e q u a r t o s S e g o -

    i

    E u i a n o s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    82/209

    EPITOM E DE Lj

    u i a n o s f i n e l l a r , n o h i c i e r a v n

    g r a n y e r r o , p u e s p o r n o f e l l a l l o s

    p e r d i a e l u a l o r , e l q u a l u a t o r c o

    m o d i x o O r a c i o , efta en e l u f o ,

    e i q u a p o r f a l t a d e l f e l l o fe p ier

    de .A f s i e l ha b l a r , y e f c r e u i r , a -

    q u e n o s p a r e z c a q u e e f t a c o r r o -

    p i d o . y a l t e r a d o d l o q u e f u e e n

    f u p r inc ip io , f e a e l qu e f u e r e f e

    d e t e n e r p o r b u e n o , p o r q u e la

    c o f t u m b r e , y v f o l e t i e n e p o r t a l

    a p r o u a d o , p u e s la m i f m o c f p e r i

    enc ia nos lo enfe r a .N i obf ta de

    c ir q u e es m u y g r a n d e i n c o n u e -

    n i e n t e efta c o r r u c i o n , y u f o q u e

    m a s e s a b a f o , p o r q u e fi C i c e r n

    p r i n c i p e d e l a E l o q u e n c a L a t i

    n a r e f u c i t a r a n o e n t e n d i e r a p o r

    "e l la e l La t in que oy fe vfa . Por

    q u e to d a s l as l e n g u a s e f t a n f u j e

    ta s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    83/209

    ORTQGRiAFIjt.

    t as a e f t a m u d a n c a , h a f t a n u e f t ra

    m a t e r n a p a d e c e ef ta a l t e r a c i n ,

    l a q u a l n o f e d e t e n e r p o r c o -

    r r u c i o n , f i n o p o r p e r f e c i o n , f e -

    g u n Q u i n t i l i a n o q u e d i c e , q u e

    eftas co fa s q u s n r o m a s n u e u a s ,

    m a s p e r f e t a s . P u e s O r a c i d i c e

    qu e en fu t i e m p o eftaua ya t a n

    o r r a la l e n g u a L a t i n a de 'de l o s

    C e t e g o s , q u e n r e f u c i t a r a n n o

    la e n t e n d i e r a n . Y o t a m b i n d i

    g o q u e en n u ef tra E fp a o la fe"

    e j e m p l i f i c a e f t o m u y c l a r a m e n

    t c , e n l o s l i b r o s d e , a b r a t r e c i e n

    t o s arlo s u e m o s , q u e a y m u c h o s

    b o c a b l o s , q u e n o fe e n t i e n d e n

    p o r d e x a d o s , y c f c l u y d o s d e l ri

    f o .S i e n u na d i c ion e n te r a f u c e -

    d e e f t o , q u e m u c h o q u e f u ce d a

    en la a l t e ra c i n de u n a filaba,

    i

    E

    2

    l e t r a .

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    84/209

    EPITOME DELj

    le t ra . Yes de fuer te que l los q

    u f a to n a q u e l l e n g u a j e a n t i g u o

    r e fu c i t a r a n , c o n m u y g r a n d ifi

    c u l t a d e n t e n d i e r a n e l l e n g u a j e

    q oy fe ufa , y con fer una la len-

    I g a l q u e c a e b a x o d e u n I d i o m a

    y D i a l e t o s . Q u e t i e n e q u e u e r

    ] M a g u e r c o n A u n . S a n d o c i n o

    r a n t e , m e f n a d a c o n p a r te , y b an

    d o , y o t ro s m u c h o s al m o d o , y

    lo mi fmo fucede en l a s de mas

    l e n g u a s . A l o q u e d i c e n q n i n g u

    n a l e t r a d e b e t e n e r d o s u f o s : y

    q u e a fs i n o au ia de au e r fe c o r r o

    p id o e l p r i n c ipa l d e l a C . G . T .

    q u e l es h a c e m o s t e n e r c a d a u-

    n a d o s : d c i m o q u e n o e s i n c o n

    u e n i e n t e , p u e s la m i f m a l e g u a

    La t in a ( d e pa r e c e r d e lo s a n t i

    g u o s . y m o d e r n o s q u e a n d a n c

    ee

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    85/209

    ORTOGRJSF 1J[.

    c i te r i g o r ) h a c e u n a l e t r a h a

    c e r t r e s o f i c io s , y a u n ( l o qu e e s

    m a s ) m u d a r l a n a t u r a l e c a d e u o

    c l e n c o n f o n a n t e , c o m o f u c e -

    de en la I.y la V . t i e n e t r e s vo

    c a l , l i q u i d a , y c o n f o n a n t e . C o n

    o tr a s q u e e'ri la P ro b d i a fe n o -

    I

    t a n , y n o f o t r o s d i x i m o s al p r i n

    c i p i o . S i d i xe fe n q u e e l o a u i a

    l u g a r e n l e n g u a p r o p i a , m a s n o

    e n l a a g c n a . D i g o q u e n o t i e n e

    m a s u n a q u e o t r a , y m a s n o a u i e

    d o q u e d a d o e n p a r t e a l g u n a u u l

    g a r L a t i n a d o n d e fe u b i e r a n d e

    reg i Trar ef ts d i c i o n e s . Y afs i

    l o s d e o t r a s p r o u i n c i a s u i n i e n -

    d o la nfa de b e fu je ta r fc la p ro

    n u n c i a c i o n q u e u f a m o s , c o m o

    y o lo haran* fuefe las fuy as.

