Tema 3 Transformacions Economicas e Sociais

8/11/2019 Tema 3 Transformacions Economicas e Sociais

1/13

1

Tema 3: As transformacins socioeconmicas na Espaa liberal (1800-1923)

Paralelamente construcin poltica do Estado liberal tivo lugar en Espaa, ao longo do S XIX eas primeiras dcadas do XX, un proceso de profunda transformacin econmica. Ao igual que aconteceuno resto da Europa occidental este proceso implicou o paso dunha economa de Antigo Rxime a unhaeconoma capitalista. Todas as transformacins socioeconmicas estn relacionadas entre si, de maneira

que non se pode entender o limitado crecemento industrial en Espaa ou o fenmeno migratorio sencoecer o que sucede coa terra e a agricultura ou cos transportes.

Trtase dunha etapa demasiado longa no tempo, polo que parece preferible centrar a atencin noque realmente o sculo XIX histrico, prolongando este nos aspectos socioeconmicos que aqu seabordan ata os anos da Primeira Guerra Mundial (1914/18), evitando as superposicins con outrosapartados (ditadura de Primo de Rivera ou II Repblica), e mantendo a asonancia cronolxica co temaprecedente. Os cambios producidos no campo socio-econmico podemos centralos en:- Unha mudanza da estrutura da propiedade agraria. (tema 3.1)- Un proceso de industrializacin (tema 3.2)- Unha transformacin da estrutura da sociedade espaola (tema 3.3)

3.1. A reforma agraria e liberal e as desamortizacins. (xuo 2000 e xuo 2009)

3.1.1: O rxime xurdico da propiedade da terra no Antigo Rxime

A revolucin agraria, de modo semellante ao ocorrido noutros Estados de Europa occidental, forma partedo proceso de construcin do Estado liberal en Espaa. Os pasos bsicos desta transformacin cntransefundamentalmente no mbito lexislativo e no que seu conxunto constiten as desamortizacins.

No Antigo Rxime, diversas normas, leis e prcticas cotis condicionaban e limitaban a producinagrcola e a propiedade da terra. O rxime xurdico da propiedade da terra caracterizbase pola ausenciadunha propiedade libre e individual, tal e como hoxe a entendemos. Mis da metade das terras non sepodan comprar nin vender, eran terras amortizadas, vinculadas. Entendese por amortizacin un rxime depropiedade vinculado de forma inalienable a unha persoa xurdica. Unha finca propiedade dun municipio,dun convento, a propiedade atopase vinculada, non se pode nin vender, nin dividir de mans mortas.Dentro da propiedade amortizada podemos distinguir:

- a propiedade seorial vinculada morgado, o maiorazgo dos nobres.

- a propiedade eclesistica, en especial das ordes relixiosas, grazas as doazns feitas desde a idade mediaa igrexa acumulaba unha gran cantidade de fincas traballadas por colonos.

- a propiedade dos concellos, que era de dous tipos, bens comunais (montes, prados, bosques) que erande todos os vecios; e bens de propios (fincas, muios, rendas) que pertencan o concello como persoaxurdica e permitanlle automanterse.

Pero para o novo modelo de sociedade que a burguesa pretenda impoer era preciso modificar estaestrutura da propiedade eliminando os obstculos que impedan o libre desenvolvemento da economa, poriso a burguesa liberal consideraba imprescindible facer unha reforma agraria.

A medida mis importante desta reforma agraria foi a desamortizacin ou venda en poxa pblica dasterras e propiedades da Igrexa, dos concellos e doutras institucins, supuxo a incautacin estatal dos bensde propiedade colectiva que, tras a correspondente nacionalizacin e posterior venda en poxa, pasan aformar unha propiedade nova, privada e en plena liberdade de uso e venda, dicir: unha propiedadedesamortizada. O proceso desamortizador foi moi longo, debido tanto a masa de bens afectados como aosavances e retrocesos provocados polas disputas ideolxicas. En xeral foron impulsadas polos progresistas,rexeitadas polos absolutistas e paralizadas polos moderados. Podemos distinguir distintas fases:

3.1.2 As desamortizacins

As Cortes de Cdizpromulgaron un decreto xeral de desamortizacin en 1813 polo que o estadoconfiscaba e poa en venda os bens dos afrancesados, das ordes militares, dos conventos suprimidos ( osque tian menos de 12 monxes). Estas medidas tiveron escasa vixencia pola restauracin do absolutismo,volvndose poer en prctica no Trienio Liberal, pero quedaron de novo paralizadas polos gobernosabsolutistas de Fernando VII..

Foi no reinado de Isabel II cando se realizaron as transformacins mis importantes. En 1836, cosprogresistas no poder e no contexto das dificultades creadas pola laGuerra Carlista, o ministro de FacendaJuan lvarez MENDIZBAL decretou a disolucin das ordes relixiosas (ags as dedicadas ao ensino e asistencia hospitalaria) e a incautacin por parte do Estado do seu patrimonio. As terras e bens destascorporacins sairan venda en poxa pblica, podendo adquirilas os compradores por medio de dieiro oude ttulos da Dbeda. Os obxectivos que persegua Mendizbal con estas medidas eran varios:


2/13

2

1- modificar a estrutura da propiedade eclesistica (que de amortizada e colectiva pasaba a ser libre eindividual);

2- diminur a Dbedapblica e sumar recursospara financiar a guerra contra o carlismo;3- atraer s filas do liberalismo aos compradores dos bens desamortizados e principais beneficiarios

destas disposicins-> crear unha copiosa familia de propietarios .A esta desamortizacin dos bens do clero regular (conventos e mosteiros de frades e monxas)

sumuselle un ano despois a dos bens do clero secular (catedrais e igrexas), anda que a execucin destaltima tera de ser retrasada at 1841, durante a rexencia de Espartero .A desamortizacin eclesistica dividiu opinin pblica espaola e provocou un serio conflito

diplomtico co Vaticano. Para compensar Igrexa, o Estado comprometeuse a soster economicamente aosclrigos e a subvencionar o culto da Igrexa catlica (de ah os artigos da constitucin....) Foi moiimportante: cumpriu unha misin revolucionaria mis duradeira que a constitucin do 37 posto que foi abase dun rxime de propiedade mis aberto.

A partir de 1844 os gobernos moderados paralizaron o proceso e alcanzaron un acordo co Vaticano(Concordato de 1851) polo que a igrexa aceptaba as ventas xa realizadas a cambio de que o gobernosostivese economicamente clero.

Durante o Bienio Progresista, o tamn ministro de Facenda Pascual MADOZ promoveu unha Leide Desamortizacin Xeral (1855). Chamouse as porque inclua non s os bens da Igrexa que anda

estiveran sen vender, senn tamn bens do Estado, dos Concellos ("comns" -propiedades colectivas dosvecios- e "propios" -pertencentes s concellos-) e doutras institucins (ordes militares, confraras,institucins benficas... ). dicir, todos os que non pertencan a particulares, e s que quedaban do clero.

