UNIDADE 6UNIDADE 6

OS ESPAZOS INDUSTRIAISOS ESPAZOS INDUSTRIAIS

MATERIAS PRIMASMATERIAS PRIMAS Materias primas = recursos a partir Materias primas = recursos a partir

dos cales se obteñen productos dos cales se obteñen productos elaborados ou semielaborados. 2 tipos:elaborados ou semielaborados. 2 tipos:a) a) Orgánicas: Orgánicas: proceden da actividade proceden da actividade agraria (algodón…), forestal agraria (algodón…), forestal (madeira…) ou gandeira (la…).(madeira…) ou gandeira (la…).b) b) Minerais: Minerais: proceden de xacementos proceden de xacementos (= concentracións con alto contido en (= concentracións con alto contido en mineral). Desde finais S.XIX a minería mineral). Desde finais S.XIX a minería española atravesa problemas: española atravesa problemas: esgotamento filóns, baixas reservas e esgotamento filóns, baixas reservas e de baixa calidade, empresas pequenas de baixa calidade, empresas pequenas que fan pouco rendibles as que fan pouco rendibles as explotacións. 3 tipos de materias explotacións. 3 tipos de materias primas minerais:primas minerais:

Minerais metálicos: Minerais metálicos: (ferro, (ferro, cinc, chumbo, cobre…) en zonas do cinc, chumbo, cobre…) en zonas do zócolo herciniano e rebordos zócolo herciniano e rebordos industria básica (metalúrxica, industria básica (metalúrxica, química…) e de transformación. Hoxe química…) e de transformación. Hoxe en día, o peche das principais minas en día, o peche das principais minas (Riotinto, Almadén) (Riotinto, Almadén) importacións.importacións.

Minerais non metálicos: Minerais non metálicos: (cuarzo, feldespato, caolín…) en zonas paleozoicas e (cuarzo, feldespato, caolín…) en zonas paleozoicas e concas terciarias concas terciarias construción e industria química. construción e industria química. Rochas industriais: (arxilas, calcaria, granito, mármore) repartidos de forma Rochas industriais: (arxilas, calcaria, granito, mármore) repartidos de forma heteroxénea heteroxénea construción. construción.

- - Produción española de minerais = insuficiente para autoabastecemento Produción española de minerais = insuficiente para autoabastecemento necesidade necesidade de importacións, excepto en rochas industriais de importacións, excepto en rochas industriais excedentes para exportar. excedentes para exportar.

- - Política mineira española segue obxectivos UE: Política mineira española segue obxectivos UE: competitividade, mellorar hábitat competitividade, mellorar hábitat mineiro e fomentar investigación e desenvolvemento tecnolóxico.mineiro e fomentar investigación e desenvolvemento tecnolóxico.

- - Medidas UE Medidas UE peche gran nº de minas de minerais metálicos pouco rendibles e peche gran nº de minas de minerais metálicos pouco rendibles e contaminantes, mantemento importante minería non metálica e crecemento rochas contaminantes, mantemento importante minería non metálica e crecemento rochas industriais.industriais.

FONTES DE ENERXÍAFONTES DE ENERXÍA- Fontes de enerxía: recursos que proporcionan enerxía útil para - Fontes de enerxía: recursos que proporcionan enerxía útil para

aplicacións (industria, transporte…).aplicacións (industria, transporte…).- En España consumo de enerxía (petróleo, carbón, nuclear…) supera á - En España consumo de enerxía (petróleo, carbón, nuclear…) supera á

produción (nuclear e carbón por pobreza de hidrocarburos) produción (nuclear e carbón por pobreza de hidrocarburos) desequilibrio e dependencia enerxética desequilibrio e dependencia enerxética grado de grado de autoabastecemento enerxético moi baixo (= 18,6 % en 2007) autoabastecemento enerxético moi baixo (= 18,6 % en 2007) importacións e dependencia exterior (petróleo, gas natural, carbón).importacións e dependencia exterior (petróleo, gas natural, carbón).

1. PRINCIPAIS FONTES DE ENERXÍA 1. PRINCIPAIS FONTES DE ENERXÍA PRIMARIAPRIMARIA1.1 Carbón.1.1 Carbón.

- Carbón = rocha estratificada combustible - Carbón = rocha estratificada combustible de cor negra que se forma pola de cor negra que se forma pola descomposición de restos vexetais ao descomposición de restos vexetais ao longo de millóns de anos.longo de millóns de anos.

- Dende 1984 - Dende 1984 produción por problemas: produción por problemas: Esgotamento e dificultades de Esgotamento e dificultades de explotación de xacementos.explotación de xacementos. Minfundismo empresarial Minfundismo empresarial numerosas empresas privadas numerosas empresas privadas pequenas pouco capitalizadas.pequenas pouco capitalizadas. Diminución de demanda doméstica Diminución de demanda doméstica e industrial.e industrial. Entrada na UE Entrada na UE final de axudas final de axudas estatais á produción.estatais á produción.

- Produción en 13 grandes concas, entre Produción en 13 grandes concas, entre a que destaca a asturiana e leonesa… a que destaca a asturiana e leonesa… pero non permite o pero non permite o autoabastecemento autoabastecemento importacións importacións (EEUU, Sudáfrica, Australia…).(EEUU, Sudáfrica, Australia…).

- Destino: industrias siderúrxicas e Destino: industrias siderúrxicas e produción electricidade en centrais produción electricidade en centrais térmicas (80%), localizadas de forma térmicas (80%), localizadas de forma dispersa, influindo a presencia de dispersa, influindo a presencia de carbón e auga na súa localización. carbón e auga na súa localización. Problema principàl = contaminación.Problema principàl = contaminación.

1.2 Petróleo.1.2 Petróleo.- - Petróleo = aceite mineral composto por hidrocarburos, formado por Petróleo = aceite mineral composto por hidrocarburos, formado por

descomposición organismos mariños vexetais e animais ao longo de descomposición organismos mariños vexetais e animais ao longo de millóns de anos en capas sedimentarias.millóns de anos en capas sedimentarias.

- - Petróleo ocupa 1º posto en consumo enerxético español.Petróleo ocupa 1º posto en consumo enerxético español.- - Produción escasa, localizada na costa mediterránea (Tarragona) e no Produción escasa, localizada na costa mediterránea (Tarragona) e no

interior (Burgos) interior (Burgos) non autoabastecemento non autoabastecemento gran volume de gran volume de importacións (OPEP, Gran Bretaña, Rusia…) importacións (OPEP, Gran Bretaña, Rusia…) dependencia externa dependencia externa gasto considerable. gasto considerable.

- - Aplicacións numerosas = transporte (gasóleo e gasolinas), industria Aplicacións numerosas = transporte (gasóleo e gasolinas), industria (naftas e queroseno para petroquímica) e produción electricidade (naftas e queroseno para petroquímica) e produción electricidade (centrais térmicas).(centrais térmicas).

