33.

2011ko udazkenaGurasoentzako aldizkaria• Urtekaria

Lea Artibai Amankomunazgoa • Prebentzio Zerbitzua

2 E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

Lege Gordailua BI-2770-01

Laguntzaileak• Guraso elkarteak / Ikastetxeak:Amorotoko Herri IkastetxeaBerriatuko Herri IkastetxeaEtxebarriko Manuela Zubizarreta EskolaIspasterko Eskola unitarioaLekeitioko Eskola PublikoaLekeitioko R.M. Azkue IkastolaLekeitioko Iturriotz InstitutuaMarkina-Xemeingo Bekobenta Eskola PublikoaMarkina-Xemeingo Berakruz IkastolaMarkina-Xemeingo InstitutuaOndarroako Zaldupe Eskola PublikoaOndarroako Zubi Zahar Ikastola Ondarroako Txomin Agirre IkastolaOndarroako Institutua

Maketazioa: 11BARRI Inprimategia: GERTUBanatzailea: Lantegi Batuak - GUPOST

Egilea

Lea-Artibaiko Amankomunazgoa• Droga Gaietako Prebentzio ZerbitzuaPatrokua Jauregia • Xemein Etorbidea, 1348270 MARKINA-XEMEINTf.: 94 616 90 78 • Faxa: 94 616 92 78prebentzioa@lea-artibai.orgwww.lea-artibai.org

Ekintza honek Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du

Babesleak

33. zenbakia

3 BarriakTeknologia berrienerabilpenagure seme-alabengan

4 0tik 5 urteraTelebistalehen haurtzaroan Juan Luis Martin

6 6tik 11 urteraHaurtzaroa eta teknologia berriakFernando Olabarrieta

8 Zeure TxokoaGurasoei erantzutenEtxadi

10 12tik 18 urteraTeknologia berriak nerabezaroan Enrique Arranz

12 DenentzatTeknologia berriakfamilian: Hausnarketa bat Ainhoa Manzano

Gurasoentzako aldizkaria

• Aldizkarian agertzen diren liburueneta webguneen informazioa, artikuluegileek gomendaturikoak dira. •

barriak

3

Teknologia berrienerabilpena gureseme-alabengan

Eskuartean daukazun aldizkari honetan,TEKNOLOGIA BERRIEN gaia jorratunahi izan dugu. Atal honetan gai honeninguruko 3 proiektuen berri eman nahidizkizuegu:

1. JORNADA IREKIA ADOLESZENTEEN GURASO ETA HEZITZAILE GUZTIENTZAT: “sare sozialak: arriskurik gabeko erabilpena”.

“redes sociales: uso sin riesgos”

Jornadak 2 arratsaldeetan burutuko dira,batean euskeraz eta bestean gazteleraz.“PANTALLAS AMIGAS” erakundeko pro-fesionalak izango dira hizlari. DOANDIRA. Las Jornadas serán gratuitas.

AZAROAK 29an: Araiz Zalduegik eman-go digu ponentzia euskeraz.

• Tuenti, facebook eta beste saresozialak ¿zer dira eta zertarako era-biltzen dira?

• Erronkak eta gomendioak teknolo-gia berriak erabiltzeko arriskurik gabe

AZAROAK 30ean: Jorge Floresekemango digu ponentzia gazteleraz.

• Privacidad y convivencia en lasredes sociales.

• Recursos educativos para la pre-vención.

PARTE HARTZEKO:

Lea Artibai Amankomunazgoko preben-tzio zerbitzura deitu behar da: 94 616 9078 edota mezu bat bidali: prebentzioa@lea-artibai.org

NON ETA NOIZ IZANGO DIRA:

Markina-Xemeinen (tokia, izena emate-rakoan esango da). Ordua: arratsaldeko17.30etatik 20.00ak bitartean izango dira.

2. ONLINE IKASTAROAK GURASOENTZAKO

0-2 urteko umeak dituzuen gurasoentza-ko eta 2-6 urteko umeak dituzuen gura-soentzako, “IKASI HEZTEKO” ON LINEIKASTAROAK jarriko dira martxan.

Hazkuntzan eta hezkuntza-familiarrarenformazio programa bat da. Horrek esannahi du 0-2 eta 2-6 urteko bitartekoseme-alabak dituzuen gurasoentzat,hazkuntza gaietan trebatzea nahi dela,online metodologia erabilita. Jorratukodiren gaien artean ondorengo hauekdaude: familia bizitzaren antolakuntza,garapen psikologikoaren eremuaren eza-gutza, garapenaren psikologikoaren esti-mulazioa eta hazkuntza klabeak.

Parte hartuko dute: Proiektu bakoitzeanlehendabizi izena ematen duten 25 per-tsonek. Lehentasuna gurasoek izangodute.

Parte hartzeko baldintza: Lea ArtibaiAmankomunazgoko udalerrietako biztan-lea izatea eta 0-2 edota 2-6 urte bitartekoseme-alabak dituzten gurasoak. Tokiaegonez gero, interesa azaltzen dutenbeste pertsonek ere parte hartu ahalizango dute.

Izena emateko epea: 2011ko abenduanirekiko da. Izena emateko tokia: LeaArtibai Amankomunazgoko prebentziozerbitzuan: 94 616 90 78 telefonoan.Ikastaroa nork emango du: Etxadik.Familia-Psikologia UnibertsitateZentroak.

Matrikula gisa 20€€ ordaindu beharko da.

