1

UNHA FIESTRA EN LIBERDADE

FEITA POR MURADANS

E ADICADA A TODOLOS MURADANS

REVISTA DIXITAL

DE ARTE E CULTURA

Nº 6

OUTUBRO—2013

The Muros

Times

2

Cadro de Redacción:

Director: Jorge Lago de Pexejo

Director xefe de edición e maquetación:

Manuel Lago Álvarez

Director de edición en área de Lingua:

Henrique Monteagudo

Director de edición en área de Historia e Mar:

Manuel M. Caamaño

Area de Mediciña: María Castiñeira

Area de Poesía: Joaquín Vilar

Area de Teatro: Antón Lago

Area de Educación: Marisé Luces

Área de Belas Artes: Antón Lago

Área de Sociedade: Quín Caamaño

Area de Música: Alianza Uhía

Área de Costumes: Manuela Tajes

Área de Etnografía: Manolo de Lajo

The Muros Times

Difusión da Cultura.

Exemplar gratuíto, prohibida a súa venda.

3

Indice: Carta da Redacción Páx. 4

Na procura de sinerxias (Esmu-Carnota) páx. 5

Los tres “Don Diego de Muros”(II) (Elena Barreda Cernadas) páx. 6-7

A Nosa Xente (Domingo Antonio Guerra París) páx. 8

A Nosa Xente (Juan Jesús Gestal Otero) páx. 8

A Nosa Xente (Ramón Dubert Novo) páx. 9

O O balaustre da torre da parroquial de Muros. (M. Lago Alvarez) páx . 10

O misterio da illa de San Antón (Manolo de Lajo) páx. 11

A nosa xente na diáspora páx. 12-13

Entevista a Amado Barrera (p/Jorge Lago de Pexejo) páx. 14-17

Cómo herdar na nosa Galicia (p/ Ramón Siaba Vara) páx. 18-19

Moluscos e Bivalbos da nosa ría (II) (José M. Formoso Luces) páx. 20-21

Anorexia nerviosa (II) (Dra. Castiñeira) páx. 22-23

Natura Muradán (Amado Barrera) páx. 24

A danza sae da panza (p/ Marcelo da Rabela) páx. 25

Rueiro dos Cuncheiros (Xokas Figueiras) páx. 26

Natura Muradán: “gladiolo común” (p/ Amado Barrera) páx. 27

O Casino de Muros (Francisco Caamaño Cebreiro) páx. 28-29

A fonte da pontella do Maio de Esteiro (Francisco Abeijón ) páx. 30-31

Entrevista o grupo musical Terbutalina (p/ Quin Caamaño) páx. 32-33

Os nosos fotograf@s (Benigno Louro Sendón) páx. 34-35

Aires de Patrón (p/ Manuel M. Caamaño) páx. 36

A voz dos nosos poetas páx. 37

Entrevista a Musta. Un neno saharaui en Muros (p/ Quín Caamaño) páx. 38

MUROS: de sardiñas e polbos, no ano 1902 (p/ M. lago Alvarez) páx. 39

“THE MUROS TIMES” non se responsabiliza nin se identifica coas opinions

verquidas por parte dos seus colaboradores nos materiais publicados.

The Muros Times Nº 6 - OUTUBRO—2013

4

Carta da Redacción:

Un mes mais e seguimos adiante ¡¡¡. A gran aceptación que

está tendo a revista danos pulos para seguir traballando con mais ga-

nas. As estadísticas que nos da a páxina de TMT, amais a de is-

suu.com, son moi reveladoras: crecemos en lectores, o que nos en-

che de ledicia a todos.

No andar da revista, cos meses vamos adaptando os contidos os gustos dos lecto-

res sin renunciar a por en valor o esencial da revista: a historia, arte, cultura, tradicions,

etc, das terras muradanas. Tamén os colaboradores van indo a mais, pero lentamente.

Necesitamos contar con mais persoas que aporten o seu saber e facer, e para eso non fai

falta estar cargado de títulos. Son moitos os que poden colaborar e deben facelo, pois coa

súa aportación contribuen a espallar os seus coñecementos.

Sin querer ser pesados, (a verdade e que o somos), temos pendente de escribir so-

bre cento e unha cousas. A nosa historia da moito de sí, en todo-los eidos, e poucos con-

cellos poden presumir deso; pois presumamos os que podemos ¡¡¡.

Para a revista de Novembro hai xa preparados un lote de artículos que de seguro

van a ser do gusto de todos pola súa novidade: “Os Castros de Muros”; “A exclaustración

dos frades do Convento de Louro”; ¿Cómo e cando se fundou a capela de San Xosé?, etc,

e tamén se vai a contar cunha sección nova que se vai titular: “Muros: fai cen anos ou

mais”, e na que daremos a coñecer pequeñas historias de feitos acontecidos na bisbarra.

Nesta sección, moitos van recoñecer como protagonistas os seus avós e bisavós con de-

talles de todo tipo: a súa boda, os testigos, o nacementos dos fillos, viaxes, estudos, aper-

turas de locais comerciales, a marcha á emigración, etc.

Xa por último, queremos manifestar o a gradecemento de TMT o queredor muradán Alfon-

so Pouso, quen, a partires deste número, e debido a cuestions particulares, deixará de

aportar colaboracions á revista. TMT queda orfa dunha notable pluma, que tanto en prosa

como en verso fixonos vibrar de emoción.

P.L. : Ahí vai o gráfico das estadísticas da páxina de TMT:

5

Na procura de sinerxías A educación musical está a recibir o re-

coñecemento que se merece ademais de

que hoxe en día contamos en Galicia

cunha rede de conservatorios profesio-

nais e de escolas de música, con dous

conservatorios superiores e está presen-

te nas facultades de educación das tres

universidades galegas, impensable nou-

tros tempos.

A consolidación da música no ensino su-

perior debe procurar sinerxías entre os

Conservatorios Superiores de Música de

Vigo e A Coruña coas tres universidades

galegas. Trátase simplemente de botar

man do principio de eficiencia e eficacia,

buscando puntos de contacto e colabora-

ción que sexan beneficiosos para as

dúas institucións. Para os docentes o

mundo anglosaxón é a referencia, onde a

formación superior de música está total-

mente ensamblada no mundo universita-

rio. O obxectivo en Galicia é a creación a

medio prazo dun mestrado interuniversitario en investiga-

ción e educación musical, unha proposta pioneira que xa

está aprobada e en vías de desenvolvemento e que virá

a encher un espazo baleiro. Este mestrado será un exe-

mplo de cooperación pois mentres que a universidade se

responsabilizaría da compoñente académico-teórica da

que goza maior tradición, os conservatorios achegarían a

parte práctica, a instrumental. Trátase de sacar o máximo

rendemento á transferencia de coñecemento, cunha mo-

dalidade moi adaptada a Boloña e á formación en com-

petencias porque á música lle vén de seu ademais de

posibilitar que o alumnado de ensinanzas artísticas poida

facer unha tese de doutoramento cunha temática musi-

cal.

En Galicia en xeral (e na nosa zona en particular, Muros-

Carnota) temos moito camiño andado, posto que de 20

anos para aquí temos opción de estudar música a moi

poucos kilómetros das nosas casas, dos nosos centros

escolares sen ter que renunciar a ningún outro tipo de

actividades. Así mesmo, podemos seguir estudando mú-

sica ao trasladarnos ás cidades universitarias, posto que

todas contan con conservatorios e escolas … pero aínda

nos queda moito por percorrer para chegar a ser, musi-

calmente falando, coma o resto dos europeos. Entre to-

dos e o noso esforzo, habémolo lograr. (p/ ESMU—

Carnota)

6

(Extracto de un trabajo realizado por ELENA BA-RRERA CERNADAS en 2002, alguno de cuyos ejemplares fueron donados por la autora a la

BIBLIOTECA MUNICIPAL DE MUROS)

ACLARACIONES GENEALÓGICAS Tres eclesiásticos con el mismo nombre acce-

dieron a obispados diferentes a partir de 1472. La homonimia ha frustrado la compresión de acontecimientos importantes de sus respectivas biografías.

Se trata de Diego de Muros I, obispo de Tui ( 1472-1487) y de Ciudad Rodrigo ( 1487-1493); Diego de Muros II, obispo de Canarias ( 1496-1505) y Diego de Muros III, obispo de Mondoñedo (1506-1512) y de Oviedo (1512-1525). El parentes-co entre los tres es determinante para aclarar su vinculación con la iglesia de Santiago y, eventual-mente, con el estudio Compostelano.

Muros I consiguió que en 1474 el arzobispo Alonso de Fonseca II nombrase canónigo compos-telano a su sobrino: Muros II, para González Novalin, y Muros III, para Femández Campelo, García Oro y Justo y Lucas Álvarez. La eviden-cia documental permite afirmar, con González Novalin, que se trataba de Muros II.

El antepasado común de los tres es Diego Rodríguez de Muros, j uez de Muros, fundador del hospital de la villa, muerto antes de 1438. Fue padre de Esteban Rodríguez de Muros, cabeza de una rama familiar compostelana, y de un segun-do varón, de nombre desconocido, que caso con Catalina Gómez. De Esteban Rodríguez de Muros, nacerán Diego (Rodríguez) de Muros I, obispo de Tui y de Ciudad Rodrigo; Esteban Rodríguez de Muros, canónigo compostelano, privado de la ca-nonjía en 1475, y provisor de Ourense desde 1496; y Mayor Pérez, dotada por su padre en 1436 para contraer matrimonio con Vasco López de Burgos. Por Muros III deán de Santiago desde 1494.

Dentro de la rama compostelana, del matri-monio contraído por Mayor Pérez con Vasco López de Burgos nacerá el compostelano Diego Rodríguez de Muros II, menor· de edad en 1459, canónigo de Santiago desde 1474, aspiran-te a la chantria en 1491, y obispo de Canarias desde 1496. Los ascendientes de Diego de Muros II pertenecen al ámbito del patriciado urbano. Sus casas e morada de la Rua Nova, que en 1501 donara para sede del estudio, habían per-tenecido a Aras González Xarpa, ciudadano de Santiago, que moraba en ellas a finales del si-glo XIV. Menda López, abuela paterna del obis-po de Canarias, era hijo de otro importante

ciudadano de Santiago del siglo XIV, el cam-biador Lopo Paiz da Moeda Vella. De sus primeras nupcias con Aras Gómez Xarpa,

heredó Menda López estas casas de la Rúa Nova, en las que vivió con su segundo marido, el escudero Martín Alfonso de Burgos.

De Martín Alfonso y Menda López nació el padre del obispo de Canarias, Vasco López de Burgos. La relación con la rama com-postelana de los Muros se establece al casarse en segundas nupcias Vasco López con Mayor Pérez. hija de Esteban Rodríguez de Muros. Tanto Esteban Rodríguez de Muros, como su yerno Vasco López de Burgos, fue-ron contemporáneamente regidores de la ciudad. El futuro patrono del estudio compos-telano debió después de 1442.Como sugiere su nombre, en su infancia huérfana de padre debió de ser decisiva la ayuda prestada por la familia materna y, e en especial, por su tío, el obispo Diego de Muros I. Estudió en Salamanca, donde se doctoro in utroque iure. Su nombramiento como canónigo com-postelano en 1474 precede a su relación con el Cardenal Mendoza. Sin embargo, nunca se desvinculo de su ciudad natal, donde tenia su

LOS TRES “DON DIEGO DE MUROS”(II)

p/ ELENA BARRERA CERNADAS

7

morada, en la casa de la Rua Nova, donde habían vivido sus padres. Este origen compos-telano de Muros Il nos induce a pensar que la relación de Marzoa con los Muros se entabla primero, y principalmente, con la rama compos-telana, representada . por Diego de Muros I y su sobrino, Diego de Muros Il.