1.3 Gas natural.1.3 Gas natural.- - Gas natural = mestura de Gas natural = mestura de

hidrocarburos gaseosos de hidrocarburos gaseosos de xacementos subterráneos. Fonte xacementos subterráneos. Fonte de enerxía de consumo recente (a de enerxía de consumo recente (a partir de 1969) en incremento.partir de 1969) en incremento.

- - Vantaxes: alto poder calorífico, Vantaxes: alto poder calorífico, baixo prezo e menos baixo prezo e menos contaminante que outros.contaminante que outros.

- - Produción: insignificante : País Produción: insignificante : País Vasco (90%) e Huelva (8%). Vasco (90%) e Huelva (8%). Crecemento espectacular dende Crecemento espectacular dende anos 70, pero produción anos 70, pero produción insuficiente insuficiente dependencia dependencia externa (Alxeria e Libia).externa (Alxeria e Libia).

- Aplicacións: uso industrial, - Aplicacións: uso industrial, transformación en electricidade e transformación en electricidade e uso doméstico (Calefacción…).uso doméstico (Calefacción…).

1.4 Enerxía nuclear1.4 Enerxía nuclear- Obtida actualmente por fisión (escisión átomos pesados de uranio), fusión en - Obtida actualmente por fisión (escisión átomos pesados de uranio), fusión en

experimentación (ITER). Desenvolvemento recente en España para diminuir experimentación (ITER). Desenvolvemento recente en España para diminuir dependencia do petróleo tras crise de 1975. Sen embargo desde 1984, por dependencia do petróleo tras crise de 1975. Sen embargo desde 1984, por riscos, contaminación e óposición opinión pública riscos, contaminación e óposición opinión pública moratoria nuclearmoratoria nuclear..

- Produción uranio = esgotamento reservas españolas - Produción uranio = esgotamento reservas españolas importación 100% importación 100% necesidades (Níger). necesidades (Níger).

- Aplicacións: producir electricidade (fundamental). 8 reactores nucleares - Aplicacións: producir electricidade (fundamental). 8 reactores nucleares case ½ producción enerxía primaria de España. Emprego secundario en case ½ producción enerxía primaria de España. Emprego secundario en medicina (radiología e radioterapia).medicina (radiología e radioterapia).

- Problemas: dependencia externa en enriquecimento de uranio e tecnoloxía, - Problemas: dependencia externa en enriquecimento de uranio e tecnoloxía, riscos de seguridade, o almacenamento dos residuos radioactivos riscos de seguridade, o almacenamento dos residuos radioactivos (cemiterios nucleares) e elevado custo desmantelamento centrais que (cemiterios nucleares) e elevado custo desmantelamento centrais que deixan de estar en activodeixan de estar en activo

1.5 Enerxía hidráulica.1.5 Enerxía hidráulica.- - A partir de enerxía renovable: auga embalsada, que se fai saltar e move A partir de enerxía renovable: auga embalsada, que se fai saltar e move

turbinas turbinas electricidade. electricidade.

- Hoxe en día estancada por primacía centrais térmicas (carbón e petróleo), e - Hoxe en día estancada por primacía centrais térmicas (carbón e petróleo), e enerxía nuclear.enerxía nuclear.

- - Produción na metade N peninsular (Ríos norte, concas Douro, Ebro e Texo) Produción na metade N peninsular (Ríos norte, concas Douro, Ebro e Texo) por existencia desniveis e ríos caudalosos.por existencia desniveis e ríos caudalosos.

- - Vantaxes: renovable, limpa e instantánea, pero tamén problemas: Vantaxes: renovable, limpa e instantánea, pero tamén problemas: fluctuacións de produción e o conflicto que presenta con outros usos da fluctuacións de produción e o conflicto que presenta con outros usos da auga (rega, consumo doméstico…).auga (rega, consumo doméstico…).

1.6 FONTES DE ENERXÍA RENOVABLES.1.6 FONTES DE ENERXÍA RENOVABLES.- Crise do petróleo (subidas de prezo) - Crise do petróleo (subidas de prezo) desenvolvemento fontes de desenvolvemento fontes de

enerxía renovables tentando enerxía renovables tentando dependencia enerxética e dependencia enerxética e autoabastecemento.autoabastecemento.

- Vantaxes = inesgotables, limpas, diversidade de localizacións…- Vantaxes = inesgotables, limpas, diversidade de localizacións…- Tipos de enerxía renovables:- Tipos de enerxía renovables:

a) a) Minicentrais hidráulicasMinicentrais hidráulicas: centrais de pouca potencia en pequenos : centrais de pouca potencia en pequenos ríos e permiten electrificar lugares apartados (montaña). Enerxía ríos e permiten electrificar lugares apartados (montaña). Enerxía renovable + desenvolvida en España (Cat, CL, Galicia…).renovable + desenvolvida en España (Cat, CL, Galicia…).b) b) EólicaEólica: usa forza do vento : usa forza do vento electricidade. Líder de crecemento electricidade. Líder de crecemento entre as renovables (Ga, Na, Castelas, Ara…).entre as renovables (Ga, Na, Castelas, Ara…).c) c) BiomasaBiomasa: obtense de residuos biolóxicos agrícolas, gandeiros e : obtense de residuos biolóxicos agrícolas, gandeiros e forestais forestais enerxía por combustión directa ou transformación en enerxía por combustión directa ou transformación en biogás ao fermentar (And e Castelas…).biogás ao fermentar (And e Castelas…).d) d) SolarSolar: a partir de calor e luz do sol : a partir de calor e luz do sol uso térmico (quentar auga) uso térmico (quentar auga) e fotovoltaico (electricidade). Comunidades con + produción: And, e fotovoltaico (electricidade). Comunidades con + produción: And, Bal e Can.Bal e Can.e) e) XeotérmicaXeotérmica: usa vapor ou auga quente subterránea : usa vapor ou auga quente subterránea calefacción invernadoiros (Mur) e vivendas (Ou) ou obtención calefacción invernadoiros (Mur) e vivendas (Ou) ou obtención electricidade.electricidade.f) Maremotriz: usa a forza das mareas. Uso experimental (Cantabria f) Maremotriz: usa a forza das mareas. Uso experimental (Cantabria e Guipúzcoa).e Guipúzcoa).

