UGALKETA

Giza ugalketa

Sexuala da.

Zer da?

Bibiparoak gara, amaren

sabelatik jaiotzen

garelako.

Ugaztunak gara, haurrak garenean

amaren bularretan sortzen den esneaz

elikatzen garelako.

SEXU-EZAUGARRIAKSexu-ezaugarriak gizonen eta emakumeen arteko desberdintasun fisikoak dira. Bi motatakoak

dira:

Lehen mailakoak sexu-ezaugarriak ugaltze-organoak dira.

Bigarren mailako sexu-ezaugarriak, ezaugarri fisikoak dira. Ezaugarri horiek ere emakumeak eta

gizonak bereizten dituzte. Esate baterako, gizonak hauek dituzte: ahots baxua, bizarra,emakumeek

baino gihar handiagoak eta ile asko gorputzean. Emakumeek, berriz, hauek dituzte: titiak, ahots altua,

aldaka zabalak eta ile gutxi gorputzean.

PUBERTAROA

Jaiotzean, pertso-

nak sexu-

organoak garatu

gabe dituzte. Adin

jakin batetik

aurrera hasten

dira garatzen.

Pubertaroan, gizakion

ugaltze-aparatua garatu

egiten da. Hipofisiak abian

jartzen du prozesu hori.

Neskei eta mutilei ilea

ateratzen zaie pubisean

eta galtzarbeetan.

Bigarren mailako sexu-

ezaugarriak garatzen

hazten zaizkie ere.

Nesken eta mutilen

gorputza ez dira adin

berean aldatzen.

Neskak 11 urtetik aurrera hasten dira.

Mutilak 13 urtetik aurrera hasten dira.

Denak ez dira adin horretan

aldatzen.

EMAKUMEEN UGALTZE-APARATUA

Obulutegiak Falopioren tronpak Umetokia Bagina Alua

GIZONEN UGALTZE-APARATUA

ZakilaBarrabilak EskrotoaGuruinakHodi

deferenteak

Gernubidea

Emakumeen ugaltze aparatua:- Obulutegiak: Bertan obuluak eta sexu-harremanak sortzen dira.

- Falopioren tronpak: Obulutegia eta umetokia lotzen du.

- Umetokia: Malgua da. Bertan haurra garatzen da.

- Bagina: Umetokia eta kanpoaldea lotzen du.

- Alua: Kanpoko zatia da. Bagina zuloa babesten du.

Gizonen ugaltze aparatua:- Barrabilak: Espermatozoideak organo horietan sortzen dira.

- Hodi deferenteak:Espermatozoideak gernubideraino eramaten

dituzte.

- Gernubidea: Espermatozoideak kanpoaldera eramaten ditu.

- Guruinak: Semen-besikulak eta prostata dira.

- Eskrotoa: Barrabilak babesten dituen ehun-poltsa da.

- Zakila: Gernubidea hor amaitzen da. Espermatozoideak

gernubidean zehar kanporatzen dira.

Obulua:Obuluak emakumezkoek sortzen ditugun

sexu-zelulak dira.

Obulutegian sortzen dira obuluak, eta forma

biribila dute. Hiru zatitan banatuta daude:

Nukleoa, zitoplasma eta mintz plasmatikoa

Espermatozoideak:Espermatozoidea gizonezkoek sortzen duten

sexu-zelula da.

Espermatozoideak obuluak baino txikiagoak dira,

baina ugariagoak. Sei zatitan banatuta daude:

Burua, lepoa, isatsa, bitarteko zatia, nukleoa eta

mintz plasmatikoa.

Nukleoak ia buru osoa hartzen du, eta lepoak, burua

eta isatsa lotzen ditu. Isatsari esker arin mugitu

daitezke, horrela obuluetara heltzeko gai dira.

SEXU-ZELULAK ETA ERNALKETA

HAURDUNALDIA ETA ERDITZEA

Enbrioiaren garapenaEnbrioia likidoz betetako poltsa batean egoten da.Amniotiko du

izena,eta enbrioia babesten du. Plazentaren bidez mantenugaiak

eta oxigenoa jasotzen ditu amarengandik. Enbrioia zilbor-hestearen

bidez lotuta dago plazentara.

Fetuaren garapenaHirugarren hilabetean, enbrioiaren organo guztiak osatuta daude.

Hortik aurrera, enbrioiari fetu esaten zaio. Fetua hazi eta heldu

egiten da etengabe, bederatzigarren hilabetera arte.

Bederatzi hilabete dituenean, fetua guztiz osatuta dago, jaiotzeko

modura.

HaurdunaldiaErnalketa gertatzen denetik haurtxoa jaio arteko tarteari haurdunaldia esaten zaio,

bederatzi hilabete inguru irauten du. Haurdunaldian amaren gorputzak hainbat aldaketa

izaten dituzte:

- Ez du obulurik sortzen.

- Sabela hazi egiten zaio.

- Gizendu egiten da.

- Titiak handitzen zaizkio.

Haurdunaldian, amak zaindu behar du bere burua.

ErditzeaHaurtxoa amaren baginatik kanporatzeari deritzo. Erditu aurretik, likido amniotikoa duen

poltsa apurtu egiten da. Urak botatzea esaten da. Haurtxoa jaio ondoren zilbor-hestea

mozten da. Erditzearen amaieran plazenta botatzen da. Fase horri plazenta kanporatzea

deritzo.

EdoskitzeaLehendabiziko hilabetean, haurtxoa esnea soilik edaten dute. Aldi horri edoskitzaroa esaten zaio.

Amaren esnea oso osasungarria da; umetxoak behar dituen elikagai guztiak ditu. Amaren esnea

ez ezik, esne artifiziala ere har dezakete haurtxoek.

LIDIA, IBAI, IKERNE,

SAMUEL ETA IRATI C.