• Hemen agertzen diren liburu, KD edotabideo guztiak Amankomunazgoko preben-tziorako zerbitzuan dauzkagu, zuotako edo-zeinen eskura erabili ahal izateko. Doanuzten dira denbora zati baterako. •

GURASOENTZAKO ORIENTAZIO PSIKOLOGIKOA ZERBITZUA

“Egiteko prest!” aldizkaria Interneten:

www. lea-artibai.org

Egiteko Prest!aldizkariari

dagokioninformazioa

Seme-alaben hazkuntzari buruzkoedozein galdera, kezka edota

arazoari erantzun bat emateko,eta baita etorkizunean sortu

daitezkeen arazoakprebenitzeko.

ANONIMOA eta DOAKOZERBITZU PROFESIONALA DA.

ARRETA ZUZENAeguaztenero:11:30-13:00 / 16:00-17:30

telefonoz: 94 405 15 49 postaz: ETXADI

Maximo Agirre, 18 bis, 5. pisua, 10. dptoa.48011 Bilbo

internetez: www.etxadi.org

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

0tik 5eraJuan Luís Martín Ayala

Psikologian doktorea • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

0tik 5 urtera

Telebista lehen haurtzaroanGaur egun, haurrek bizitzahasieratik ikusten dute tele-bista. Beraz, adimen gara-pena eta garapen emozio-nala garatzean eta beraienohiturak eta jarrerak gara-tzen ari diren momentuanikusten dute. Komunika-bideen artean, telebista datxikientzat eskuragarriena,etxe gehienetan presentebaitago eta ezbaita beha-rrezkoa gaitasun konple-xuak izatea informazioajasotzeko. Jakina da, tele-bistak eragin positiboaknahiz nagatiboak dituelahaurtzaroan, horregatik dagarrantzitsua eragin etaondorio hauek analizatzea,negatiboak kontrolatzekoeta positiboak sustatu ahalizateko.

Ikuspuntu positibo batetik, adinhauetako haurrengan, telebistazenbait gaitasun estimulatzekobaliogarri izan daiteke, esatera-ko: hizkuntza, arreta eta kon-tzentrazioa. Badira hezteko balioduten programak, letrak ezagu-tzeko eta izendatzeko gaitasunasustatzen dutenak, edota objek-tuak sailkatzeko, gorputzeko ata-lak izendatzeko edota formageometrikoak antzemateko habi-lezia indartzen dutenak.Bestalde, programa hauek hau-rrei elkarlanean aritzen, parteka-tzen, maitakorrak eta lagunkoiakizaten, frustrazioari aurre egiteneta hasitako lanak amaitzen ira-katsi diezaiokete.

Ikuspuntu negatibotik, telebistakaurkezten duen munduari dago-kionez, zenbaitetan, errealadena eta ez denaren artekonahasmena eragin diezaioketehaurrei. Gainera, pasibitatea era-giten du, jolasak edota bestelakojarduerak eragiten duten aktibita-tearekin alderatuz. Horrez gain,telebistaren gehiegizko kontsu-moak, loaren nahastea, harre-mantzeko zailtasunak eta kon-tsumismorako tendentzia eragindezake.

Gogoratu beharra dago, telebistahaur aisialdiaren lehen aukeradela, jolasa edo musika bezalakojardueren gainetik kokatzendelarik. Zentzu honetan, helbu-rua ez da gurasoak erruduntzea,bai, ordea, hezkuntzarekikoduten erantzukizuna helaraztea.Beste ikuspuntu batetik, hau da,komunikabideen aldetik, haur-tzaroarekiko duten erantzukizunsoziala azpimarratu behar da.Horregatik, espero da komunika-bideen aldetik haurrei, ikus-entzule bezala, merezi dutenaitorpena eta errespetua eskain-tzea, edukien analisia eta sailka-pena eginez eta adin honi egoki-

tutako mezuak agertuaz. Guztihori espazio eta ordutegi egokie-tan.

Hori dela eta, egoera honenaurrean, garrantzitsua da familia-tik haurrak ahalik eta arinen tele-bistarekiko heziketa jasotzenhastea. Horrela, kontsumo kritikoeta arrazional batek erabakidezake, modu kontziente bateaneta aldez aurretik pentsatuta: zerikusiko den eta zergatik, zenbatdenbora eskainiko zaion, etakontsumoa gehiegizkoa ez iza-tea aisialdiaren bitarteko bakarraizatea saihestuz.

Horrez gain, kontuan izan beharda haurrek helduen bidez ereikasten dutela eta, beraz, hau-rrek gurasoek ikusten duten tele-bistatik ikasiko dutela. Finean,gurasoek kirola praktikatzenbadute, haurra prestuago azal-duko da kirola egitera eta ohikoaeta normala den zerbait bezalahautemango du. Elikadura aztu-retan adibidez, zaila izango daeguna gosari on batekin hasibehar denaren garrantziaz ohar-taraztea, helduek soilik kafeazkar bat edaten badute.

4 E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

Telebista ohiturarekin berdina ger-tatzen da. Izan ere, gurasoek jakinbehar dute seme-alabek imitatzendituztela.

Autore batzuk (Vila, 1995) telebis-taren aurkako jarrera azaltzendute, azalpenezko puntu batzuenbidez:

1. Haurrek, denbora gehieneskaintzen dioten jarduera sin-plea da telebista ikustea.

2. Telebistak, haurren atsede-naldia murrizten du.

3. Telebistak, soilik “estimulan-teak” diren esperientziak balo-ratzeko berezko tendentziaindartzen du.

4. Telebistak, hasiera bateanaberasgarriagoak diren jardue-rak baztertzen ditu: esaterako,jolasa.

5. Telebistak egiten dueneskaintza, haurren telebistakontsumoaren gehikuntzan era-giten du.

6. Telebistan agertzen direnbaloreek, biolentzia eta estereti-poak eta hauen etengabekoerrepikapenak, haurrengan era-gina dute.