INDUSTRIA ESPAÑOLA ENTRE INDUSTRIA ESPAÑOLA ENTRE 1855 E 19751855 E 1975

1. EVOLUCIÓN HISTÓRICA.1. EVOLUCIÓN HISTÓRICA.- Industrialización española entre 1855 e 1975 - Industrialización española entre 1855 e 1975 4 etapas: 4 etapas:

Inicio industrialización (1855-1900):Inicio industrialización (1855-1900): tivo lugar con atraso tivo lugar con atraso fronte a outros países europeos debido a causas:fronte a outros países europeos debido a causas:

Mala dotación en mat primas e fontes enerxía.Mala dotación en mat primas e fontes enerxía. Espírito empresarial escaso (riqueza basada en terras).Espírito empresarial escaso (riqueza basada en terras). Pouco capital dispoñible (só para compras de terras).Pouco capital dispoñible (só para compras de terras). Atraso tecnolóxico.Atraso tecnolóxico. Demanda productos industrias insuficiente por baixa renta Demanda productos industrias insuficiente por baixa renta da poboación.da poboación. Coxuntura exterior desfavorable (perda colonias Coxuntura exterior desfavorable (perda colonias

americanas…).americanas…). Pol ec. inadecuada = libre comercio Pol ec. inadecuada = libre comercio industrias básicas en industrias básicas en

mans estranxeiras.mans estranxeiras.

1º terzo S. XIX (1900-1936):1º terzo S. XIX (1900-1936): crecemento industrial por causas: crecemento industrial por causas:

Auxe da minería do carbón.Auxe da minería do carbón.

Incorporación avances 2ª Rev Industrial (electricidade, hidrocarburos…).Incorporación avances 2ª Rev Industrial (electricidade, hidrocarburos…).

inversións nacionais.inversións nacionais.

obras públicas.obras públicas.

Adopción proteccionismo Adopción proteccionismo competencia exterior. competencia exterior.

Guerra Civil e posguerra (1936-1959):Guerra Civil e posguerra (1936-1959): interrupción crecemento interrupción crecemento industrial por :industrial por :

a) guerra a) guerra destruccións de industrias. destruccións de industrias.

b) posguerra b) posguerra autarquía (autosuficiencia) autarquía (autosuficiencia) restriccións restriccións importacións de productos (mat primas e fontes enerxía) e capitais importacións de productos (mat primas e fontes enerxía) e capitais crise crise abandono autarquía en 1959. abandono autarquía en 1959.

Desenvolvemento industrial (1960-1975): Desenvolvemento industrial (1960-1975): enorme crecemento de enorme crecemento de industria, causas:industria, causas:

$ Liberalización importacións $ Liberalización importacións abastecemento de recursos. abastecemento de recursos.

$ Situación vantaxosa española no contexto do capitalismo mundial = man $ Situación vantaxosa española no contexto do capitalismo mundial = man de obra barata, abundante e sen dereitos (escasa conflictividade), demanda de obra barata, abundante e sen dereitos (escasa conflictividade), demanda en alza, pol favorable en alza, pol favorable plans de desenvolvemento franquista. plans de desenvolvemento franquista.

$ Baixo prezo da enerxía $ Baixo prezo da enerxía baixos custos de producción. baixos custos de producción.

2. PRODUCIÓN INDUSTRIAL.- Período 1855-1975 variación de

industrias punteiras en España: Segunda metade S.XIX: 1ª Rev Industrial industria siderometalúrxica (Málaga, Asturias, PV) e téxtil (Cat). S.XX: 2ª Rev Ind 3 tipos sectores:

a) Sectores básicos: Mat primas productos semielaborados (siderurxia, petroquímica, naval) impulsados por gob franquista a través Instituto Nacional Industria (INI).

b) Bens de consumo: fabrican bens directamente para consumidores (téxtil, calzado). Creceron por aumento nivel de vida de pob. Tras dificultades da posguerra incremento producción na época de desenvolvemento franquista bens de consumo duradeiro (coches, electrodomésticos…).

c) Bens de equipo: semielaborados bens e máquinas para industrias (maquinaria) desenvolvemento menor. Maior crecemento en época desenvolvemento grazas á instalación multinacionais

3. ESTRUCTURA INDUSTRIAL.- Estructura industrial 1855-1975 trazos:

Sist produción: fabricación en serie (fordismo) = integración de diversas etapas de produción en cadeas de produción en grandes fábricas produción en serie de artigos homoxéneos e baratos. Man de obra: fordismo man de obra abundante e pouco cualificada, con melloras sociais e laborais dende o 1º terzo S.XX. Tamaño empresas: 2 tipos:

a) Pequenas: abundantes, con baixos niveis investimento, competitividade, tecnoloxía… bens de consumo.b) Grandes: escasas durante o XIX. Importancia a partir 1º terzo XX e

sobre todo en época franquista (empresas nacionais e multinacionais). Sectores de maior crecemento e complexidade tecnolóxica.

Atraso tecnolóxico e dependencia externaAtraso tecnolóxico e dependencia externa: por escasa capacidade de : por escasa capacidade de innovación e investimento propios innovación e investimento propios importacións de maquinaria, importacións de maquinaria, tecnoloxía e capitais estranxeiros. Tamén dependencia enerxética por tecnoloxía e capitais estranxeiros. Tamén dependencia enerxética por incapacidade de autoabastecemento en carbón e hidrocarburos incapacidade de autoabastecemento en carbón e hidrocarburos Industrialización española pero en posición periférica no contexto mundial.Industrialización española pero en posición periférica no contexto mundial.

4. FACTORES LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL.4. FACTORES LOCALIZACIÓN INDUSTRIAL.

- A industria tende a localizarse nos espazos que presentan maiores vantaxes - A industria tende a localizarse nos espazos que presentan maiores vantaxes para lograr máximos beneficios e mínimos custos para lograr máximos beneficios e mínimos custos factores de factores de localización.localización.

- No periodo 1855-1975 destacan os factores clásicos de localización:- No periodo 1855-1975 destacan os factores clásicos de localización:

Proximidade mat primas e fontes enerxía.Proximidade mat primas e fontes enerxía.

Existencia mercado de consumo amplo.Existencia mercado de consumo amplo.

Abundante man de obra barata.Abundante man de obra barata.

Bos sist de transporte.Bos sist de transporte.

Existencia sectores de apoio = outras industrias, boas infraestructuras e Existencia sectores de apoio = outras industrias, boas infraestructuras e servizos.servizos.

Pol industrial do Estado Pol industrial do Estado incentivos para instalación de empresas en incentivos para instalación de empresas en determinadas areas.determinadas areas.

- Todos estes factores - Todos estes factores localización da industria neste periodo en localización da industria neste periodo en grandes aglomeracións urbanas e industriais grandes aglomeracións urbanas e industriais empresas empresas benefícianse de externalidades positivas: industrias benefícianse de externalidades positivas: industrias complementarias para abastecerse, amplo mercado man de obra e complementarias para abastecerse, amplo mercado man de obra e consumo, boas redes de transporte, existencia servizos (seguros, consumo, boas redes de transporte, existencia servizos (seguros, banca…) e infraestructuras banca…) e infraestructuras economías de aglomeración = economías de aglomeración = atracción de empresas dependentes e relacionadas.atracción de empresas dependentes e relacionadas.