La vinculación de Diego de Muros III con

la catedral de Santiago es veinte años poste-

rior. El futuro deán pertenece a la rama mura-

dana de la familia. Fueron sus abuelos

matemos Gómez Alfonso, notario de Muros, y

Clara Domínguez y su abuelo paterno Diego

Rodríguez de Muros, juez de la villa muradana.

Nacido probablemente en Muros de un primer

matrimonio de su madre, Catalina Gómez,

vivió desde muy pronto en la villa de Cee,

en la casa del segundo marido de su madre, el

escudero Fernán Casquizo. Tras una brillante

etapa de estudiante universitario, alcanza

los títulos de maestro en artes, licenciado

en teología y doctor en decretos. Había te-

nido también una experiencia decisiva en

el Colegio de la Santa Cruz de Valladolid y

en la Universidad de Sigüenza, donde ejer-

ció la docencia, y puso en marcha las.

disposiciones de Sixto IV, relativas a la ane-

xión de canonjías para dotar las cátedras de

teología y derecho. En 1488, Inocencio VIII con-

cedía facultad a Diego de Muros, doctor canonis-

ta, para poder aceptar cualquier beneficio ecle-

siástico, con cura o sin ella. Fue canónigo de

Sigüenza desde 1488 y maestrescuela desde el

11 de marzo de 1493. La expectativa sobre el pri-

mer beneficio que vacase en la catedral de Santia-

go, que poseía por carta de los Reyes Católicos

de 4 de febrero de 1494, lo convertiría en deán

compostelano. Llegaba a Compostela a tiempo.

de coincidir con su pariente Diego de Muros II,

antes de que partiese para Canarias, y de ver con

simpatía las iniciativas colegiales de Marzoa y Mel-

gar, en las que los Muros no tuvieron inicialmente

ninguna participación.

COLEGIATA DE MUROS

Entre las muchas y excelentes obras que

llevo a cabo D. Diego de Muros, el deán de San-

tiago, figura la erección en la Iglesia, Colegiata

de la rectoral existente en la villa de Muros bajo

la advocación de Santa Maria del Campo o a No-

va, mediante la bula dad al efecto por Alejandro

VI en 15 de mayo de 1500, que comienza con las

palabras Sacri apostolatus ministerio. En ella dice

el Papa que, para evitar ciertos roces que había

entre los vecinos del pueblo de Muros y la Iglesia

de Santiago, el maestro Diego de Muros, rector de

la Iglesia parroquial, doctor de Decretos y· notario

apostólico, había resignado su cargo, así como el

clérigo . Femando de Castro que tenia en la misma

rectoral un beneficio simple, al objeto de estable-

cer en dicha iglesia un cabildo colegial con ren-

tas procedentes de los beneficios anteriores y

de ciertas contribuciones del vecindario. La cura

de almas de la villa quedaba confiada a dos

canónigos que debían ser presbíteros; las fun-

ciones ordinarias del Oficio divino y Misa con-

ventual se debían celebrar en la nueva colegiata,

las misas de difuntos en la antigua iglesia de S.

Pedro, próxima al cementerio.

HISTORIA DE LA SANTA APOSTÓLICA ME-TROPOLITANA IGLESIA DE SANTIAGO (ANfONIO LOPEZ FERREIRO)

(...) Si no bastase la erección de la cole-

giata de Muros, cuyas prebendas estaban princi-

palmente destinadas a fomentar el amor al estudio

ya las letras, lo proclamaría muy alto el hecho

de haber fundado el colegio de Salamanca(...)

De la par-

te que

cupo al

Sr. Muros

en la fun-

dación y

edificación

del Gran

Hospital

de Santia-

go, insti-

tuido por

los Reyes

Católicos,

se ocupo

extensa-

mente el

Sr. Villa-

mil y

Castro en

su eruditismo estudio sobre dicha fundación.

Tenemos, según esto, que fueron antepa-sados de D. Diego de Muros, deán de Santia-

go, los fundadores del hospital de pobres de la villa de Muros, que aun hoy subsistiese. Pues bien, en el archivo del ayuntamiento de la mima

villa existe un tumbillo en pergamino con los do-cumentos relativos al citado hospital; y la princi-pio se indica quien fue su fundador por estas

palabras:

Es de advertir que el inciso: que foi edifica-

do etc" afecta, no al cementerio de S. Pedro,

que existió mucho antes del s.XV, sino al hos-

pital de pobres, como se vera claro mas adelan-

te. Aparece, por tanto, evidente que este " Die-

go Rodríguez, juez de la villa de Muros" en

1418, fue progenitor de D. Diego de Muros,

deán de Santiago y mas tarde obispo de Mondoñe-

do y de Oviedo. (continuará)

8

A NOSA XENTE Domingo Antonio

Guerra París

Facer de biografo de noso Domin non lle pode resul-

tar fácil a ninguén, porque este muradan en exercicio

e unha persoa que

sempre quer pasar

desapercibida. Hu-

milde en todo, e un

namorado do seu

pobo natal e das

súas xentes.

Fillo de Antonio

Guerra e de Tomasa da Florera, naceu en Muros no

ano 1964. Casado con Marita (unha guapa muradana

de Miraflores), ten unha filla. No ano 1987 entrou a

traballar no Concello de Muros, e en 1992, pasou a

formar parte do Consello de Contas de Galicia, na

area de facendas locais.

Licenciado en Económicas pola Universidade de

Santiago, e Máster en Auditoría de Contas, (Instituto

de Auditores Censores de Contas de España e

USC), e experto en fiscalización externa do sector

público local de Galicia e na elaboración de Diagnós-

ticos integrais de situación e implementación de

plans estratéxicos.

Estudioso empedernido, ten publicados un bo núme-

ro de traballos sobre temas económico-financieiros:

"Os concellos e os efectos negativos da globalización

nas comunidades costeiras", “As operacións de Te-

sourería: unha proposta de fiscalización”; "A cuantifi-

cación do remanente de tesourería nos municipios

galegos menores de cinco mil habitantes". “A rendi-

ción de contas nos municipios galegos”, "Actividad

económica muradana. Una visión subjetiva", etc.

No ano 2007, xunto con outros muradanos compro-

metidos, fundou a Asociación cultural “SORUM”, que

desplegou un amplo abano de actividades culturais,

que dexeixaron unha fonda pegada en Muros e a súa

bisbarra. A Asociación foi disolta en abril de 2013.

Domin, que é un home ainda novo, está chamado a

ser un referente ideolóxico no campo da xestión eco-

nómica-financiera do municipalisto galego.

Juan Jesús

Gestal Otero

Muradano, nacido en el año 1947, es Catedrá-

tico y jefe del Servicio de Medicina Preventiva

y Salud Pública

del Complejo

Hospitalario Uni-

versitario de San-

tiago. Decano de

la Facultad de

Medicina de San-

tiago, Académico

numerario de la

Real Academia

de Medicina y Ci-

rugía de Galicia.

Académico co-

rrespondiente de

la Academia Nacional de Medicina de Buenos

Aires. Cónsul a.h. de la República de Perú en

Galicia. Licenciado en Medicina por la Univer-

sidad de Santiago (1970). Doctor en Medicina

por la Universidad de Navarra (1974). Espe-

cialista en Medicina Preventiva y Salud Públi-

ca (1975). Médico de Empresa (1976). Médico

de Sanidad Nacional por oposición (1975).

Fue subjefe provincial de Sanidad y jefe de

inspección de Sanidad y Salud de A Coruña

(1975-1980), destacando su participación acti-

va en las epidemias de cólera y mitilotoxismo.

Director del Centro Comarcal y jefe de Sani-

dad de Santiago (1981-1985), destacando las

actividades de higiene escolar y director gene-

ral de Salud Pública de la Xunta de Galicia,

destacando la campaña de vacunación frente

a la Meningitis C que permitió controlar la epi-

demia. Profesor invitado de las Facultades de

Medicina de Coimbra, UBA y Maimónides de

Buenos Aires, Universidad del Nordeste

(República Argentina) y de la Universidad Na-

cional San Luis Gonzaga de Ica (Perú); del

Instituto Pedro Kourí de La Habana, de las

Facultades de Derecho de la UBA y Universi-

dad Católica de Buenos Aires. Fue nombrado

Doctor Honoris Causa por la Universidad Na-

cional San Luis Gonzaga de Ica-Perú.

9

A NOSA XENTE

Padre Ramón Dubert Novo, S.J. Ramón Dubert nació en Muros de San Pedro, provincia de La Coruña, España, el 31 de octu-bre de 1934. Era el séptimo de diez hermanos, entre ellos una religiosa y otro dos sacerdotes. Su formación sacerdotal la inició en el novicia-do de los jesuitas en Cuba, donde llegó el 19 de marzo de 1954. Allí estudió Humanidades Clásicas, Oratoria Sagrada y Espiritualidad; pasando luego a España de nuevo para gra-duarse en Filosofía y Teología. En 1962 llegó a la República Dominicana, radi-cándose en Dajabón, donde trabajó como pro-fesor hasta el 1966, pasando a Loma de Ca-brera como sacerdote fundador de la casa de formación Santa Ana, impartiendo cursos de adiestramiento agrario a los campesinos de la zona. Con la experiencia adquirida empezó a escribir su primer libro, que más tarde sería publicado en Santiago, bajo el título “Manual de los Presidentes de Asamblea”. En 1975 es llamado a Santiago para trabajar en la Parroquia Corazón de Jesús de Los Jar-dines Metropolitanos. Encargado de la forma-ción humana y espiritual de los maestros del Politécnico Femenino Nuestra Señora de las Mercedes y también de los padres de las estu-diantes, donde impartía charlas mensuales y quincenales que les ayudaban en su forma-ción, tanto académica como espiritual. Les da-ba seguimiento a las estudiantes y celebraba la Eucaristía con ellas cada quince días. Ade-más de retiros especiales en fechas claves, como Cuaresma y Navidad. Fueron 30 años de labor continua, como cape-llán y asesor de la institución. Se encarga de la formación de los ministros laicos de la arqui-diócesis y también de los Grupos En Servicio (GES). Al mismo tiempo empieza los campa-mentos de verano a orillas del río Bao. Promovió la construcción de nuevas iglesias y capillas: Parroquias San Lorenzo y Beato Bon-naud en Cienfuegos, capilla Espíritu, capilla San Juan Bautista, en los Cerritos y Cristo Sal-vador en Matanzas, y dejó en proceso termina-ción la capilla Divina Misericordia en La Yagüi-ta de Pastor, y la parroquia San Ramón Nona-to en los Cerros de Gurabo, lugar donde repo-

san sus res-tos. Estuvo a cargo de la construcción del nuevo Ar-zobispado de Santiago, que él llamó su gran obra. En 1989 fun-dó la Asocia-ción Cardenal Beras, institu-ción sin fines de lucro dedi-cada al soste-nimiento eco-nómico de los seminarios católicos. Fue fundador y asesor del grupo “Compromiso ’99″. Al momento de su muerte era presidente del Se-manario Católico Nacional Camino, de la Revista Celebraciones y del consejo de Cáritas Archidio-cesana de Santiago. El P. Ramón Dubert dio un nuevo rostro a Cári-tas impulsando y dando continuidad a una series de proyectos: Proyecto Techo y Pared (PROTEPA), con la construcción de 295 casas a personas de escasos recursos; Voluntariado So-cial Cristiano, Gestión Ambiental, Construcción de 92 Apartamentos en Cienfuegos, 26 Boticas Populares y Dispensarios Médicos, Escuela “Nuestra Sra. De La Luz”, para la formación téc-nico-vocacional de personas de escasos recur-sos, ayuda a Damnificados, Construcción de Iglesias, ventas Vino de misa y el programa de Comedores Infantiles. Muere el 26 de noviembre del 2005, en Santiago. Sus restos descansan en la Parroquia San Ra-món Nonato. Sus obras publicadas: “Manual de los Presiden-tes de Asamblea”, “La vida sigue y el Evangelio ahí”, “Aprende a defender tu fe” y “Prédicas”. “El deseo del P. Dubert era que se creara un co-medor infantil en cada barrio pobre de Santiago, y que las familias de escasos recursos contaran con una vivienda digna y segura.” Datos aportados por Cáritas Santiago de los Ca-balleros.