    C o m o la m o n e d a f e c t u f a r d e

    I JJH II . W

    I I -

    ~

    1

    E

    3

    la

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    86/209

    EPITOM E DE Lj

    1

    . - . . . . ~ * -V ,

    la q u e pafa en la t i e r r a , y R e y n o

    d o n d e n o s h a l l a m o s . E fto d i x e

    u n o s A l e m a n e s q u e h a c a n

    m u c h o e f c a r n i o d e n u e f t r a s p r o

    n u n c i a c i o n e s , y m o f t r a r o n q u e

    da r f a t i s f e c h os . Y afsi y o p r o n

    -

    c i a r e la G . e n l e g i s , l e g e s , c o m o

    e n g i f m e , g e n e a l o g a , g e n t e , G i

    g a n t e , c o n V . f o l a f e p r o n u n c i a

    a f s i g u l a , g u t a , f u c e d i e n d o l e u o

    ca l la V . fe p ro n u n c i a a fs i g u a

    t e , g u i a , g e r o , a g u a , l e n g u a . E n

    L a t i n fe d i c e G e e n G r i e g o g a

    m a , e n l e n g u a l o n i c a G e m m a ; _

    e n H e b r e o G i m e l , G . e n a b r e u i a

    c i L a t i n a G r a c ia , g e n u s . D o s .

    G G . G e T e r u n t . A c o m p a a d a c

    o t r a s h a c e m u c h a s

    ab reu i ac io

    ' T

    n e s , c o m o fe v e r n e n P r o b o .

    Capitulo

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    87/209

    ORTOGRj Ij

    K O pue

    de fer fi

    nal en nue

    rrrW^ %w

    tra legua,

    | | L 4 |

    K n i e n l l

    ? t ina, fino

    ^^^^^PS^ escneftas

    interjeciones. AH. y Vah, en la

    Hebreaes en muchasdiciones

    digo en tocias,lasquefuenan ac

    barfe en T. como Aftaroth,feth

    Ruth,&cet.Iuntafe con todas

    las uocaies, y pata que la dicion

    tenga mas recio fonido con ef-

    tas confonantes C.V.R. T.Efto

    fe entiende en Latin que en Ro

    mance,no fino es la C. y ento-

    E

    4

    ees

    Capitulo

    dcimo.

    Be la.

    H.

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    88/209

    EPITOM E DE Lu

    ' e e s le h a c e h a c e r e fte f o n i d o '

    C h u e c a , c h u z o .La H . e n t r e l o s

    L a t i n o s n o t i e n e f u e r c a d e l e t r a

    f o i o e s v n h u e l g o c o n q u e e n -

    g r ue fa la v o c a h c o n f o n a n t e ,

    q u i e n fe a l l e g a . D e n o f e r l e t r a ,

    fe l g u e q d i r e m o s P a t r i a r c h a y

    p u l c h r a d o r n o d e c i m o s P a t r i a r

    ea ,y p u l c ra . M a s e n R o m a n c e e s

    l e t r a c o m o H o l a , h a z a a , h a l l a r

    y f irue a lg u n a s ue ce s cf m o f t r a r

    q la V , e s u o c a l , c o m o e n h u e r -

    t o , h u e u o , v i h u e l a . P o r q u e i l l a

    H . n o f e a n t e p u f e r a p o r u e n t u *

    r a l e y e r a m o s v e r t o , v e u o , v i u e l a

    p o r V . c o n f o n a n t e . A l g u n a s u e

    ces n o firue m a s

    d e a

    i m i t a c i n

    d e l o s L a t i n o s a c o m p a a r la u o

    ca l q u e fe figucrcomo d i c i e n d o

    h o n r a , h o m b r e , h u m i l d a d , hu~

    m a n i -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    89/209

    ORTOGRAFA

    manidad.Notefc que quando la

    I . y l a V . tienen H. antes de fi,

    lempre f o n uocales, y no con-

    fonantes,eomo Hieronimus,es

    trinco filabas.En algunas dicio

    nesqdcLatin fe pafrcaftella

    n o ,

    y otras de antiguas catcl la

    asen modernaslaF.fe cuirtio

    en H.(como emos dicho)como

    en eftas diciones filius >hijo, fa

    c i ,hago :

    Q S

    Caftellanos anti

    guos decian fallo, hallo,faza-

    as hazaas. Antes de los tiem

    pos de Ciceron(como el lo afir-

    m a c l o

    fe juntaba las uocales

    l a H.ynolas confonantes,cu-

    ya pronunciac in confiefa.auer

    feguido el muchpHriempo por

    elaspalabras.Gre mas fino que

    yo mifmo(dice Ciccron)fauien

    E < do

    De 0 -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    90/209

    EPITOME DELj

    d o q u e a f s i a u i a n h a b l a d o

    nuef-

    t r o s p a f a dos ^ qu e no j u n ta ba n l a

    H . fino en la s u o c a le s h ab la u a

    a f s i P u l c r o s , C e t c g o s ^ T r i p o S j

    C a r t a g i n e m . H a d a q u e a n d a d o

    e l t i e m p o ( a u n q u e t a r d e p o r f a l

    t a q u e m e h i c i e r o n l a s o r e j a s )

    c o n u e n c i e n d o m e d e l t o d o la

    u e r d a d , m e a c o m o d e e n e l h a

    b l a r a l v fo d e l p u e b l o g u a r d a n

    d o p a r a m i e l f a u e r , c o m o fe a-

    u i a d e h a b l a r p a r a h a b l a r b i e n .

    E n l a s qu a l e s p a l a b r a s da e n te

    d e r l a g r a n f u e r c a ' d e l a c o l u m -

    b r e , q u e c o n f c r a f e i t a d a l a p r o

    n u n c i a c i n e f t r a n g e r a q u e f e i n

    t r o d u c i a , l a f i g u i o p o r a c o r n -

    d a r fe a l u f o q u a n t o m a s fe d e b e

    fe g u i r l a q u e h u y e p r e d a c i o n e s

    ( c o m o d i r e m o s j q u e e s l o q m a s

    e r a o s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    91/209

    ORTOGR.AF JC.

    c m s d e p r o c u r a r r e f o r m a r f i

    n o s es p o fs ib le . A u l o G e l i o e s

    T

    ^

    au t o r de qu e en la s m as d i c i o - "

    n e s L a t i n a s fe a c o f t u m b r a b a a-

    n a d i r H . P o r q u e c r e y a n q u e a f s t

    e r a e l f o n i d O m a s f i r m e c x e m -

    p o d e l os A t e n i e n f e s ( d e ' q u i e n j

    \ t a n g r a n d e s i m i t a d o r e s f u e r o n j

    l o s R o m a n o s ' ) l o s q u a l e s f u er a

    de la cof tbre de las de mas Ciu

    d a d e s d e G r e c i a h a f p i r a b a n m u

    c h as d i c i o n e s . D i c e m a s C e l i o ;

    q u e . la H . n o fe au ia de p o n e r

    e n t r e l a s ' l e t r a s , fino e n c i m a ,

    q u e a f s i l o h a c a n l o s G r i e g o s .