5. ÁREAS INDUSTRIAIS.5. ÁREAS INDUSTRIAIS.

a) S. XIX: concentración na periferia peninsular e Madrid. 3 tipos de industrias:a) S. XIX: concentración na periferia peninsular e Madrid. 3 tipos de industrias:

- Áreas extractivas: xacementos mat primas - Áreas extractivas: xacementos mat primas primeiros altos fornos primeiros altos fornos (Málaga) e desenvolvemento siderúrxia (PV, Asturias…).(Málaga) e desenvolvemento siderúrxia (PV, Asturias…).

- Áreas portuarias: principais portos - Áreas portuarias: principais portos tránsito de mercadorías (Bilbo, tránsito de mercadorías (Bilbo, Barcelona, Valencia…).Barcelona, Valencia…).

- Áreas urbanas: nas principais cidades (man de obra, mercado consumo, - Áreas urbanas: nas principais cidades (man de obra, mercado consumo, servizos,…) servizos,…) caso especial = Madrid, de centro administrativo pasou a caso especial = Madrid, de centro administrativo pasou a desenvolver industria bens de consumo.desenvolver industria bens de consumo.

b) S. XX: (ata 1975) consolidación desequilibrios territoriais na industrialización b) S. XX: (ata 1975) consolidación desequilibrios territoriais na industrialización 2 procesos: 2 procesos:

Hexemonía das rexións xa industrializadasHexemonía das rexións xa industrializadas::

- Franxa cantábrica: predominio sectores básicos e grandes fábricas, - Franxa cantábrica: predominio sectores básicos e grandes fábricas, baixo control INIbaixo control INI

- Mediterránea: + diversificación. Dominio industrias bens consumo e - Mediterránea: + diversificación. Dominio industrias bens consumo e fábricas pequenas.fábricas pequenas.

- Madrid: consolidación por centralismo franquista e centro - Madrid: consolidación por centralismo franquista e centro comunicacións. Industria moi diversificada.comunicacións. Industria moi diversificada.

Nestas rexións Nestas rexións dobre proceso: dobre proceso:

a) Aumentou concentración industrial en grandes a) Aumentou concentración industrial en grandes metrópoles.metrópoles.

b) Industrias trasladáronse de centros das cidades b) Industrias trasladáronse de centros das cidades saturados á periferias metropolitanas saturados á periferias metropolitanas polígonos polígonos industrias ao longo dos eixes de transporte.industrias ao longo dos eixes de transporte.

Espazos industriais novosEspazos industriais novos::

- Eixes industrais ao longo de vías de comunicación entre rexións xa - Eixes industrais ao longo de vías de comunicación entre rexións xa industrializadas (Eixes do Ebro e Mediterráneo).industrializadas (Eixes do Ebro e Mediterráneo).

- Zonas industriais de promoción estatal (litoral galego, Valladolid, - Zonas industriais de promoción estatal (litoral galego, Valladolid, Zaragoza…).Zaragoza…).

- Enclaves illados con industrias básicas (Puertollano,…).- Enclaves illados con industrias básicas (Puertollano,…).

No resto territorio industrialización escasa, agás capitais de provincia e No resto territorio industrialización escasa, agás capitais de provincia e enclaves illados.enclaves illados.

6. POLÍTICA INDUSTRIAL.6. POLÍTICA INDUSTRIAL.

- Forte intervención estatal - Forte intervención estatal efectos: efectos:

a) Pol proteccionista: imposición aranceis ás importacións a) Pol proteccionista: imposición aranceis ás importacións competencia externa.competencia externa.

b) Creación empresas públicas, en sectores estratéxicos(SEAT, CAMPSA…).b) Creación empresas públicas, en sectores estratéxicos(SEAT, CAMPSA…).

c) Medidas para corrixir desequilibrios territorias na distribución da industria c) Medidas para corrixir desequilibrios territorias na distribución da industria Plans de Desenvolvemento franquista (1964-75) Plans de Desenvolvemento franquista (1964-75) promoción industrial promoción industrial de áreas atrasadas de áreas atrasadas medidas: medidas:

Creación Polos de Desenvolvemento Industrial: en cidades que xa Creación Polos de Desenvolvemento Industrial: en cidades que xa contaban con certa industria (A Coruña, Vigo, Sevilla, Vallladolid, Zaragoza, contaban con certa industria (A Coruña, Vigo, Sevilla, Vallladolid, Zaragoza, Oviedo,…).Oviedo,…).

Creación Polos de Promoción Industrial: en zonas + deprimidas Creación Polos de Promoción Industrial: en zonas + deprimidas (Huelva, Burgos…).(Huelva, Burgos…).

Creación polígonos industrias cerca de cidades para Creación polígonos industrias cerca de cidades para desconxestionar.desconxestionar.

Incentivos á industrias que se instalasen en certas áreas e Incentivos á industrias que se instalasen en certas áreas e polígonos industriais, repartidos por toda a xeografía españolapolígonos industriais, repartidos por toda a xeografía española

Resultado: pol incapaz de frear as tendencias da industria de se concentrar Resultado: pol incapaz de frear as tendencias da industria de se concentrar nas zonas tradicionais nas zonas tradicionais desequilibrios persistiron. desequilibrios persistiron.

CRISE E REESTRUCTURACIÓN CRISE E REESTRUCTURACIÓN INDUSTRIAL 1975-1985INDUSTRIAL 1975-1985

1. CRISE INDUSTRIAL- Crise enérxetica de 1973 = subida dos

prezos do petróleo afecta a España a partir de 1975.

- Causas crise:a) Causas externas:

Encarecemento petróleo custos de produción.

Esgotamento ciclo tecnolóxico anterior inicio Terceira Rev Industrial novas tecnoloxías (microelectrónica, informática), novos sectores industriais (robótica, aeronáutica…), novos sist de producción (descentralizada en peq establecementos).

Novas características da demanda esixe calidade e deseño necesidade de innovación e diversificación.

Competencia NPI (Novos países industriais): países asiáticos (Corea do Sur, Taiwan, Singapur), especializados en industrias tradicionais (téxtil, siderurxia…), moi competitivos polo baixo custo man de obra.

b) Causas internas: Deficiencias estructurais da industria española: baseada en

sectores maduros moi consumidores en enerxía, escasa innovación tecnolóxica, elevada dependencia exterior (enerxética, tecnolóxica e financeira).

- Causas externas e internas consecuencias: peche de empresas, descenso da produción, aumento da débeda e o paro.

2. POLÍTICA FRONTE Á CRISE: REESTRUCTURACIÓN INDUSTRIAL.2. POLÍTICA FRONTE Á CRISE: REESTRUCTURACIÓN INDUSTRIAL.- Crise - Crise necesaria reestructuración industrial necesaria reestructuración industrial 2 actuacións: 2 actuacións:

a) a) Reconversión industrialReconversión industrial: reformas necesarias para adaptar ás : reformas necesarias para adaptar ás empresas ao novo ciclo tecnolóxico e facelas competitivas empresas ao novo ciclo tecnolóxico e facelas competitivas medidas: medidas:

- Regulacións de persoal (despidos).- Regulacións de persoal (despidos).- Saneamento financeiro das empresas.- Saneamento financeiro das empresas.- Especialización en productos con maior demanda.- Especialización en productos con maior demanda.- Novos sistemas de organización e xestión.- Novos sistemas de organización e xestión.

