Historia medieval 1ºbac
Transcript of Historia medieval 1ºbac
ÉPOCA MEDIEVAL.
ATA O TERCEIRO TERzO
DO SÉCULO XV.
IDADE MEDIA
ALTA IDADE MEDIA s. V – s.XI
BAIXA IDADE MEDIA s. XII – s.XV
Nacemento das linguas románicas
s. VIII-IX
Nacemento das literaturas románicas
s.XI-XII-XIII
Economía agrícola e mariñeira + artesanía e comercio (burgos)
Ríxida e desigual estrutura social
O poder em mans dos monarcas
Dominio cultural e ideolóxico pola igrexa católicaDiscriminación de:a muller (vetado o dereito a falar em público)XudeusEnfermos leprososOs herexeshomosexuais
SOCIEDADE FEUDAL
O O feudalismofeudalismo presenta unha sociedade presenta unha sociedade moi xerarquizada na que a nobreza moi xerarquizada na que a nobreza señorial e eclesiástica posuía o poder señorial e eclesiástica posuía o poder mentres que o pobo debía pagarlles un mentres que o pobo debía pagarlles un FOROFORO por cultivar as súas terras. Os por cultivar as súas terras. Os artesáns e os comerciantes que vivían nos artesáns e os comerciantes que vivían nos burgosburgos opúñanse a estes privilexios. opúñanse a estes privilexios.
O PODER DA IGREXACompostela era o centro da cultura cristiá europea, a través do Camiño de Santiago.Peregrinaxes iniciadas a partir do s.IX, pola suposta descoberta do sartego do Apóstolo Santiago en Compostela. Nace así a Rota Xacobea ou Camiño de Santiago, como 1ª vía de comunicación, relación e constitución da Europa cristiá occidental.
A nobreza eclesiástica
Brasóns das casas nobiliares dos Traba e dos Castro.
O Arcebispo Xelmírez inicia
a construción da catedral
no s.XII. O Mestre Mateo
realiza o Pórtico da Gloria.
Compónse o Códice Calixtino.
A GALIZA MEDIEVAL(s. V – s. XV)
Mapa político do sureste europeo arredor do 600 dc
REINO DE GALIZA
Mapa de Galicia a través do tempo (411-1833)
411
Nacemento do primeiro
reino cristián da Europa Occidental:
O reino suevo da Gallaecia romana.
O reino suevo estivo no noroeste peninsular
entre 411 e 585. Na imaxe a península ibérica
no ano 560.
Crónica Albeldense, manoscrito medieval
que é unha crónica histórica que abrangue
desde o reino visigodo até o ano 833.
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA s. IX
Mapa político do noroeste da Península Ibérica no ano 891 (s. IX)
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAs. IX
Mappamundi do Beato de Burgo de Osma. Ano 1086. Na Península Ibérica apréciase na metade sur o nome "Span" (Hispania),
en todo o norte-noroeste o nome "Gallecia" e na súa franxa costeira norte "Asturias".
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA S. XI
Mapa da disputa territorial por Castela entre os monarcas de Galiza e Navarra, a comezos do século XI.
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAS. XI
(...)Los que escaparon desta rota fuerona llevar las tristes nuevas al Rey don Alonso,
que estava en Toledo;fuele dolorosa y amarga, porque no tenia otro hijo, lloróle como un David a Absalon; y en la lengua que se usaba dixo con dolor, y lagrimas
que quebrava el coraçon:
Ay meu fillo, Ay meu fillo, alegria de mi coraçon, et lume dos meos ollos, solaz de miña vellez;
Ay meu espello, en q me soya ver, et con quen tomavamoy gran prazer. Ay meu herdero mayor;
Estas palabras dizen que dezia el Rey, y otras tales diria, que la causa del dolor era grande (...)
Afonso VI, rei de Galiza e León (Castela aínda non era reino),Chora a morte de seu fillo, en galego porque era a súa lingua, a que se usaba.
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAAfonso Reimúndez (Afonso VII),
fillo de dona Urraca e neto de Afonso VI, é coroado rei de Galiza en Compostela,
polo conde de Traba e o arcebispo Xelmírez. Como rei de Galiza gobernou Toledo.
Cando en 1126 morre súa nai, herda os reinos de León e Castela,
afirmando así Gallaecia a súa hexemonía política na Península.
