Un analysis

14
ANALYSIS Autor : JC Nava ; 15/07/2014 REGLEMENT DI GOBERNADOR Segun de ‘Reglement voor de Gouverneur van Aruba’, Gobernador ta reserva e derecho di firma y bekrachtig un voorstel (Art 16) of di no firma a base di cierto condicionnan (Art 17, Art 21). Den un situacion cu Gobernador no firma y a dicidi cu lo schort e ley op, y no tin planea di firma e ley mane ta proponi, Gobernador tin cu manda e ley y su motibonan dibiaha pa Gobierno di Reino, conforme cu Art 17 y Art 21. Reino por dicidi di wijs aan cu Gobernador mester firma si Reino no ta di acuerdo cu motibonan duna door di Gobernador, of por anula e ley si nan ta di acuerdo cu Gobernador. Den tur dos situacion, Gobierno di Reino mester haci esaki den forma di un ‘Koninklijke Besluit’.

description

Un analysis di e situacion na Aruba rond di e presupuesto y actonan di Gobernador.

Transcript of Un analysis

Page 1: Un analysis

ANALYSIS Autor : JC Nava ; 15/07/2014

REGLEMENT DI GOBERNADOR Segun de ‘Reglement voor de Gouverneur van Aruba’, Gobernador ta reserva e derecho di firma y

bekrachtig un voorstel (Art 16) of di no firma a base di cierto condicionnan (Art 17, Art 21). Den un

situacion cu Gobernador no firma y a dicidi cu lo schort e ley op, y no tin planea di firma e ley mane ta

proponi, Gobernador tin cu manda e ley y su motibonan dibiaha pa Gobierno di Reino, conforme cu Art 17

y Art 21. Reino por dicidi di wijs aan cu Gobernador mester firma si Reino no ta di acuerdo cu motibonan

duna door di Gobernador, of por anula e ley si nan ta di acuerdo cu Gobernador. Den tur dos situacion,

Gobierno di Reino mester haci esaki den forma di un ‘Koninklijke Besluit’.

Page 2: Un analysis

‘TEKEN AAN HET KRUISJE’ Segun (proponentenan di) Gobierno di Aruba, un Gobernador t’ey solamente pa ‘teken aan het kruisje’ y

no por surpasa autoridad maximo di Parlamento, como e ‘voz di pueblo’. Den un articulo den media na aña

2012, ex-Gobernador di Antiyas Hulandes Jaime Saleh ta declara cu un Gobernador no mester sinta y firma

so, y tin motibonan valido dicon un Gobernador por dicidi di mantene su firma y pa schort op cierto

voorstel. E sentimento aki a wordo declara tambe durante e ‘crisis’ door di ex-miembro di Raad van State

Hubert Maduro, cu ta declara cu e ponencia cu mester djis firma ta falso, y cu si e tawata berda, lo mustra

cu no ni mester di e institucion di Gobernador mes.

Page 3: Un analysis

CONSTITUCIONALIDAD Tin duda den e Gobierno di Aruba, y vooral den e pueblo sostenedor di Gobierno, cu e acto cu Gobernador

a haci, esta di no firma pero no manda Reino pa vernietiging, ta pafo di constitucion. Proponentenan di

Gobierno ta di opinion cu paso e ta pafo di constitucion, y paso no a pasa mane ta den reglement di Art 17

y Art 21, cu Gobernador mester firma e ley ya cu no por schort e op y vernietig e.

E Reglement, di otro banda, no ta stipula cu Gobernador mester of firma of schort op dibiaha. Memorie

van Toelichting di e Reglement tambe ta keto riba esaki. Es decir, cu Gobernador no ta verplicht pa tuma su

decision inmediatamente. Un hende por imagina cu ora di a trata e Reglement, kier a duna espacio pa

Gobernador por busca conseho y tuma su debido tempo analisando un voorstel pa tuma un decision

informa. Ora tin duda den actuacion di Gobernador y duda den interpretacion di Reglement, e organo

maximo pa consulta riba esaki ta e propio Rey, y dus e Gobierno di Reino den nomber di Rey. Y Gobierno di

Reino a duna nan sosten y apoyo na e Gobernador, sigurando e cu su actonan ta conforme cu ley.