7. Gurasoek telebista kontsu-moa murriztu eta kontrolatzenez badute, umezain bilakatzenda, haurrak ixilarazten ditue-na.

Gero eta garrantzitsuagoa dafamiliek pantaila berriekiko man-tentzen duten harremana aintzathartzea. Horregatik, gurasoekeskura izan behar dute telebis-tarekiko arau erregistro hau:

• Arauak ezarri, egokiak ezdiren edukiak debekatuz.

• Telebista ikusteko ordu kopu-rua mugatu.

• Telebista ikusteko baldintzakezarri.

• Eredu positiboak eta baloreakoinarri dituzten pertsonaiak bar-nebiltzen dituzten programakaukeratu, hau da, adin txikiarengarapen mailari egokitutakoprogramak.

• Ikusi nahi dena sailkatu etaprogramen edukien aurretiazkoinformazio izan.

• Programez baliatu, haurrenadimen gaitasunak, gaitasunlinguistikoak eta motoreak gara-tzeko.

• Publizitatea bera, bere inten-tzioak eta bere estrategia limur-tzaileak analizatzen lagundu.

• Jatorduetan telebista itzali. Ezerabili haurrek jan ditzaten.

• Ez jarri telebista haurren espa-zioan, telebistak, espazioamankomun batean egon behardu.

• Entretenitzeko alternatibakeskaini, aisialdi baliabide baka-rra ez izateko.

• Ikusten diren programen edu-kiak eztabaidatu eta interpreta-tu.

• Ez erabili telebista haurrakgeldi mantentzeko eta trabarikegin ez dezaten.

Hori dela eta, garrantzitsua dafamilian telebista ikustea...:

• Seme-alabei, programa etapublizitatearen edukiak analiza-tzen laguntzeko, beraien inten-tzioaz eta limurtze estrategiezhitz egiteko.

• Seme-alabek errealitateareneta fantasiaren artean ezberdin-tzeko.

• Errealak ez diren igurikapenakgaratu ez dezaten.

• Ezezaguna denarekiko uler-kuntza errazteko.

• Pantailan agertzen denarekikogaitasun kritikoa sustatzeko.

• Hazten doazen heinean tele-bistarekiko kontsumo egokiaeta zentzuzkoa praktikan jartze-ko. •

La televisión es un elemento másdentro de las familias, por ello, sedebe realizar un uso adecuadocuando hay niños o niñas peque-ños en el hogar. Una herramientapara los adultos en el momentode delimitar el tiempo y los conte-nidos adecuados para sus hijos ehijas de esta edad es conocer laprogramación de antemano.Además, madres y padres debenacompañar a sus hijos e hijascuando están viendo la televisión,evitando que sea una especie de“cuidador o cuidadora virtual”.

5

La televisión en la primera niñez

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

artikulua

liburu

gomend

atua

DEL MORAL,M.E. (2010)Televisión, desarrollo

de la creatividad e infancia.Editorial Octaedro.

Teknologia berriak belau-naldi berrien bizimoduarenparte bilakatu dira ia jaio-tzetik. Horrela, hauen arte-an ezartzen den harremanaeta pantaila berriekin ema-ten dena gero eta protago-nismo gehiago hartzen arida familia, hezitzaile etainstituzio publikoetan ezta-baida sortuz.

Lehenik eta behin, gogoratu beharda teknologia berriak ez direla ezonak ezta txarrak ere adin hauetakohaurrentzat, onura edo kalteaberaien erabileraren araberakoa iza-nik. Teknologia berriak, ondo erabili-ta, haurrentzako aukera hezitzaileakizan daitezke. Izan ere, beste aban-taila askoren artean, oinarrizko ele-mentu dira hezkuntzan klase sozia-lak parekatzeko, informazioa edozei-nek eskura izateko aukera berma-tzeko, beste herrialde eta kulturabatzuetako pertsonekin harreman-tzeko aukera ematen duelako, herra-minta integratzaile bezala baliogarria

delako eta aisialdi aukera handiago-tzen duelako.

Sarea, haurren eguneroko tresnabilakatu da azken urteotan. Bereerabilera agerikoa da: informazio itu-rri azkarra eta zabala da eta mundu-ko edozein txokorekin komunikazioabaimentzen du. Baina bere neurrizkanpoko erabilerak eta bere praktikatxarrak babestugabeko haurren kon-tra egin dezake. Txikienen arteannabigazio ziurra eta onuragarria sus-tatzeko, garrantzitsua da heldueneskutik praktikatzea. Helduek ezdakitelako edo behar besteko den-bora eskaintzen ez diotelako,Interneta herraminta arriskutsuabihurtu daiteke noizean behinberaien seme-alabekin nabigatzenez badute.

Ezinbestekoa da, gurasoek beraienseme-alabei sareak dituen abantai-lez eta desabantailez ohartaraztea,beraien abantailak irakasteaz gaineduki eta informazio erabilgarriabilatuz eta zehatza edo kalitatebaxuakoa dena baztertuz. Hauekdira sustatu beharreko beste ele-mentu batzuk.

Gainera, beraien seme-alabek bisi-tatu ditzaketen bestelako edukietanere jarri behar dute arreta, izan ere,bilatzaileak proposatzen dituen weborrialdeen artean beti aurki daitekehaurrentzat egokia ez den baten bat.Adin txikikoek presente izan behardute ez dutela pantailaren bestalde-an dagoen pertsona ezagutzen eta,beraz, inoiz ez dituztela beraien datupertsonalak erraztu behar, batez ereizenei, bizilekuari, bankukodatuei,etab. erreferentzia egiten dio-tenak.

Interneteko arriskuak saihesteko,badira tresna teknologiko batzukseme-alabak bere erabilera ezego-kiaren arrisku posibleez babesteko.Garrantzitsuenak honako hauekdira: gurasoen formakuntza teknolo-gia berrrietan eta edukien filtroak.