    C o m o e n e f t a s d i c i o n e s T r i u m

    p h o s , C c t h e g o s , C a r t h a g o : y a fir j '

    m a a u e r l o v i t o ,u f ad o ,y e f e r i t o

    e a u n m u y a n t i g u o in f l r u m e n -

    t o ;

    q u e d i c e p i e n f a fe r e l A u t h o

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    92/209

    EPITOM E. DE Lj

    g r a p h o n d e V i r g i l i o , d i g o e l o r i

    g ina l e n qu e e f e r ib io f u s ob r a s .

    L a H . ( f u p u e f t o q fe j u n t e ) n o

    d e u aria r. la p r o n u n c i a c i n m a s

    d e e n g r o f a r u n p o c o e l e f p i r i t u .

    A u n q u e c o n P h . l e h a c e n f u en e

    c o m o F . A p r o p o i t o d e l o q u a l

    e s n o t a b l e l o q u e l e f u c e d i o

    C i c e r n q u e t a c h o v n t e l g o

    G r i e g o q u e d e c a c o n t r a F u n d a

    n o , p o r q u e le n o m b r a b a P h d a-

    n o , y f on a ba c o m o P u n d a d o . D e

    f u e r t e , q u e a u n q u e a f i d o i n t r u -

    fa p r o n u n c i a c i n la d e p r o a u n -

    c i a i l a c o m o F . p r e u a l e c e , p o r q e l

    u f o t i e n e t a t a f u e rc a c o m o e f t a j

    c o m o e r a o s d i c h o . y c o m o l o d i

    c e B a d i o . E n L a t i n a b r e u i a d a d i

    c e H . H o n o s , h o n e f t a s , h e re s ,

    h o c , y j u n t a c o n o t r a s , o t r a s c o

    fas.

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    93/209

    ORTOGRFICA.

    39

    fas c o m o p a r e c e e n P r o b o .

    Capitulo once. Ve la I.y de la.

    K .

    T i e n e d o s o -

    ficios,el uno

    p r o p i o , y e s

    q u a n d o u f a

    m o s d e e l l a ,

    c o m o d e u o

    c a l ,

    c o m o en

    i t a , i r a : e l o t r o

    q u a n d o e s c o n f o n a n t e , c o m o

    I a m , I e c u r . L o q u a l a ca ec e t o

    d a s la s u e c e s , q u e h i e r e a l g u n a

    u o c a l , v e n e fte u f o f o l i a t e n e r

    e l f o n i d o q u e c n R o m c e l a G .

    c o n la I . m a s y o c o n f d e r a d o

    q u e n o l e q u e d a d o e l t a i f o n i -

    d o

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    94/209

    EPITOM E DE Lj

    do fino en

    pocasd i c i oneSj Com o

    fon I e f u s , I u d e u s , y q u a n d o fe

    j u n t a c o n H . H i e r e m i a s , H i e r o

    n im u s . , H ie r u f a l e m . - q e n la s d e

    m s n o n e o q fe p r o n u n c i a , f i n o

    c o m o e fta s, y a, y o . Y a u n q u e e s

    p r o n u n c i a c i n c o r r o m p i d a la

    u e o t a n r e c e b i d a q u e n o s e m o s

    d e yr co n e l la : p o r la g ra n fuer

    ca q u e t i e n e la c o l u m b r e a r ra y

    g a d . A q u i e I u f t i n i a n o d a f u e r

    ca de L e y , y los 'Filofo-fos.de o -

    t r a n a t u r a l e c a . Y a f s i R e i j c i o n o

    lo p r o n u n c i a m o s R e g i c i o . S i n o

    c o m o fi f u er a l a Y G r i e g a . I t a m

    b i e n y e r r a n l o s q u e d i c e n R e i -

    c io ,y los que en Ri jc io , y fus fe -

    m e j a n t e s h a c e n l a s d o s , i j . u o c a -

    les d n d o l e

    R e i j c io c inc o f i l a

    b a s . Q u a n d o la I . es c o n f o n a n t e

    u n a s

    http://%27filofo-fos.de/http://%27filofo-fos.de/
  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    95/209

    ORTOGRAFA.

    4 0

    unas ueces fe toma por limpie,

    y otras por doblada, y efto fuce-

    de quando fe pone en medio de

    dos uocales . De fuerte que fe

    llega la pedrera, como Maya,

    Peyor.Simple es quadoen prin

    cipio de dicion fe pone de fuer-

    te,quc fe junte con la immedia

    ta uocaLcomoianus: quando

    fucede immediatamente algu

    na confonante, como conuiuo.

    En Romance el fonidod laT .

    confonante es como el de la G.

    icon E.y con I.como Iudio,Iuez

    i Iuego,Iorge, Iara, Ieringa.Y a

    algunos corrompidamente po

    nen en fe lugar laG.aunque con

    l a E , y con la L no es malacon-

    fideracion todas ueces, como

    Giron,Geringa, mas con las de-

    mas '

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    96/209

    EPITOM E DE Ljt

    l o a n -

    m a s u o c a l e s f e r a y e r r o n o t a b l e .