Tin varios opinion di interpretacion di tur dos banda, pero mane ya caba menciona prome, dos

interpretacion di personanan cu den nan profesion tawata den henter e mechanismo di Gobierno di Reino,

esta ex-Gobernador Saleh y ex-miembro Raad van State Maduro, a duna di conoce cu e actonan aki ta

conforme cu constitucion. Y te con leu cu ami por wak, mi no por wak tampoco unda Gobernador a actua

pafo di su competentie stipula den Reglement. Ademas, mi no ta wak tampoco unda tin motibo cu hasta si

ta pafo di constitucion, cu per direct mester firma ley den un caso asina, of cu mester anula ley den un caso

asina. Den un caso asina, segun tur documento, lo mester consulta Gobierno di Reino. Y atrobe, nan a duna

sosten na Gobernador.

Min Plasterk a reafirma su posicion y e posicion di Reino, contestando vraag 2 con e procedura ta dentro di

kader di Reglemenet y Statuut. E analysis aki ta sigui core, asumiendo cu e ta dentro di constitucion.

Page 4: Un analysis

IMF CONCLUSION 2013 Na aña 2013, International Monetary Fund (IMF) a publica nan conclusion riba nan ‘Article IV Consultation’

di Aruba. Den e conclusion, nan a aplaudi con e economia di Aruba a pasa door y sobrevivi e crisis mundial,

y tambe vooral con turismo a subi bek den tempo cortico. Pero ademas di esei, nan a conclui cu e situacion

financiero tawata malo caba, y a bira mas malo ainda. IMF a sigui menciona con e deficit a crece rapido na

un total mas grandi cu prome cu e crisis, y a urgi Gobierno di Aruba pa baha e deficit immediatamente, y a

menciona cu un di e motibonan mas grandi cu a conduci na mas debe ta door di a gasta mas placa cu

prome mientras tawata ricibiendo menos door di a corta den e business turnover tax-rate.

ACUERDO 28-03-2013 Riba 28 Maart 2013, MinPres Eman y Min De Meza, den nomber di Aruba, ta firma un acuerdo cu Min

Plasterk y Min Dijselbloem, den nomber di Hulanda. E acuerdo aki ta menciona, den terminologia di tur dia,

cu Hulanda lo aproba international lening cu rentevoordel pa Aruba, si Aruba cumpli cu cierto rekisitonan

di bon finansas publico, determina pa criterianan dentro di Reino y internationalmente. Importante pa

anota y corda bon den Reino ta solamente un criteria tin te ainda, cual ta College van Financiele Toezicht

(CFT). Criteria internacional ta worde describi como Fitch’s Ratings, Standard & Poor’s (S&P) y IMF, ya caba

menciona ariba ki nan rapport ta bisa.

Page 5: Un analysis

CORESPONDENCIA PLASTERK – YRAUSQUIN 28-01-2014 Cartanan cu awo ta publico ta mustra con e proceso a cana pa yega asina leu.

Riba 20 Januari 2014, GevMin Boekhoudt ta pidi aprobacion pa Aruba por busca un prestamo

internacional. E aprobacion lo mester wordo trata dia 7 Februari 2014, den un vergadering di Gobierno di

Reino. Min Plasterk ta skirbi na Min Yrausquin cu aunke cu e ta contento di mira cu Aruba kier conforma na

e protocol di 2013 menciona akiriba, e ta menciona tambe cu no por tuma un decision pa aprobacion

siendo cu falta perspectivo adequa, door cu e presupuesto di Aruba no ta existi ainda pa 2014 y futuro.

Den e mesun carta cu e ta menciona e importancia di e begroting pa aprobacion, Min Plasterk ta duna di

conoce na Min Yrausquin cu Reino ta haye sumamente importante pa tur pais den Reino ta riba un

caminda di finansas responsable.