Esta lei foi a que provocou maiores cambios:Non s cambian os titulares da terra, senn que se produce un aumento da producin; os novos donos

converten os prados e montes en campos de cultivo, anda que sen introducir modernizacins.Agrvanse as condicins dos campesios mis pobres que perden un importante complemento dos seus

ingresos.Os obxectivos perseguidos con esta segunda desamortizacin eran semellantes aos que motivaran anos

atrs a de Mendizbal: sanear a Facenda e acadar recursos para promover investimentos pblicos(sobretodo para a construcin do ferrocarril, que experimenta o seu despegue por eses anos), ampliar abase social do liberalismo e extender o tipo de propiedade privada e libre propio dunha economacapitalista.

3.1.3 Consecuencias das desamortizacins

O 50% da terra cultivable pxose en venda nas desamortizacins. Os principais compradores foron anobreza terratenente, o campesiado rico, a burguesa comercial e administrativa... decir, aquelesgruposque tian unha favorable situacin econmica. Con estas posesins buscbase, ademais do negocio, oaumento do prestixio social e do patrimonio.

O balance global pode realizarse desde diferentes perspectivas:a) En relacin cs obxectivos propostos coas medidas desamortizadoras:

1. Obtencin da propiedade plena: Logrouse na maiora dos casos. A excepcin produciuse, comoveremos, no caso de Galicia onde permaneceu intocable a divisin de dominios caracterstica dosistema foral e os montes comunais de municipios ou comunidades de aldens que a penas seprivatizaron.

2. Os problemas facendsticos: A desamortizacin serviu para palialos en gran medida. Hai que teren conta, tamn, que os ingresos obtidos entre 1855-1867 foron investidos no ferrocarril e para paliaro dficit acumulado polo Estado.3. Aspectospolticos: Os compradores, variados e numerosos, non tiveron ningn interese en voltar Antigo Rxime. No caso da desamortizacin de Mendizbal, ademais, foron ingresos decisivos parao triunfo na Guerra Carlista. Todo isto reforzou o liberalismo e debilitou a unha igrexa que ademais,sufriu a perda ou o expolio dunha parte importante do seu patrimonio artstico e cultural (mosteiros,obras de arte...).

b)En relacin coa distribucin da propiedade:A reforma agraria liberal non provocou cambios importantes e, mis ben, consolidou os caracteres

preexistentes en cada zona. A propiedade cambiou de mans pero non houbo transformacins significativas:onde haba maior concentracin, esta acentuouse (no sur), e onde haba maior dispersin, esta aumentou(no norte).

Os que xa eran propietarios e rendistas son os que tian medios para mercar novas terras; os que nontian terras estiveron incapacitados para mercalas. As ocorre cos xornaleiros e pequenos arrendatarios,que son mesmo tempo os mis prexudicados pola perda dos seus dereitos sobre aproveitamento gratutodas fincas municipais e comunais. Unha das consecuencias das desamortizacins foi o incremento da


3/13

3

conflitividade socialno campo, debido aparicin dunha masa de campesios sen terras que non tiangarantida a subsistencia, e que s conseguan ser contratados estacionalmente nos grandes latifundios.

Analizando a condicin dos beneficiarios atopmonos unha grande variedade: desde a burguesa urbanaata labradores (campesios acomodados), nobres etc. A desamortizacin beneficiou s grupos sociaisintegrantes da burguesa comerciantes, homes de negocios, fabricantes, profesionais liberais,terratenentes, campesios ricos dos pobose os nobres agora convertidos en propietarios capitalistas, que

participaron de xeito importante na compra de novas terras. A desamortizacin contribuu, as, de xeitodecisivo revolucin agraria liberal formando un grupo homoxneo de burgueses terratenentes, conindependencia de cal fora a sa orixe.c) En relacin co crecemento da producin agraria: a desamortizacin, en xeral, non impulsoutransformacins tcnicas do proceso produtivo, mis ben todo o contrario. Os rendementos medios caeroncomo consecuencia da incorporacin cultivo de terras marxinais. Incrementouse a producin (aumentou asuperficie cultivada), s veces melloraron as tcnicas, e a gandera mellorou a partir de 1860. Pero non selogrou unha modernizacin da agricultura similar s pases europeos mis desenvolvidos, permanecendo amaiora das veces os vellos sistemas de explotacin agropecuaria.

O aumento da producin agrcola permitiu alimentar poboacin agraria, enviar o excedente s cidades eanda exportar. Mais a agricultura non xerou os excedentes precisos para obter capitais suficientes cos quepotenciar a industrializacin. Os campesios pobres, obrigados a emigrar, a penas atoparon emprego nascidades debido escaso desenvolvemento industrial.

No balance global podemos ver que como medida poltica foi un xito pero que as sas consecuenciassocio-ecnomicas presentan diversos matices que os especialistas anda discuten (docs. 4 e 5)

3.1.4. A desamortizacin en Galicia. A permanencia dos foros

Cando se produciu a revolucin liberal Galicia posua unha peculiar estrutura agraria caracterizada polaxeralizacin do sistemaforal e pola particular organizacin dos montes comunais (da maiora dos caleseran propietarios non os concellos senn os vecios das parroquias e aldeas). Os for os eran contratosagrarios de longa duracin, que xurdiran na Idade Media e que recoecan sobre unha mesma parcela aexistencia de dereitos diferentes en mans de grupos sociais distintos: os cultivadores directos que pagabanas rendas e non podan ser expulsados das terras (dominio til); a nobreza terratenente (laica e, sobre todo,eclesistica), titulares das terras e perceptores dunha parte das rendas (dominio eminente), e a fidalgua,que exerca de intermediaria entre os labregos e os detentadores do dominio eminente e que absorva a

maior parte das rendas agrarias (cobraban dos labregos e pagbanlle unha parte desas rendas nobrezaterratenente).

Unha das caractersticasda desamortizacin en Galicia foi a abundancia de rendas forais nas que o quese traspasou adquirinte foi unicamente o dominio directo, dicir, o dereito a percibir rendas forais, e nono dominio til ou capacidade de explotar a terra que seguiu en mans do campesiado. Nunha proporcin dastres cuartas partes, a riqueza desamortizada consista en dereitos a percibir unha renda e non en terras. Conanterioridade Lei Madoz a desamortizacin afectou case exclusivamente patrimonio eclesistico; enGalicia esta procedencia eclesistica dos bens desamortizados prolongouse ata o final, dada a escasarelevancia dos bens de propios. Segundo os datos proporcionados por Pascual Madoz os censos e forosalcanzaban o 69,8% do valor total dos bens eclesisticos (seculares e regulares) taxados entre 1836 e 1845.

Os que adquirironos bens desamortizados foron nobres, fidalgos, profesionais, funcionarios urbanos e,en especial, comerciantes, grandes arrendatarios e burgueses que tian ttulos da Dbeda Pblica para

pagar a bo prezo a riqueza subastada. Permaneceu en plena vixencia a estrutura da propiedade da terra quexa via do Antigo Rxime: os foros dos mosteiros agora foron adquiridos en moitos casos porcomerciantes, mentres que os subforos dos fidalgos seguiron na mesma situacin que antes. A orixe dosbens vendidos non era de propios e comunais mais que nunha proporcin moi pequena (1%). Isto queredicir que non haba propios que desamortizar, porque os concellos eran de recente implantacin en Galicia.A maiora do territorio galego, aproveitado en forma de monte polos vecios dos pobos, ficou marxe dadesamortizacin. Os montes seguiron en mans das comunidades aldens e parroquiais, explotadoscomunitariamente.