10

O balaustre da torre

da parroquial de

Muros. (p/ M. Lago Alvarez)

Entre as moitas fotos antiguas de Muros, que

nestes últimos anos apareceron nas redes so-

ciais, moitas foron as que me chamaron a

atención; pero unha en especial: unha foto da

fachada da ExColexiata de Muros, na que se

pode observar como a torre do campanario ca-

rece da balaustrada que ahora ten.

Nin preguntando ós mais vellos fun capaz de

datar a foto, pero como a miña curiosidade

sempre foi grande… fun capaz de resolver o

misterio.

No periódico local “La Liga de Amigos”, no seu

número 102, de 15 de maio de 1912, e dentro

da sección “de interés local”, recóllese a se-

guinte nova:

“Gracias Sr. Cura”.

“Hace tiempo veníamos pidiendo a dicho señor

la necesidad de poner en la torre de la iglesia

un balconcillo, fuera de hierro o de ladrillo para

evitar que se cayeran de la misma los niños

que tenían que subir a tocar las campanas, al

fin entre otras mejoras llevadas a cabo en la

iglesia le tocó también poner un bonito balcón

de balaustres con los esquinales de ladrillo a

todo el descanso que hace la torre, quedando

evitado con esa mejora el que los niños pue-

dan caerse abajo. Nuestra enhorabuena al Sr.

Souto Iglesias y tomen nota los del Ayunta-

miento de la actitud del Sr. Cura. Aunque con-

trarios en política oye nuestras quejas y hace

las mejoras que son de justicia y ellos basta

que nosotros lo pidamos para que no se haga

y sino dígalo la calle del Príncipe.”

Da nova queda claro que a balaustrada actual

rematouse no ano 1912, a instancias do pá-

rroco de Muros, Don José Souto Iglesias, polo

que, a foto de data dubitada debe ser anterior

o mes de maio do mesmo ano.

Acoplada o lado ezquerdo da

fachada principal, a torre do

campanario foi construída no

ano 1758, a expensas do Gre-

mio do Mar, que tamén sufra-

gara a construcción da capela

dos Dolores (1784) e a do Es-

píritu Santo, que tiña a súa sa-

cristía, e que durante anos foi

o baptisterio da parroquial. A

torre e de estilo barroco se-

guindo os usos e gustos dos

grandes arquitectos composte-

lans, e a ela accedese polo in-

terior da nave, por unhas esca-

leiras de caracol.

11

p/ Manolo de Lajo

En Laxeiras, lugar da parroquia de Serres

(Muros), encóntrase unha pequena illa coñe-

cida como illa de San Antón, Santantón para

os lugareños. Contan as lendas mitolóxicas

que tanto o Alén como o inferno están en

duas illas de Occidente, non moi lonxe do

Finisterrae dos antíguos romans. Dase por

feito que o inferno está na illa de Ons, na co-

va sin fondo coñecida como buraco ou porta

do inferno; contaban os antíguos moradores

que nas noites de temporal se escoitaban os

lamentos das almas en pena. Por outro lado

tamén apareceron algúns escritos donde si-

nalan a San Antón como o último santo en

botarlles a bendición as almas boas antes de

emprenderen a súa viaxe o Alén, dahí que

se créa que a súa porta esta nesta illa ou

nalgún lugar da costa entre Laxeiras e Abe-

lleira. Posiblemente en Pedra Carneira, pe-

dra que con marea baixa escorada asoma

como a entrada dunha cova por donde sale

o arneirón que antigamente se usaba para

cubrir as campas dos mortos; reseñar que o

único sítio da costa donde se pode conse-

guir arneirón, é Pedra Carneira. Un tanto

misteriosa a relación do arneirón cos mortos,

e que ese sea o único lugar donde consegui-

lo ¿nonsi?. Para rematar non ten moito sen-

tido que unha illa tan pequena como a de

San Antón tivera unha capela no seu cúmio,

a non ser que hubera unha creenza moi forte

para que tal obra fose feita.

O MISTERIO DA ILLA DE SAN ANTON

12

Maria Angeles

Caamaño Paris.

Hola a todos son Maria Angeles

Caamaño Paris. Son a neta mais ve-

lla do señor Pepe de Corniños. Filla

de María Angeles Paris Paris ( Cas-

carrona nova da Virxen do Camiño)

e Antonio Caamaño Fernandez ( dos

Carracás de Serres). Nacin en Se-

rres no ano 1979. Salín do meu que-

ridísimo Muros con 30 anos para

Suiza porque coñecín a miña parexa

que anque naceu aquí (en Suiza) é

español e de pais españoles de Ma-

zaricos- Arcos. Teño un neno de ca-

se dous anos, chamase Xoel e xunto

co meu home e o meu pai son os

tres grandes motores da miña vida.

Vin para este país no xulio do 2009.

Actualmente resido en Lausanne,

unha cidade de 140.000 habitantes máis ou menos.

Comencei a traballar nun restaurante

( totalmente diferente a miña profesion:

peluquera). Actualmente traballo no

hospital desta cidade. En fin, este e un

pedaciño da miña vida que comparto

con vos porque esta boísima revista

mo permite. Saudos a todolos meus

amigos, bicos a meus irmans, que vos

amo con locura, a miña cuñada Sonia

que e coma a miña irma, miña cuñada

Begoña, meus sobriños en especial a

miña Laurita. A tia Sol (que te quero) e a toda xente

do meu Muros. Un saudo e unha grande aperta para

todos.

A NOSA XENTE NA DIASPORA

13

Jesús Sande Caamaño

Son Jesús Sande Caamaño,. Nacín en Muros na Calle Aurora

(creo que ahora lle chaman Rúa dos Fornos). Meus país foron

Manuela e Jesús. Estou felizmente casado con María Lamela

que e de Ventín., e teño un fillo e unha filla, que xa me deron

duas netas. Marchei para os EE.UU, no ano 1972, e resido no

estado de Ne Jersey. Agora estou xubilado e paso algo mais de

tempo en Muros. Ata fai uns meses tivén un barco de pesca

que se chamaba MUROS. Puxénlle o nome de Muros, na hon-

ra do pueblo que me veu nacer. Agora teño outro barco que se

chama María-Noel, que e o composto dos nomes das duas mi-

ñas netas, que son o meu gran tesouro.

Nota: Pois igual que a Manolo Varela, a foto fíxoma Manolo de

América, que vamos… xa pode ir cambiando de cámara, que a

que ten, a todo o mundo saca feo ¡¡¡.

Ana Formoso Otero

Soy Ana Formoso Otero. Nací en Muros hace unos

cuantos años y emigré a Lanzarote hace 25 años. Soy

hija de Vita y Nana. Tengo dos hijos y resido en Arreci-

fe. Trabajo en los apartamentos Relaxia Lanzaplaya

desde el año 1991 donde soy subgobernanta. Saludos

a todos mis familiares y amigos de mi pueblo.

Lucia Sendon Lago

Soy Lucía Sendón Lago, más conocida como

la pequeña de los 'Rusos'. Nieta de María del

Ruso, una de las mejores cocineras que ha

dado este precioso paraíso que es Muros, el

pueblo que me vio nacer. Aunque llevo mu-

chos años fuera nunca he dejado de sentir-

me muradana. Dado que me encanta viajar

he tenido la oportunidad de vivir en diferentes

ciudades del territorio nacional. Tras graduar-

me en Periodismo, decidí lanzarme a la

aventura empresarial y montar, junto a una

socia, una agencia de comunicación para emprendedores, pymes y autónomos llamada Em-

prendoteca. Gracias a ello, en la actualidad, soy una de esas pocas afortunadas que ha con-

vertido su pasión en su medio de vida. Un saludo lectores de The Muros Times y mis mejores

deseos para esta publicación digital. (http://www.emprendoteca.com/que-es-emprendoteca)

14

ENTREVISTA

Entevista a Amado Barrera.

p/Jorge Lago de Pexejo

Non fai falta buscar moito para poder encontrar

xente interesante e merecedora de que nos con-

te a súa historia. É de resaltar que moitos dos

entrevistados nestas páxinas son muradans de

adopción, por vontade propia ou por que as cir-

cunstancias lles fixeron vir a este canto de Gali-

cia e o converteron en algo propio.

Amado Barrera nace en Hoyales de Roa, Bur-

gos. Fillo dunha valisoletana e un galego que, en

plena"mobilidade", vaise a Toro, de onde Ama-

do gardará as máis agarimosas lembranzas dos

primeiros anos desa inesquecible "matria" que

chamamos infancia, ao cabo dos que a familia

trasládase a Madrid (a mobilidade continua).

No colexio é alumno "predilecto" de Don Pedro

Dicenta (irmán do actor Manuel Dicenta), co que

permanecerá en contacto durante anos. Don

Pedro deixóu unha pegada fonda na alma de

Amado, tanto na conciencia social e política

(érache Don Pedro un republicano moi activo, o

que non lle trouxo poucos problemas), coma nas

inquedanzas culturais, especialmente na litera-

ria.

J.L.:_ Amado, como para tantos que nos contan

as súas peripecias, o futuro non está cicelado en

granito e no teu caso posiblemente dístete conta

cedo pois fixeches un pouco de todo ata te en-

contrar en Esteiro. Pero antes de ir a Esteiro,

empecemos pola túa etapa escolar en Madrid.

¿Cómo foi o teu expediente alí?

A.B.: Non foi moi brillante, coma sempre lles

contaba aos meus alumnos, para que non se

sintisen uns fracasados se non entendían algo á

primeira ou aínda que tivesen que repetir algún

curso. Eran tempos das "reválidas" (que agora

pode que regresen, meigas fora) e para face-la

de "4º" tiven que emplear outro ano. A miña

"pedra no zapato" era a Xeografía, que non rela-

cionaba coa realidade, alí metido entre as catro

paredes das rúas madrileñas. Meu pai non que-

ría bromas e coma ese ano "de máis" só aprobéi

unha parte en Xuño, para Setembro xa me tiña

buscado un taller de Mecánica de coches: se

non aprobara, sería mecánico. Cando cheguéi

coa nota, chamóu meu pai ao taller para dicir

que non iría: non se andaba con bromas o Sr.

Barrera. E facía ben. Espabiléi e xa non repetín

máis: a Reválida do 6º curso saquéina sen proble-

mas. O Bachilleir tamén foi pasando sen maiores

problemas, pero tamén sen notas "maiores" , que

sempre tiña eu moitas couas que facer, jaja., aínda

que a Selectividade preuniversiaria custóume un

verán agobiante nos madriles. ¡Uf!

J.L.:_ Obviamente o Sr. Barrera pai non se andaba

con "chiquitas" en canto a encamiñarte cara a unha

carreira productiva e a mecánica de automóbiles

non tería sido unha mala opción. Pero tí tiñas as

túas propias ideas, nun tempo soñaches con ser

arquitecto pero ante a brevidade de tal sono, embar-

caches noutras actividades non menos intelectuais

pero se vangardistas. Cóntanos algo desa época da

túa inmersión no Teatro da “Escuela de Arquitectu-

raç2 dirixida por Javier Navarro.

A.B.: Esa foi a miña última (que non derradeira) ex-

periencia teatral e quizais a máis satisfactoria, por

máis plenamente vivida, a pesar de ser incompleta:

estudando Arquitectura, (estiven dous anos inten-

tándoo estúpida e infrutuosamente, pois estaba can-

tado que eu sería incapaz de facer esa carreira),

metinme no "Teatro de Arquitectura". Foi unha das

vivencias máis enriquecedoras de toda a miña vida.