    Q u a n d o la I t i e n e a n t e s H . f i e m

    p r e es u o c a l , y n o c o n f o n a n t e

    e n L a t i n , c o m o H i e r i c o . D e

    d o n d e fe u e q u e n o a y c o r r u c i o

    q u e fu fra m a s n o t a b l e m u d a n -

    c a ,qu e l a qu e f e da e n l a s d i c io -

    nes que de f ta fue r te f e e fe r iben

    p r o n u n c i n d o l a s c o m o a r r i b a

    d i x i m o s , y c o m o ca l fe p r o n u n

    c i a a r r o m a n c a d a s , c o u i r t i e n d o

    H l . G afsi G e r i c o , G e r n i m o , y

    o t r a s u e c e s e n I o t a c o n f o n a n t e

    c o m o I c r u f a l e n , Ieremias.Def-

    p a u t e r i o , q u i c r c q u e e f t a p r o n -

    c i a c i o n , q u e t i e n e , c o m o d e G i .

    q u e a l m e n o s f e g u a r d e c o n la s

    d i c i o n e s G r i e g a s ,y H e b r e a s , y a

    q u e e n la s L a t i n a s fe m u d e , y a l

    t e t e , c o m o I a c o b u s , I o f c p h u s ,

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    97/209

    ORTOGRAFA

    Ioannes , Iefe,Iefus,Iafpis. Del

    qual parecer fon Lorenco Vala,

    y Antonio,y que efto fea hacien

    do la uocai como con la H.y no

    quiere que fe entienda afsi,por

    que los Hebreos carezcan del .

    conbnante (que no carecen)a

    que los Latinos algunas veces

    fe la bulenen uocal en las di

    ciones que de ellos toman. La

    I. en Latin fin i fie a por f Cola , y

    esfegund'a perfonade inguiar

    de imperatiuo, y en Caftellano

    es numero de quenta,que finifi-

    ca uno, y en guarifmo millar,

    diez, 6 cietos,quento, milln,

    fegun los ceros que delante fe

    le pulieron.

    K es letra Griega no Latina,

    y la nombra cappa,nofotrosKa.

    1

    i 11,11 . r .. .i "

    F No fe

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    98/209

    EPITOME T>ELj

    Capitulo

    N o fe ufa d e e l la fino e n d i c i o -

    i

    ne s G r i e g a s q u e e d a n u f a da s e n :,

    t r e L a t i n o s , c o m o K J r i e l e y f o n '

    ( q u e q u i e r e d e c i r S e o r t e n m i -

    f e r i c o r d i a d e m i ) ya fs i P r i fc ia -

    n o d i c e q u e la K . e n t r e lo s L a t i

    n o s f o b r a , y a n d a d e m s . Q u i n

    t il i a n o c l a r a m e n t e c n f e a , q u e

    d e l o q u e e l la i l r u l o s G r i c g o s

    n o s firuc n o fo t r o s l a C .

    y

    afsi

    K a l e n d a s , t a m b i n la e f c r e b i-

    m o s C a l e n d a s . L o s E f p a o le s

    u f a r d e l l a e s fo bra d e o c i o f o , y

    afsi c o n r a c o n l a a n q u i t a d o d e

    la t a b l a d e l A . B . C . q u e o l a

    e f c r ib e n y a e n e l c o m o a n t i

    g u a m e n t e , q u e y o l o

    n o t a d o .

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    99/209

    OKTQGRcAF

    I.

    Capitulodoce. Be la L.M.

    E S l e t r a l i

    q u i d a , e n . c -

    p o k i o , y d e -

    r i u a c i o n , f u e

    n a c o m o N .

    fi fe figue de-

    pu.es D . T . C .

    G . M a s e n fin d e l as d i c i o n e s n o

    fe d e u e p r o n u n c i a r c o m o N . a-

    c e r c a d e l o q u a l d a r e m o s u n a u i

    fo a lo s q u e f a u e n p o c a G r a m m a

    t i c a : y e s q C a c a dos a l g u nos no -

    b r e s a c a b a d o s e n E N . e n A N .

    a l g u n a s o t r a s d i c i o n e s , c o m o

    l u m e n , r e n , f p l e n , t a m e n , fo r-

    f a n , f o r f i t a n , y m u c h o s n o m - ,

    b r e s G r i e g o s e n A N , y e n O N .

    4 2

    I

    F

    2

    t i t n /

    http://pu.es/http://pu.es/
  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    100/209

    E PITM E DE L

    t i t n , p e a n , C a n o n , D e m o m l o s

    d e m s fe p r o n u n c i a n , y a c a b a n

    e n M . p r i n c i p a l m e n t e t o d o s l o s

    a c u fa t u o s d e u n g u l a r , y n o m

    b re s ne u t ro s e n V M . c o m o T e m .

    p l , D o m i n , M u f a r n , S e r m o n e ,

    S e n fu m , D i e m , B o n u m b o n a m

    B o n u m , P r u d e n t e m , B r e u e m ,

    A c r e ,S c e t . Y la s p r i m e r a s p e r -

    f o n a s d e l o s p r e t r i t o s p l u f q u a

    p e r fe to s d e i n d i c a t i o , y o t a t i -

    o , y d e l p r e t e r i t o p e r f e t o d e l o -

    t a t i u O j C o m o a n i a u e r a m , a m a u e

    r i m , a m a u i i T e n , y e l i m p e r f e t o

    d e a m b o s m o d o s D o c e b a m , D O

    c e r e m , lo s p r i m e r o s f u p i n o s , y

    lo s p a r t i c i p i o s e n R u m , c o m o

    T u , D . L a M . en f in de d i c i fe

    a de p r o n c i a r c l o s l a b i o s j u n

    r o s , c o m o e n i m : l a N . t o c a d o c

    ' - J a l e n -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    101/209

    ORTOGRAFA.

    4 3

    la legua al paladar de arriba. La \

    Mantenli re latino finificaMar

    cusrenquenta Catcllana Mil.

    Como en Siracufas deGrecia

    (que algunos llaman Zaragoza)

    feechaen- las fuertes enlaele-

    cionde Principe por las letras

    del A. B. C. fucedio que le cayo

    la M. Dionio(el que fue tyra

    no ) uno de los que citaban pre-

    fentes.dixo. Dionifio M.te cae

    feal de muerte,moriras fin du-

    da..Dionifio le refpondio.Enga-

    afte que la M. no quiere decir,

    fino que de fer Monarca. Lo

    qual todo fe cum pl i . Porque

    fue elegido por Principe, y Mo

    narca. Con loqual c omenco

    hacerfe tyrano, y proceder con

    uiolencia,y afsi clpueblo fe con

    F

    3

    jur

    Plutar

    co

    Apo

    teg.