(A redencin dos foros: A redencin dos foros realizouse no primeiro terzo do s. XX, . A liquidacin do rxime foralexplcase por tres motivos: a loita que o campesiado fai a favor da redencin dentro do movemento agrarista que sedesenvolveu no primeiro terzo do s. XX; o aumento de capital dos campesios pola venda de excedentes e a chegada aGalicia do dieiro procedente da emigracin a ultramar. Cando en 1926, se promulgou a Lei de Redencin de Foros,durante a ditadura de Primo de Rivera, pola que os pagadores de renda podan converterse, pagando unha

indemnizacin non moi alta, en propietarios territoriais, o problema foral xa minguara moito. Grazas a este procesoredencionista a maiora dos campesios galegos se converteron en propietarios plenos das terras que vian traballando.)


4/13

4

3.2. Industrializacin na Espaa do sculo XIX. (set 2001 e set 2010)

3.2.1. Caractersticas xerais: Houbo unha revolucin industrial en Espaa?

Anda que o inicio da industrializacin en Espaa foi moi tempern, os seus progresos foron inferiores osdos pases mis avanzados de Europa. Por iso, estudosos do tema falan do fracaso da revolucin industrial

en Espaa (Jordi Nadal), ou cando menos, dunha longa infancia industrial. As coincidencias neste retrasocon outros pases mediterrneos como Italia ou Portugal permiten que outros falen dun patrn latino demodernizacin (Gabriel Tortella) caracterizado polo atraso e a lentitude nas transformacins.

En todo caso, o proceso industrial do sculo XIX presenta as seguintes caractersticas bsicas:1. Unhas condicins de partida pouco favorables (mercado interior pouco desenvolvido, relativa escasezade materias primas, fontes de enerxa e capitais...).2. Unha forte dependencia do capital exterior, que chegou a controlar sectores importantes da economaespaola (como a minera os ingleses ou os ferrocarrs os franceses)3. Unha tensin entre a defensa do proteccionismo propugnado pola burguesa industrial vasca e catalana(desexosa de protexer as sas incipientes industrias fronte competencia de pases mis avanzados) e olibrecambismo defendido pola oligarqua agraria castel (ata que, a finais do S. XIX, comecen a chegarprodutos agrarios ultramarinos mis competitivos que os que ela comercializaba).

4. A localizacin esencialmente perifrica da industria espaola (que un reflexo do reparto da

poboacin), os desequilibrios rexionais que presenta e a inexistencia dunha capital poltica vlida parapromover o desenvolvemento econmico espaol.

Como consecuencia destas condicins de partida, o proceso industrializador s prendeu, no S.XIX, enCatalua e o Pas Vasco. Hai que agardar ao primeiro terzo do S.XX para que tea lugar enEspaa a transicin definitiva dunha economa agraria a unha economa industrial (en 1930 apoboacin ocupada na industria e os servizos supera por primeira vez poboacin activa agraria),realizada no marco dun modelo capitalista.

3.2.2. As pautas rexionais.

-A- A industria txtil catalana

Caractersticas: A mediados do sculo XIX Catalua era a principal rexin industrial de Espaa. A moderna

industria algodoeira unha industria de bens de consumo iniciou o camio cara industrializacin,asentndose na forza do vapor, na organizacin do traballo a partir da fbrica e na presenza dunhaburguesa industrial emprendedora. Eran empresas de tamao medio, familiares e dependentes do mercadointerno.

Inicios: O desenvolvemento inicial desta industria moderna demorouse pola Guerra de Independencia e aperda de mercado americano (1808-1824), prolongndose pola longa crise poltica do Antigo Rxime ataos anos 30.

A partir dese decenio, asistiuse arranque do primeiro pulo industrializador co despegue da industriaalgodoeira grazas mecanizacin (teares mecnicos, mquina de vapor), o triunfo da fbrica, o impulso dademanda interna, a presenza dunha burguesa emprendedora e baixo o amparo dunha lexislacinproteccionista. As, en 1833, a fbrica dos Bonaplata en Barcelona instalou mquinas de vapor, mais en1835 un asalto, seguido dun incendio, destruu as sas instalacins.

A primeira expansin: Unha primeira grande expansin (1835-1861), na que a industria txtil algodoeira

foi mecanizada gradualmente, concentrouse xeograficamente (arredor de Barcelona) e economicamente(agrupacin de empresas) e abaratou os seus custos mediante o emprego dunha man de obra mis baratacomposta por mulleres e nenos.

A crise: Pero non puido supera-los seus lmites: un mercado interior reducido e pouco dinmico e escasa


5/13

5

capacidade competitiva nos mercados internacionais debido s seus altos prezos. A Guerra de Secesin deEstados Unidos (1861- 1865) reduciu a importacin da materia prima, e a crise econmica de 1866-1867terminou co perodo de maior crecemento.

Segunda expansin: Na nova fase de expansin dos anos 1870 e 1880, o crecemento foi menor debido saturacin do mercado interior. Pero a demanda sostvose grazas poltica proteccionista e concesin enexclusiva do mercado cubano. Coa independencia das colonias de Cuba e Porto Rico, en 1898, a producin

estancouse ata as primeiras dcadas do sculo XX.O desenvolvemento algodoeiro cataln atraeu outras industrias txtis tradicionais.A industria da l degran tradicin en Castela e a industria da seda valenciana e murciana perderon a sa importancia.Barcelona, Sabadell e Terrasa concentraron, a mediados do sculo XIX, mbalas industrias. A industriatxtil, particularmente a algodoeira, que foi a clave da industrializacin catal do XIX, apenas tivo efectossobre o resto de Espaa.

B- A industria siderrxica: Andaluca, Asturias e Pais Vasco

Caractersticas:O sector siderrxico considerouse un dos puntais bsicos da primeira industrializacin nospases da Europa occidental. A evolucin da siderurxia espaola pon de manifesto as insuficienciasenerxticas do pas e as dificultades para a aplicacin das innovacins tecnolxicas.Cales foron as causas do atraso da siderurxia espaola?.Espaa era rica en mineral de ferro, pero o

carbn mineral (coque) era escaso e de mala calidade. Ademais a demanda de ferro foi moi reducida atafinais de sculo. Por outra banda, esta industria consuma grandes cantidades de enerxa calrica que sproporcionaba o coque. Pero o transporte caro; de a que a industria siderrxica tendese a se localizar entdolos pases industrializados prxima s minas de carbn mineral. Isto explica as sucesivas localizacinsda siderurxia espaola durante o sculo XIX.Primeiro foco: Andaluca 1830-60 O primeiro intento de instalar unha moderna siderurxia en Espaaxurdiu en Mlaga co fin de explota-los xacementos ferrosos de Marbella e Ojn. En 1832 funcionaron osprimeiros Altos Fornos nas factoras de La Concepcin en Marbella e La Constancia en Mlaga. Pero adificultade mis grave era a inexistencia de coque. Cara s anos 60 decaeu esta fase de hexemona dasiderurxia andaluza, debido a que a sa fundicin con carbn vexetal non poda competir coa dos altosfornos con carbnmineral de Asturias.Segundo foco: Asturias 1860-80. Asturias, por contra, contaba coas cuncas carbonferas de Mieres eLangreo. En 1848 fundouse un Alto Forno en Mieres e en 1857 a Sociedade Metalrxica Duro y Cia. en La