Aquel grupo admirable anunciaba un mundo novo.

Eran persoas libres, sans, ilusionadas, activas e

loitadoras. Que reunións de conversacións alegres e

optimistas, soñadoras e confiadas en si mesmas.

Xentes así fixeron posible a saída do túnel, deron a

luz un mundo novo, pariron un sol de posibilidades.

Eles foron os pais da democracia e non os que así

15

se proclaman. Dábannos as tantas da madrugada, e

eu sentíame como un aprendiz de home. Había tan-

tas mulleres coma homes, ou máis. E elas eran máis

admirables aínda, porque maior era a súa loita. Era

un ambiente desinhibido, pero extremadamente san,

amable e entrañable. Inesquecible. A igualdade era

o seu lema. O carpe diem o seu modus vivendi. Isto

vai confundir ao amigo lector, así que aclaro: eran

calquera cousa menos pasotas (noxenta palabra

groseira). Con que ilusión ensaiaban, achegaban

ideas, trasnoitaban... Eu non tiña tempo para en-

saiar, tiña clases pola mañá e academia pola tarde.

Se seguía en Arquitectura, xa tería tempo de inte-

grarme totalmente. Axudaba coa tremoia, cos deco-

rados, cortando as pranchas de poliexpan... E era un

máis do grupo, como tal me trataron sempre. Sentía-

me acollido, apreciado, querido. Todos estaban en

cursos superiores, eu era un novato. Pero só eu

pensaba iso. Para todos era un máis da familia. O

22 de decembro do 68 (si, foi aquel ano!!)

"representamos" no Teatro Español as églogas de

Juan del Enzina ("Enzina 68. homenaxe-revisión"),

na dirección Javier Navarro e Fernando Giner. Que

emoción andar de acá para alá polos corredores e

camerinos, tras o escenario de tan importante teatro!

Era o 68! "Hoxe comamos e bebamos, que mañá

morreremos" cantaban os pastores... pero os acto-

res con esas cancións cantaban máis que un carpe

diem lúdico: cantaban a un carpe diem liberizador,

carpe diem transgresor, carpe diem transcendente.

Era o 68!! No folleto dicíase que "Esta revisión cul-

mina no tratamento dado ás églogas profanas, trata-

mento que constitúe unha nova forma teatral como

concepto escenográfico dinámico e vivo". Estou se-

guro que ás "autoridades competentes" lles deron

ganas de meternos no cárcere a todos: églogas pro-

fanas? concepto dinámico e vivo? Hoxe comamos e

bebamos...? Moita bile tiveron que tragar aquelas

autoridades aquel e os seguintes anos. E estes gru-

pos de teatro independentes, innovadores e, direino

claro, revolucionarios, foron autores, actores e direc-

tores do destino que España se daría poucos anos

despois. Eles, e non os outros. Os outros prosti-

tuíron ese destino que, non obstante, segue aberto á

liberdade, á esperanza dun mundo mellor. Grazas a

eles. A pesar dos outros.

J.L.:_ E cando o Mestre naceu en ti, aflorou tamén

esta vocación e tamén fuches feliz dándolle saída,

proxectándoa tamén no teu alumnado. Nada máis

chegar a Esteiro xa fixeches algo, pero encontrá-

cheste aquí con José Agrelo (biografia) e entón fixé-

cheste a un lado, claro, que Pepe Agrelo había tem-

po que era mecenas desta expresión social en acti-

vidade escolar (pero non só escolar), e te limitaches

a colaborar con él, con ilusión, filmando as súas re-

presentacións escolares

(O espantallo, Os soños na gaiola...).

A.B.:_ Coñecín Pepe Agrelo, ou director de teatro,

antes de coñecer a Don Xosé Agrelo, ou Mestre.

Aínda viviamos en Bayona, e foi durante unhas va-

cacións que estabamos en Noia e vimos que había

teatro no Concello. Noite de Lobos. Foi impresionan-

te. Quen me ía dicir que coincidiría con Agrelo anos

despois, mestres os dous, en Esteiro. Aquela fun-

ción reavivou en min a afección do teatro, lembrei o

Juan josé, de Joaquín Dicenta (avó do meu Mestre,

Don Pedro), por algunha estraña asociación de

ideas, volvin recapacitar sobre a importancia do tea-

tro como revulsivo social e cultural e decidín levar o

teatro aos meus alumnos como recurso de compren-

sión e de expresión persoal e colectivo.

Pero con Agrelo en escea, nunca mellor dito, o me-

llor que podía facer eu era "silencio polo foro" antes

mesmo de empezar. Agrelo era moito Agrelo. Con

que vanidade podo dicir hoxe que fun eu quen escri-

biu no ordenador o texto completo

dá súa "novela" (autobiografía novelada)

"Os sete coitelos", para pasarllo á editorial,

e, aínda máis, que fixo caso dá miña suxestión de

que suprimise a últi-

ma folla do orixinal... hoxe lamento que me fixera

caso.

J.L.:_ E aínda así, non te resistiches a buscar válvu-

16

las de escape que che permitisen achegar o teu

“granito de arena”, o teu persoal toque no escea-

rio dos festivais de Nadal, de Fin de Curso...

Un fito para ti foi aquela representación que dirixi-

ches dunha emotiva obriña que escribiu unha

alumna túa: O escenario en dúas metades: a un

lado, as mulleres "viúvas dos vivos" botando de

menos en Nadal ós seus homes que, ao outro

lado, botaban de menos tamén os seus fogares.

Cartolinas azuis eran as ondas que axitaban o

mar que os separaba.

Se ata te atreviches, xordo como dis que es para

a música, a dirixir a toda a túa clase convertida en

coro e levala ao I CERTAME DE VILANCICOS, e

aínda volverías ao ano seguinte.

A.B.:_ Si, foi emocionante: o primeiro ano nin se-

quera me atrevín a subir ao escenario con eles.

Alí arriba, sós, portáronse con dignidade e deron

o dó de peito. A min fixéronme chorar. Ao ano se-

guinte, cos mesmos cativos, prometinme que

subiría con eles, que por eles aguantaría o bo-

chorno da exposición pública do meu analfabetis-

mo musical, pero arrouparía, esta vez si, aos

meus queridos nenos. Volvéronse portar, non de-

ron a nota. A min non me importou dala.

Tamén foi emocionante a posta en escea da can-

ción de Ana Kiro "Ou Serpent" que para o festival

de fin de curso de 1990 preparéi e cantaron os

meus alumnos, era o centenario dun dos naufra-

xios máis dramáticos da Costa da Morte. Toda a

clase entoou a preciosa canción:

O SERPENT

Foi non 1890

cando en negra noite

con gran temporal

un cruceiro que viña do Norte

na costa galega foi embarrancar.

Era a noite do 10 de novembro,

ou mando do Serpent

ía mister Ross

e a tres millas do Cabo Vilaño

foi dar contra ás pedras

nos baixos do Boi.

En Camariñas,

aínda hoxe,

lémbrase ben

ou que na costa

aquela noite aconteceu.

Pobres mariños

Do barco inglés

cento setenta e tres homes

perderon a vida

salvándose tres.

Esta foi a gran traxedia

que nunca na vida

eu esquecerei.

Foron tantos vos que alí afogaron

que houbo que enterralos

na beira do mar,

onde vos restos daquel ciminterio

son hoxe testemuñas do noso cantar.

Inglaterra visteuse de loito

ou saber que ou Serpent

alí embarrancou

e para sempre a esta costa galega

de Costa dá Morte ou nome quedou.

En Camariñas......

E na intimidade da aula sempre había ocasión

para que os alumnos recitasen "A canción do Pi-

rata" de Espronceda, dramatizasen pasaxes de

obras clásicas ou modernas...

J.L.:_ O teu último ano en Esteiro trasladouse

Agrelo e entón fixeches ti a montaxe e dirección

da obrilla de Ana Barrera, a túa irmá, "O encanto

que veu do sol", que tamén pasaches ao galego,

claro. Ademais da adaptación, en colaboración

cun compañeiro, Don Manuel, do AUTO DOS

REIS MAGOS. Inesquecible aquel día. Foi, ade-

mais da túa despedida do colexio de Esteiro, o

pano a "O Mestre".

A.B.:_ En efecto, o ano seguinte empezaría como

"Profe" no IES novo, inaugurado o ano anterior

por esixencia do "guión" da nova reforma educati-

va, que convertía colexiais en bachareis e mes-

tres en profes. Todos saíron perdendo. Os Mes-

tres intentarían seguir séndoo, malia o novo ape-

lativo, pero moitos fomos os que non o consegui-

mos, porque o cambio non era esta vez só de no-

mes (xa había anos que o de mestre se cambiara

a Profesor de E. Primaria, e logo de novo a mes-

tre): o alumnado entraba no IES como un síux en

territorio comanche; os horarios de Profesor eran

un empedrado piso para o paso pausado que o

mestre ten que levar; a asociación de nais creu

tamén "ascendida" de capitan de garda dos Mes-

tres a capitan de corps de profesores; a Adminis-

tración, como sempre, mirando para outro lado.

17

Pero xa estou de novo a adiantar acontencimientos.

J.L._ Compartiches connosco unha parte fascinante

da túa vida e gustaríame seguir descubrindo a este

Amado que ten unha mina inesgotable de

"memorias" para compartir aínda que estou seguro

de que esas Memorias con maiúscula estarán un

día á nosa disposición e sen as estreitezas de espa-

zo que nos obrigan a despedirnos do mestre.

Como xa é costume gustaríame finalizar a entrevis-

ta co cuestionario de Bernard Pivot.

1. J.L_ ¿Cal é a túa palabra favorita?

A.B.:_ BEIRAMAR, gústame estar na beira, na bei-

ra da mar

2. J.L._ ¿Cal é a menos favorita?

A.B.:_ INFERNO. Aborrezo á xente que fai que o

mundo sexa un inferno.

3. J.L._ ¿Que che emociona?

A.B.:_ O cariño que me ten o meu neto. Non hai

cousa tan emocionante, nin de lonxe.

4. J.L._ ¿Que son ou ruído gústache?

A.B.:_ O son da mar cando, paseando pola praia,

non se escoita outra cousa. O “silencio” do monte

cando, paseando por él, non se escoita máis nada.

5. J.L._ ¿Que son ou ruído detestas?

A.B.:_ O sonoro silencio cando non estóu só. Pero

esta resposta non corresponde á pregunta sobre

ruídos. Tódolos “ruídos” me molestan. Todos. Por

definición. Se non molesta, non é ruído. Pero detes-

table é o ruído que produce a violencia, sexa verbal

ou material, non importa os decibelios, é a causa o

que fai odioso o seu son.

6. J.L._ ¿Cal é a túa imprecación favorita?

A.B.:_ ¡Ostras! agora non se me ocurre ningunha

como favorita, (¡Manda ghuevos, qué poucas neuro-

nas me van quedando!)

7. J.L._ ¿Que profesión ademais das que exerces-

tes che gustaría haber feito?

A.B.:_ Actor, Ebanista, Escritor, Oceanógrafo, As-

trónomo, Astronauta, Director de cine, Arquitecto,

Mago, Biólogo, Electricista, Químico, Matemático,

Pedagogo, Catedrático... unha chea delas e ¿sabes

qué?: Todo eso fixen: Fixen de MESTRE!!

8. J.L._ ¿Que profesión rexeitarías facer?

A.B.:_ ¿Rexeitar? Ningunha profesíón paréceme

rexeitable, todas sonme respetables. Claro que moi-

tas as exercería como estación de tránsito hacia ós

meus “destinos”. Por exemplo contable, vendedor

ambulante, telefonista, traductor...

