Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

32
Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila

Transcript of Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

Page 1: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila

Page 2: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus
Page 3: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 30 HETEROPTERUS - Página 3

AURKIBIDEA – INDICEOrr. / Pág.

Editoriala / Editorial . . . . . . . . . . . . . . . . 4Elkarrizketa / Entrevista . . . . . . . . . . . . 5-10Miriam MorenoGipuzkoako intsektuak / Insectos de Gipuzkoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-22Internet: Orri interesgarriak / Páginas de interés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23-24Mónica MenéndezLiburuak / Libros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25-27Hemeroteka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28-29Intsektuekin jolasean / Jugando con los insectos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Faustino Uranga

Argitaratzailea / Edita:Gipuzkoako EntomologiaElkartea - Asociación Gipuzkoana de Entomología

Lege-gordailua / Depósitolegal:SS - 1.378/99

ISSN: 1576-1819

Erredakzio taldea / Comité de redacción:Pedro AyerbeMónica MenéndezArantza OyarbideFaustino UrangaImanol Zabalegui

Azalaren diseinua / Diseño dela portada:Faustino Uranga

Azaleko argazkia / Fotografíade la portada:Tropinota sp.F. Uranga

Dohainikako argitalpena bazkide,Gipuzkoako Eskola eta Udale-txeentzat / Publicación gratuitapara los socios, Colegios yAyuntamientos de Gipuzkoa.

HETEROPTERUSEgoitza soziala/Sede social:OIARTZUN (Gipuzkoa)

Gutunak helbide honetara bidalibehar dira / Toda la corresponden-cia debe enviarse a:HETEROPTERUSApdo. 193 P.K.20120 HERNANI (Gipuzkoa)( 943 331 300: [email protected]

Nº 12 Zkia. • Julio 2004 Uztaila

HETEROPTERUS

GIPUZKOAKO ENTOMOLOGIA ELKARTEAASOCIACIÓN GIPUZKOANA DE ENTOMOLOGÍA

I N T S E K T U E K I N J O L A S E A NJ U G A N D O C O N I N S E C T O S

Faustino Uranga

Hiru bakarrik. Bi aurrenekoak koloredesberdinekoak ateratzen badira, iru-garrena derrigorrez lehen ateratakokoloreren batekoa izan behar du.Solamente tres. Si los primeros dosson de distinto color, el tercero nece-sariamente tiene que coincidir conalguno de los dos anteriores.

Aurreko zenbakiko erantzunak/ Respuestas al número anterior:

Inurriari lagun ahaldiezaiokezu berelagunarekin topa-tzeko bidea bila-tzen?

¿Podéis ayudarle ala hormiga para quese junte en el cen-tro con su compa-ñera...?

Zenbat pisatzen du kotxorro batek, 3 gramo gehi berepisuaren erdia pisatzen badu?¿Cuanto pesa un escarabajo sanjuanero si pesa 3 gramos,más la mitad de su peso?

Page 4: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 4 HETEROPTERUS - Página 29

EDITORIALA - EDITORIAL

Kaixo denori:Aldizkari honen aurreko alean azalaren di-seinua aldatu dugula konturatuko zinetennoski. 10 ale kaleratu ondoren, iruditu zi-tzaigun beharrezkoa zela aldaketatxorenbat egitea.Hori dela eta, bazkide guztiak gonbidatunahi ditugu hurrengo aleetan jarri daitez-keen intsektuei buruzko argazkiren bat bi-daltzera.Animatu!

Hola a tod@s:Como os habréis dado cuenta en el ante-rior número de esta revista, hemos cam-biado el diseño de la portada. Después de10 números nos pareció necesario un pe-queño cambio de imagen.Os invitamos a todos los socios a que co-laboréis mandándonos alguna foto quetengáis de insectos, para publicarla en laportada de los próximos números.Animaros!

Orri hau ez baduzu moztu nahi, fotokopia batean edo paper batean bidali ditzakezu zure datuak. / Si no quieres cortar esta hoja, puedes fotocopiarla o simplemente mandarnos tus datos escritos en una hoja.

Bazkide egiteko datuak / Datos para hacerse socioIzen Abizenak / Nombre y Apellidos.............................................................................................................................................................................................................................................Helbidea / Dirección..................................................................................................................Herria / Localidad....................................................KP / CP...................................................