Estas medidas afectaron a sectores maduros (metalurxia, naval, téxtil, Estas medidas afectaron a sectores maduros (metalurxia, naval, téxtil, calzado…).calzado…).b) b) Reindustrialización:Reindustrialización: recomposición do tecido industrial nas zonas recomposición do tecido industrial nas zonas afectadas pola reconversión. Actuacións:afectadas pola reconversión. Actuacións:

Modernización tecnolóxica.Modernización tecnolóxica. Creación de novas actividades: para diversificar industria e xerar Creación de novas actividades: para diversificar industria e xerar

empregos que absorbesen parados por reconversión empregos que absorbesen parados por reconversión creación das ZUR creación das ZUR (Zonas de Urxente Reindustrialización = Galicia, Asturias, Bilbao, Barcelona, (Zonas de Urxente Reindustrialización = Galicia, Asturias, Bilbao, Barcelona, Madrid e Cádiz). Nelas as empresas recibían incentivos fiscais e financeiros Madrid e Cádiz). Nelas as empresas recibían incentivos fiscais e financeiros e subvencións para o emprego de parados pola reconversión.e subvencións para o emprego de parados pola reconversión.Resultados da reindustrialización = insuficientes Resultados da reindustrialización = insuficientes menos emprego do menos emprego do previsto e persistencia desequilibrios rexionais existentes ante escaso previsto e persistencia desequilibrios rexionais existentes ante escaso atractivo das novas zonas industriais.atractivo das novas zonas industriais.

INDUSTRIA ESPAÑOLA NA INDUSTRIA ESPAÑOLA NA ACTUALIDADEACTUALIDADE

1. TERCEIRA REV INDUSTRIAL E A RECUPERACIÓN DA INDUSTRIA.

- Reconversión industrial Terceira Revolución Industrial Recuperación da industria. Ao mesmo tempo, incorporación na UE vantaxes (aumento do mercado, investimentos estranxeiros e innovacións e desaparición aranceis) e inconvintes (normativa industrial comunitaria, supresión monopolios e axudas estatais…). 1.1 Terceira Revolución Industrial.

- Terceira rev ind baseada na innovación = aplicación de novos coñecementos e tecnoloxía para mellorar procesos productivos.

- Sectores punteiros = tecnoloxías da información informática, telecomunicacións, microelectrónica (produción microchips).

- 3ª Rev Industrial cambios na produción, estrutura, localización e pol industrial.

a) Cambios na producción industrial.a) Cambios na producción industrial.

- Principais sectores:- Principais sectores:

Telemática:Telemática: Infórmatica + telecomunicacións (Internet) Infórmatica + telecomunicacións (Internet) difunden todo difunden todo tipo de información a escala planetaria.tipo de información a escala planetaria.

AutomatizaciónAutomatización: (robótica, deseño…) : (robótica, deseño…) transforma información en transforma información en diversas formas de traballo.diversas formas de traballo.

Instrumentos de precisiónInstrumentos de precisión: usa información en forma de equipos e : usa información en forma de equipos e sistemas avanzados.sistemas avanzados.

Sectores complementarios: aos da información Sectores complementarios: aos da información novos materiais novos materiais (polímeros…), biotecnoloxía (enxeñería xenética), enerxías renovables.(polímeros…), biotecnoloxía (enxeñería xenética), enerxías renovables.

- Ademáis destes sectores, a nova tecnoloxía tamén se aplica ás industrias - Ademáis destes sectores, a nova tecnoloxía tamén se aplica ás industrias tradicionaistradicionais

b) Cambios na estructura industrial: 3 tipos de cambios: Cambios nos sistemas de producción: 2 procesos:

- Descentralización: dividir proceso de produción en fases realizadas en establecementos separados en lugares favorables (postfordismo) desintegración da gran fábrica (fordismo) gracias a novas tecnoloxías e redes telemáticas

3 modalidadesdescentralización

Empresas multiplanta

Actividade divididaen establecementos

múltiples especializados Nunha tarefa

Subcontratación

Empresas encargan a outras a relización de certas

pezas ou compoñentes

Redes de empresasPemes (peq e med empresas)

Divídense o traballo ou especializanse na mesma

rama ou produto Competencia e cooperación

- Flexibilización productiva: fabricar peq series de productos diversos grazas á maquinaria posibilidade da industria de dar resposta rápida a demanda diversificada e cambiante.

Cambios no tamaño das empresas: reducción do tamaño medio das industrias e proliferación de pemes (peq e medianas empresas).

Cambios no emprego: proporción de profesionais e técnicos cualificados e traballadores manuais pouco cualificados sustituidos por máquinaria.

Terciarización da industria: Cobran importancia nas industrias actividades relacionadas coa venta e calidade (I+D+I, xestión, deseño, control de calidade, servizo postventa…) valor dos productos demanda traballadores de “colo branco” (servizos á producción).

c) Cambios na localización industrial.- Producidos por novas tecnoloxías 2 efectos:

Difusión de empresas hacia lugares que ofrecen maiores vantaxes. Pero, concentración de industrias de alta tecnoloxía, centros de decisión

e xestión (terciario de decisión) nas áreas centrais, mellor dotadas en equipamentos e servizos.

d) Cambios na pol industrial.- Trazos:

intervención estatal e apertura externa. Fomento industrialización endóxena, baseada en potencialidades de cada lugar. Preocupación por medio ambiente.

2. PRODUCIÓN INDUSTRIAL.2. PRODUCIÓN INDUSTRIAL.

- Destacamos tres tipos principais de sectores:- Destacamos tres tipos principais de sectores:

2.1 Sectores industriais maduros en proceso de reconversión.2.1 Sectores industriais maduros en proceso de reconversión.

- Afectados por redución de demanda, cmpetitividade, atraso tecnolóxico e - Afectados por redución de demanda, cmpetitividade, atraso tecnolóxico e esixencias comunitarias (esixencias comunitarias ( produción e subvencións). Destacan: produción e subvencións). Destacan:

a) a) MetalurxiaMetalurxia: 2 subsectores:: 2 subsectores:

- Siderurxia: obten aceiro a partir de ferro en alto forno. Reconversión - Siderurxia: obten aceiro a partir de ferro en alto forno. Reconversión peche grandes enclaves na costa Mediterránea e Bizkaia peche grandes enclaves na costa Mediterránea e Bizkaia pervivencia pervivencia en Asturias pero privatización e fusión con empresas europeas en Asturias pero privatización e fusión con empresas europeas diminución custos, diversificación producción e diminución custos, diversificación producción e calidade. Pervivencia calidade. Pervivencia tamen de peq siderurxias en País Vasco, Cat, Nav, Can…tamen de peq siderurxias en País Vasco, Cat, Nav, Can…