9. J.L._ Se o ceo existe, ¿Que te gustaría oír que

che dixese Deus cando chegases ás portas celes-

tiais?

A.B.:_ ¡Benvido ao club!

18

A Lei 2/2006, de 14 de xuño, de derei-

to civil de Galicia

creou unha serie de

institucións xurídicas

baseadas no dereito

consuetudinario gale-

go diversas do derei-

to común, como son

a apartación, o pacto

de mellora e a mello-

ra de labrar e posuír,

a través das que se permite a posibilidade de

entregar a herdanza en vida.

A “apartación” é un pacto polo que a

cambio de renunciar anticipadamente á lexiti-

ma futura, é dicir á condición de herdeiro for-

zoso ( dereito a percibir a cuarta parte da her-

danza) recibe do causante, en vida deste,

bens concretos que lle son adxudicados cal-

quera que fose o valor da herdanza ao tempo

de finar o causante.

A diferenza do Código Civil por medio

de dita institución permítense os negocios de

disposición sobre a lexítima futura, permitindo

a renuncia dos dereitos lexitimarios, non sen-

do, por tanto, necesario que finen determina-

dos parentes para que os herdeiros poidan

acceder aos bens que no seu día constitui-

rían a súa herdanza, pódese dicir que se

adianta a herdanza.

O réxime fiscal é o mesmo que o do

imposto de sucesións, é dicir o que se aplica

ás herdanzas, sendo evidente que dita cir-

cunstancia é de especial importancia, posto

que con anterioridade a dita figura a transmi-

sión de bens entre ditos parentes normalmen-

te realizábase mediante venda ou doazón co

gravosas que ditas transmisións supoñían

para las partes intervenientes. Coa aparta-

ción aplícase, como diciamos, o réxime fiscal

regulado para as sucesións cos beneficios

que o mesmo ten para os interesados

(bonificación por parentesco, incapacidade,

redución por adquisición de explotación agra-

ria …).

A apartación era unha figura arraiga-

da en certas partes de Galicia, xa sexa pola

súa relación coa institución da mellora, da

que era un complemento necesario, como

pola propia idiosincrasia galega de migración,

de maneira que os lexitimarios recibían dos

seus maiores, en vida dos mesmos, unha

cantidade de diñeiro que lles permitía emigrar

ou formar o seu propio negocio.

COMO HERDAR NA NOSA GALICIA

p/ Ramón Siaba Vara (Avogado)

19

O “pacto de mellora” é un convenio

para mellorar a calquera fillo ou descendente

en bens concretos e que pode supoñer desde

o momento da súa sinatura a adquisición do

citado ben ou pospoñer a súa adquisición ao

finamento do mellorante (ascendente que

realiza a mellora).

Existe unha especialidade da mellora

chamada “ mellora de labrar e posuír” cuxa

finalidade é manter indiviso un lugar acasara-

do, explotación agrícola, industrial, comercial

ou fabril entregándoo integramente a un dos

descendentes que compensará en metálico

ao resto podendo aprazar o pago, pero ga-

rantindo o cumprimento de dita obriga.

Outras especialidades do dereito civil

galego respecto ao dereito común:

O Código Civil esixe para poder partir

unha herdanza que todos os herdeiros es-

tean de acordo, posto que se se opón un her-

deiro a única solución sería acudir á vía xudi-

cial co gravoso que dita solución resulta,

mentres que o dereito civil galego permite

aos herdeiros que representen unha cota de

máis da metade do haber partible e sexan, ao

menos, dous poder promover ante notario a

partición da herdanza, respectando en todo

caso as disposición do causante e sempre

que este no nomeara contador-partidor.

O dereito civil galego abandonou a re-

gulación do dereito común de dividir as her-

danzas en terzos de lexitima, mellora e libre

disposición, establecendo exclusivamente a

lexítima de un cuarto da herdanza para os

fillos e as súas liñaxes, de maneira que os

pais e demais ascendentes deixan de ter a

condición de lexitimarios, continuando o

cónxuxe como lexitimario do usufruto, aínda

que só sexa do cuarto da herdanza, non do

terzo como no dereito común. Asimílanse aos

cónxuxes as parellas de feito, inscritas no re-

xistro de parellas de feito.

O dereito civil galego permite o outor-

gamento de dous testamentos que non teñen

correspondencia no dereito común como son

o testamento mancomunado, que é o que ou-

torgan dous ou máis persoas nun único ins-

trumento notarial (forma aberta notarial), po-

dendo os galegos outorgar dito testamento

tanto en Galicia como fóra dela e o testamen-

to por comisario, que vén a ser o que un dos

cónxuxes outorga en exercicio da facultade

de testar concedida polo outro, ben en capitu-

lacións matrimoniais ou en testamento, é dicir

trátase dun testamento feito por un apodera-

do (cónxuxe) despois da morte del testador.

Como pode observarse as especialida-

des do dereito civil galego non son máis que

a maneira de plasmar nun corpo legal o de-

reito consuetudinario propio da nosa terra.

20

p/ José Manuel Formoso Luces

LOS MOLUSCOS BIVALVOS:

Los bivalvos Presen-tan un caparazón con dos valvas laterales, generalmente simétri-cas, unidas por una bisagra y ligamentos. Dichas valvas se cie-rran por acción de uno o dos músculos aduc-tores.

Se les encuentra enterrados en fondos blan-

dos (infauna), como habitantes fijos de su-

perficies y estructuras rígidas o libres sobre

los fondos epifauna. Algunas especies perfo-

ran el sustrato (roca o madera) y algunas

más son comensales o parásitas.

Todos los representantes de esta clase son acuáticos, tanto marinos como dulceacuíco-las, y pueden encontrarse desde los límites superiores de la pleamar hasta las zonas abisales. La protección de las conchas per-mite que algunas especies especializadas soporten las condiciones de la franja costera intermareal.

En las conchas de los bivalvos se observa

gran variedad de tamaños, formas, colores y

dibujos esculpidos en la superficie. El tama-

ño fluctúa desde conchas diminutas (2 mm)

hasta especies que pueden alcanzar 15 dm

de largo y un peso de 250 kg. Entre los mo-

luscos bivalvos más conocidos podemos

nombrar: ostra, almeja, navaja, mejillón, bro-

ma de los barcos, coquina, etc.

Moluscos e Bivalvos da nosa ría (II)

21

22

ANOREXIA NERVIOSA (II) PATRONES DE CONDUCTA, SIGNOS Y SÍNTOMAS

p/ Dra. Castiñeira 3.-PATRONES DE CONDUCTA DE ESTOS

PACIENTES:

Inanición voluntaria

Ejercicios intensos.

Conductas purgativas

INEFICACIA DE LAS PURGAS:

LAXANTES: Estas sustancias son peligrosas e ineficaces para eliminar calorías porque primaria-mente: afecta el vaciamiento del intestino grue-so, mientras que la absorción de nutrientes se

produce en el intestino delgado. Aún con dosis exageradas se puede lograr como máximo una pérdida del 5% de las calorias ingeridas.

DIURÉTICOS: Actúan a nivel de los riñones, oca-sionando aumento de la pérdida de agua y pota-sio por orina. Por lo tanto la pérdida de peso es a expensas de agua y no de grasa.

VÓMITO: No produce disminución del peso por-

que no sirve para eliminar todas las calorías del estómago.

EJERCICIO FÍSICO: Si bien produce beneficios tanto para el cuerpo como para la mente, pero en nuestra sociedad en lugar de ser un factor de dis-tensión, a terminado contribuyendo a la presión

creciente sobre la mujer y el hombre para lograr cuerpos inalcanzables.

4.-SIGNOS Y SÍNTOMAS

El SÍNTOMA básico es la negativa a ingerir ali-mentos y la consecuente pérdida de peso, tam-bién causada por dietas excesivas y continuas. En las mujeres la menstruación puede ser infre-cuente o estar ausente (amenorrea). Suele hacer ejercicios compulsivamente.

Es frecuente que la piel aparezca seca y cubierta con pelo fino (lanugo) y se experimenta caída de cabello.

Los pies y las manos se muestran fríos a veces hinchados. El pulso es lento. Los pensamientos pueden llegar a presentarse confusos o desacele-rados, con una memoria pobre.

23

ACTITUDES PREOCUPANTES EN LA

ADOLESCENTE

Cocina para los demás, pero no prueba ni come lo que cocinó.

Realiza regímenes alimentarios extraños y muy estrictos.

Continuamente se encuentra a dieta auto impues-ta.

Paulatinamente elimina alimentos de su dieta.

Si come lo que considera mucho, lo compensa con actividad física o algún método de purga.

Come solo.

Se prepara la comida de forma especial.

Esconde comida o come a escondidas.

Se levanta por la noche a comer.

Después de comer se encierra en el baño sin mo-tivo aparente.

Pasa muchas horas e incluso días sin comer.

Los horarios habituales de comidas de la familia los ocupa con actividades para evitar sentarse a la mesa.

Pone de manifiesto sentimiento de culpa o des-precio por haber comido.

Utiliza ropa muy suelta para ocultar el cuerpo.

Adopta conductas rituales al comer como contar la comida, cortarla en pedazos muy pequeños, jugar con ella en el plato.

Prepara la comida casi quemada con la idea de eliminar la grasa.

SIGNOS PSICOLÓGICOS.

Aislamiento.

Sentimiento de autoestima alto o bajo en función de lo que come o no come.

Depresión.

Fatiga.

SIGNOS FÍSICOS

Pérdida de peso mayor al 15% por debajo del peso adecuado.

Ulcera de estómago y de esófago.

Caída de cabello.

Pequeñas rupturas vasculares en la cara o bajo los ojos.

Fatiga.

Amenorrea – lanugo.

Irritación crónica de la garganta.

Atrofia muscular.

Pérdida de tejido graso.

Hipotensión.

Caries dentales

Piel amarillenta, osteoporosis, hipotermia.

Deficiencia de las glándulas tiroides.

24

“NATURA MURADAN” p/ Amado Barrera

“Babosa de mar”: Este verano se produjo un fenómeno natural por

su naturaleza pero excepcional por su rareza en

las playas de Esteiro y es de suponer que en to-

das las de esta beiramar: la aparición de miles de

“babosas de mar” varadas en la playa y a la deri-

va en el agua, aún vivas pero a todas luces mori-

bundas. Su presencia ha ido en aumento signifi-

cativo durante el último mes, pero estos días es

tan ingente número que a nadie pasa desaperci-

bida e incluso hay quien muestra algún temor. No

hay motivo: es un fenómeno totalmente inofensi-

vo, incluso si se tocan o se cogen no causan el

menor problema, (aunque su natural defensa al

contacto es la emisión de un líquido viscoso, éste

es inocuo para el hombre), salvo la lógica moles-

tia física de ir evitándolos al andar por la playa.

“Babosa de mar” es un nombre común apropia-

do, por su aspecto y también por su correspon-

dencia a la Clase de los Moluscos Gasterópodos,

pero puede dar lugar a confusión, pues se reser-

va para otro molusco parecido pero de otro orden

taxonómico, reservándose para estas especies

otro nombre común, el de “Liebre de mar”, por el

aspecto de sus tentáculos inferiores. Al tacto se

aprecia una dureza interna, que es la concha re-

sidual (de la que carecen las “babosas”). Se trata

de una especie del género Aplysia y este fenó-

meno tan raro (en Esteiro nadie recuerda algo

así) se puede explicar, en principio, por dos hipó-

tesis: Una abundancia de su recurso alimenticio

(varios tipos de algas, según su edad) junto con

muy favorables condiciones ambientales

(temperatura, ausencia de favorecen la supervi-

vencia de un gran número de larvas (en cada

puesta hay más de 130.000 huevos); tanta superpoblación

causa una rápida disminución del recurso y la población cae

en picado. Esta teoría puede verse apoyada por la reciente

extracción industrial de algas en la zona, prolongada duran-

te cosa de dos meses previos al verano. Otra explicación

sería que, tras la puesta, los individuos quedan muy debili-

tados y sólo les queda abandonarse a morir para dar paso a

la siguiente generación, convirtiéndose en “fenómeno de

masas” cuando la población tiene alcanzado un número

inusualmente grande por condiciones medioambientales

excepcionalmente favorables; esta teoría estaría apoyada

por la simultánea presencia de miles de puestas, tantas,

aparentemente, como individuos a la deriva, aunque no tan

visibles, pues la mayoría quedan adheridas a las algas. Hay

una tercera teoría, que armoniza las dos primeras: explo-

sión de la población por condiciones favorables, debilita-

miento tras la puesta y escasez entonces de recursos ali-

menticios.