Era berean, ohikoa da eskola-adine-an aurkitzen den edozein haur, bide-ojoko eta ordenagailuekin jolasteaedota umeentzako pelikula ikusteaedo mugikor baten eskaria egitenhastea. Adin honetan, etxeetan pre-sentzia esanguratsua eta konstan-tea duen bitartekoa bideojokoakdira.

Haurtzaroa etateknologia berriak

6tik 11ra6tik 11 urteraFernando Olabarrieta Artetxe

Psikologian Doktorea • UPV/EHUko Bilakaeraren eta Hezkuntzaren Psikologia eremuko irakaslea

• DONOSTIA

6 E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

BIDEOJOKOAK

Bideojokoen abantailak:

• Haurrak teknologiaren munduanmurgiltzeko balio dezakete.

• Denbora-espazioa eta esku-ikus-men koordinazioa sustatzen dute.

• Arreta, ereflexuen azkartasuna,memoria, kontzentrazioa eta arra-zonamenduaren azkartasunabezalako trebetasunak hobetzendituzte.

• Kontzeptu numerikoak, hitzenezagutza edota objektu eta kolore-ak identifikatzeko eta asimilatzekogaitasuna garatzen laguntzen dute.

Bideojokoen desabantailak:

• Urduritasuna, antsietatea, isola-mendua, barnerakoitasuna edoerasokortasuna eragin dezaketeeta balio ezegokiak transmititu,adikzioa sortzeaz gain.

• Eragin negatiboak osasun fisiko-an (tentsio okularra, zirkulazio-aldaketak, frekuentzia kardiakoagehitzea...) eta psikikoan.

• Haurrek beste jarduera batzueta-ra behar besteko denbora ezeskaintzea eragin dezake, esatera-ko, etxerako lanak.

Familiei zuzendutako bideojokoeiburuzko hezkuntza-orientazioak:

• Merkatuan dauden joko heziga-rri eta aisialdiko jokoei buruzkoinformazioa aldez aurretik eskuraizan.

• Bideojokoak seme-alaben adi-nera egokitu.

• Merkatuan ateratzen den azkenjokoa erosteko gastu ekonomikoaltua egitea ekidin.

• Bideojokoa inguratzen duenguztiagatik interesa azaldu etahaurrei jolasean lagundu.

• Jokoak behar bezala aukeratu,sexistak, biolentoak edota ez-soli-darioak diren jokoak saihestuz.

• Aisialdirako proposamen alterna-tiboak egin, izan ere gurasoeneskuetan dago seme-alabak besteekintza batzuetaz interesa ager-tzea.

• Jolastutako zatia gordetzekoaukera ematen duten bideojoakaukeratu eta baita jokalariarenparte hartzea sustatzen dutenakere.

• Bideojoko hezgarriak erraztu,simulazioa, kirola, abentura edotaestrategiazko edukiak dituztenak,normalean hauetan aurretik zehaz-tutako ezaugarri negatibo horiekagertzen ez direlako.

• Bideojokoekin jolasteko muturre-ko debekatze jarrerak erabiltzeaekidin.

• Ordutegia eta jolasteko denboranegoziatu eta betearazi, egunerokoeginbeharrak kontutan hartuz.

• Bideojokorik gabeko denboraepeak planifikatu, esaterako, opo-rretan.

MUGIKORRAK

Mugikorrei helduz, esan daiteke hau-rrek zortzi edo bederatzi urte dituzte-nean hasten direla eskatzen. Horrela,umeek gurasoak “presionatzen” dituz-te terminalak eskuratzeko eta guraso-ek lokalizatuta izan ahal dituztenarensentsazioa daukate.

Nahitaezkoa da presente izatea adinhauetako haurrek mugikorren “beha-rrik” ez dutela, denbora gehiena gura-soekin edo hezkuntza zentroan pasa-tzen dutelako, bertan edozer gertatutaere, familiarekin komunikatu ahal dire-larik. Horrela, seme-alaben “kontrol”sentsazio hori saihesten dugu,beraien erantzukizuna garatzenlagunduz.

Haurrak mugikorrak goizegi erabiltze-ak helduen jokabideak goizegi har-tzea eragiten du, beraien haurtzaroaguztiz bizitzen ez dutelarik. Seme-ala-bei mugikorra ahalbidetzeko adin ego-kia hauen bizitza soziala independien-teagoa denean izango da, orduan,gurasoekin edo beraien lagunekinkomunikatzeko beste tresna batgehiago bihurtuko da. •

Las nuevas tecnologías son un focode debate en muchos sectores de lasociedad y son repetidas las ocasio-nes en que este tema da que hablaren medios de comunicación. Losniños y niñas en edad escolar utili-zan las nuevas tecnologías, teniendoen cuenta que años atrás, buscarinformación o encontrar material deestudio demandaba una tarea dehoras, hasta incluso días, ya que lasúnicas fuentes eran libros, enciclope-dias y bibliografías de todo tipo, yquien no las tenía debía comprarlaso visitar la biblioteca más cercana.En el ámbito familiar, el uso de lasnuevas tecnologías va más allá de labúsqueda de información, por lo quelos padres y madres deben regularsu uso, a través del establecimientode horarios y la supervisión de con-tenidos, lo que hace necesario elconocimiento de las mismas porparte de los padres.

7

La niñez y las nuevas teknologías

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

ikerketa

liburu

gomend

atua

URRA, J. (2011)Mi hijo y las nuevas tecnologías.

Editorial Pirámide.

Nire alaba oso lotsatia da.Umeren batek jolastenuzten ez dionean edo bul-tza egiten dionean, nirega-na gerturatzen da eta nega-rrez hasten da. Aste hone-tan, ametsetan hasi danegarrez. Nola lagundu die-zaioket?