- Transformados metálicos: fabrica maquinaria de todo tipo - Transformados metálicos: fabrica maquinaria de todo tipo PV, PV, Cat, Mad.Cat, Mad.

b) b) Electrodomésticos de liña brancaElectrodomésticos de liña branca (cociña e limpeza): Reorganización (cociña e limpeza): Reorganización do sector do sector tendencia á especialización, concentración e diversificación tendencia á especialización, concentración e diversificación produción produción peche e deslocalizacións de empresas e regulacións de peche e deslocalizacións de empresas e regulacións de empregoemprego

c) c) Construción navalConstrución naval: concentración espacial en Ga, Cantabria, PV e And. : concentración espacial en Ga, Cantabria, PV e And. Duro axuste para Duro axuste para capacidade e especializarse noutras actividades capacidade e especializarse noutras actividades (reparacións).(reparacións).

d) Industria téxtil e calzado: Levante (Gal, Cat e Val). 2 ramas: fibras químicas (grandes empresas, tecnoloxía e capitais estranxeiros) e confección (peq empresas, dispersas, con abundante man de obra, sufrindo competencia países máis baratos e deslocalizacións investimento en calidade).

2.2 Sectores industriais dinámicos.- Ramas industriais con maiores

expectativas de futuro pola súa alta productividade, estructura empresarial saneada, alta demanda e importante presencia capitais estranxeiros. Sectores: Automóbil: importante exportación española. Reconversión realizada por multinacionais propietarias con axudas estatais recuperación pero precisa renovación tecnolóxica (robotización). Perigo de deslocalización. Principais plantas (Vigo, Zaragoza, Valencia, Valladolid) Químico: sector importante pero con deficiencias graves: forte volume capital estranxeiro, falta de competitividade e escasa investigación. 2 subsectores:

- Petroquímico ou química de base: grandes complexos integrados con refinerías (Puertollano, Alxeciras, Cartaxena…).

- Química de transformación: peq empresas en PV, Cat, Mad colorantes, pinturas, fármacos, fertilizantes, papel… exportacións en alza.

Sector agroalimentario: abundan peq empresas e dispersas, aínda que ten tamén peso as multinacionais. Obxectivos: ventas no interior e exportacións (And, Val e Cat…) Construcción: Reactivouse considerablemente nos últimos anos ata convertirse nun dos sectores + dinámicos (18% do PIB directo e 30 % indirecto en 2007) debido a causas:

- Especulación inmobiliaria (ganancias “aseguradas”).- Axudas públicas para adquisición de vivendas.- Hipotecas e créditos a xuros baixos.

Estancamento e crise na actualidade estoupido burbulla inmobiliaria desemprego de + de 1 millón de traballadores do sector e endebedamento familiar consumo e morosidad créditos a familias e pemes ampliación da crise necesidade urxente de de cambio no sistema produtivo.

2.3 Sectores industriais punta.2.3 Sectores industriais punta.

- Sectores de alta tecnoloxía (microelectrónica, telemática…), implantados en - Sectores de alta tecnoloxía (microelectrónica, telemática…), implantados en España con retraso debido a dificultades:España con retraso debido a dificultades:

a) a) Dependencia externa en investigación e tecnoloxía: Dependencia externa en investigación e tecnoloxía: debido a baixo debido a baixo investimento, escasa integración empresa e universidade investimento, escasa integración empresa e universidade importación importación tecnoloxía e atracción multinacionais.tecnoloxía e atracción multinacionais.

b) b) Predominio empresas peq e medianas: Predominio empresas peq e medianas: escasa competitividade e escasa competitividade e mercado case exclusivamente interior.mercado case exclusivamente interior.

c) c) Escasa adaptación da man de obra e do sist educativoEscasa adaptación da man de obra e do sist educativo á demanda das á demanda das empresas.empresas.

- Localización sectores alta tecnoloxía: en determinados espazos (medios - Localización sectores alta tecnoloxía: en determinados espazos (medios innovadores), destacando os parques tecnolóxicos ou científicos. Trazos:innovadores), destacando os parques tecnolóxicos ou científicos. Trazos:

Aspecto funcional: reúnen centros de investigación e empresas de Aspecto funcional: reúnen centros de investigación e empresas de sectores innovadores.sectores innovadores.

Aspecto morfolóxico: peq e medianas empresas en parcelas reducidas. Aspecto morfolóxico: peq e medianas empresas en parcelas reducidas. Baixa densidade de edificios, elevada calidade ambiental (espazos verdes) e Baixa densidade de edificios, elevada calidade ambiental (espazos verdes) e servizos complementarios (administrativos, telecomunicacións, cafeterías…) servizos complementarios (administrativos, telecomunicacións, cafeterías…) e boas infraestructuras (boas comunicacións con cidades, aeroportos, e boas infraestructuras (boas comunicacións con cidades, aeroportos, autopistas…).autopistas…).

Localización: situadas arredor de metrópoles e cidades medias con elevada calidade residencial e ambiental e boa accesibilidade. Relación co entorno: industrias innovadoras = locomotoras para desenvolvemento local atracción empresas, difusión innovacións e demanda de servizos e man de obra cualificada.

- Resultados: Alta capacidade de atraer empresas nas zonas centrais (Madrid e Barcelona) e máis baixa nas periferias. Discutida capacidade de difundir innovacións ao seu entorno. desequilibrios rexionais concentración cerca grandes cidades e zonas dinámicas (Madrid, Cataluña, PV, Val, And…)

3. PROBLEMAS ESTRUCTURAIS DA INDUSTRIA ESPAÑOLA ACTUAL.3. PROBLEMAS ESTRUCTURAIS DA INDUSTRIA ESPAÑOLA ACTUAL.

a) a) Tamaño inadecuado das empresasTamaño inadecuado das empresas: maioría (99% en 2008) peq (= - de 50 : maioría (99% en 2008) peq (= - de 50 traballadores) ou med (50-500), pero só terzo do emprego traballadores) ou med (50-500), pero só terzo do emprego vantaxes vantaxes (- conflictividade laboral) pero tamén inconvintes productos + caros e – (- conflictividade laboral) pero tamén inconvintes productos + caros e – competitivos) por pouco apoio estatal e peq tamaño, que non permite competitivos) por pouco apoio estatal e peq tamaño, que non permite grandes investimentos. Grandes empresas (+ de 500) son poucas e grandes investimentos. Grandes empresas (+ de 500) son poucas e pouco competitivas.pouco competitivas.

b) b) Escasa investigaciónEscasa investigación: Reducido investimento en I+D+I (1% PIB) por : Reducido investimento en I+D+I (1% PIB) por debaixo doutros países comunitarios. Ademáis estes investimentos debaixo doutros países comunitarios. Ademáis estes investimentos concéntranse nas grandes empresas, nas ramas + dinámicas concéntranse nas grandes empresas, nas ramas + dinámicas (electrónica, informática…) e nas rexións + desenvolvidas (Madrid, (electrónica, informática…) e nas rexións + desenvolvidas (Madrid, Cataluña…). Sen embargo nos últimos anos a creación parques Cataluña…). Sen embargo nos últimos anos a creación parques tecnolóxicos tecnolóxicos difusión de investimento I+D+I hacia outras áreas e difusión de investimento I+D+I hacia outras áreas e empresas peq.empresas peq.

c) c) Tecnoloxía atrasada e dependente:Tecnoloxía atrasada e dependente: Reducido gasto en I+D+I Reducido gasto en I+D+I España España crea pouca tecnoloxía, importa moita e apenas exporta.crea pouca tecnoloxía, importa moita e apenas exporta.