Bazkide / Socio: 15 Euro urteko / anualesBazkide gaztea / Socio juvenil: 12 Euro urteko / anuales

“HETEROPTERUS”Gipuzkoako Entomologia Elkartea -

Asociación Gipuzkoana de EntomologíaEgoitza soziala / Sede social: OIARTZUN (Gipuzkoa)J Gutunak / Correspondencia: Apdo. 193 P.K.20120 HERNANI (Gipuzkoa)

( 943 331 300: [email protected]

EL DIARIO VASCO 25/02/2004

HEMEROTEKA

Page 5: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

Hiriko xilofagoek (termitak,pipiak, etxeko capricornusak...)erasotako egurraren diagnosti-koa egiten aditua den biologoa.Bere jarduera entomologikoaAranzadin eta DonostiakoEscuela de Restauración yOficios Artísticos-en (IROAN)garatzen du. Aldi berean erama-ten ditu lana eta bere bi alabenheziketa.- Heteropterus: Arazo larria al dauka-gu hiriko xilofagoekin?- Leticia Martínez de Murguía:Zalantzarik gabe, bai. Termitez,pipiaz (erdaraz askotan "polilla"(sitsa) gaizki deitua) eta denetanokerrena den etxeko capricornusa.Azken honek, gure etxeen teilatue-

Bióloga, especializada en diagno-sis de madera atacada por xilófa-gos urbanos (termita, carcoma,capricornio doméstico...). Realizasu labor entomológica enAranzadi y en la Escuela deRestauración y Oficios Artísticosde Donostia, IROA. Compaginasu trabajo con la educación de susdos hijas.- Heteropterus: ¿Tenemos un serio proble-ma con los xilófagos urbanos?- Leticia Martínez de Murguía: Sinlugar a dudas. Hablamos de termitas,carcoma (mal llamada polilla) y elpeor de todos: el capricornio domés-tico. Este último ataca al pino malcurado que se encuentra en los teja-dos de nuestras casas. Antiguamente

HETEROPTERUS - Página 28 HETEROPTERUS - Página 5

HEMEROTEKA ELKARRIZKETA - ENTREVISTAEgilea - Entrevistadora:

Miriam Moreno

LETICIA MARTÍNEZ DE MURGUÍA:“GURE ERAIKINETAKO XILOFAGOEI AURRE EGITEKO, PRE-

BENTZIOA DA EGOKIENA ““LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR LOS XILÓFAGOS EN

NUESTROS EDIFICIOS ES LA PREVENCIÓN”

ELDI

ARIO

VASC

O 28

/02/20

04

BERR

IA20

03/08

/14

ELDI

ARIO

VASC

O 14

/08/20

03

BERR

IA20

03/08

/14

Page 6: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

GUIA DE CAMPO DE LAS MARIPOSAS DE ESPAÑA Y DE EUROPAJosé A. Calle700 tximeleta baino gehiagoren argazkiak agertzen dira koloretan.Europako eguneko tximeleta espezie guztiak daude, beraien kokapen mapaeta guzti.392 Orri. 1973.Urtea.Más de 700 reproducciones de mariposas en color. Todas las especies diur-nas de Europa con mapas de distribución.392 Pag. Año 1973.

tako pinu-egur gaizki lehortuei era-sotzen die. Antzina ez zegoenhonelako arazorik eraikinak hari-tzez egitenb a i t z i r e n ,baina gauregun pinuaerabiltzen daeta hau gaizkil e h o r t u t abadago etaegurrak heze-tasuna baldinb a d a u k a ,orduan bai,agertuko zaiguizurria.- Desinfekzio-enpresek pagotxaederra daukateetxeko capricor-nusarekin.- Xilofago honek izugarrizko zulo-ak egiten ditu. Intsektu honek era-soriko teilatu baten tratamenduak2.000 euro (350.000 pzta) bainogehiago balio dezake. Baina, ezbaduzu egiten, teilatua gainera erordakizuke. Beraren bizkarroi denliztor bat ere badu koleopterohonek. Liztorrak ez du hegorik,ibili egiten da, baina pertsonak ziz-tatzen ditu eta, ziztada horiek osomingarriak dira, bai eta ezaguterra-zak ere, beti hiru ziztada agertzenbaitira elkarren ondoan. Ni,Hondarribian bizi naiz, eta hanizurri honen diagnosiren bat edo

no existía este problema porque seconstruía con roble pero hoy en díase utiliza el pino y si este está mal