Page 6: Un analysis

CORESPONDENCIA YRAUSQUIN - PLASTERK 31-01-2014 Den su respuesta, Min Yrausquin ta purba di sigura Min Plasterk pa considera e aanvraag aki pafo di e

begroting, y tambe ta purba di mustra cu e lening aki no tin nada di haber cu ‘Koninkrijksbelangen’.

CORESPONDENCIA PLASTERK – YRAUSQUIN 05-02-2014 Min Plasterk di su banda ta keda riba su punto cu ta importante y necesario pa tin e inzicht den e

begrotingsbeleid di Aruba, pa asina por tuma decision si pa aproba of desaproba e leningvoorstel,

mencionando cu tin ‘onzekerheden en risico’s’ rondonando Aruba su begrotingsbeleid y finansas publico.

Na mesun momento, Min Plasterk ta trece dilanti 3 condicion unda mester worde cumpli cune prome cu

duna aprobacion den Gobierno di Reino (RMR).

Page 7: Un analysis

CORESPONDENCIA YRAUSQUIN – PLASTERK 06-02-2014 Min Yrausquin e dia despues ta manda carta, segurando cu e lo purba di yega e ‘deadline’ di 1 Mei, aunke

cu e ta afhankelijk di otro organonan di Gobierno, y cu e no tin niun problema cu investigacion di

presupuesto, pero ta pidi si cu Aruba hunto cu Hulanda nomina hende den un comision nobo y

independiente.

Page 8: Un analysis

CORESPONDENCIA PLASTERK – YRAUSQUIN 11-02-2014 Min Plasterk ta informa Min Yrausquin kico a wordo palabra den e Rijksministerraad di 7 Februari 2014.

Den e acuerdo, ta wordo menciona expliciet cu GevMin Boekhoudt di Aruba tambe a stem in n’e acuerdo.

E acuerdo ta di e tres condicionnan original di Min Plasterk, sin e cambionan proponi door di Min

Yrausquin. Min Plasterk ta añadi tambe cu Hulanda lo tuma iniciativa pa cumpli cu e ultimo condicion, esta

di investigacion independiente.

CORESPONDENCIA YRAUSQUIN – PLASTERK 18-02-2014 Min Yrausquin ta contesta bek un siman despues. Min Yrausquin, haciendo falta di mencion e acuerdo di

RMR di 8 Februari, ta menciona e condicionnan cu e mes a acorda na dje. Como esaki ta e prome

corespondencia cu Aruba por a notifica Hulanda claramente cu GevMin Boekhoudt no a stem in cu e

acuerdo, cu Aruba no lo bay cumpli cu e acuerdo mane poni, Min Yrausquin ta falta di menciona Aruba su

reservanan over di e ultimo carta manda door di Min Plasterk.

Page 9: Un analysis

CORESPONDENCIA YRAUSQUIN – PLASTERK 15-05-2014 Despues di 3 luna sin corespondencia, Min Yrausquin ta manda un carta pa Min Plasterk. Min Yrausquin ta

menciona kinan e proceso, unda cu Gobierno di Aruba a aproba presupuesto di 29 April 2014, y ta canando

procedura pa worde presenta na Parlamento pa aprobacion. Cu e no a wordo aproba, kemen cu Aruba no

a cumpli cu e prome condicion, esta deadline di 1 Mei.

Den e carta, Min Yrausquin ta bay den detaye di e presupuesto, mencionando unda a corta, y con tur cos ta

hinca den otro. Mirando e di dos condicion, unda ta propone cu Aruba mester bay di acuerdo cu conseho

di IMF, Aruba mester a baha nan debe na 60% na anja 2018. Den e propio carta, ta mustra cu Aruba no ta

bay ni yega cerca di esey, cu un estimo di 75% na anja 2017. E debe no ta bahando mesun lihe cu mester,

mustrando asina cu e di dos condicion tampoco no ta wordo cumpli.