Felguera. A nacente siderurxia asturiana, situada na cunca hulleira do Naln, provocou un desprazamentoxeogrfico da siderurxia espaola cara norte que se completara nos anos 80 co desenvolvemento dasiderurxia vasca. Se en 1865 o 44 por cen da producin siderrxica espaola proceda do ncleo andaluz, o16 por cen da rexin asturiana e o 20 por cen da ferretera tradicional vasca, en 1868 a zona asturiana deMieres-La Felguera representaba o 46 por cen da producin nacional, pero o carbn asturiano era de malacalidade e...Terceiro foco: Pas Vasco 1880: S a partir de 1880 foi consolidada en Biscaia unha industria siderrxicamoderna. Nas ltimas dcadas do sculo XIX, a siderurxia vasca converteuse no smbolo da siderurxiaespaola grazas abundancia de mineral de ferro, a dispoibilidade do coque ingls e do capital acumuladopor empresarios vascos. Desde 1848 funcionaba un Alto Forno en Bolueta. En 1860 a empresa Ybarra yCompaa instalou Altos Fornos en Baracaldo. Entre 1880 e 1902 deuse un dobre proceso na siderurxiavasca. A creacin e a concentracin de grandes compaas de Altos Fornos e a modernizacin dasiderurxia. De 1886 a 1888 instalronse os primeiros convertedores Bessemer e os fornos Siemens e

Martin. En 1902 fusionronse as tres grandes compaas (Altos Hornos y Fbricas de Hierro y Acero, LaVizcaya e La Iberia) na gran sociedade Altos Hornos de Vizcaya. Nas primeiras dcadas do sculo XX o 62por 100 do ferro e aceiro espaol era fabricado por esta sociedade.

As practicamente toda a industria espaola concentrouse en s das zonas: Catalua e Pas Vasco,o resto de pas quedou baleiro de industria e incluso perdeuna, como no caso galego.

C. Desindustrializacin: Galicia

Os sectores ligados industria rural que resultaron ser os motores da industrializacin europea fracasaronen Galicia pola falta de investimentos produtivos (o dieiro a compra das rendas forais):a) a industria do lino.- a desorganizacin comercial impediu a sa capitalizacin e decaeu non podercompetir cos lenzos estranxeiros. O fiado desaparece coas importacins e os tecedores non resistiron a

competencia do algodn cataln.b) os curtimes: a dispoibilidade de materias primas (auga e peles) perdeu importancia diante dos avancestcnicos que permitiron a sa localizacin lonxe da tradicional.Tamn foron os catalns os que anularon anosa producin.


6/13

6

c) as ferraras: afundronse a causa das vellas estruturas organizativas e da potencia vasca e asturiana. SSargadelos creceu grazas s guerras carlistas, pero a utilizacin de carbn vexetal provocou o seu peche en1875.S mantivo certo dinamismo o sector da salgadura do peixe que se ir transformando co sculo en industriaconserveira.Tamn se salva a construcin naval ferrol e viguesa. 0 peso da Banca foi moi dbil e sasomou co desenvolvemento comercial da Corua e Vigo. A escasa capacidade adquisitiva dos

traballadores urbanos e a autosuficiencia campesia reduciron o comercio mnimo.Para colmo o boom ferroviario espaol de 1855-65 non chega a Galicia ata 1873. A escasa rendibilidade,incapacidade investidora, discusin sobre o trazado das lias e o alto custo de construcin foron as causasdo atraso.

3.2.3. Os transportes: o ferrocarril

A historia mostra a contribucin crucial que os transportes tiveron no desenvolvemento econmico. NaEspaa do sculo XIX o problema do transporte foi un dos obstculos para a modernizacin econmica.A pesar do notable programa de construcin de estradas, emprendido a partir de 1840, co que Espaacontou remate do sculo cuns 36.000 km., os progresos resultaron insuficientes. O transporte fluvial eracase inexistente dada a natureza dos nosos ros. S o transporte martimo experimentou durante o sculoXIX un progreso considerable grazas mellora dos portos e introducin da mquina de vapor a finais da

centuria.Pero a autntica revolucin dos transportes no XIX foi o ferrocarril, que en Espaa era a nica alternativapara o transporte e a formacin dun mercado interior. Pero a construcin da rede ferroviaria en Espaaatrasouseuns trinta anos respecto s pases europeos mis desenvolvidos, como Gran Bretaa ou Francia.Atraso debido tanto desidia gobernamental coma escaso desenvolvemento econmico e social, a falta decapital e de tcnica as como de iniciativa empresarial.A primeira lei de 1844pola que o Estado reservaba para si a concesin das lias ferroviarias, deixaba aconstrucin nas mans da iniciativa privada. Iso deu lugar especulacin e provocou unha serie deescndalos.Tan s se construron unhas poucas lias (Barcelona-Matar, Madrid-Aranxuez, Valencia-Xtiva). Ademais cometeuse un grave erro tcnico que se haba arrastrar ata os nosos das: o ancho de vaestablecido de 1,67 m., 15 cm, maior c norma europea. As, antes de 1855 s se construran 475 km.

O impulso veu coa Lei Xeral de Ferrocarrs de 1855, aprobada polos progresistas. Por esta lei oEstado outorgaba unha serie de vantaxes econmicas s empresas construtoras: facilitaba a creacin de

sociedades annimas, garanta unha rendibilidade mnima do 6 por 100 e a libre importacin de materialpara o ferrocarril. Ademais, completbase coa Lei Bancaria de 1856 que permitiu a rpida formacin dunsistema bancario que, entre outras cousas, financiase a construcin da rede ferroviaria. Lei tan xenerosa nondeixou de surtir efectos: en 1868 estaban en funcionamento 5375 km.

Entre 1856 e 1900 a rede de ferrocarrs alcanzou 14.245 km. Esta aceleracin debeuse apoioestatal e achega de capital e tecnoloxa e iniciativa estranxeira, sobre todo francesa. Tres grandescompaasferroviarias: a de Madrid-Zaragoza-Alacante (M.Z.A.) ; a Compaa de Camios de Ferro doNorte de Espaa ; e a compaa de Ferrocarrs Andaluces Compaa de Crdito de Espaa, acapararon asconcesins e as subvencins estatais.

Cal foi o impacto dos ferrocarrs na economa espaola? A sa contribucin demanda deprodutos siderrxicos e das industrias mecnicas foi escasa xa que ata 1891 tolerouse a libre importacin detodo o material ferroviario. En cambio tivo unha grande importancia na demanda de carbn e de emprego(unhas 125.000 persoas empregadas fixas no ferrocarril). Tamn provocou un gran cambio no comercio

interior abaratando o prezo das mercadoras. Pero o ferrocarril construuse con atraso e precipitacin.Cometeuse o erro do ancho de va que obstaculizou a sa conexin co resto de Europa, erro que anda pesasobre a economa espaola. Criticouse o seu trazado radial e a mala calidade da infraestrutura. Este modelonon contribuu a articular o territorio espaol, deixando marxe do ferrocarril reas moi extensas comoGalicia. O ferrocarril chegou a Vigo en 1892. O trazado que uniu Santiago con Madrid non finalizou ata1956!!3.2.4. A facendaO establecemento dun sistema moderno de Facenda fxose moi lentamente e constituu un dos problemasclaves da economa espaola. O sistema fiscal foi modernizado e simplificado en 1845 polo ministroAlejandro Mon: o sistema suprimiu moitos pequenos impostos e estableceu o principio de reparto da cargatributaria anda que mantia impostos indirectos tan odiados como os famosos consumos.O sistema financieiro quedou reordenado no Bienio Progresista coa Lei de Bancos de Emisin e

Sociedades de Crdito de 1856, ano en que nace o Banco de Espaa. A carn del creceu a banca privada:

en 1855 naceu o Banco de Bilbao, un ano despois o Banco de Santander.Tamn se modernizou o sistemamonetario en 1868 cunha nova unidade monetaria: a peseta.