curado (mal seca-do) y la maderatiene humedad escuando llega laplaga.- Las empresas dedesinfección tienenuna mina con elcapricornio doméstico. - Este xilófagorealiza unos aguje-ros enormes. Untratamiento paraun tejado atacadopor este insectopuede costar másde 2.000 euros(350.000 ptas).Pero si no lo apli-

cas el tejado se te puede venir enci-ma. Este coleóptero tiene un parásitoasociado que es una avispa. Esta avis-pa no tiene alas, anda, pero sí pica alas personas y, además, son picadurasmuy dolorosas y fáciles de reconocerporque siempre son tres picadurasjuntas. En Hondarribia, donde vivo,ya he tenido que hacer algún diag-nóstico de esta plaga.- ¿Nos puedes ofrecer alguna solución?- La solución es la prevención. Si hayque utilizar coníferas en la construc-ción de viviendas, por lo menos quesea madera muy bien tratada. Sobretodo que no tenga humedad.

HETEROPTERUS - Página 6 HETEROPTERUS - Página 27

CATÁLOGO DE LOS LEPIDÓPTEROS QUE INTEGRAN LACOLECCIÓN CIENTÍFICA DEL NORTE DE ESPAÑACarlos Gómez de AizpúruaGure inguruko tximeletekin egin zen lehen katalogo osoa.448 Orri. 1974. Urtea.Primer catálogo completo de las mariposas de nuestra zona.448 Pag. Año 1974.

BIOLOGÍA Y MORFOLOGÍA DE LAS ORUGAS. TOMO 1.Carlos Gómez de Aizpúrua.10 liburuki argitaratu dira. Tximeleta bakoitzaren argibide osoekin, belda-rren, krisaleden,... argazkiak agertzen direlarik. Liburuki bakoitzak 50 espe-zie lantzen ditu.1. Liburukia: 227 Orri. 1985. Urtea.Se han publicado 10 tomos. Información completa de cada mariposa, confotos de orugas, crisálidas, etc. Cada tomo trata 50 especies.Tomo 1: 227 Pag. Año 1985.

GUÍA DE LAS MARIPOSASPaul WhalleyNeurri txikikoa. Patrikan eramateko oso egokia. Europako eguneko tximele-ta guztiak koloretako argazkietan agertzen direlarik.168 Orri. 1982. Urtea.Pequeño formato. Ideal para llevar en el bolsillo. Todas las mariposas diur-nas de Europa ilustradas a color.168 Pag. Año 1982.

Page 7: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

beste egin ditut.- Konponbideren bat eskainiko al zeniguke?- Prebentzioa da konponbidea.Etxebizitzen eraikuntzan konifero-ak erabili behar badira, egur horigutxienez ondo lehortuta egondadila. Batez ere ez dezala hezeta-sunik izan.- Entomologian hasi zinen garaiariburuz hitz egiguzu.- Txiki-txikitatik zomorro arteanibiltzea gustoko nuen eta mugizenzen guztiak pizten zuen nire jakin-mina. Gaiari buruzko liburu bat iri-tsi zitzaidan, eta gainera, nire ahizpanagusia biologoa da,gaur egun Donos-tiako Aquariumeanegiten du lan.Hortaz, ia familiakoohitura bat da. Halaere, 8 eta 5 urteko bialaba ditut eta ezdut lortu nire zaleta-sunak irakasten.Jakinminak norbera-ren barrutik aterabehar du.- Gomenda ezaiguzulibururen bat.- J.H. Fabreren libu-ru bilduma bateklagundu zidanmundu naturala eza-gutzen. Intsektuen bizitza literatura-ren ikuspuntutik kontatzen dizutenistorio nobelatuak dira. Liburu haueklortzea zail samarra izan arren, nik

- Háblanos de tus inicios en la entomología.- Desde muy pequeña me gustabaandar entre bichos y demostrabainterés por todo lo que se movía.Cayó en mis manos algún libro rela-cionado con el tema y, además, mihermana mayor es bióloga, actual-mente trabaja en el Aquarium deDonostia. Así que, casi es una tradi-ción familiar. Sin embargo, tengo doshijas de 8 y 5 años y no he consegui-do inculcarles mis gustos. La curiosi-dad tiene que salir de uno mismo.- Recomiéndanos alguna lectura.