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    102/209

    EPITOM E DE Lu

    j u r c o n t r a e l , y u n i n d o l e c er

    ca do ac n Tejbanle a lg u n o s de

    f u s a m i g o s , q u e r e n u n c a l e l a

    M o n a r q u a f i n o q u e d a m o r i r .

    M a s e l e n c i t a o c a f i o n u i o u n

    c o c i n e r o , q u e a c o g o t a n d o u n

    g r a n b u e y l o m a t c o n m u c h a

    f a c i li d a d : y d i x o . P o r t a n p e q u e-

    o t o r m e n t o c o m o es e l d l a

    m u e r t e m e a u i a d e p r i u a r d e u n

    g u f t o t a n g r a n d e?N o a y q u e a-

    c f e j a r m e t a l M o n a r c a o y , M o

    n ar ca de m o r i r , y afsi fue e l l o .

    C o m o q u e n t a P l u t a r c o e n l a s

    A p o t e g m a s d e lo s G r i e g o s .

    I . e s l e t r a L a t i n a , c o r r e s p o n

    d e a l a L a m b d a d e l o s G r i e g o s

    en e l fon ic lo , y p ot ef ta d : u n a d e

    las q u e e l lo s l l a m a n i m m u t a

    bles.,

    y lo s L a t i n o s l iqu idas .-y af-

    7 u

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    103/209

    t ORTOGRAFA.

    F

    4

    dlas

    Biriii'i' ' .

    I

    I - \

    f fucede que fi meneantes de e-

    j

    lia muda, hace la uocal que pre

    cede indiferte en cantidad de

    breue, largarcomo Atlas.flen

    do breue fu naturaleca fe buel

    ue indiferente.-porloqdice An

    T

    tonio.Confta efta diferencia en r

    Vrgilio.en Marcial, y en otros *

    Poetas.-que en la profa fu natura

    leca de guardar. Los rfSbreSj

    los uerbosq comienzan en L.c

    poniedolos cAd.laD.fe comer

    te enL.como alIabor,alluo:y a

    enderiuaciones

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    104/209

    EPITOM E DE Lj

    | d e la s im p r e f i on e s , y a u n l o s i m

    p r c b s d e c i e n a o s a , y t o d o s

    l o s a n t i g u o s d e m a n o : la s c o m

    p o i c i o n e s t o d a s fe e f c r e b i a n , y

    p r o n u n c i a b a n e n t e r a s c o m o .

    d l a b o r , y a d l u o , i n l a b o r , i n l u -

    ftris.Aduertenciaes e f t a q u e fin j

    m i l a a n h e c h o o t r o s , y p e r f o -

    a s d e a u t o r i d a d . Y p u e s t a n

    n u e u a a l t e r a c i n

    t e n i d o t a n t a

    f u er ca p o r l a c o f tu m hr e , q u e

    o t r a s m a s a n t i g u a s la t e n g a n , y

    i i a l g a n . Q u a n d o la L .f e p o n e f e n

    c il la e n L a t i n , y e n C a f t e l l an o

    t i e n e u n m i f m o f o n i d o , y f u e r -

    c a , c o m o L a t u s , L a d o , L e g o , l e o

    l u o ,

    l a b o , l u x , l u z . M a s q u a n d o

    f e p o n e d o b l a d a m u y d i f e r e n

    t e es la p r o n u n c i a c i n L a t i n a

    de la Caf te l lana , - pues l .p ronun

    c a c i o n

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    105/209

    ORTOGRAFA.

    4 5

    ciaciSque aqui tiene llama, lie"

    no,lloro, no la ay en Latin,por

    que fe pronuncian las diciones

    Latinas como en vna L. Meda

    lla, Sillaba, li le, como Medula,

    Silaba, lie. Ademas que en La

    tn ninguna diciS comiencaen

    letra doblada,como enCaftella

    no la L.en muchas al principio

    de parte , como llamar, llorar,

    $c.Aunque de algunas de las di

    ciones que en Latn fe eferiben

    con dos LL. uienen otras Efpa-

    olas,

    como de Sella, Silla, de

    Malleus,Mallo. L. en Latin es

    antenombre, quiere decir Lu-

    cius entre dos ptos,L.dice vel:

    como aduierte Miguel Salinas,

    L en quentaCaftellana es nume

    ro de cinquenta.

    F

    5

    N.es

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    106/209

    EP TOM E DELjC

    O fe

    N .

    e s u n a d e l a s l e t r a s f e m i -

    u o c a l e s c o n t a d a d l o s a n t i g u o s

    e n t r e l a s l i q u id a s . S i fe j u n ta c

    la C . G . y a d i x i m o s l o q u e f u ce

    d e ,

    y Ja a l t e r a c i n q u e fu p r i m e

    ra p r o n u n c i a c i n t e n i d o , y c o

    m o c o n la t i l d e , p u n t o e n c i

    m a h a c e e lla p r o n u n c i a c i o n . N i

    o ,A r a a , L e o , y l a t i l d e e n L a

    t i n , y e n C a f t e l l a n o f u p l e p o r o -

    t r a . N . E t a s p o r la m a y o r p a r t e

    u i e n e n d e L a t i n a s q u e f e e f c r i -

    b e n c o n d o s N N . c o n G N . c o

    m o d e t a n m a g n o , t a m a o , d e

    h o c a n n o , o g a o , d e a d a n n u i n ,

    A d o n o .

    Capitulo

    trece. De

    laO.

    QP .