Bi urterekin, goiz da oraindik lotsa edoherabetasun “arazoez” hitz egiteko.Izan ere, hemendik aurrera egunero-kotasunean aukera eta egoera ugariaurkituko ditu horrelakoei aurre egite-ko eta bere mesedetan erabili behardiren mekanismo ezberdin horiekikasteko.

Adin honekin, jolasa oso indibidualada oraindik eta gainera “nirea”, “zureaez” bezalako adierazpenak ikastendabiltza. Bestalde, oraindik ez daukahizkuntza oso garatuta eta, beraz,hitzez defenditzeko herraminta gutxia-

go dauzka. Horregatik, ume batzuknegar egiten duten bezala edo inda-rrez protestatzen duten bezala, bestebatzuk besteak inbaditzen dituzte,esate baterako, “joz” edo “jolasak ken-duz”.

Egoera hauetan, inportantea da ego-erari berari garrantzirik ez ematea.Horrela, momentu horretan zuen ala-bak zuengana jotzen badu sostengueske, zuen maitasuna izan dezalabaina, lasaitu ondoren, ezinbestekoada egoerari naturaltasunez nola aurreegin irakastea. Adibidez, bera bakarrikume horiengana gerturatzera anima-tuz edo jolasean ibili den lekura hurbil-tzera eta egiten ari zenarekin jarraitze-ra animatuz.

Nahitaezkoa da, familia eremutik,zuen alaba animatzea beste haurrenjolasean parte hartzera. Horretarako,neurri bat, adibidez, noizbehinka lagunbat zuen etxera gonbidatzea litzateke.

Horrela, zuen alabak kontrolatutakoespazio batetik egoera horiei aurreegiten ikasteko aukera izango luke.

Bere jokabidea bideratzen joateko,ziurrago sentiarazten lagundu diezaio-kezue erabakiak hartzen uzten eta ira-kasten, esaterako, etxean bere adina-ri egokitutako zeregin txikiak ezarriz(adibidez: “zure jostailuak jaso behardituzu. Nondik hasiko zara, sukaldeanutzi dituzun jostailuetatik edo logelandituzunetik? ”). Gauzak bere ordezegiten ez badituzue, bere buruarekikoduen segurtasuna suspertzeaz gain,etxean nahiz kalean ere egiten duenazseguruago sentituko da.

Gauetako gertaerei dagokionez, ohi-koa izaten da umeak lo dauden bitar-tean beraien frustrazio txikiak errepro-duzitzea. Printzipioz, gauean zeharitzartzen bada, lasaitu ezer gertatzenez dela esanez eta berriz loakartubehar dela adieraziz. •

8

Juan Luis Martin Aiala eta Ainhoa Manzano Fernandez Psikologian doktoreak • Familia-psikologia Unibertsitate zentroa • ETXADI

• BILBO

ZEURE TXOKOAg u r a s o e n g a l d e r e i e r a n t z u t e n

Nire semeak 8 urte ditu etaoso motela da etxerakolanak egiterakoan, gaineraetxean erretasunez galtzendu arreta. Baliteke helduta-sun faltagatik edo bera bar-nerakoia delako izatea.Sariekin motibatzen ahale-gintzen naiz, baina ez dutlortzen bere lan egitekoerritmoa hobetzea, presio-natzen ez badut edo beregain ez banago ez du berejarduna arintzen.

Lehenik eta behin, garrantzitsua daetxerako lanak egiteko duen lasaitasu-nak bere eskola-errendimenduan era-ginik ez izatea. Horretarako, familiatik,autoestimua eta harreman sozialekinzerikusia duten zenbait aspektu landubehar dituzue. Horrela, bere gauzezerantzule eginaraziz eta berdinkideenarteko harremanak bultzatuz, lortudezakezu, apurka apurka bada ere,kontrolatzen ez duen horren aurreanez kikiltzea, ez lortzearen beldurraga-tik edo utzikeriagatik edo lortzen ez

bada “ez da ezer gertatzen” pentsa-tzen duelako.

Bere autoestimua sustatu:

- Etxean erantzukizunak eman (ezsoilik bere etxerako lanak).Betekizun hauek burutzea, ondosentiaraziko dute bera, familia etabaita bizi den ingurua ere.

- Zuhurtziaz jokatu bere jarrerapositiboak konpentsatzerakoan.Izan ere, gehiegi saritzen baduzue,autoestimu faltsua eragiteaz gain,ordainak berak eraginkortasunagalduko du.

- Etxerako lanak egiteko denboratarteak ezarri. Esaterako, jarri erlojubat bere logelan eta denbora tarte-ak jarri etxerako lanak egiteko (adi-bidez: 10 minutu irakasgai batera-ko, 15 beste baterako...). Horrezgain, etxeko lanetarako (logela txu-kundu...) eta aisialdirako (telebis-ta...)ere denbora bat mugatu

- Ez dira gogorarazi behar gauzak

behin eta berriz. Egiten ez baditu,egin ez izanaren ondorioak paira-tzen utzi. Bere zereginak berandubetetzen baditu ere, bere erantzuleegin.