25

A LABAZADA A DANZA SAE DA PANZA A nai do Cristoviño no rexía moi ben que digamos dos miolos do cerebro da cabeza, defecto este que xa lle viña de herdanza; e o pai, rexía un pouco mellor cando non estaba borracho, que rara, moi rara, era vez que non se atopa neste estado de embriaguez que é o mesmo que dicir que aínda rexía menos.

Pois nesta condición calamitosa, sen roupiña que vestir e famiña en abundancia, vivía, mellor dito malvivía o Cristoviño e mais os sete ou oito ir-máns, mal contados porque seguramente eran máis, nunha mísera choza afumada e negra co-

mo os meus pecados –non me atrevo a cha-marlle casa por non faltar a verdade– de non sei cantos centímetros cadrados (pois a un metro non chegaba).

Tiña de bo, tanto o Cristoviño coma os seus ir-máns, que amais da nai biolóxica, a que os pariu, outras nais que eran as que, dun xeito ou outro, vestíannos, educábannos e mantíñannos. Tamén cumpre dicir que eles, as criaturiñas, eran todos de máis xeitoso, mesmamente coma anxelotiños.

Un día o Cristoviño foi en cas da súa nai Mariqui-ta (unha das tantas que tiñan, sen ser a deles) e moi contento díxolle:

–Non sabe, mamá Mariquita. Papá ten un galo e vaino matar mañá en Louro para comelo na festa da Madanela.

E a señora Mariquita, a nai Mariquita, moi agari-mosa, díxolle ó rapaciño:

–E a min non me has de traer un anaco. –Respondeulle o neno: –Se mo dá miña nai, si.

Ó outro día, domingo, festa da Madanela, alá fo-ron para Louro, que mesmo parecía unha proce-sión sen santo, o Cristoviño, os pais do Cristoviño e a lexión de irmáns do Cristoviño co galo e de-mais trebellos en cestas á cabeza. Ese día no apareceu Cristoviño pola casa da súa nai Mari-quita.

Ó outro día, luns, chegou a casa da señora Mari-quita o Cristoviño, ditoso e feliz, dicíndolle:

–Mamá Mariquita. Onte farteime de comer na carballeira da Madanela. ¡Miña nai o que tal co-

mín! Case me fartei. –¿Ulo o anaco de galo que me traes para min? –preguntoulle a Mariquita.

–Non lle traio nada. –¿Daquela?

–E que non sobrou nada. Comémolo todo.

E o rapaz non mentía. A señora Mariquita ben que o comprendía; por iso preguntoulle:

–¿E que tal estaba? –¡Mi má! De tanto que nos gustou ata lle chuchamos os osos. Entón foi can-do a señora Mariquita, a súa nai Mariquita, lle

preguntou: –¿Cómo o cociñáchedes, asado? –respondéndolle o cativo moi orgulloso: –Non se-ñora. Metade en empanada e a outra metade en

caldeirada. (p/ Marcelo da Rabela)

26

Tipo de ben: Vivenda singular , Alpendres e edi-

ficios auxiliares ,

Concello: Muros

Parroquia:Louro (Santiago de)

Lugar:Louro-Rueiro dos Cuncheiros.

Cronoloxía: Descoñecida ,

Descrición:

Conxunto formado por unha vivenda e un alpen-

dre adosado. Trátase de dúas edificacións rec-

tangulares cubertas cada unha delas a dúas au-

gas,conformando así unha fachada de dous pi-

ñóns, na que resalta a sopena para protexer o

cumio, e unha gárgola para a saída da auga que

percorre a gran canle do muro medianeiro cara

a fachada. Nos muros utilízanse grandes pezas

graníticas axustadas con rachas (perpiaño) sen

regularizar. No alpendre destaca a porta, pro-

texida por dúas grandes pezas monolíticas que

soportan a súa vez outra que serve de torna

chuvias. A vivenda accédese por un sinxelo pa-

tín sen antepeito baixo o que se encontra a en-

trada ás cortes. Este tipo de construción corres-

pondería a chamada “casa do pincho”, que apa-

receu na Galiza mariñeira na idade media e ca-

racterízase por ter o piñón na fachada da casa

así como pola súa construción entre medianei-

ras.

Propiedade: Privada

Uso actual: Residencial

Código no Catálogo da Xunta:

Categoría do Ben: Dato descoñecido

Tradición oral:

Referencias bibliográficas:

SORALUCE BLOND, José Ramón e FERNÁN-

DEZ FERNÁNDEZ, Xosé: «Arquitecturas da

Provincia da Coruña, Carnota, Lousame, Muros,

Noia, Outes e Porto do Son».

Artigo de Xokas Figueiras, recollido en:

www.patrimoniogalego.net

Rueiro dos Cuncheiros (Louro)

27

Natura Muradan:“GLADIOLO COMUN” p/ Amado Barrera

El “gladiolo común” (Gladiolus communis)

es sin duda ninguna una de las más raras flo-

res gallegas y la menos común de las galle-

gas flores que en Muros atoparás. Si es que

la atopas: En los 30 veranos que llevo por

esta beiramar, ha sido éste el primero en que

un gladiolo he visto. Con eso está dicho todo.

Es el género Gladiolus el más importante

(con 300 especies, la mayoría africanas y

muchas de ellas cultivadas en todo el mundo

en gran número de variedades e híbridos), de

la Subfamilia Ixioideas (flores reunidas en

una influorescencia unilateral y con asimetria

aparente) de la Familia de las IRIDACEAS

del Orden de las LILIIFLORS.

Es una de las tres únicas especies del géne-

ro que viven en España.

Típico de ellas es el aspecto del androceo,

cuyos estambres, que son arqueados y filifor-

mes,y están

dispuestos uni-

lateralmente y

están libres (no

soldados) y tie-

nen las anteras,

que son linea-

res, más largas

que los filamen-

tos.

La palabra

“gladiolo” signi-

fica “espada pe-

queña” (de ahí

el de “gladiador”), que es el aspecto de sus

hojas.

28

O CASINO DE MUROS O Casino de Muros, que fora fundado no ano 1895,

está a piques de desaparecer, e con él , unha das

sociedades mais antiguas de Muros e a súa bisba-

rra.

Reproducimos en TMT un traballo realizado por Don

Francisco Caamaño Cebreiro (+), no ano 2007,

para a páxina Web do CIRCULO DE RECREO

NAUTICO MURADANO:

“El Círculo de Recreo Muradano se constituyó en

Sociedad Recreativa en la villa de Muros el 13 de

Enero de 1895. Estuvieron presentes en el acto fun-

dacional los siguientes señores: D .León Casiano

Campelo – D.Timoteo del Sel – D.Alejandro Portals

Boris –D.Abelardo Dubert Riva – D. Adelino Portals

Boris – D. Joaquin Vieta – D.Juan Lojo - Ricardo Ro-

mani Ferrer – D. Abelardo Dubert Siaba – D. José

Fernández Iglesias – D. Adolfo del Sel – D. Abelardo

Romani Azuaga – D. Jose Romani Mariño – D. Ale-

jandro Portals Portals – D. Francisco Dubert Siaba –

D. Manuel Romero – D. Luís González – D. Joaquin

Caamaño – D. José Manuel Castroman – D. Antonio

del Sel – D.Secundino P. Pardiñas – D. Francisco

López – D. José Portals Boris – D. Juan Louro.

Tuvo su domicilio social en la casa nº 24 de la calle

del Mar , propiedad de D .José Portals Boris

La primera Junta Directiva recayó por unanimidad

en los siguientes señores:

Presidente : D. Juan Louro

Vicepresidente : D. Antonio del Sel

Secretario: D. Secundino Paris Pardiñas

Vocal: D. Ricardo Romaní Ferrer

Vocal: D. Francisco Dubert Siaba

quienes acometieron la redacción de los primeros

Estatutos por los que se regiría la Sociedad. El

arranque de la misma fueron con 28 socios .El pri-

mer conserje D. Luís Romero, maestro nacional con

un sueldo anual de 630 pts y el encargado del pri-

mer equipamiento mobiliario.

El objeto de la Sociedad era proporcionar a los so-

cios y familias, recreo, distracciones, difundir la cul-

tura por medio de conferencias, cursillos y fomentar

la lectura con una buena biblioteca. Se prohibía tra-

tar cualquier asunto de carácter religioso o político

Figura registrada en el Libro Registro General de

Asociaciones perteneciente al fondo documental del

Gobierno Civil de la Coruña al folio 26 posterior y 27

anterior de la referencia 5022 el día 20 de Enero de

1895.

A lo largo de su centenaria historia sufrió distintas

alteraciones, tanto en lo referente al domicilio social

como al estatutario.

Con respecto al estatutario destacan fundamental-

mente la modificación del artículo 17 del reglamento

efectuado el 21 de Enero de 1919 .En esa fecha el

domicilio social estaba en dependencias del propio

Ayuntamiento. Presidía la sociedad Antonio Beiro

Uhía.

A petición del Gobernador Civil, bien por extravío de

los anteriores estatutos, bien por haber sufrido la

Sociedad un cierre por sanción o por ambas causas,

se modificaron varios artículos dando lugar a una

nueva redacción del reglamento; esto ocurría el 29

de Febrero de 1928 bajo la Presidencia de D .Isidro

García Dubert. En esa fecha la razón social estaba

en la calle de La Marina nº 11 (Edificio Artaza) Los

socios en esa fecha eran 60.

La reforma estatutaria obligatoria después de la gue-

rra de 1936 obligaba a reformar determinados ar-

tículos a todas las Asociaciones en virtud del Decre-

to de 25 de Enero de 1941. Se aprobó dicha reforma

el 1 de Marzo de 1941 y al mismo tiempo la nueva

29

Junta Directiva presidida por

D. Manuel Rodríguez Paris.

En ese momento el nº de

socios eran 49 y el local so-

cial era el actual edificio del

Banco Gallego.

El 30 de Junio de 1952 debi-

do a un violento incendio

quedó destruido el local cita-

do anteriormente con todas

sus pertenencias a excep-

ción de una silla olvidada en

el balcón del inmueble. Pre-

sidía la Sociedad D .José

Malvárez Dubert y la direc-

ción era Avenida Calvo So-

telo nº 30.

Desde el incendio hasta el traslado

al Curro de la Plaza nº 2 las activi-

dades sociales se desarrollaron en

el bar de Ramón que existía en el

ensanche de la Avenida de la Mari-

na

La reforma estatutaria aprobada el

20 de Enero de 1961 fue solicitada

por D. Manuel Fuentes Lago presi-

dente de la sociedad en esas fe-

chas. El local seguía en el Curro de

la Plaza nº 2.

Pequeñas reformas durante un pe-

riodo de tiempo hasta que en fe-

chas recientes se amplía la denomi-

nación social que pasa a llamarse

CIRCULO DE RECREO NAUTICO

MURADANO con domicilio Corro de

la Plaza nº 2 . La Sociedad la presi-

día D. Marcelino Otero Ramos.