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    107/209

    ORTO GR ,A F

    4 6

    S e t o m a e n

    J

    m a c h a s m a -

    n e r a s ( f c g u n

    d i ce l o s G ra

    m a t i c o s ) p o r

    q u e u n a s u e -

    ces es p a ra

    l l a r n a r , o t r a s

    e s i n t e r j ec i on de u a r i o s a f e f t o s ,

    d e a d m i r a c i n , d e e n o j o ,

    de de fe o , de p e r fo na c o g i d a

    d e f o b r e f a l t o , 6 d e d o l o r , d e

    a l e g r a , d e e f c l a m a c i u i t u -

    p e r i o . A u e c e s fe p o n e p o r u t i n a

    y a u d i e e m a s e f i c a c i a . I u n t a l a

    c N o m i n a t i u o , a c u f a t i u o , v o

    c a t i u o . O e s l e t r a o c a l , d e e l l a ,

    y d e la E . fe h a c e d i t o n g o . E n

    G r i e g o a y d o s m a n e r a s , l a u -

    n a l l a m a n O m y c r o n : q u e e s

    p e -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    108/209

    EPITOM E DE LJ

    p e q u e a , q u e q u i e r e d e c i r b r e

    u e . - l a o t r a O m e g a q u e es O la r

    ga .S u figura e s fy m b o lo de t o d a

    l a e t e r n i d a d , p o r q u e n o f e l e p a

    r e c e e l p r i n c ip io n i e l fin : a u n q

    ta m b i n e s f y m b o l o de l fin,p or

    q u e la O m e g a e s la v l t i m a d e l

    A . B . C . G r i e g o c o m o q u e d a d i

    c h o . E s t a m b i e n fy m b o l o d e d e -

    fcos,y p o r e t o u n a d e la s fetas

    de nu e t r a S e o r a ( q u e e s l a E f-

    p e t a c i o n ) f e d i c e n u e t r a S e o r a

    d e la O . p o r q u e e n e l o f i c i o q u e

    la I g l e f ia r eg a a q u e l d ia fe c o -

    m i e n c a m u c h a s u e c e s e n e t a l e

    t r a O . N o q u i e r o p e r d o n a r la cu

    r i o f i d a d d e y n a E n i g m a ( q u e a

    d ic e n a u e r f do e l c a f o m i l a g r o

    fo) de dos ue r fos que a f i rman l e

    f u e r o da dos a u n f i e r u o de D ios

    q u e

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    109/209

    ORTOGRjtTIjC.

    4 7

    q u e d e c a n .

    d c g u a r i f m o , f e f u e l e ~ p o n e r e n

    la O . B . D . P . c o m o b r a u o , d o r

    m i r

    . p

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    119/209

    ORTOGRjI l j

    m i r , D r a g n , p r u d e n t e : e n la s

    q u a l e s d ic ipn .es e s l i q u i d a . L a S .

    r o f c a da q e s c o r n o c in c o de g u a

    r i f m o e n e l fin d e p a r t e , c o m o

    u e r u b u s , m a s l a f . e n p r i n c i p i o ,

    y m e d i o d e p a r t e , c o m o T a nto s.

    E l o fe a d u ie r t e , p a r a la s r np r e -

    t a s , a u e n t a j a d o s E f c r i b a n o s d e

    m a n o , q u c p a r a l o s q u e n o . t i e n e

    fo rm a a fe n t ad a n o hac e al. ca fo

    q u e fea m a s u n a q u e o t r a , p u e s

    a u n e s l o m a s c i e r t o n o c u m p l i r

    c o n f o r m a a l g u n a . l a S. e s l a u l

    t i m a d e las f e m i u o c a l e s . A l g u

    n o s a u t o r e s n o l a t i e n e n p o r l e -

    t ra ,f i u i e n e a n te s de M . P . T . E n '

    las d i c i p n e s l i m p i e s p e r t e n e c e

    la filaba fguiente, c o m o C of-

    n iu s , p r p f p e r , t e f t i s : M a s e n la s

    c o m p u e r t a s e s d i f e r e n t e : p o r -

    : , . . I - i

    t -

    G

    4

    q u e

    http://dicipn.es/http://dicipn.es/
  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    120/209

    EPITOME DE LjC

    q u e e n a lg un a s p e r t e n e c e la n i

    t i m a : c o m o e n A r n f p e x , y e n o -

    t ra s a la p r i m e r a , c m o e n A b l -

    t e m i u s : e n a lg u n a s fe m u d a e n

    M - c o m o e n R u r f u m , P r o r f u m ,

    e n o t r a s e n N . c o m o S a n g u i s ,

    S a n g u i n i s , o t r a s e n R . C o m o

    o s ,

    f lo r i s . Lo que dec imos de l

    n o d o b i a r f e c o n f o n a n t e a p r i n

    a p i o j y fin d e riieton fe a d e e n

    t e n d e r d e t o d a s la s l e t r a s . E n L a

    t i n l a E , n u n c a fe de p o n e r a n

    t e s d e S . q u a n d o d e p u e s d e la S ,

    fe fig ue o t r a c o n f o n a n t e , c o m o

    fcnbo . , fpes , f tud i .Sacanfc e fea ,

    / E m o ,

    e f t , y a l gun a o t r a d i c i ,

    q u e c o n e l t i e m p o p o d r a a d u e r -

    t i rfe .

    P o r e f t a a b r e u a t u r a e n L a t i n

    Projle,

    i

    g p

    e

    _ r

    c

    q

    U

    i

    c r e

    d

    c c

    j

    r

    S p u r i u s , q u e

    1 0 5 . ^ , , -

    ( o e s

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    121/209

    ORTOGR*AFIji.

    S

    es a n t e n o m b r e d e S p n r i o : M c

    la v n f a m o f o R o m a n o , es n o m

    b r e q u e u n i f ic a e l b a f t a r d o . A

    c era d e l o q u a l h a c e P l u r a r c o

    u n P r o b l e m a , y d i c e q u e c o m o

    a n t i g u a m e n t e e f e r e b i a n l e t r a

    p o r p a r t e , p a ra e f e r eb i r e l ba i l a r

    d o le e f er eb ia n a fs i, S . P . y q u e

    r a dec i r f ine pa t re , h i jo f in pa

    d r e q u e e s e l q u e d e c i m o s b a l -

    t a r d o , e l G r i c g o l e l l a m a n o t h u s

    y e l d e r e c h o h i j o d e l u l g o . D e

    p u e s d i e r o n e n q u i t a r l e e l p u n

    t o d e e n m e d i o , y j u n t a r a f si .S p .