7/13

7

3.3. Os novos grupos sociais. Conflitividade social e movemento obreiro (xuo2003, xuo 2007 e xuo 2012)

3.3.1. A sociedade espaola no sculo XIX

A implantacin do Estado liberal e os cambios econmicos experimentados ao longo do S.XIX

provocaron a desaparicin da vella sociedade estamental fundamentada no "privilexio", e a sasubstitucin por unha nova sociedade de clases na que o principal criterio de diferenciacin social oconstitua o acceso riqueza material. Elo conlevou a transformacin dos vellos grupos sociais (p.e. anobreza ou o campesiado) e a emerxencia de novos grupos (como a burguesa industrial, o proletariadoou certos sectores das clases medias). A nova sociedade segua a ser unha sociedade fortementepolarizada, na que un reducido sector social gozaba da maior parte da renda nacional.

A- As clases dirixentesEn Espaa son unha simbiose de poderosos do pasado (NOBREZA) e novos grupos BURGUESES. Isto

ten lugar pola va do ennobrecemento burgus (matrimonio, adquisicin de ttulos) e da participacin danobreza no mundo dos negocios, forman a Oligarqua dominante. Deste grupo dirixente saen a maior partedos altos cargos da administracin, o exrcito e a Igrexa.

Nobreza: En xeral, non sae excesivamente mal parada da revolucin liberal: perde os dereitos

xurisdicionais pero mantn o groso das sas propiedades pola va da conversin dos seoros territoriais enpropiedade plena. Acepta o liberalismo como mal necesario e chega a un pacto cos grupos burgueses. Osseus ingresos proveen maioritariamente das rendas agrarias, anda que algns nobres rematan por entrarnos negocios. Mantn o seu prestixio social e peso poltico: presenza nas "camarillas" de Isabel II, na altaoficialidade do exrcito, no Senado...

Burguesa:Integrada por diferentes sectores:- Burguesa de negocios: dedicada a grandes operacins comerciais e financieiras. Adquire terras na

desamortizacin e sente atraccin polo estilo de vida nobiliario, buscando o ennobrecemento. Vinculadaaos novos centros de poder poltico e ao capital estranxeiro, ten unha forte presenza en Madrid, Andalucae a cornixa cantbrica.

- Burguesa industrial: circunscrita a Catalua at as dcadas finais do S.XIX, momento no que emerxe aforte burguesa industrial vasca. Ocupa unha posicin subordinada dentro das clases dirixentes, tantoeconomicamente (mis dbil que as grandes fortunas agrarias e financieiras) como politicamente lonxe dos

centros do poder. Presionara ao Estado para que se adopte unha poltica arancelaria proteccionista.

B- As clases mediasConstiten un conglomerado heteroxneo: pequenos fabricantes e comerciantes, propietarios agrarios de

tipo medio, profesins liberais, certos empregados pblicos, oficialidade do exrcito... Caracterzanse poloseu conservadorismo ideolxico (defensa da orde, da propiedade... ) e o intento de imitar o estilo de vidados poderosos.

C- As clases popularesCampesiado:Conviven dentro del diferentes condicins: pequenos propietarios, arrendatarios,

criados e xornaleiros. Amplase o nmero de campesios sen terra (xornaleiros), afectados polaprivatizacin das terras comunais, a venda das pequenas propiedades e os cambios nos rximes dearrendamento. Predominan ao sur do Texo.

Grupos populares Urbanos: Conglomerado formado por empregados domsticos, artesns,pequenos comerciantes, empregados da administracin... Algns deles estn a medio camio entre asclases populares e as clases medias.

Proletariado: O seu nmero relativamente reducido pola precariedade do procesoindustrializador. As sas condicins de traballo e de vida son moi duras: baixos salarios, inexistencia deseguros de enfermidade, longas xornadas laborais (12-14 h.), barrios sen servizos sanitarios mnimos... frecuente o traballo de mulleres e nenos para compensar os baixos salarios.

3.3.2. O Movemento Obreiro

A- Caractersticas xerais

No S. XIX xurdiu en Europa o movemento obreiro: un movemento protagonizado polas clasestraballadoras na procura da mellora das sas condicins de vida e traballo, da consecucin dos plenosdereitos polticos e, s veces, dunha transformacin radical da sociedade nun sentido igualitario. As sascaractersticas bsicas son:

1- O movemento obreiro como manifestacin da nova conflitividade social que o avance da


8/13

8

industrializacin propicia. Proletariado e burguesa industrial, como clases con intereses enfrontados.2- Un contexto poltico (liberalismo) en xeral hostil aos intereses e reivindicacins da clase obreira.3- As reivindicacins obreiras nos mbitos sociolaboral (condicins de traballo, xornada, traballo

feminino e infantil, salarios...) e poltico, destacando neste ltimo o papel da conflitividade obreira na criseda Restauracin.

4- As principais formas de loita e organizacin e a sa evolucin: ludismo, asociacionismo, sindicalismo.

5- O predominio do anarquismo e do socialismo como tendencias ideolxicas do movemento obreiro enEspaa, destacando e caracterizando CNT e UGT como principais organizacins.En Espaa o desenvolvemento deste movemento foi algo mis lento polo relativo retraso do seu proceso

industrializador e estivo condicionado polas vicisitudes polticas que presidiu a construcin do Estadoliberal. As, atopou mellores condicins para desenvolverse naquelas conxunturas nas que as correntesmis avanzadas do liberalismo propiciaron unha apertura democratizadora do rxime (Bienio Progresista,Sexenio Democrtico, liberalizacin do rxime da Restauracin propiciada polo acceso ao poder do P.Liberal na segunda metade dos anos 80... ).

B. Os primeiros pasos do Movemento obreiro: ludismo e asociacionismo

As profundas desigualdades existentes nalgunhas zonas rurais espaolas (Andaluca, Estremadura... ) eas mesmas desigualdades que xeraba o proceso industrializador determinaron o desenvolvemento dunha

forte conflitividade social tanto no campo como na cidade.No campo a conflitividade foi maior nas reas de predominio latifundista, nas que exista un elevadonmero de obreiros agrcolas sen acceso propiedade da terra e vivindo nunhas condicins miserables.

A conflitividade social tamn se estendeu cidade, onde as condicins de traballo e de vida non eranmoito mellores (baixos salarios, xornadas laborais de 12 ou 14 horas, inexistencia de seguros deenfermidade, amoreamento en barrios insalubres... ).