- Consecuencias de carencias estructuraisConsecuencias de carencias estructurais baixa productividade, baixa productividade, calidade, maior prezo de productos e menor competitividade calidade, maior prezo de productos e menor competitividade posición posición semiperiférica de España no contexto mundial.semiperiférica de España no contexto mundial.

- Na actualidade, a crise financeira mundial iniciada en 2007 Na actualidade, a crise financeira mundial iniciada en 2007 efectos efectos moi negativos nunha economía tan dependente da construción moi negativos nunha economía tan dependente da construción recesión do consumo, aumento de stocks e aumento dramático do recesión do consumo, aumento de stocks e aumento dramático do desemprego (4 millóns en 2010). desemprego (4 millóns en 2010).

4. FACTORES E TENDENCIAS ACTUAIS DE LOCALIZACIÓN.4. FACTORES E TENDENCIAS ACTUAIS DE LOCALIZACIÓN.

- - importancia factores clásicos de localización pola crise e 3ª Rev importancia factores clásicos de localización pola crise e 3ª Rev Industrial Industrial novos factores: novos factores:

importancia da proximidade aos recursosimportancia da proximidade aos recursos: por abaratamento : por abaratamento do transporte marítimo, abaratamento e rapidez do transporte de do transporte marítimo, abaratamento e rapidez do transporte de electricidade e novas tecnoloxías que crean productos sintéticos de electricidade e novas tecnoloxías que crean productos sintéticos de sustitución.sustitución.

importancia proximidade mercadosimportancia proximidade mercados: por ampliación áreas de : por ampliación áreas de venda (a escala nacional ou internacional).venda (a escala nacional ou internacional).

Mellora transporte s e comunicaciónsMellora transporte s e comunicacións - importancia das - importancia das distancias.distancias.

Man de obra segue sendo factor importanteMan de obra segue sendo factor importante: sobre todo : sobre todo traballadores cualificados.traballadores cualificados.

Principal factor= acceso á innovación e información: Principal factor= acceso á innovación e información: conexións a conexións a redes telemáticas (Internet), proximidade centros investigación, redes telemáticas (Internet), proximidade centros investigación, infraestructuras comunicación e telecomunicacións…infraestructuras comunicación e telecomunicacións…

- Estes cambios - Estes cambios modificación tendencias de localización das industrias modificación tendencias de localización das industrias 2 2 procesos principais:procesos principais:

a) a) Difusión industria hacia periferiasDifusión industria hacia periferias: debido a causas:: debido a causas:

* * Problemas das concentracións industriaisProblemas das concentracións industriais: saturación, : saturación, encarecemento do solo, conflictividade laboral e deterioro ambiental.encarecemento do solo, conflictividade laboral e deterioro ambiental.

* * Melloras tecnolóxicasMelloras tecnolóxicas: permiten separar funcións de dirección e : permiten separar funcións de dirección e xestión (grandes cidades), e de producción (fábricas) que buscan xestión (grandes cidades), e de producción (fábricas) que buscan emprazamentos favorables a veces a considerable distancia.emprazamentos favorables a veces a considerable distancia.

* * Estratexias do capitalismoEstratexias do capitalismo: buscar máximos beneficios : buscar máximos beneficios reducir reducir custos salariais, fiscais, de solo custos salariais, fiscais, de solo zonas periféricas. zonas periféricas.

* Desenvolvemento * Desenvolvemento industrialización endóxenaindustrialización endóxena: basada en recursos de : basada en recursos de cada zona.cada zona.

- Difusión industria afecta sobre todo a sectores maduros en crise - Difusión industria afecta sobre todo a sectores maduros en crise traslado hacia rexións periféricas de actividades intensivas en traballo e traslado hacia rexións periféricas de actividades intensivas en traballo e enerxía e pouco esixentes en innovación = proceso realizado a escala enerxía e pouco esixentes en innovación = proceso realizado a escala mundial (multinacionais trasladan factorias a países subdesenvolvidos), mundial (multinacionais trasladan factorias a países subdesenvolvidos), nacional (traslado a rexións periféricas) e interrexional (de centro grandes nacional (traslado a rexións periféricas) e interrexional (de centro grandes cidades a periferias, cidades medias e rural).cidades a periferias, cidades medias e rural).

b) Mantense o atractivo dos espazos centrais: sectores novas tecnoloxías prefiren emprazamentos centrais por mellores servizos e infraestructuras. Tamén colócanse nas zonas centrais as sedes sociais e de xestión das empresas nos noventa case 90% sedes das 500 maiores empresas españolas concentradas nas 7 maiores áreas metropolitanas.- Proceso de concentración que se observa a escala mundial (EEUU, Xapón e Europa = (Triada de poder), nacional (rexións dinámicas) e interrexional (centro áreas metropolitanas).

5. ÁREAS INDUSTRIAIS ACTUAIS.5. ÁREAS INDUSTRIAIS ACTUAIS.

- Localización industrial en España - Localización industrial en España fortes desequilibrios territoriais, fortes desequilibrios territoriais, agravados por tendencia sectores dinámicos de localizarse en agravados por tendencia sectores dinámicos de localizarse en rexións + avanzadas.rexións + avanzadas.

- Desigualdades industriais - Desigualdades industriais desigualdades en reparto pob, riqueza, desigualdades en reparto pob, riqueza, dotación infraestructuras, equipamentos e servizos sociais dotación infraestructuras, equipamentos e servizos sociais fomento industria = principais obxetivos para desenvolvemento fomento industria = principais obxetivos para desenvolvemento rexional.rexional.

- Diferentes áreas industriais:- Diferentes áreas industriais:

5.1 Áreas industriais desenvolvidas.5.1 Áreas industriais desenvolvidas.

- Espazos centrais de áreas metropolitanas (Madrid, Barcelona) = - Espazos centrais de áreas metropolitanas (Madrid, Barcelona) = centros principais da industria española centros principais da industria española procesos: procesos:

Afundimento e reconversión de sectores maduros.Afundimento e reconversión de sectores maduros.