Actualmente (2007) su Junta Direc-

tiva está presidida por Dª Begoña

del Sel, integrando el equipo directi-

vo Pepa Fabeiro, Marco Lojo, Ra-

món Sambade, José Da Silva, Do-

lores Ferreiro, María Teijo, Antonio

Caamaño, José Luís Martínez y Mi-

ro Lago“.

Muros a 24 de septiembre de 2007"

30

A fonte da Pontella

do Maio en Esteiro

p/Francisco Abeijón Núñez.

Hai agora un par de anos, a nova corría como un

ruxe ruxe por todas as parroquias do concello: os

veciños do lugar do Maio ían facerlle o cen cum-

pleanos á súa fonte do lugar. Tratábase dunha

festa atrevida e especial. Con presenza dos mem-

bros da corporación muradana coa súa alcaldesa

á fronte, con concurso de tartas incluída e a que

finalmente acudiría moita xente. Imos repasar

hoxe aqueles días e aquela festa para saber un

pouco máis da fonte da Pontella do Maio.

Os veciños dispuxéronse a celebrar os cen anos

da construcción da fonte da Pontella sabedores

de que non se trata da fonte máis vella da parro-

quia. Máis ben ao contrario, probablemente a da

Pontella sexa unha das fontes máis novas. Polo

título de fonte máis antiga de Esteiro terían que

loitar as outras fontes: a do ferrollo, a lamuda, a

da chouza, a do pozo de fontenla, a do barreiro, a

da mexadoira, a da mixirica, a de fontecoba, a de

fontedortas, a da marta, a do canle de solleiros, a

de reboredo, a de uhía, a do catalán na ribeira,

etc… Tampouco se trata dunha fonte lexendaria

como a de “riba” na que se xuntaban as meigas

nas noites das «areas gordas» a lavar, peitearse

e para esquillar aos curiosos.

Pero a da Pontella é a fonte máis singular de Es-

teiro. Trátase dunha fonte bonita e moderna. Foi

feita a principios do século XX con unha fasquía

de construcción vilega. A súa base octogonal e a

adornada columna central fan pensar na imaxe

típica dunha praza en calquer vila de Galicia. Foi

unha contrucción ambiciosa para o tempo e o lu-

gar no que foi instalada. Sobre esta fonte contan

que xurdiu unha lenda: a de agacha no seu inte-

rior un auténtico tesouro.

A fonte foi construída no outono de 1911 pola

cuadrilla do mestre canteiro “do neto de Rebore-

do”. Fíxose a instancias de varios veciños do lu-

gar do Maio que un ano antes presentaran unha

solicitude ao efecto no concello de Muros. A súa

construcción foi unha das primeiras decisións que

tomaría como alcalde, D.José Romaní Ferrer. Un

home que era a terceira xeración daqueles cata-

31

láns que a principios do século XIX emigraron a

Galicia para instalrse en Esteiro na percura de

sardiñas. Este alcalde de Muros era neto de José

Romaní i Ytllas e de Rosa Cruz i Roca, matrimo-

nio que procedente de Blanes na provincia de

Girona foron o alicerce do imperio que crearon os

romaní esteiráns.

Gracias ao arquivo municipal de Muros, custodia-

do por Pepita Fernández, podemos saber hoxe

que o coste total da obra foi de mil cincocentas

setenta e unha pesetas da época. E tamén que

foi precisa a autorización de Manuela Montes Nú-

ñez para pasar a tubería que conduce a auga

dende o manantial ata a ubicación da fonte á bei-

ra do camiño do lugar.

Co paso do tempo, a fonte da Pontella, conver-

teuse no principal espazo cívico e de reunión do

lugar do Maio. Antes da existencia da traída da

auga corrente ás vivendas, a Pontella foi o punto

de encontro da xente que ía á fonte para encher

as caldeiras de auga. E máis modernamente, pa-

sou a ser o sitio no que reinar os nenos do lugar,

e para as reunións da mocidade nos seráns no

tempo de verán.

Na Pontella tamén se viviría un destacado episo-

dio no tramo final da dictadura franquista cando o

alcalde de Muros daquel tempo dispuxo o seu

traslado e a construcción dunha especie de alxi-

ve no lugar. Os veciños xuntáronse para des-

montar esta maniobra e mesmo tiveron que en-

frontarse aos obreiros municipais. Impedindo o

traballo da brigada municipal desfacéndolle pola

tardiña o choio feito durante todo o día. Este épi-

co episodio chegaría á xustiza tendo que pasar a

declarar diante das autoridades da época moitos

veciños que foron encausados por este asunto.

Protagonizando, principalmente as mulleres do

lugar do Maio, un exemplo de solidariedade en-

tre veciños por non identificar ninguén aos auto-

res dos feitos. Esta decidida oposición veciñal

conseguiu ablandar a unhas autoridades munici-

pais que estaban totalmente deslexitimadas so-

cialmente no tramo final da dictadura. E ao con-

trario do que lle pasou a outros monumentos no

concello de Muros a fonte da Pontella non se mo-

veu do seu sitio no lugar do Maio.

Se cadra, por estes motivos a fonte da Pontella

foise convertindo nun sinal de identidade do lu-

gar. E ao final vai resultar certo que a fonte aga-

cha na súa base un tesouro. O tesouro da solida-

riedade entre as persoas que fixo posible que os

veciños defenderan o patrimonio comunal. E

tamén para que lles dese por xuntarse todos a

celebrar o centenario da súa construcción:

O lugariño do Maio, non hai sitio como el, non

te vaias queridiño, sen coller amores nel

O lugariño do Maio, luce con moito esplendor,

coa fonte da pontella e un ciclón gañador.

32

Quin Caamaño .-Todo o que escoitei e lin de vós non é nada convencional, polo tanto esta entrevista tampouco debería selo.

Quin.- Vós de quen sodes?

-A Terbutalina nase no insentro entre Ventín, Muíño do Vento e Esteiro (condados do esta-

do de Muros)

Q.C. -Sodes todos de Muros?

Terbutalina -Hai tres de Esteiro, un de Ventín e outro que ninguén quere recoñecer como

propio.

Q.C.- Supoño que esta pregunta vola farían un-ha morea de veces, por que o nome de Terbu-talina?

T. -Por motivos puramente comerciais. Co-bramos unha comisión dun emporio farma-

céutico que non podemos citar.

Q.C.- Como se creou o grupo?

T. -Grazas a un anuncio de Infojobs.

Q.C. -Entre vós tamén hai un poeta, non?

T. Esperemos que non. Terbutalina está en contra da literatura e de calquera outra for-

ma de arte que non sexan a música e a tana-

topraxia.

Q.C. -Sei que non é a primeira incursión no mundo da música. De onde vindes?

T. -Tocabamos todos en John Happy Driver, un proxecto para sacar a nenos pobres das favelas grazas ao free-jazz, mais expulsáron-nos polas nosas incoherentes ideas políti-

cas.

Q.C. -En pouco tempo fixéstesvos cun oco na escena musical galega. Como foi o proceso?

T. -Compoñemos cancións que despois to-camos en concertos, a xente escóitaas e despois cántaas cando está de festa ou tras o coito. É dicir, facemos o que fai un grupo

que se valore algo a si mesmo.

Q.C -Xa levades feito varios traballos, algún de-les gravados en Portugal e Los Ángeles. Como foi iso?

T. -Iso son caprichos que nos permitimos de cando en vez. Como ben se sabe, ningún de nós está casado (por agora), polo que pode-mos gastar os cartos que gañamos nos con-certos no que nos peta. Xa gravamos en Los Ángeles, Portugal e Belgrado. O próximo disco igual o gravamos en Londres ou en

Tijuana. Iso é o que temos en mente, vaia.

Q.C. -As vosas cancións son moi peculiares, con letras moi divertidas e moito ritmo. Como é o proceso de composición?

T. -Preferimos non dicilo, porque incorreria-

ENTREVISTA O GRUPO MUSICAL TERBUTALINA

Por Quin Caamaño

33

mos en varios delitos.

Q.C. -De donde bebestes musicalmente?

T. -Cada un de nós ten as súas influen-cias. Sería moi complicado citar só un-has poucas, mais podería resumirse que a Terbutalina bebe de si mesma. Autoin-

fluénciase.

Q.C -Na actualidade como definirías o voso estilo?

T. -Garage-punk.

Q.C. -Co tema “Filloa” vexo unha intención de defender o noso ante a invasión das cou-sas que nos veñen de fóra. É así?

T. -Non, para nada.

Q.C. -Este foi un ano importante para Terbu-talina. Nomeados como mellor grupo galego nos Premios da Música Independente e un dos vosos discos está entre os 25 mellores do rock galego. Non está nada mal, non?

T. -Son cousas que van pasando, mais ás que lles damos a súa xusta importancia. Se estamos nisto non é por esa clase de recoñecemento, senón polo sorriso dun neno, mellor dito, polo sorriso dunha ne-

na ou de varias.

Q.C. -Tal como está o mercado é difícil ven-der discos. Vós tomastes outro camiño nes-te sentido. Explicádeo.

T. -É sinxelo: non vendemos discos. Fi-

naciámonos cos directos.

Q.C. -Cantos discos levades editados ou colgados?

T. -Contando directos e EPs, un total de

seis.

Q.C. -Neste verán actuastes en varios festi-vais e festas. E agora, que vos queda para este ano?

T. -Gravar novo material para volver suar

nos escenarios.

Q.C. -Para cando unha actuación en Muros?

T. -Cando lle poñan o noso nome a unha praza.

Q.C. -Como vedes a Terbutalina dentro duns anos?

T. -Se todo vai ben, presidindo a Xunta.

Q.C. -Tanto polas letras das cancións, da música e os vídeos sodes un grupo moi divertido e cañeiro.; iso non quita o voso compromiso coa actualidade dando a vosa versión.

T. -Somos un grupo de música.

Q.C. -Foi un pracer esta conversa, agardamos vervos axiña por Muros e desde The Muros Times desexa-mos que todos os vosos proxectos cheguen a bo por-to.

T. -Agradecidos a vós polo trato que nos dades.

Discografía: Live in Catoira (2011) - Que-de-leite! (2011)

Broncodilatador (2011) - Hostias para todos (2012)

Ritmo Serbio (2013)

Letras de algunha canción de Terbutalina

FAI SOL.

Fai sol, e veñen os turistas

e suben os presios

e desaparesen as caras de despresio

Fai sol, e eu estou moreno

Bambamdubidubambam, Bambamdubidubi

Bambamdubidubambam , Bambamdubidu

Fai sol e énchense as terrasas

e póñense en bikini todas as rapasas

Fai sol e eu estou moreno

Bambamdubidubambam / Bambamdubidubi /

Bambamdubidubambam / Bambamdubidu

http://www.youtube.com/watch?v=6LCuNpLJMPM

34

Benigno Louro Sendón, mais coñecido por

“BENIRROXO”,

e un fotógrafo

pasional. Alí on-

de vai sempre

leva a súa cá-

mara, e sempre

disposto a expri-

mila cunhas fo-

tografías dife-

rentes; tomadas

no lugar oportuno e no momento xusto. No

que non ten competencia e en facer fotogra-

fía paixasística. Parece como si a luz, o en-

torno, o semblante e ata a cor estuveran es-

perando por él. E dentro das paixases: o seu

querido MONTELOURO, ó que fotografía de

forma única, irrepetible. Ahí van unas cantas

fotos, dos moitos milleiros que ten nas súas

coleccions.

Os nosos fotograf@s

35

36

AIRES DE PATRÓN p/ Manuel M. Caamaño

Sonou o timbre do teléfono do barco, e ao descolgalo, no outro lado da liña, a voz dun vello coñecido tamén patrón dun porto veciño que me chamaba para unha consulta nada habitual.

A conversa que mantivemos foi máis ou menos esta.