As primeiras manifestacins de protesta obreira, acontecidas nas dcadas de 1820 e 1830, dirixronsecontra as mquinas, s que culpaban da perda de postos de traballo e da reducin dos salarios (ludismo). Oexemplo mis destacado destas accins foi o incendio da .fbrica Bonaplata en 1835, a primeira factoraque introducira en Espaa a mquina de vapor. Outro exemplo: o das traballadoras da Fbrica de Tabacosda Corua.

Pero os traballadores comprenderon moi cedo que o verdadeiro problema non eran as mquinas, senn ascondicins de explotacin s que estaban sometidos, e comezaron a desenvolver novas formas de loita

como a paralizacin da producin mediante a folga e a procura da unidade de accin mediante a creacindas primeiras asociacins obreiras. Estas asociacins agrupaban aos traballadores dun mesmo oficio etian funcins reivindicativas e de apoio mutuo (pago de cotas para cubrir as necesidades dos seusasociados en caso de perda do emprego por despido, enfermidade, folga... ). A primeira creouse enBarcelona en 1834 (Asociacin Mutua de Tecelns) e coeceron unha grande expansin durante o BienioProgresista (1854-56). Precisamente nos anos do bienio proliferaron as axitacins polticas por asociacinsobreiras que acabaran dando lugar a creacin de sindicatos de clase. Agora as reivindicacins xa non serns laborais senn que tamn incluiranse peticins polticas semellantes s dos Cartistas en Inglaterra. Avolta ao poder dos moderados trouxo consigo a represin do asociacionismo obreiro.

C- A chegada do Internacionalismo no sexenio (1868-1874)

At 1868 o movemento obreiro camiou, politicamente, a remolque das correntes burguesas

democrticas (liberalismo radical, Partido Demcrata, primeiros ncleos republicanos), pero a situacinmudou coa chegada das ideas internacionalistas despois da Revolucin Gloriosa.

En 1864 fundrase en Londres, coa participacin de obreiros e personalidades procedentes de distintospases, a laInternacional ouAsociacin Internacional de Traballadores (AIT). Os principios que presidirana sa creacin foron o da solidariedade obreira internacional (proletarios do mundo, unidevos) e o daautonoma da loita dos traballadores para acadar a sa liberacin de clase mediante a creacin de partidos esindicatos obreiros. Na mesma conviviran das correntes opostas: a anarquista (Bakunin) e a socialista(Marx)

En Espaa, as ideas internacionalistas foron introducidas por Giuseppe Fanelli, un anarquistacolaborador de Bakunin, que se reuniu con grupos de traballadores en Madrid e Barcelona e difundiu entreeles os principios anarquistas (colectivismo, apoliticismo, supresin do Estado... ). A partir destes ncleosxurdiu a Federacin Rexional Espaola da AIT (fundada no Congreso Obreiro de Barcelona., 1870), depredominio anarquista e que desenvolvera unha intensa actividade insurreccional durante o Sexenio

Democrtico (revoltas contra as "quintas" e os "consumos", participacin na insurreccin cantonalista... ).Pouco despois, a chegada de Paul Lafargue, xenro de Marx, difundiu entre os internacionalistas

madrileos as posicins marxistas (que defendan a necesidade da conquista do poder estatal por parte daclase obreira) e propiciou a creacin do primeiro ncleo socialista espaol ao redor da figura de Pablo


9/13

9

Iglesias e do xornal La Emancipacin, Este grupo, en minora no seo da seccin espaola da AIT, nontardara en ser expulsado da mesma.

En 1874, coa chegada da Restauracin, a federacin espaola da AIT foi declarada ilegal e as sasactividades perseguidas. Pero estaban creados os xermes da posterior evolucin das ideas anarquistas esocialistas en Espaa.

3.3.3.- Anarquistas e socialistas despois de 1874

A- Os anarquistas: a C.N.T.

Nas dcadas seguintes anarquistas e socialistas continuaron marchando por separado. En canto aosanarquistas, en 1881 a FRE pasou a chamarse Federacin de Traballadores da Rexin Espaolapara seadaptar legalidade vixente (que prohiba as organizacins de carcter internacional), adquirindo unhainfluencia crecente en Catalua e Andaluca.

Entre os anarquistas foron xurdindo diferenzas entre das correntes:-os partidarios da accin sindical de masas, que van no recurso folga e mobilizacin obreira omedio fundamental para acadar os seus fins de construcin dunha sociedade igualitaria, este anarquismo

colectivista e anti-autoritario cra no apoio mutuo e na educacin como armas para igualar a sociedade.-os partidarios da accin directa oupropaganda polo feito os cales protagonizaron atentados contra

personaxes e institucins representativos da clase dominante, o Estado e a Igrexa. Algns destesatentados, como os sufridos polo xeneral Martnez Campos, Cnovas ou o atentado doLiceo (queprovocou vinte mortos nese lugar privilexiado de encontro social da burguesa barcelonesa) era unhavinganza pola execucin, as mis das veces sen probas, de militantes anarquistas. Estes actos deviolencia - o caso daMano Negra andaluza, sociedade secreta a que se acusou de planear oexterminio dos terratenentes- desataron unha feroz represin por parte do Estado contra o conxuntodos militantes anarquistas.En 1907 os partidarios da accin de masas promoveron a creacin da Solidariedade Obreira,antecedente

directo do grande sindicato anarquista da Confederacin Nacional do Traballo (CNT, fundada en 1910).Dotada dunha estrutura federal, a CNT reivindicaba o "apoliticismo" e o papel da folga xeral (unha folganon debe declararse para ter un pouco mis de xornal, senn para lograr unha transformacin total)comoprincipal instrumento revolucionario. Entre os seus lderes estaban Salvador Segui ("el noi del sucre",asasinado nos tempos do pistoleirismo barcelons) e Angel Pestaa. Converterase na principal

organizacin obreira espaola antes da Guerra Civil chegando a ter un milln de afiliados. O grupo misactivo entre os anarquistas partidarios da accin directa ser a F.A.I. (Federacin Anarquista Ibrica)

B- Os socialistas: O P.S.O.E. e a U.X.T.

Pola sa parte, o ncleo socialista madrileo organizado en torno a Pablo Iglesias fundou en 1879 oPartido Socialista Obreiro Espaol (PSOE), unha organizacin de inspiracin marxista que aspiraba conquista do poder pola clase traballadora e que se adherira IIInternacional, integrada por partidos afnsideoloxicamente. En 1888 -ao amparo da "Lei de Asociacins" promovida polo goberno liberal un anoantes- os socialistas crearon a Unin Xeral de Traballadores (UXT), un sindicato de masas que chegara ater unha influencia importante en Madrid, Asturias e o Pais Vasco, e que defenda a negociacin colectivaentre obreiros e patrns e o recurso folga para facer valer os intereses dos traballadores.

Paulatinamente, o socialismo espaol evoluira cara posturas moderadas que combinaban a participacin

en folgas xerais e os obxectivos finais igualitarios coa bsqueda de melloras graduais para os traballadoresno marco do sistema. En 1910, en coalicin cos republicanos, obtivo a sa primeira acta de deputado paraPablo Iglesias.