En 1135 é coroado Emperador en León, coa participación dos nobres e os bispos galegos.En 1143, Afonso Henriques (Afonso I de Portugal),
curmán de Afonso Reimúndez, fillo de dona Tereixa (irmá de dona Urraca)
e neto tamén de Afonso VI, proclama a indepenencia do Condado Portucalense,
que en 1174 é recoñecido como reino de seu polo papa de Roma.
Contemplando á luz desta perspectiva histórica a esgrevieza e dignidade de que entón gozaba
a lingua galega, fica un, máis que doído, abraiado de que a esa mesma lingua,
pervivente ao longo dos séculos, pretenda negárselle hoxe,
por algúns moito menos outos varóns, o pan e o sal, e poda
ser tida por outros como “pouco fina”.
1111
Mapa político dos reinos do Norte da Península Ibérica. Fins do século XII
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAS. XII
s. XIII REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA
Miniaturas medievais de Fernando II e
Afonso VIII. Derradeiros reis
de Galiza e León.
Tumbo de Toxosoutos. s.XIII.
Foro do Burgo de Castro Caldelas,
privilexio rodado do rei Afonso VIII.
Primeiro documento real conservado
en lingua galega. Allariz, 1228.
s. XIII
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA
s. XIII REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA
Período Afonsino
Afonso X, rei de Castelafillo de Fernando III
Afonso III, rei de Portugal,Pai de Don Dinís
Afonso X de Castela, Toledo e León. O Rei Sabio
s. XIV
As guerras dinásticas As guerras dinásticas pola coroa de Castela pola coroa de Castela
(FACTORES (FACTORES SOCIO-POLÍTICOS) SOCIO-POLÍTICOS)
levarán o levarán o Reino de Galiza Reino de Galiza
á primeiraá primeirasubstitución nobiliarsubstitución nobiliar
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA
Henrique de TrastamaraPedro I, o Cru
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZA
s. XV
A REVOLTA DOS IRMANDIÑOS. A mediados do s. XV,A mediados do s. XV, os burgueses e os labradores, os burgueses e os labradores,
levántaronse contra a violencia e os abusos dos señores, levántaronse contra a violencia e os abusos dos señores, derrotando parte das fortalezas e castelos señoriais. derrotando parte das fortalezas e castelos señoriais.
Entre 1461 e 1467 os irmandiños queimáronEntre 1461 e 1467 os irmandiños queimáronarredor de 130 castelos.arredor de 130 castelos.
Os nobres, desposuídos dos seus castelos Os nobres, desposuídos dos seus castelos buscaron refuxio en Castela. Atopárono na raíña Isabel Ibuscaron refuxio en Castela. Atopárono na raíña Isabel I
reorganizáronse, derrotaron aos Irmandiños e reorganizáronse, derrotaron aos Irmandiños e recuperaron as súas posesións.recuperaron as súas posesións.
A revolta dos Irmandiños
Castelo de Sandiás, destruído polos irmandiños
no 1467.
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAs. XV
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAs. XV
Xoana a Beltranexa Isabel, a Católica
Nova guerraNova guerradinásticadinástica
pola coroa pola coroa de Castela. de Castela. FACTORES FACTORES
SOCIOPO-LÍTICOS SOCIOPO-LÍTICOS levarán o levarán o
Reino de Galiza Reino de Galiza á segundaá segunda
substitución nobiliar. substitución nobiliar. Finalizada, Galiza Finalizada, Galiza
ficará sometidaficará sometidaa Castela.a Castela.
Ao ganar Isabel a Católica, suprimiu o reino de Galiza, o seu Ao ganar Isabel a Católica, suprimiu o reino de Galiza, o seu dereito dereito a voto nas cortes e implantou un novo sistema administrativo. a voto nas cortes e implantou un novo sistema administrativo. A partir desa época, só se imprimiron escritos en castelan e en A partir desa época, só se imprimiron escritos en castelan e en latín, latín, o galego quedou reducido a un ámbito coloquial, apartado do o galego quedou reducido a un ámbito coloquial, apartado do ensino, ensino, só se mantivo como lingua oral.só se mantivo como lingua oral.
Galego: Lingua do pobo
REINO DE GALIZAREINO DE GALIZAs. XVResistencia dos nobres galegos
ós Reis CatólicosArtigo principal:
Doma y castración del Reino de Galicia.