Harreman sozialak sustatu:

Bere adineko ume batentzat garrantzi-tsua da berdinkidez osatutako errefe-rentzia talde bat eratzen joatea, batezere zaletasunak, gustuak, lehentasu-nak partekatzeko eta “beraien gauzez”hitz egiteko. Zuen esanetan, apur bat“barnerakoia” den ume bat da, ez“lotsatia”. Gogoratu, gauza ezberdinakdirela. Ume barnerakoiak, berdinkide-en taldetik nahi dutena lortzen dutenahi dutenean, komunikatzeko etalagunak egiteko estrategiak baitituzte,nahiz eta hauek beti ez erabili (selekti-boki jokatzen baitute). Ume “lotsatien”kasuan, aldiz, gaizki pasatzen duteeta, nahiz eta lotsa gainditu, ez dutejakiten nola hurbildu, nola konpartitugauzak beraien berdinkideekin eta ezdira zabaltzen. •

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

9

kontsultak • zalantzak • kezkak...Gurasook, seme-alabak hezitze lan honetan, kezka eta zalantza asko izaten ditugu. Beraz, horiekGurasoentzako Orientazio Psikologikoa zerbitzura bidaltzera gonbidatu nahi zaituztegu. Kontutan izan anonimoadela. Hortaz, badakizue, bidali zuen galderak honako helbidera eta erantzuna ahalik eta arinen emango dizue-gu; ez duzue zertan hurrengo aldizkariaren zain egon behar: Postaz: Etxadi. Maximo Agirre, 18, bis. 5. pisua,10 dptoa. 48011 Bilbo. Telefonoz: 94 405 15 49 eta internetez: www.etxadi.org

3. DBHn dagoen alaba batdugu eta noizbehinka“boteiloia” egiten du. Bereesanetan, gutxi edaten du,soilik probatu omen du. Zeresango diogu? Nola aurreegin egoerari?

Drogen arriskuen inguruko informa-zioa eskaintzea ez da nahikoa.Gurasoen betebeharra familia-harre-man osasuntsuak ezartzera eta nera-been autoestimua sustatzera bidera-tuta dago, beraien kabuz segurtasu-nez “ez” esateko gaitasuna garatzeko.Gogoratu ez dagoela formula magis-tralik seme-alaba nerabeek alkoholakontsumitu ez dezaten.

Zuen alabarekin kontsumoaz hitz egi-teko zenbait jarraibide:

- Ez egin bakarrizketa moralistarikkontsumoaren inguruan (sermoirikez ).

- Zuen alabak arau argiak beharditu (etxera heltzeko, etxerakolanak egiteko, ordutegirako, dirua-ren kudeaketarako…). Hauekmodu egokian helarazi behar diz-kiozue, jokabide/jarrera desegokirikagertu baino lehen .

- Erabaki batzuk hartzen utzi: arro-pa, denboraren antolamendua,aisialdia…

- Bere lagunak ezagutzen saiatu:etxera eramaten utzi, araudi argi

bat tarteko (adibidez: pelikula batikustera etor daitezke, baina ezerretzera edo edatera).

- Saihestu bere lagunak sistemati-koki kritikatzen. Ez gelditu soilikkanpoko itxurarekin.

- Ez behartu kontsumoaren inguru-ko elkarrizketa edo hausnarketarikizatera, espazio orokorrak bilatubehar dira horretarako; telebistarikgabeko espazioak eta lasaitasungiro batean inolako distrakziorikgabe (adibidez: jaterakoan telebis-ta amatatu, espazio hori hitz egite-ko erabiliz). Horrez gain, beharrez-koa da ere, seme-alabek esatekodutena arretaz entzutea, beraieniritzia zein den jakiteko eta eraberean guk, kontsumoaren baloreegokiak helarazteko.

- Gogorarazi, alkohola eta tabakoadrogak direla eta droga legal (taba-koa, alkohola, botikak) nahiz ilega-len (marihuana, kokaina…) kontsu-moak, arrisku legala eta pertsonaladakarrela (afektiboa, soziala, fisi-koa…).

- Alkohol, tabako eta abarreko kon-tsumoan eredu eta etsenplu onaizan, oraindik, beraien erreferentziaizaten jarraitzen dugulako.

- Seme-alabekin aisialdia parteka-tu. Beraiekin gozatzeko denboraatera. •

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

Gaur egungo nerabeentza-ko, informazioaren etakomunikazioaren teknologiaberaien bizitzako paisaiarenohiko objektu eta egunerokoesperientzia bilakatzeazgain, belaunaldiaren identi-tatearen ezaugarri bihurtuda, helduen mundutikezberdintzen duena.

Zentzu honetan, nerabeak kontzien-te dira beraiek teknologiaz duten tre-betasuna helduek (gurasoek, irakas-leek, eta abarrek) ez duten ezagutzamota bat dela. Gertaera hau bakarrada historian, izan ere, gazteek egun-go gizartean garrantzitsua den arloedo eremu bati buruzko beraienaurrekari edo hezitzaileek bainojakintza handiagoa dute, teknologiariburuzkoa, hain zuzen ere. Gazteekteknologia berriak modu autodidaktabatean erabiltzen ikasten dituzte etaberaien esku dagoen gailu bakoitza-ri ahalik eta probetxu gehien atera-tzen dakite.

INTERNETA

Internetak onura asko dakartzaseme-alaben formakuntzari, izanere, inoiz existitu ez den giza ezagu-tzaren bilduma handiena baita. Horikontuan izanda, ez da neurri egokiasarera sartzeko debekua. Egokiena,aldiz, eduki motaren inguruan etanerabeak sartu daitezkeen guneeninguruan arauak ezartzea da. Sarea,nerabeen baliabide ohikoena bilaka-tu denez, Internearekiko harremanahelduen “begiradapean” gauzatubehar da beti.

Interneten erabilera ezegokiak arris-kuak ditu eta familiek arrisku horiek

prebenitu ditzakete. Gurasoek adiegon behar dute beraien seme-ala-bak ordenagailuaren aurrean isolatu-rik ez gelditzeko. Modu berean, edu-kiak ere kontrolatu behar dira, bio-lentzia, drogak, pornografia etab.bezalako edukiak ikusi ez ditzaten.