10/13

10

C- O crecemento de principios do XX: comunistas e folga xeral

En 1921 un grupo de dirixentes e militantes do PSOE e da UXT separronse para fundar o PartidoComunista de Espaa (PCE), seguindo o modelo dos bolxeviques rusos triunfantes na Revolucinsovitica de 1917. Sera moi minoritario at os tempos da Guerra Civil.

A grande expansin do movemento obreiro tivo lugar en Espaa coa entrada no S.XX, ao comps das

profundas transformacins que estaba experimentando a sociedade (industrializacin, urbanizacin,.. ). Aafiliacin s organizacins de traballadores experimentou un notable crecemento e desenvolveuse unhaparticular "cultura obreira", alternativa cultura burguesa dos ateneos e casinos, que tivo o seu centro nasCasas do Pobo socialistas e nos Ateneos populares e libertarios promovidos polos anarquistas. Nesteslocais, que funcionaban como centro de reunin social para os traballadores, existan bibliotecas edesenvolvanse escolas e outras actividades culturais e de ocio. A mobilizacin obreira acadou as sascotas mis altas nos anos finais daRestauracin (folga xeral de 1917. "Trienio bolxevique" andaluz, folgada "Canadiense" en Barcelona sufrindo unha interrupcin coa chegada da ditadura de Primo de Rivera.

A ditadura reprimiu a anarquistas e comunistas e mantivo unha actitude inicial de tolerancia cara ossocialistas, os cales colaboraron at 1927 nas institucins primorriveiristas como a OrganizacinCorporativa ao Traballo. Con todo, en vsperas da proclamacin da II Repblica o movemento obreiroconstitua unha forza que non se poda ignorar e xogara un papel fundamental na posterior evolucin dorxime republicano.

O comit de folga do PSOE ingresou no penal de Cartagena polos disturbios de 1917. De

esquerda a dereita: Largo Caballero, o avogado Luis de Zulueta, Julin Besteiro, Andrs Saborit

e Daniel Anguiano


11/13

11

Modelo de exame

OPCIN AEstruturando libremente a redaccin e referndote explicitamente aos documentos

presentados, debes integrar no teu comentario as seguintes cuestins relativas ao

proceso desamorti zador: a sa contextualizacin no marco da construcin do Estadoliberal, os seus obxectivos, os bens afectados polas vendas e os resultados ou balance.Lembra que non se trata de responder a preguntas illadas senn de realizar unha

composicin coherente e argumentada, e que na avaliacin se tern en conta oscoecementos, a utilizacin dos documentos e a correccin da expresin escrita.

Doc.1.-Desamortizacin de Mendizbal (1836):Seora: vender a masa de bens que vieron ser propiedade da nacin non

tan s cumprir unha promesa solemne e dar garanta positiva dbeda nacional pormedio dunha amortizacin exactamente igual ao produto das rendas; abrir unha fonteabundantsima de felicidade pblica, vivificar unha riqueza morta, desobstrur as canlesda industria e da circulacin, apegar ao pas polo amor natural e vehemente a todo opropio, anchear a patria, crear novos e firmes vnculos que liguen a ela; , en fin,identificar co trono excelso a Isabel II, smbolo da orde e da liberdade (...), crear unacopiosa familia de propietarios (...).

Art. 1. Quedan declarados en venda desde agora todos os bens races decalquera clase que pertencesen s comunidades e corporacins relixiosas extinguidas.

Doc.2.-Desamortizacin de Espartero (1841):Art. 1. Todas as propiedades do clero secular (...) son bens nacionais (...).Art. 3. Declranse en venda todas as fincas, dereitos e accins do clero

catedral, colexial, parroquial, fbricas das igrexas e confraras.

Doc.3.-Desamortizacin de Madoz (1855):Art. 1. Declranse en estado de venda (...) todos os predios rsticos e urbanos,

censos e foros pertencentes:Ao Estado. Ao clero. s Ordes Militares (...). s confraras, obras pas esantuarios (...). Aos propios e comns das vilas. beneficencia. instrucin pblica ecalquera outros pertencentes a mans mortas xa estean ou non mandados vender por leisanteriores.

Doc.4.-O xurista e historiador Francisco Toms y Valiente valora as adesamortizacin:

En suma: que a desamortizacin municipal se cadra non debeu facerse e que ade bens eclesisticos e outras mans mortas non debeu facerse como se fixo. Pero toda aburguesa, mesmo a de esquerdas, quixo desamortizar, e por conseguinte adesamortizacin foi un feito consumado (...).

Tamn considero innegable que o sistema desamortizador preferible en funcin

do logro duns beneficios xerais non debeu ser o de Mendizbal e Madoz (isto , o dopartido progresista) senn o aconsellado no seu da por Flrez Estrada (...). Este era onico capaz de facilitar a creacin dunha clase media rural de pequenos propietarios, coaque se estabilizara no noso pas o rxime liberal e se enchera o baleiro entre olatifundista e o braceiro.

Doc.5.-O historiador Josep Fontana exprsase do xeito seguinte:Para que serviu a desamortizacin? Desde o punto de vista do goberno a

resposta relativamente sinxela. Na etapa de Mendizbal, para salvalo da bancarrota eaxudarlle a gaar a guerra civil. Na da chamada lei Madoz, para financiar a construcinda rede ferroviaria. Penso que a medida exacta en que estas vendas redundaron enproveito do Estado non debe minimizarse.


12/13

12

ORIENTACINS: Os seguintes documentos serven de base para realizar unha composicin sobre odesenvolvemento econmico espaol no sculo XI X, centrando a atencin na industria. Na redaccin debes trataras seguintes cuestins: Os contrastes e os desequilibrios rexionais; as caractersticas do desenvolvemento

ferroviario; os sectores produtivos mis destacados; valoracin global do desenvolvemento decimonnico. Lembraque non se trata de responder a preguntas illadas, senn de realizar unha composicin coherente e argumentada, e

que na avaliacin se tern en conta os coecementos, a utilizacin dos documentos e a correccin da expresin

escrita.

Doc.1.-En 1843, Jaime Balmes expoa a escasa capacidade da capital do Estado para servi r de motordo desenvol vemento econmico espaol:Cabalmente temos en Espaa un atranco gravsimo que infle mis do que se cre en paralizar o nosodesenvolvemento e en facer intiles os mellores desexos. A vida de Espaa est nas extremidades; ocentro est exnime, fraco, fro, pouco menos ca morto. Catalua, as provincias Vascongadas, Galicia,varios puntos do medioda, ofrcennos un movemento, unha animacin da que non participa o corazn deEspaa. Londres digna capital da Gran Bretaa, Pars, de Francia; na actividade, na vida da querebordan aquelas cidades vedes as indispensables condicins da cabeza dun gran corpo. En Madrid e entodos os arredores a longusima distancia nada parello atoparedes. Nin agricultura, nin industria, nincomercio.

Doc.2.-L ei Xeral de Ferr ocarrs (1855):Art.6. Os particulares ou compaas non podern construr lia ningunha (...) se non obtiveronpreviamente a concesin da mesma (...).

Art.14. As concesins (...) outorgaranse por termo de noventa e nove anos cando mis (...).Art.19. Os capitais estranxeiros que se empreguen na construcin de ferrocarrs ou en emprstitos paraeste obxecto quedan baixo a salvagarda do Estado e estn exentos de represalias, confiscacins ouembargos por causa de guerra.