    y c o r r o m p i e r o n l a l e c i o n , y l e

    y e r o n S p u r i u s , P o r u e n t u r a d e

    j a d o s l le n a r d e la f e g u n d a r a c ,

    q u e e l m i f m o a u t o r d a , y e s , q u e

    e n l e n g u a S a b i n a f e l l a m a S p o -

    r i o n l a s u e r g u c a s d e l a m u g e r j

    G

    5

    y p o r - J

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    122/209

    EPITOME.DE LA

    y p o r q u e l o s t a l e s b a f t a r d o s n o

    c o n o c e n q u i e n l o s e . n g e n d t d , n i

    i a u e n m a s d e q u e f u e r o n n a c i

    d o s , p o r u i t u p e r i o l e s d i e r o n e l

    n o m b r e d e f o n e t o d e a q u e l l a s

    p a r te s . L a S . e s b la fon de lo s

    C r d e n a s l in a je n o b le d e E fpa -

    a:y el p o r q u e d i r a q u i . Q u a n -

    d o D o n F e r n a n d o e l C a t l i c o

    P r i nc ip e d e A r a g n u i n o V a -

    l l a d o l i d u i f ta s de l a I n fa n ta

    D o a I f a b e h a n t c q u i ( d i c e G a -

    r ibayen fu Crn ica ) f i cndo e l

    ;

    Pr inc ipe fu e fpofo pue f to en fu

    p r e f c n c i a u b o m u c h o s q u e n o

    l e c o n o c i e r 6 , n i t a n p o c o l a P r i n

    c e fa .P o r l o q u a l c o m o D o n G u -

    t i e r r e de C rd e n a s fu fiel f e ru i -

    d o r , y g r a n d e p r i u a d o , m o f tr a n -

    d o a l P r in c ipe l e d ix e f e . E f e e s ,

    J

    r e f p o n -

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    123/209

    .ORT.GGRJFIJC. 54

    flore-

    r e f p o n d io la P r i nc c f a S . f e r a n |

    t u s a r m a s . P o r e l a r a c on la t r a ej

    lo s d e efte l inaje e n fu e fe u d o

    d e a r m a s , y a u n fe p u fo la S . p o r

    c i t o c lo s R e a l e s , y m o n e d a s l

    t i e m p o d e lo s R e y e s C a t l i c o s

    D o n F e r n a n d o , y D o a I f a be l .

    M u c h o s p e c a n c o n a f e c t a d o

    d e m a f a d a m e n t e u i c i o f a e n la

    p r o n u n c i a c i n d e e l a S . y m a s

    e n l a e f e r t u r a , l o s u n o s p r o n u n

    d n d o l a d o n d e n o c o n u i e n e ,

    lo s o t r o s e f c r i b i e n d o l a d o n d e

    n o fe p r o n u n c i a , c o m o e n ^ftas

    d i c i o n e s d i c e n , e f c r i b c i i . P a r e -

    c e r , c onof c e r , f l o r e f c e r , p a f c e r , y

    o t r a s m u c h a s a l m o d o q u e p o r

    e l la s fe i n f e r i r n d e b i d o n o ef-

    c r e b i r , n i p r o n c i a r d e o t r a fu e r

    t e q u e d e lt a . P a r e c e r , c o n o c e r ,

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    124/209

    EPITOM E DE L

    florecer, d e c e n d e r , nacer* re c e -

    b i r , a m a n e c e r , p a c e r . D e x a n f e e n

    g a n a r de u n a c o f a ,y e s , q u e d i c e '

    q u e q u a t o m a s a r r i m a d o s a l L a

    t in de qu ie n f e de r iu a n e s m e j o r

    p r o u c i a c i o n , y O r t o g r a f a . D e

    b i e n d o f a b e r ( c o m o d i r e m o s ) q

    c ad a l e n g u a t i e n e fu I d i o m a , y

    D i a l e t o s p r o p i o , f u p r o n u n c i a

    c i n , y O r t o g r a f a , y afsi d i c e n

    m a l . Y c a f o n e g a d o q u e d i x e r a n

    b i e n d e a d o n d e P a r e o , t i e n e S .

    n i re c i p i o ,n i floreo. N o es fino

    q u e c o n e l u i c i o d e la a f e c t a d o

    d e f t r u y e n l a p r o n u n c i a c i n , y

    O r t o g r a f a E ' p a o l a , y l u e g o l a

    L a t i n a , d i c i e n d o l o s m i f m o s t a

    g r a n d e s d i f p a r a t e s c o m o e l l o s .

    R e f c i p i o , A c f c i p i o , A c f c c d o , y

    a u n L e c f t i o le s o y d o p r o n u n

    c ia r ,

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    125/209

    ORTOGRFICA.

    55

    c i a r , y u i f to e c rc b i r : y e lfos

    m i f m o s d o n d e e s m e n e f t c r , q u i -

    t a n l a C . y l a S . u i c i o f a n i e n t e .

    CapituloQuince* D la.

    T.

    E S l e t r a m u

    d a , p r o n u n -

    c ia e con a l

    g u n a d i f i c u l

    t a d e n a l g u

    n as di d o n e s

    c o m o l o d e

    c la ra L u c i a n o : e l q u a l e n t r e t e

    n i n d o l e e n j u z g a r d e l a s u o c a -

    lc s i n t r o d u c e la T . d i c i e d o q u e

    e l l a e f t a c on c i e r t a s l i g a du r a s a

    i

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    126/209

    EPITOME DE L.A

    \ : r r : .

    I fida como que por artificio

    la

    uoz del hombre,

    y

    que parece

    / la quiere defpedacar. Entre los

    Ar icos , Dorios icmpre facan

    defuaento laS. y afsi entre

    los La ti no s aun mu ch as dicio

    nes fe folian eferebir con T.que

    oarafeefcribencon S. Porque

    los Antiguos decian. Mertare.

    Pul t a rc , y aora decimos Merfa-

    re,Pulfare.Tiene la T.cierta cer

    cania c la D. (como dice Quin

    tiliano)porquc losAntiguos ef

    erebian Alcxanter

    0

    y Cafantra.-

    lo que aora Alexander ,y Caflan

    dra . Y aun los que mal pr on un

    cian aora la T. fuelen en uez fu-

    ya poner D.uiciofamentc,y(co-

    mo diximos) en diciones que fe

    mudan de la lenguaLatina, la

    Efpa-

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    127/209

    ORTOGRAFA.