Revitalización industrial Revitalización industrial atracción cara Mad e Bar de atracción cara Mad e Bar de empresas innovadoras e sedes sociais de empresas nacionais e empresas innovadoras e sedes sociais de empresas nacionais e multinacionais multinacionais terciarización da industria terciarización da industria aparición parques aparición parques empresariais, con + oficinas que fábricasempresariais, con + oficinas que fábricas

5.2 Áreas industriais en expansión.5.2 Áreas industriais en expansión.

- Resultado de difusión de industrias ou de industrialización endóxena. - Resultado de difusión de industrias ou de industrialización endóxena. Áreas:Áreas:

Coroas metropolitanasCoroas metropolitanas: cerca grandes cidades (Baixo : cerca grandes cidades (Baixo Llobregat, beira esquerda Nervión, sur Madrid) Llobregat, beira esquerda Nervión, sur Madrid) recepción recepción industrias, 2 tipos:industrias, 2 tipos:

- Difusión de industrias tradicionais procedentes das áreas - Difusión de industrias tradicionais procedentes das áreas centrais, para reducir custos centrais, para reducir custos polígonos industriais ao longo polígonos industriais ao longo

vías de comunicación ás cidades.vías de comunicación ás cidades.

- Atracción empresas innovadoras - Atracción empresas innovadoras parques tecnolóxicos. parques tecnolóxicos.

Franxas periurbanasFranxas periurbanas: zona de transición campo-cidade, de : zona de transición campo-cidade, de atractivo crecente par relocalizar industrias procedentes das atractivo crecente par relocalizar industrias procedentes das cidades. Tamén existen pequenas empresas, pouco capitalizadas, cidades. Tamén existen pequenas empresas, pouco capitalizadas, intensivas en traballo pouco cualificado (moble, madeira, intensivas en traballo pouco cualificado (moble, madeira, confección…), confección…), subcontratas,… subcontratas,… polígonos de naves industriais, de polígonos de naves industriais, de reducidas dimensións e deficientes infraestructuras.reducidas dimensións e deficientes infraestructuras.

Eixes desenvolvemento industrialEixes desenvolvemento industrial: ao longo principais vías : ao longo principais vías de comunicación.de comunicación.

Eixes nacionais: val do Ebro e Mediterráneo (Girona-Eixes nacionais: val do Ebro e Mediterráneo (Girona-Cartaxena), contan con rede autoestradas Cartaxena), contan con rede autoestradas conexión con conexión con principais centros nacionais e do Sur de Europa principais centros nacionais e do Sur de Europa atracción atracción empresas nacionais e multinacionais.empresas nacionais e multinacionais.

Eixes rexionais e comarcais: arredor de Madrid estédendose Eixes rexionais e comarcais: arredor de Madrid estédendose hacia Castela A Mancha, e eixes interiores que seguen principais hacia Castela A Mancha, e eixes interiores que seguen principais autoestradas (Valladolid-Palencia, A Coruña-Vigo).autoestradas (Valladolid-Palencia, A Coruña-Vigo).

Algunhas áreas ruraisAlgunhas áreas rurais: presencia industrial : presencia industrial pequenas pequenas empresas (escaso investimento, tecnoloxía e cualificación man de empresas (escaso investimento, tecnoloxía e cualificación man de obra). Os casos + frecuentes son pequenos talleres de producións obra). Os casos + frecuentes son pequenos talleres de producións tradicionais (roupa, mobles), empresas urbanas relocalizadas ou tradicionais (roupa, mobles), empresas urbanas relocalizadas ou que aproveitan recursos da zona (agrícolas, gandeiras, recursos que aproveitan recursos da zona (agrícolas, gandeiras, recursos subsolo) ou man de obra barata e pouco conflictiva.subsolo) ou man de obra barata e pouco conflictiva.

5.3 Áreas e eixes industriais en declive.5.3 Áreas e eixes industriais en declive.

- Asturias, Cantabria e algúns enclaves (Ferrol, Cádiz, Huelva, - Asturias, Cantabria e algúns enclaves (Ferrol, Cádiz, Huelva, Puertollano…), agás P. Vasco = excepción por recente rexurdimento Puertollano…), agás P. Vasco = excepción por recente rexurdimento industrial. Trazos das áreas en declive:industrial. Trazos das áreas en declive:

Especialización en sectores maduros en crise Especialización en sectores maduros en crise gran fábrica e gran fábrica e esacasas pemes.esacasas pemes.

Mercado laboral pouco cualificado: cualificación media baixa, Mercado laboral pouco cualificado: cualificación media baixa, implantación sindical implantación sindical conflictividade. conflictividade.

Deterioro do medio: por industrias básicas contaminantes e Deterioro do medio: por industrias básicas contaminantes e crecemento urbano desorganizado e baixa calidade de vivenda.crecemento urbano desorganizado e baixa calidade de vivenda.

Incorporación UE: restricións á produción e emprego Incorporación UE: restricións á produción e emprego agravamento situación.agravamento situación.

- Consecuencias: declive industrial - Consecuencias: declive industrial declive demográfico por declive demográfico por emigración e posición periférica respecto a áreas industriais emigración e posición periférica respecto a áreas industriais dinámicas. Existen tamén exemplos de revitalización = País Vasco.dinámicas. Existen tamén exemplos de revitalización = País Vasco.

5.4 Áreas de industrialización inducida ou escasa.5.4 Áreas de industrialización inducida ou escasa.

- Áreas de industrialización inducida- Áreas de industrialización inducida: :

Aragón, Castela-León, Andalucía, Galicia. Aragón, Castela-León, Andalucía, Galicia.

Dende anos 60 promoción industrial estatal. Dende anos 60 promoción industrial estatal.

Posúen enclaves industriais desenvolvidos (costa ou vías de Posúen enclaves industriais desenvolvidos (costa ou vías de comunicación) comunicación) concentra investimentos, produción, e o emprego, concentra investimentos, produción, e o emprego, pero pouca relación con zonas próximas pero pouca relación con zonas próximas desequilibrios territoriais desequilibrios territoriais (Zaragoza en Aragón, Valladolid en CL, costa en Galiza…).(Zaragoza en Aragón, Valladolid en CL, costa en Galiza…).

Existencia pequenas industrias tradicionais e dispersas nalgunhas Existencia pequenas industrias tradicionais e dispersas nalgunhas capitais provinciais (téxtil, moble, conserveira…).capitais provinciais (téxtil, moble, conserveira…).

- - Áreas de industrialización escasaÁreas de industrialización escasa: :

Castela- A Mancha, Estremadura, Canarias, Baleares, interior Castela- A Mancha, Estremadura, Canarias, Baleares, interior outras comunidades…outras comunidades…

Grandes industrias son escasas e predominio sectores Grandes industrias son escasas e predominio sectores tradicionais de escaso valor engadido tradicionais de escaso valor engadido empresas medianas e empresas medianas e pequenas.pequenas.

Hoxe en día, CM = excepción por difusión industria madrileña Hoxe en día, CM = excepción por difusión industria madrileña hacia Toledo, Guadalajara (boa rede transporte).hacia Toledo, Guadalajara (boa rede transporte).