Gertatu daiteke gurasoek adin txiki-koen telebista, bideojokoak edotamugikorraren edukiak arautzea,baina Interneterako konexioan, aldiz,inolako trabarik ez jartzea. Balitekehonen arrazoia nobedadean egotea,edota helduek teknologia berrietaraohitu gabe egotea.

Familiei zuzendutako Internetiburuzko hezkuntza-orientazioak:

• Azaldu seme-alabei sareakdituen abantailak eta desabantai-lak.

• Erakutsi ezberdintzen edukiaproposak eta kalitatezkoak, hainfidagarriak ez direnekin alderatuz.

• Ez utzi Interneten ezagututakopertsonekin geratzen (guraso edokonfiantzazko heldu baten kon-

painian ez bada eta hitzordualeku publiko batean burutzen ezbada).

• Seme-alabei beraien datu per-tsonalak babesten irakatsi: ezbidali mezu elektronikorik bizile-kuaren helbidearekin, telefonozenbakiarekin, hezkuntza zentro-aren izenarekin edo argazkiare-kin, eta inoiz ez adierazi datuhauek foro publikoetan (chatean,eztabaida foroetan, etab.).

• Konexioen ordutegia eta iraupe-na ezarri.

• Ez onartu ezezagunek bidalitakomaterialik eta ez exekutatu zalan-tzazko jatorria duen artxiborik.

• Ez egin erosketarik helduenbegiradapean ez bada.

• Egun eskura dauden babesera-ko sistema guztiak erabili, adintxikikoentzat onartuak ez daudenlekuetara sartzeko.

• Ordenagailua piztu eta itzaltzekoordutegia eta iraupena ezarri.

10

Teknologia berriak nerabezaroan

Enrique Arranz FreijoPsikologian Doktorea • UPV/EHUko Bilakaeraren eta Hezkuntzaren Psikologiako katedraduna

• DONOSTIA

12tik 18ra12tik 18 urtera

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

• Seme-alabei aspektu tekniko etajarrerazkoetan ordenagailua ondoerabiltzen irakatsi (pantailarekikodistantzia, argitasuna, jarrera,etab.).

• Gurasoek Interneta erabiltzenjakin behar dute euren seme-ala-bei aukera hori eskaini bainolehen.

• Elkarrekin nabigatu eta kontsulta-tutako edukiak komentatu.

• Chat eta foroen erabilera bestepertsona batzuekin harremanakizateko bide bakarra izatea saihes-tu eta konexioa denbora zehatzbatera mugatu.

• Errealitate birtualeko programaedo lekuetan, seme-alaben partehartzea gainbegiratu eta euren jar-duerak ezagutu.

SARE SOZIALAK

Sare sozialak, Interneten harremanakeratzeko nerabeek erabiltzen dituztenohiko tokiak dira. Definizioa: “pertso-nez osatutako egitura sozialak dira;partaideak harreman mota baten edogehiagoren bitartez egon daitezkekonektatuta, hala nola, lagunak edosenideak direlako, interes komunakdituztelako edota ezagutzak parteka-tu nahi dituztelako” (Wikipedia).

Sare sozialen arriskuak:

1. Kontaktu ezezagunak errazegiatxikitzen dira.

2. Funtzio automatiko gehiegidaude (sartzerakoan, helbide-liburuen bitartez zure lagunakbilatzeko laguntzarik nahi duzungaldetzen dizute).

3. Funtzio batzuk gutxi ezagutzendira, erakargarriak dira eta aurreikusi ezin diren ondorioak izanditzakete (adibidez: linean jolas-teko norbere datuak edo lagune-nak eskatzen dizkizute).

4. Argitaratutakoak (argazkiak etabideoak, adibidez) oihartzun azka-rra eta zabala du.

5. Datu asko jasotzen da: informa-zio pertsonala, hamemanen infor-mazioa, interesak, nabigatutakolekuak, bisitatutako orrialdeak…

6. Kontuen pribatutasunaren konfi-gurazioa zailtzen dute.

MUGIKORRAK

Gure gizarteko nerabe gehienekmugikorrak dituzte. Mugikorra, nera-been bizitzako aspektu ezberdinetanpresente dagoen objektua bihurtu da.Bere oinarrizko funtzioaz gain (deiakegitea), beste anitz funtzio dituentresna gisa erabiltzen dute (mezuakbidaltzeko, Interneten ibiltzeko, ira-tzargailu bezala, poltsikoko erlojubezala, argazki kamera bezala, gra-bagailu bezala, agenda elektronikoedo irrati bezala…). Modu honetan,komunikatzeko bide baino gehiago,gailu pertsonal bat bezala eta gizakia-ren identitatearen parte bezala izaterapasatu da.

Terminalaren erabilera adinaren ara-bera ezberdina da. Aurre nerabezaro-an daudenek bideojokoetara jolaste-ko, musika entzuteko edota argazkiakegiteko erabiltzen dute. Gerora,

komunikazio bide bezala erabilikodute (hitz egiteko, mezuak bidaltzekoeta Internetera konektatzeko).

Familiatik, gailuaren erabilera ardura-tsuaren kontzientzia sustatu beharda, berez heziketa balioa dutenkontsumo eta erabilera arauakhitzartuaz:

• Telefonoa adin zehatz eta heldu-tasun maila egoki batekin eskura-tu.

• Kontsumoan hezi: kontsumo eko-nomikoaren hileko topea zehaztu.

• Deien bataz-besteko iraupenaeta mezuen kopurua ezarri.

• Deien erabileraren irizpideazehaztu.

• Ez erosi euren lagunek ere badu-telako. Saihestu etengabe mode-loa aldatzen ibiltzea.

• Irakatsi, ezezagunak diren deiei,mezuei edota izkutuko zenbakieiez erantzuten.