    56

    Efpanola.-en muchas feconuicr

    te laT. en D.Later,Lateris

    3

    La

    drillo,Toletum,Toledo. Algu

    nas diciones ay don de fe pron

    cia como C.iguiendofe tras de

    ella dos uocalcs.y iendo la pri

    mera T.como l t i O j f c n t i o . Pa ra

    fauer quando en la tal pronun- '

    ciacion fe de eferebir C. T.

    ayuna de quatro rayces que fe

    reducen una regla que es en di

    ciones deriuadas mirando

    ala

    primitiua de quien proceden.

    Ello fe conoce, lo

    p r i m e r o

    por

    la fegda perfona del ucrbo,co-

    mo Q u a t i O j Q u a t i s . L o fegnndo

    al lupino, como Le&io, de Le-

    tu. Lotercero al datiuo de don

    de fe forma los nombres, como

    de prudentLprudentia, de.Iudi-

    ci ,

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    128/209

    EPITOM E DE L

    g as ,

    c i j I u d i c i u m . L o q u a r t o a l u o c a -

    t i u o d e l o s n o m b r e s p r o p i o s a-

    c a ba d o s e n l u s , c o m o V i c e n t i ,

    d e V i c e n t i u s . T o d o s l o s d e m s

    n o m h r e s , q u e n o t i e n e n d e d o n

    d e fe f o r m e n , d e r i u e n c a fe

    e fe r i b e n c o n T . c o m o a m i c i t i a ,

    a u a r i t i a , d i u i t i a ? . E f t o e s e n L a t i n

    q u e e n C a f t e l l a n o la s t a l e s p r o

    n u n c i a c i o n e s n o a n d e e f e r e b r

    f e f i n o c o n C . a u n q u e u e n g a n d e

    d i c i o n e s L a t i n a s c o n T . a fs i q u e

    e f e ri b e n m a l e n C a f t e l l a n o O r a

    t i o n e s , B e n d i c H o n e s , c o n t r a d i -

    t iones ,y o t ras d icYiones . Debi"

    d o e f e re b i r f e m e j a n t e s d i c i o n e s

    a f s ^ O r a c i o n e s , B e n d i c i o n e s , c 6

    t r a d i c i o n e s , fin m a s a f ec ta c i n

    fu p erf lu a . T . a b r e u i a d a d i c e T i -

    i t u s , 6 T i t i u s . E n d i c i o n e s G r i e

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    129/209

    ORTOGRAFA

    H Para

    g a s ,

    6 Hebreas reciue depues de

    fi H.No conuienque aqui fe pa

    fe por alto laefplicacion de dos

    uerfos,

    que me pidieron

    unos

    a-

    migos,y mas fiendo tan propo

    ito de efta letra T. los quaies

    dicen.

    O multo ante alias infcelix littera

    Thita,

    Amahilipjue

    dulcis inter omneslitte

    ralhau.

    Cuyo fentido en Caftellano

    dir.

    Vefdichada letra fue

    Antiguamente la Tita

    M as entre todas bendita

    Dulce :

    r

    y amable la Te.

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    130/209

    -EVITM E DE Lu

    P ara c u y o e n t e n d i m i e n t o e s d e

    n o t a r q u e e n e l A . B . C . G r i e g o

    a y do s l e t r a s , q u e a m b a s fe r e d u

    c e n l a T . L a t i n a , la u n a f e e fe ri

    b e d e a f u e r t e , y l a o t r a d e f t a

    T . E f t a 0 fe l l a m a T h i t a , e f t b -

    t r a T h a u . E f t a 0 . e s la q u e l l a m a

    e l u e r f o i n f e i c e , y d e f d i c h a d a

    e r o t r a T . la q u e l l a m a a m a b l e ,

    y d u c c . L a raijo n q u e y o h a l l o

    p o r q u e l l a m a l a T h i t a i n f e l i

    c e e s , P o r q u e p o r c i r c u l o fe ln i

    fica a u i d a d e l o m b r e , p o r q u e

    fe a c a b a e u l o q u e c o m i e c a , q u e

    e s t i e r r a , y e n t i e r r a fe b u c l u e ,

    que afs i la Unif ic c Profeta

    p o r la ru ed a o r a fea u n a floreci-

    i l a , o r a l a de l C a r r o , y p o r qu e l a

    u i d a d e l o m b r e e f t a c a r w a d a . t r :

    l le n a d e n i e d a s , p e n a l i d a d e s , y

    :

    f l

    . _ i i i ii

    tra ;

    http://eftacarwada.tr/http://eftacarwada.tr/
  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    131/209

    O RT O G R\ F Iji cg

    t r aba jos ( ios qua les f e Uni f ican

    por la raya que la t ru ic fa e fe r i -

    b i e n d o l a a f s i Q ) p o r e f l b l l a m a

    d e s d i c h a d a e f t a l e t r a p o r l a t r i

    fte^a de fu finificado . Que la li

    n e a u n i f i q u e e l t r a b a j o , c o n fi a

    d e l d i c h o d e A p e l i e s , q u e a c o n -

    f e j a ndo qu e n i n g n d i a fe no s

    pafe f in t rabajar d ice .

    Nullustibi

    diesjhe linea.Y

    O r a c i o l l a m a l a

    m u e r t e e l u l t i m o t ra b a j o d e l 6 -

    br e .

    L o q u a l u i e n e c o n l o C a t

    l i c o , q u e d i c e q u e e l u l t i m o t e

    r r i b l e e s l a m u e r t e . P u e s p o r q u e

    finifica la u id a h u m a n a fus m ife

    rias ,y t ra ba jo s la T i r i t a r l a l l a

    m a i n fe l i ce . N o m b r e q u e m u

    c h os F i l o f o f os d i e r o n a la u id a

    d e l o m b r c . E t o fu e i m i t a c i n

    d e C i c e r n q u e

    l l a m

    l a C . ( c

    L

    i , ,1111

    . i iT

    H

    2

    w

    * | t r a

    ^T-* '

    i ^ . ^ .

    - , ^ -

    W

    T T ^ ' ' M W * ^

    l t J

  • 7/26/2019 Ortografa_de_la_lengua latina y castellana-Ximnez Patn-1614.pdf

    132/209

    EPITOME DE Ljt