E di tres condicion di investigacion independiente, ta cay aworaki riba un interpretacion. Min Yrausquin,

contrario na locual Min Plasterk a skirbi di 11 Februari 2014, y contario na locual e mes a skirbi dia 18

Februari 2014, ta menciona cu Gobierno mes kier implementa un asina yama ‘Fiscal Council’ pa anan haci

investigacion. Segun acuerdo cu Gobierno di Reino, Hulanda lo tuma iniciativa pa cu esaki, y segun e

instemming di Min Yrausquin y Aruba, lo mester bin cu un comision conhunto. Ademas di esei, un hende

por puntra con independiente un ‘Fiscal Council’ apunta door di Gobierno pa investiga su propio

presupuesto lo por ta.

Ademas di esaki, Min Yrausquin a pidi tambe pa Aruba haya aprobacion pa un lening dentro di Koninkrijk, y

como cu esaki lo mester pasa den futuro, ta pidi pa Reino no beoordeel esaki riba e presupuesto di awo,

pero sino di rapportnan di rating agencies mas laat den e aña, y di e presupuesto di e anja venidero, cual

Min Yrausquin a segura cu lo tey na ora.

Den otro palabra, den e un solo carta aki, Gobierno di Aruba a mustra di no (por) a cumpli cu niun di e tres

condicionnan cu Reino a acorda, cu instemming di GevMin Boekhoudt di Aruba. Y despues di tur esaki, ta

pidi pa aprobacion abase di rapportnan mas laat den anja, y presupuesto venidero, pero no esun en

cuestion desde Januari caba di 2014.

Page 10: Un analysis

CORESPONDENCIA PLASTERK – YRAUSQUIN 28-05-2014

Min Plasterk den su respuesta ta bisa den tiki palabra cu p’e, desde cu a acorda na Februari, e tres

afspraken pe ta leidend. Y tambe a informa Min Yrausquin cu Gobernador lo no firma presupuesto tanten

cu wordo cumpli cu e afspraken. Pues Gobierno di Aruba tawata na haltura na Mei, un luna prome, cu

Gobernador no lo bay bekrachtig e ley te ora cu e afspraken worden nagekomen.

Page 11: Un analysis

PRESUPUESTO TA YEGA GOBERNADOR 27-06-2014 Na momento cu e presupuesto a yega Gobernador pa e tuma decision di firma of no, Gobernador a laga sa

dia 27 Juni 2014 cu e no por firma e presupuesto, abase di un acuerdo firma entre Aruba cu Hulanda.

MinPres Eman a bula bay Hulanda pa asina palabra cu MinPres Rutte y Min Plasterk over di e situacion.

ACUERDO 03-07-2014 Na Hulanda, MinPres Eman di Aruba ta firma acuerdo cu MinPres Rutte di Hulanda y Min Plasterk, pa asina

por averti un aanwijzing di Reino. E acuerdo aki ta menciona cu lo bay tin un investigacion riba e

presupuesto, y unda e resultado di e investigacion lo wordo presenta na Gobierno di Aruba pa, si mester,

nan por hasi debido cambio y entrega un presupuesto nobo den Parlamento. No ta bisa cu ta mara

Gobernador su firma na dje expliciet, pero un hende por deduci cu si mester hasi investigacion riba e

presupuesto 2014, y por bin cambio ainda na dje, esei ta kita henter e ‘point’ di firma prome cu

investigacion caba.

Tambe un punto cu eventualmente Gobierno di Aruba ta di opinion cu tawatin malcomprendimento di

Hulanda, ta punto 3, unda ta defini e voorwaarden pa cu e comision cu lo investiga. E descripcion ta bisa cu

e comision mester ta di deskundigen, y cu ta haciendo trabounan similar den Reino. Segun Plasterk, y

segun ami mes, esaki ta mustra claramente di ta CFT. Y esaki a keda bisa tambe di Plasterk su contesta na

Parlamento di Hulanda dia 15 Juli.