“En aquel tiempo se comenzó a domar aquella tierra de Galicia,
porque no sólo los señores y caballeros della
pero todas las gentes de aquella nación
eran unos contra otros muy arriscados y guerreros
(cronista aragonés, Jerónimo de Zurita)
Lingua de Lingua de reisreis
O GALEGO NA IDADE MEDIA
Lingua do Lingua do pobopobo
Séculos IX-XV700 anos de Normalidadelingüística
Galego: idioma para a educación dos reis
Galego: lingua lírica de poetas non galegos
Sociedade galega medieval:monolingüe en galego
O GALEGO NA O GALEGO NA IDADE MEDIAIDADE MEDIA
Do monolingüismo Do monolingüismo á á substitución substitución lingüísticalingüística
s.IX – s.XI Galego: lingua oralGaliza: monolingüe en galego
s.XII – s.XV
s.XII Galego: lingua oral e lingua escrita(Primeiros textos literarios: 1196)
s.XIIIGalego: lingua literaria da PI
(Inicio da castelanización do poder:Fernando VII e Afonso X)
s.XIV
s.XV
Galego: comeza a súa decadencia. Galiza: sen corte e sen chancelería.Morte do Conde de Barcelos en1350.Fin da escola trobadoreca gal-port.
Galego: lingua do pobo. Castelán: lingua do poder.
Galiza: sometida á coroa de Castela.
Primeiros usos escr itos do galego portugués
1ª etapa: (séc. IX ata o XII)
Etapa primitiva ou preliteraria
Documentos escritos nun latín “corrompido”
Palabras como: peito, seixo,... e sobre todo na toponimia:
Penamoura, Couto...aparecen con certa frecuencia nos
escritos.
2ª etapa (séc. XIII ata o XV)
Etapa do galego escrito
A) Época trobadoresca: (1200-1350)
Período dourado da lírica galego-
portuguesa
1200 ó 1350-A época de esplendor da Escola
Lírica Galego-portuguesa
-A fins desta etapa, xordenprimeiras obras en prosa
literaria e as historiográficas.
-O galego cultívase na administracióncivil e de xustiza, na ciencia e na vida
relixiosa
B) Época postrobadoresca: decadencia da literatura: escola
galego-castelá
MediadosXIV
-Situación cultural e lingüística:empeora: Galicia non ten chancelería
nin corte.
ReisCatólicos
Uniformidade (política, administrativa,relixiosa para os reinos peninsulares)
Castelán = lingua oficial
Galego = perde usos sociais
Redución de ámbitos de uso: rexistro coloquial
A lingua medieval:
Período trobadoresco:
Vocalismo:
✏ Existencia de vogais nasais pola perda do -n- latino intervocálico:
MANUM > mão, GERMANAM > irmãa, BONUM > bõo.
✏ Abundancia de hiatos por perda de consoantes intervocálicas:
DIABOLUM > diaboo, VIDERE > veer > ver, CREDERE > creer > crer.
Sistema fonolóxico do galego medieval: as vogais nasais
farĩa lũa
cheo corõa
cão
bees bõa
Sistema fonolóxico do galego medieval: pares de consoantes
b vben, caber,
ambos,cabravai, fava, dever,
levava, arvore, livro
✏ Existencia dun complexo sistema de sibilantes:
FONEMA GRAFÍA ACTUAL
/ / g+e,i (agiña)j+vocal (enveja)
// (xogar)Palatais
/ / x+vocal (leixar)
/dz/ z+vocal / /ɵdentais/ts/ c+e,i
ç+vocal (alçar)/z/ -s- /s/
alveolares/s/ s-, -ss- (saisse)
Morfoloxía:✏ Invariabilidade de xénero dos nomes finalizados en -or, -ol, -és, -ante:
“meu senhor” “mía senhor”.
✏ Posesivo feminino: mia (mha, ma), ta, sa.
✏ Existencia de TE (ti) con valor de CD e CI: “toda gente te lança de ssy”.
✏ Participio dos verbos da CIII en -udo: perdudo, conoçudo,...
Sintaxe:✏ Uso do posesivo sen artigo: “seu arco na mão as aves ferir”.
✏ Anteposición do pronome átono: “eu te digo...”
Léxico:
✏ Galicismos: maison, virgeu, dama,...
✏ Provenzalismos: assaz, rouxinol, cobra, trobar,...
✏ Outras: vegada, eire, cras, filhar,...
As disimilitudes entre o galego e o
portugués afectan tamén á grafía. Así as
grafías de orixe provenzal nh, lh serán as
preferidas polo portugués, mentres ca nós
optamos polas grafías nn, ll alternando ás
veces con ny, nny ou ly, lj.