Doc.3.-Producin de fer ro coado en Espaa, 1861-1900 (en mi l lar es de toneladas):ANOS MLAGA SEVILLA OVIEDO BISCAIA OUTROS TOTAL1861-65 12,43 2,22 13,17 11,73 6,10 45,651866-70 1,91 1,36 19,24 10,73 9,32 42,561871-75 3,08 1,38 24,90 8,72 7,45 45,531876-80 3,36 1,43 28,84 17,24 11,7 62,571881-85 1,51 1,38 40,08 76,71 11,91 131,591886-90 33,18 138,97 2,07 174,221891-95 44,30 ? 185,491896-1900 52,10 227,69 9,45 289,24

Doc.4.-Neste texto publ icado en 1860 salintase a importancia da industr ia catal:En Espaa a palabra industria trae infaliblemente memoria a palabra Catalua. O principado sendbida o ncleo da forza e riqueza industrial da Pennsula; Barcelona chamada por propios e estraoso Manchester da nosa querida patria (). Non hai probablemente industria ningunha que non tea enCatalua a sa representacin (). Sabadell e Terrassa adiantaron tan considerablemente na

fabricacin de las, que xa os seus artefactos chamaron a atencin en exposicins nacionais e

estranxeiras. Non menos progresou a cidade de Reus na industria de tecer a seda (). Girona elabora engrandes cantidades papel continuo para imprimir e escribir ().As poboacins de Gracia, Sants, Sant Mart, Sant Andreu, Horta e Badalona, que parecen simplementebarrios anexos capital do principado, son outras tantas poboacins fabrs, nas que a industria se atopa

tan adiantada coma na mesma metrpole.

Doc.5.-O histor iador Gabri el Tor tell a valor a aso esforzo industr ial izador na Espaa do sculo XI X:Hai no sculo XIX espaol un nmero elevado de esforzos a prol da modernizacin do pas. Por unha

banda temos os esforzos privados da clase empresarial catal por crear unha base industrial no principado.Por outra estn os repetidos intentos progresistas por sentar as bases polticas e lexislativas dunhasociedade moderna, dicir, industrializada e tecnificada. O sculo XIX non foi en Espaa de absolutoestancamento: en Catalua, e en especial en Barcelona, desenvolveuse unha notable industria; o pas

levou a cabo a desamortizacin e a construcin da rede ferroviaria; reformouse a educacin, o sistemamonetario e bancario, os impostos; instituuse definitivamente o orzamento; sentronse as bases daindustria siderrxica, etc. Pero en total a tan cacarexada revolucin industrial non tivo lugar.


13/13

13

Os seguintes textos deben permitirche facer unha redaccin sobre o movemento obreiro enEspaa desde as sas orixes ata a crise da Restauracin. Estruturando libremente a ta composicin luz dos documentos, e tendo en conta a sa contextualizacin, debes atender cando menos aos seguintesaspectos: razns e reivindicacins obreiras, formas de organizacin e loita, e caracterizacin ideolxica

das principais organizacins obreiras.

Doc.1.-A destrucin das mquinas. O exemplo da Fbrica de Tabacos da Corua recollido en ElPas. Diar io de Pontevedra(13 de decembro de 1857):

O luns 7 do actual houbo un pronunciamento de mulleres na fbrica da Palloza desta cidade (ACorua). Parece que no canto dos cigarros que antes se facan nesta fbrica, estn agora ensaiando aconstrucin doutros de diferente feitura e () crearon un taller de pitos cunha mquina para picar otabaco. Como ambas as operacins son novas, non se prestan nin acomodan a elas as cigarreiras, porquenon saben facelos, tardando tanto en elaboralos que apenas sacan a terceira parte do xornal que adoitaban(). Alporizronse aquelas catro mil mulleres, arremetendo contra os xefes e empregados doestablecemento, destrundo todo o tabaco (), racharon e fixeron anacos as mquinas novas (),tirndoas ao mar, o mesmo que os mobles, papeis, libros de caixa e efectos que atoparon nos cuartos dodirector.

Doc.2.-En setembro de 1855, El Eco de la Clase Obrerapublicaba a seguinte peticin s Cortes:Seores Deputados das Cortes Constituntes:Hai anos que a nosa clase vai camiando cara sa runa. Os salarios minguan. O prezo dos

comestibles e dos cuartos mis alto. As crises industriais sucdense. Temos que (...) mandar ao taller asnosas donas con prexuzo da educacin dos nosos fillos, sacrificar a estes mesmos fillos a un traballoprematuro.

xa gravsimo o mal, urxe o remedio, e agardmolo de vosoutros. Non pretendemos queataquedes a liberdade do individuo, porque sagrada e inviolable; nin que matedes a concorrencia,porque a vida das artes; nin que carguedes sobre o Estado a obriga de socorrernos, porque coecemos osapuros do Tesouro. Pedmosvos unicamente o libre exercicio dun dereito: do dereito de ASOCIARNOS.

Hoxe concdesenos s para favorecernos nos casos de enfermidade ou de falta de traballo;concdasenos en adiante para opoernos s desmedidas esixencias dos donos dos talleres, establecer de

acordo con eles tarifas de salarios, procurarnos os artigos de primeira necesidade a baixo prezo, organizaro ensino profesional e fomentar o desenvolvemento da nosa intelixencia, atender a todos os nososintereses.

Doc.3.-Neste artigo publicado en setembro de 1872 en La Defensa de la Sociedad, advrtese doperigo que para a orde establecida supn a Asociacin Internacional de Traballadores (AIT):

Proba en verdade que atinxe a reis e pobos, a sacerdotes e profanos, ao cidadn humilde e aoelevado magnate, relixin, moral, propiedade, ao traballo; autoridade, liberdade, paz pblica; patria, familia, seguridade persoal; orde, ao goberno, economa poltica; e en fin, a todas asentraas da vida da humanidade. Tremendo retroceso habera sufrir esta se en tal proba sasen vencidosos principios tutelares da sa existencia e desenvolvemento!

E vencidos sairan se os nimos rectos, se os homes dos que os seus intereses morais e materiaisestn ameazados, se as clases lextimas cegamente combatidas, non abrisen a tempo os ollos para ver eevitar o abismo ao que empurra sociedade enteira esa tempestade de erros (...), polglota e cosmopolita,que se titula a Asociacin Internacional.

Doc.4.-En marzo de 1917, este Manifesto conxunto da UGT e a CNT propn a folga xeral, que seradefinitivamente convocada en agosto:

O proletariado organizado chegou as ao convencemento da necesidade da unificacin das sasforzas nunha loita comn contra os amparadores da explotacin erixida en sistema de goberno. Erespondendo a este convencemento, os representantes da Unin General de Trabajadores e os daConfederacin Nacional del Trabajo acordaron por unanimidade: Primeiro: (...) co fin de obrigar sclases dominantes a aqueles cambios fundamentais de sistema que garantan ao pobo o mnimo dascondicins decorosas de vida e de desenvolvemento das sas actividades emancipadoras, imponse que oproletariado empregue a folga xeral, sen prazo definido de terminacin, como a arma mis poderosa quepose para reivindicar os seus dereitos.

Tema 3 Transformacions Economicas e Sociais

Documents

Transcript of Tema 3 Transformacions Economicas e Sociais