Page 12: Un analysis
Page 13: Un analysis

KONINKLIJK BESLUIT 11-07-2014 Rey Willem-Alexander I y Min Plasterk ta firma KB unda ta instrui Gobernador pa, entre otro, no firma nada

tanten wordo investiga, y pa e mes traha comision pa investigacion.

CONCLUSION - Gobernador, como un di e 3 organonan mas halto den e mechanismo di estado di Aruba, por

worde interpreta di ta den su bevoegdheden segun Reino, y figuranan prominente den

bestuursrecht (ex-Gobernador y ex-miembro Raad van State) ta di mesun opinion

- Aruba 3 biaha a bay di acuerdo cu un investigacion, y tur e descripcion di comision independiente

ta evidente cu enberdad ta CFT; Aruba no a cumpli ainda niun di tres biaha

- Aruba no ta entregando autonomia; Aruba ta experenciando limitenan den autonomia, y

Hulanda no por cambia of drecha e presupuesto di Aruba pa Aruba.

- Situacion financiero di Aruba segun tur rapport no ta bayendo bon, y stabilidad financiero di un

pais por cay bou di responsabilidad di Reino

- Aruba nunca a desmenti cu nan no ta bay sigui acuerdo di RMR, ni despues di e carta di 28 Mei,

unda cu Gobierno di Aruba tawata sa desde Mei cu Gobernador no lo bay firma

OPINION - MinPres Eman su welga di hamber, y AVP su campaña pa autonomia estilo di MEP ta un

‘smokescreen’ pa hala atencion for di e presupuesto y situacion financiero

- Ta hasi uzo di un campanja di crea miedo den pueblo, unda ta wordo bisa cu hende no lo cobra,

studiantenan no lo haya placa, y Hulanda lo bin goberna Aruba.

- Gobierno a hinca nan mes den un buraco pa purba di sobrevivi politicamente, paso no por of kier

pone medida y kibra promesa di campanja.

Page 14: Un analysis

CONTACT

JC Nava FACEBOOK : https://www.facebook.com/jcbnava EMAIL: [email protected]

REFERENCIA ‘Reglement van de Gouverneur van Aruba’ (registro di ley)

http://wetten.overheid.nl/BWBR0003900/geldigheidsdatum_11-07-2014

‘Saleh : Gouverneur niet verplicht om te tekenen’ (articulo di 2012 di Amigoe)

http://www.kkcuracao.com/?p=7200&print=pdf

‘Hubert Maduro : Awe nos a siña un limitacion den nos autonomia’ (articulo/interview cu NoticiaCla)

http://www.noticiacla.com/news/153

‘Betreft : Kamervragen Aruba’ (contesta Plasterk na Tweede Kamer)

http://www.noticiacla.com/_images/content/kamerledenstuk_1.pdf

IMF: Press Release y Complete Consultation

http://www.imf.org/external/np/ms/2013/042513.htm

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2013/cr13259.pdf

‘Uitvoeringsprotocol’ (acuerdo Aruba – Hulanda na Maart 2013)

http://www.noticiacla.com/_images/content/protocol.pdf

‘Gobernador di Aruba no a firma Presupuesto 2014 basa riba Articulo #43’ (articulo MasNoticia)

http://masnoticia.com/gobernador-di-aruba-firma-presupuesto-2014-basa-riba-articulo-43/

‘Chronologische volgorde brievenwisseling MinFinAUA en MvBZK en RMR’ (cartanan Yrausquin – Plasterk)

http://issuu.com/juanyrausquin/docs/minfin_aua_mbzk_rmr_chronologische_

‘Onderzoek begroting Aruba’ (acuerdo 3 Juli 2014

http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2014/07/03/onderzoek-begroting-aruba.html

‘Koninklijk Besluit 11 Juli 2014’ (KB informando Gobernador over di Investigacion)

http://www.noticiacla.com/_images/content/KB%20aanwijzing%20Gouverneur%20van%20Aruba-

2.pdf