- Coñeces a algunha menciñeira en Muros que quite o aire? - Estasme a tomar o pelo?

- Non , necesítoa de verdade. - E lo?

-Fai unha boa temporada que non me van ben as cou-sas no traballo. Vaiamos onde vaiamos a pescar, os peixes para nós sempre son poucos. Xa probei todos os remedios que eu podo aportar e seguimos igual , teño que estar posuído por algún mal aire!

Eu coñecía o meu interlocutor facía unha morea de anos , dende que aínda rapaces estabamos na escola de náutica en Vigo aló polos anos 70, e crin que me estaba a tomar o pelo con esa pregunta. Pero ante tales argumentos e ante a evidente desesperación do meu amigo, din creto a súa petición e quedei en infor-marlle das miñas pescudas en pos da menciñeira.

Non me fixo falta buscar moito, fun informado da exis-tencia dunha recoñecida “sanadora de aires” nun lugar da parroquia de Serres e así llo comentei ao meu ami-go, quedando citados para o seguinte sábado en Mu-ros. Picoume a curiosidade por saber máis da sanado-ra e souben que era sogra dun coñecido meu e pe-dinlle a ese coñecido que nos acompañase. O sábado en cuestión xuntámonos os tres e acudimos en coman-dita á consulta.

Nun alpendre de pedra estaba a vella , medio encurva-da pola artrosis e cos avíos de sanar preparados.

Unha peneira era o instrumento que ía dicir se o meu amigo tiña o “aire” e se o tiña, dilucidar a súa proce-dencia, pois disque cabia a posibilidade de que fose de morto ou de vivo ese mal tan etereo.

Nun lateral da peneira unha tesoira espetada, e dentro da criba un peite(símbolo da bruxa) , unha moeda en-ferruxada e arredor da tesoira un rosario , por aquelo de ter contentos aos santos cristiáns.

O ritual era simple. A vella cun dedo na tesoira e o pre-sunto posuído polo “aire” con outro sostiñan a peneira. A menciñeira recitaba o conxuro.

-Peneiriña de peneirar , dime si (aquí o nome do doen-te) ten o aire, se é de vivo vírame a cara e se é de morto vírame o cu.E a peneira pendurada da tesoira comezaba a revirarse sempre ao mesmo sentido.

Varias veces lle fixo a mesma pregunta e outras tantas a peneira revirouse do mesmo xeito.

A sentencia foi clara: -Meu fillo , tes o aire e é aire de vivo. A receta, simple. -Tes que pasar polo fume.

Eu observaba todo aquelo entre escéptico e abraiado de ver como a peneira se reviraba cada vez que a vella

nomeaba ao coitado do meu amigo, e pedinlle a vella si podía eu soster a peneira xunto co enfermo de “aire”. A muller accedeu sen ningún reparo e sostive-mos a peneira meu amigo e mais eu mentres a vella repetia o ritual. A peneira revirábase de tal maneira que esvaraba de entre os nosos dedos cada vez que ela dicía o nome do meu amigo!

Logo para maior gloria da menciñeira e maior confu-sión para min, pronunciou o meu nome e a peneira non se moveu un só pelo entre as nosas mans; polo visto eu estaba libre de aire algún!

Convencido eu de que a peneira viraba sen truco nin artificio visible, pasamos ao seguinte ritual. O que ía a sanar o meu amigo!

Unha trepia de ferro con loureiro ardendo e fumeando no seu interior pousada no chan, era o instrumento. Nada de ultrasóns, nin escaneres, nin raios X , tan só unha trepia.

O doente pasaba unha e outra vez por riba do fume mentres tres mulleres chamadas María rezaban

“padresnuestros” e “avesmarias” e a menciñeira mur-muraba escuros e segredos conxuros.

Así escasamente un minuto ata que a vella decidiu someter ao meu amigo a un novo dictame da peneira . A criba esta vez nin se inmutou co nome do antes po-suído,. -Estas curado meu fillo- Foi a sentencia da ve-lla.

Eu coido que a muller nada pediu polo seu traballo , e si algo obtivo foi pola boa vontade do doente.

Cando saímos do alpendre a faciana do meu amigo tiña un xesto moi distinto que cando entramos.

Poucos días despois era eu que marcaba o telefono del para preguntar si as cousas cambiara. - Man de santa, Manuel . Esa muller cambioume a vida.

- Vanche mellor as cousas logo?

Dende aquel día os peixes apéganse a min leve a on-de leve o barco.

Raio, pensei, porque non había de ter eu tamén o “aire” para que logo de sanado se me apegasen tamén a min os peixes! Poderosa arma é fe.

37

A voz dos nosos poetas

Que non é touca

ou toalla Que non é touca ou toalla

nos dous cumes pioneira,

nin tampouco borraxeira

competente pola talla;

carda algodón de primeira

esta nube silandeira,

virtual e sobranceira,

de ilusionismo en baralla

que, polo visto, é pantalla;

condesación tan lixeira,

de verán, faina a peneira

por renegar da poalla,

do orballo, chuvia guerreira

do tempral cando atalla,

do vendaval cando malla

sen compaixón na ribeira;

é tan bestial na batalla

quen no estío algodoeira.

http://rioderradeiro-naeiroa.blogspot.com.es/

Enche as copas de viño,

elas farannos gozar,

rosal, ribeiro, albariño,…

icémolas para brindar.

Xurdirán os sentimentos,

as gañas de parolar,

trafegos de mar e vida,

historias de nunca acabar.

Enche as copas taberneiro,

tamen queremos olvidar.

Lembranzas de vellos...moitas!

Copas de viño...máis!!

Joaquín Vilar.

Foto: José Brinqueiro

38

Entrevista a

Musta. Un neno

saharaui en Muros p/ Quín Caamaño

As VACACIÓNS EN PAZ preséntanse nun marco de

solidariedade e axuda desinteresada co fin de propi-

ciarlles unha estancia agradable e humanamente

ricas aos nenos e nenas saharauis que viven nos

Campamentos de Refuxiados de Tinduf, e que no

verán chegan ata os 55º.

A primeira semana será de visitas aos médicos, para

recoñecementos, analítica, revisións, vacinas…..

Dentro deste programa, una familia muradá acolle a

un destes nenos gracias a colaboración do Concello

de Muros.

-The Muros Times.- ¿Cómo te chamas?

Musta.- Mustafa Bachir pero aquí todos me llaman

Musta.

-TMT.- ¿Cuánto hace que vienes a Muros?

M.- Dos años

-TMT.- ¿Cuánto tiempo echas en Muros?

M.- Los dos meses de verano.

-TMT.- ¿Cómo es que viniste a Muros?

M.- Antes ya vino mi hermana Salka y Quin me pre-

guntó por teléfono si quería venir y le dije que sí.

-TMT.- Cuándo te lo dijeron, sabías a dónde venías?

M.- Sí, mi hermana Salka me contaba todo de Muros

y de la familia de aquí.

-TMT.- ¿Qué es lo que más te gusta de Muros?

M.- La comida, la playa, andar en bici, el patín, el

campamento….los amigos.

-TMT.- ¿Te gusta la comida de aquí?

M.- Sí, mucho.

TMT.- ¿Qué es lo que más te gusta?

M.- Pollo con patatas, tortilla, aceitunas,pescado…

-TMT.- ¿Qué hacéis en el campamento?

M.- Voy con mis amigos y los chicos mayores a la

playa, al monte, jugamos…..

-TMT.- ¿Quiénes son los chicos mayores?

M. Kiko, Antía…., los que mandan en el campamen-

to.

-TMT.- Dijiste que te gustaba la playa. ¿Conocías el

mar?

M.- No pero mi hermana me contaba que el mar era

un sitio con mucha agua y que se metía para nadar.

TMT.- ¿Y cuándo vistes el mar, qué te pareció?

M.- Un sitio con agua, mucha, mucha agua!!!!

-TMT.- ¿Ya sabes nadar?

M.- Sí. Antes nadaba con manguitos, ahora ya no.

-TMT.- ¿Vas a volver para el año?

M.- Si me llaman vengo, a mí me gusta mucho.

TMT.- Musta é un rapaz inquedo, todo enerxía e a

entrevista parece que empeza a cansalo, así que

deixamos que colla o seu patín e recorra o Curro da

Praza una e outra vez, como fai tódalas tardes des-

pois de vir da praia . Como decía él; patín bici, ba-

lón…. Da gusto ver como disfruta, a alegría que des-

prende . Parece que leva aquí entre nós toda a vida.

Remata Agosto e Musta ten que voltar ao Campa-

mento de Refuxiados de Tinduf, alí o agarda a súa

familia.

Ata o ano que ben Musta!!!

39

MUROS: de sardiñas e polbos, no ano 1902

p/ Manuel Lago Alvarez

Hai quen di que a historia acaba repetíndose

sempre. Para min, que non é para tanto.. De re-

petirse, só o fai un pouquiño. E en cuestión de

pesca e cosechas (que non creo que sexa histo-

ria) son as condición climáticas anteriores ou so-

brevidas, as que mandan.

Neste verán de 2013 estivo en boca de todos a

escaseza de sardiñas. Os barcos poucas traían,

e as poucas que se poñían a venda tiveron un

prezo moi por riba dos habituais.

Por San Xoán, na noite máxica, na que botamos

fora os meigallos, e de costume inmemorial co-

mer sardiñas asadas feitas nas brasas do purifi-

cado lume. I este ano, para caseque todos foi

obrigado recorrer a carne e os chinchiños, que

resultaron mais baratos que as moi desexadas

sardiñas.

Pero como antes dicía, isto do 2013 e caseque

unha historia repetida. Tamén no ano 1902, a

escaseza de sardiña na nosa ria era patente, e

as queixas das xentes eran dobres: unhas pola

propia escaseza, e outras, polo alto prezo que

tiñan. Vamos… pintadiño, pintadiño, o que pa-

sou mais de cen anos despois.

O periódico local “El Pueblo Muradano”, no seu

número de novembro de 1902, faciase eco do

malestar existente na Vila pola escaseza e alto

prezo das sardiñas e outros productos, da se-

guinte maneira:

“NUESTROS PRODUCTOS: La cosecha de sar-

dina de este año fue de las más escasas que se

recuerdan. En este tiempo que siempre había

buenos lances, se reducen hoy, trabajando mu-

cho, a cientos escasos. Se está pagando el mi-

llar a 38 reales.

Estos días abunda bastante la caballa. Los pes-

cadores hacen su agosto pues la pagan los aca-

paradores, el ciento a cindo duros y medio. Los

pobres tenemos que comer las espinas. ¡Quién lo

diría!. Esta ria, tan abundante en pescados de

todas clases y alcanzan unos precios tan

subidos.

El pulpo ha llegado el quintal a veintiún duros,

precio desconocido en esta comarca. Los que

suelen comprarlo reunieron cerca de 200 quinta-

les, esto solo en la primera remesa, correspon-

diendo la mayor parte al barrio de la Virgen, unos

3000 duros, nada menos.

Esta gente, por su laboriosidad y condiciones

marineras, se está poniendo muy bien. Recono-

cen que no hay que alejarse mucho de la familia

para ganar el pan nuestro de cada dia.

El maíz, que dicen hubo una cosecha regular, ya

se paga el ferrado a 22 reales. Como todo está

tan caro, auguramos un mal invierno. Si Dios no

lo remedia vamos a comernos los unos a los

otros. Y por añadidura, el vino nuevo a 35 cénti-

mos.”

Esta era a crónica do queixoso redactor da nova,

que me da que ten moito “retintín”, xa que deixa

para os últimos parágrafos o comentario sobre o

alto prezo do viño novo (35 céntimos o litro).

Creo supoñer ben, si penso que o muradano re-

dactor era dos que dicía:

“QUE SUBA O PAN E QUE BAIXE O VIÑO”

40

COLABORA:

CONCELLO DE MUROS