XIV – XV Euskal Herrian

Bandoen arteko borrokak

• Oinaztarrak - Ganboarrak• Agramondarrak - Beaumondarrak

Ahaide Nagusiak“odol berekoak, familia arteko lotura dutenak, senitartekoak”

Leinu edo familia bateko anaia-arrebak, ilobak, lehengusuak ... Ahaide Nagusiaren babesean biltzen ziren

• Hasieran lurraldeen, artaldeen jabe ziren.

Ahaide Nagusiak

• Geroago hainbat ola eta errotaren jabe.

• Etxeak dorre bihurtu zituzten

Ahaide Nagusiak

• Ezkontzaz eta harreman interesatuen bidez, leinu batzuk beste batzuekin elkartu ziren, elkarri laguntzeko.

• Bandoak eratu ziren

Bando gerrakGerra egiteko bi bando behar dira. Bando gerra hauek noble-bandoen arteko gerrak izan ziren.

Noiz bando-gerrak ? Berant Erdi Aroan, XIV eta XV. mendeetan.

XXXVXV

Bando gerrak

Zergatik bando-gerrak?

• Jaun feudalek, bandoetako jaunek, (euskaraz “jauntxoek”

esaten zaie) indarrez beren botere eta maila ekonomikoari eutsi nahi zietelako.

Zergatik eutsi nahi botere eta maila ekonomikoari ?

• Azken denboretan hiribilduak edo hiribilduetako biztanleek Jaun feudalek baino indar ekonomiko handiagoa hartzen joan zirelako eta “jauntxoek” bere boterea beherantz zihoala ikusten zutelako.

Azken baten gerra zibil bat izan zen

Hiribilduak sortzen zuten aberastasuna kontrolatu

nahi zuten Hiribilduak asko aurreratu ziren eta aberastasuna

sortzen ari ziren

Hiribilduak jauntxoei zergarik ez ordaintzeko

pribilegioa zeukaten

Jauntxoek boterea galtzen zihoazten.

Azoka

Aberastasuna zer ematen zuen ?

Gremioak

Jauntxoak - HiribilduakBorrokaren 1. etapa

• Ahaide nagusiek (familiako buruek) hiribilduen gobernua indarrez eskuratu nahi zuten.

• Jauntxoen erasoen kontra hiribilduek Ermandadeak sortu zituzten. Hauei erregeek lagundu zien (ahaide nagusiei botereari eta nagusitasun militarrari aurka egin nahian)

• Ermandadeak ez ziren bandoetako jauntxoei kontra egiteko tresnak bakarrik, sistema feudalari zuzenean kontra egiten zizkioten erakundeak baizik.

Ermandadeak ?

• Hitzak berak esaten du (“hermano” hitzetik dator)

• Hirien arteko elkartasunerako, elkar laguntzeko erakundeak

Non sortzen dira hiribilduak ?

• Jaun feudalek kontrolatzen zituzten lurraldeetan

Zer desberdintasun daukate hiribilduak ?

• Hiri gutun baten bidez sortuak ziren.

• Erregeak edo jauntxoen gainetik dagoen batek (Bizkaiko Jaunak esate baterako) emaniko pribilegioak zituzten.

• Jendeak hiribilduetara joan nahi zuen.

Jendeak zergatik joan nahi izango zuen hiribildura?

... Los pobladores de Tabira por doquler (cualquier parte) que ellos fallaren tierras hiermas que non sean pobladas en su término, que las labren: los de Tablra doquler que fallaren hierbas dé pacer que las pazcan, ó las sieguen para feno: los de Tabira doquier que fallaren aguas para regar o huertas o piezas de molin o para lo que menester las haian, et que las prendan et tomen...

Bando gerrakFeudoa

Hiribildua

Beste gizarte mota bat sortzen ari da

Jauntxoak - HiribilduakBorrokaren 2. etapa

• Hiribilduek zuten indarra ikusita, bandoetako jauntxoak hiribilduetako agintaritza lortzen saiatu ziren.

• Nola ? Zeuzkaten lurraldeetako herriak kontrolatzeko erregeari dohaintzak eskatuz.

• Baina erregeari egindako eskabideek ez zuten baiezkorik jaso, ez zitzaion interesatzen.

Jauntxoak - HiribilduakBorrokaren 3. etapa

• Azkenean ermandadeek garaitu zirela ikusita, leinuak poliki-poliki eta bake giroan hiribilduetako bizitzan parte hartzen hasi ziren.

• Askotan hirietako agintaritza ere lortu izan zuten.

Erregeek jauntxoen dorretxeen goiko aldea bota arazi egin zieten (desmotxatu)

Ohar zaitez Euskal Herriko

dorretxeetan ...

... Erdi Aroa joan da ... beste garai bat dator...