• Mugikorra ez erabili zigortzekoedo saritzeko. •

Para cualquier adolescente de hoyen día, la navegación por Internet,la telefonía móvil, los videojuegos ola propia televisión son experien-cias cotidianas. Lo extraño empie-za a ser encontrar adolescentesque no posean un teléfono móvil,no dispongan de un correo electró-nico o no participen en las redessociales. Por ello, es imprescindiblecomo padres conocer, regular yeducar en el consumo, enseñándo-les a protegerse de los riesgos quepueden generar las nuevas tecno-logías, para sean ellos mismos losque hagan un bueno uso de ellas.

Nuevas tecnologíasen la adolescencia

11E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

liburu

gomend

atua

TISSERON, S. (2006).

Internet, videojuegos, televisión:Manual para padres preocupados.

Grao argitaletxea.

artikulua

Gaur egungo haur eta nera-been belaunaldiak “teknolo-gia berrien aroan” jaio dira.Aldaketei egokitzeko etainolako “aurreiritzi teknolo-gikorik” gabe etorkizunariaurre egiteko prestatuagodaude, zenbaitetan helduekazaltzen duten beldur, ezja-kintasun edota konfiantzaezaren aurrean. Adin tartehonek, ordenagailu etaInterneterako sarbideaeskuragarriago du eta adin-kide gehienak chat, e-mail,web eta blog-ez inguratutabizi dira. Kasu askotan, zen-tzua izan duten unetikaurrera, beraien bizitza etainguruko munduaren ikus-pegia eraikitzen lagundudieten tresna elektronikoezinguraturik egon dira.

Edozein kasutan, gogoratu beharradago gurasoek seme-alaben sozia-lizaziorako agente aktiboak direla.Horrela, heziketa lana eskolarenesku bakarrik utzi ezin den bezala,ezin da ezta ere ikus-entzunezkokomunikabideen edota teknologiaberrien esku utzi, oso aurreratuakbaldin badira ere. Berauek gainbe-giratzeko erdiko puntu batera iritsibehar da eta seme-alaben adinera-ko zenbait programa eta jolas ego-kiagoetarantz bideratu behar daarreta eta interesa, hau da, “eskutikhelduta” eraman behar dira teknolo-giaren mundu berri honetan.

Sareak gurasoen nahiz seme-ala-ben ezagutza handitzeko abantailakditu. Erraztasunez sartu daitekeeneta eduki asko barne hartzeko gai-tasuna duen tresna da; hori delaeta, informazio kantitate handiaematen du, interesa sortzen duteneduki erakargarriak daude (soinuak,koloreak…) eta aniztasun handikoeduki, kultura eta aisialdira hurbil-tzea errazten du. Beste garaibatzuetan arazoa informazioa esku-ratzea izan bazen ere, egun zailta-suna edukiak “filtratzean” dago, hauda, informazio egokia eta ez egokiabereiztean.

Hala ere, Interneten erabilera eze-gokiak familiek ezagutu behar dituz-ten arriskuak dakartza, hauek gerta-tu aurretik prebenitzeko asmoz.Esaterako, gurasoek erne egonbehar dute, beraien seme-alabeksozializatzeko arazorik ez izateko,hau da, ordenagailuaren aurreanisolatzeko joera ez hartzeko. Moduberean, edukiak kontrolatu behardira, biolentzia, drogak, pornografiaeta abar bezalako gaiak ez ikuste-ko. Horretarako, irakasleek etagurasoek Interneten laguntza aurkiditzakete, bai edukiak filtratzekoeta baita seme-alaben adinari mol-datutako edukien arautze egokiaezagutzeko ere.

Txosten eta ikerketa asko daudetelebistaren abantailaz eta desa-bantailaz, egokiak diren ordu kopu-ruez, eduki motez... hitz egitendutenak. Horrez gain, badira zen-bait erreferentzia bideojokoen era-gin negatiboez mintzo direnak ere,erabilera eta eduki desegokiarenondorioz adin txikikoen osasuneanegiten duten kalteaz, hain zuzenere.

Hala ere, “jolas” hauen ikuspegipositiboago bat ere badago, hau-rren sormena, hausnarketa, estrate-gia, irudimena, kooperazioa etaantzeko gaitasunen ikaskuntza esti-mulatzen dutelako eta hori onuraga-rria delako. Honekin lotuta, bestela-ko elementu bat gehitu beharkolitzateke, hots, Internetek benetakoiraultza bat suposatu duela: gauregun, familiaren parte bilakatu da.Guzti honek ondorio honetara gara-matza: argi dago teknologia berriaketxeetan sartu direla eta gorantzdoan fenomenoa dela.

Bestalde, pantailak (ordenagailuak,bideojokoak) ez dira soilik “jolaste-ko”. Dagoeneko pelikulak, haurren-tzako telesailak edo pantailako iru-diak ikusteko aukera eskaintzenduten tresnak ere badira. Hauraskok nahiago izaten dute beraienmaskota birtuala eduki maskotapaseoan atera behar izatea baino,nahiago izaten dute ordenagailuanmargotu koloreetako lapitzak erabil-tzea baino, edota nahiago dutebideojokoen bitartez jokalari fama-tuekin futbolean aritu lagunekin par-kean jolastu baino. •

Denentzat

12

Familia

Teknologia berriak familian:Hausnarketa bat

Ainhoa Manzano FernándezPsikologian Doktorea • ETXADI Familia-Psikologia Unibertsitate-Zentroa •

BILBO

E g i t e k o P r e s t ! • 3 3 . z e n b a k i a • 2 0 1 1 k o u d a z k e n a

liburu

gomend

atua

JAUDENES, M. (2006).Cómo usar las nuevas tecnologías

en la familia.Librería Pedagógica argitaletxea.