- Una colecciónde libros de J.H.Fabre fue loque me ayudórealmente aentender elmundo natural.Son historiasnoveladas enlas que te cuen-ta la vida de losinsectos desdeun punto devista literario.Son lecturasrecomendadaspara todo elmundo porqueFabre es un

gran divulgador de la entomologíaaunque son volúmenes bastante difíci-les de conseguir. Yo los he recuperadorecorriendo ferias de libro antiguo.

HETEROPTERUS - Página 26 HETEROPTERUS - Página 7

LAS MARIPOSAS EN SU MEDIOPatrice LerautTximeleten eta beraien habitatari buruzko informazio zabala. Gida honetan,egunezko nahiz gauezko, 1500 tximeleta espezie gaino gehiago agertzendira ilustratuta.256 Orri. 1992. Urtea.Amplia información de las mariposas y su hábitat. Guía de más de 1500especies ilustradas (diurnas y nocturnas).256 Pag. Año 1992.

MARIPOSAS DE LA PENÍNSULA IBÉRICA. TOMO 1.M. R. Gómez Bustillo / Fidel Fernández Rubio.9 liburuki zituen bilduma bukatugabea, zoritxarrez 5 ale bakarrik argitaratuzituzten.198 Orri. 1974. Urtea.Obra inacabada de 9 tomos, de los que lamentablemente solo se publi-caron 5.198 Pag. Año 1974.

OBSERVAR MARIPOSASAlbert Masó / Manuel DijoanLiburu honek tximeleten harrigarrizko bizitza pribatura gerturatzen gaitu;biologia, portaera, eboluzioa, ekologia eta intsektu misteriotsu eta delikatuhauen erlazioak 319 Orri. 1997. Urtea.Nos acerca a la asombrosa vida privada le los lepidópteros para mostrar labiología, el comportamiento, la evolución, la ecología y las relaciones con elhombre de estos delicados y enigmáticos insectos.319 Pag. Año 1997.

COLOUR IDENTIFICATION GUIDE TO MOTHS OF THE BRITISH ISLESBernard SkinnerIngeleses idatzita dago. Gaueko 1600 tximeleten koloretako argazkiakdituzten lamina bikainak.267 Orri. 1984. Urtea.En inglés. Excelentes láminas con ilustraciones en color más de 1600 mari-posas nocturnas.267 Pag. Año 1984.

Page 8: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

mundu guztiari gomendatuko nizkio-keen irakugaiak dira; Fabre en-t o m o l o g i a r e nd i b u l g a t z a i l ehandia baita. Nikliburu zaharrenazoketan aurkituditut.- Nolako ikaske-tak egin zenituen?- Biologia ikaste-an, Botanikaespezialitatetzathartu nuen uni-bertsitatean etagero AEBetarajoan nintzen 2urteko masterbat egitera. Mas-ter honen gaiazera zen: "Onddo entomopatogeno-en bidezko baso-izurrien kontrol bio-logikoa", hau da, intsektuez elikatzendiren onddoei buruzkoa. Izurrieiaurre egiteko moduetan-eta AEBetangu baino askoz aurreratuago daude.Hemen erabiltzen ditugun intsektizi-da gehienak han debekatuta daudeaspalditik, horregatik bultzatzendituzte horrelako ikerketak, non tek-nika naturalak erabiliz izurriak deu-sezten lortzen baitute.- AEBetan z ientz iaren metodoakerabiltzen ikasi zenuen. Zer eginzenuen gero?- Ameriketako nire egonaldianpraktikan jarri ahal izan nuenlaginketei, datu-hartzeari edota

- ¿Cómo completaste tus estudios?- Hice la carrera de Biología con la

especilidad deBotánica y des-pués me fui aUSA para hacerun master de 2años cuyo temaera "Control bio-lógico de plagasf o r e s t a l e smediante hongosentomopatóge-nos", es decir, sebasaba en el estu-dio de hongosque se alimentande los insectos.En USA estánmucho más ade-

lantados que nosotros respecto a lamanera de combatir las plagas. Lamayor parte de los insecticidas queutilizamos aquí, allí están prohibidosdesde hace tiempo, por eso promocio-nan este tipo de estudios que, median-te técnicas naturales, consiguen acabarcon las plagas.- En USA aprendiste a utilizar el métodocientífico ¿Qué hiciste después?- Durante mi estancia en Américapuse en práctica mis conocimientospara coger muestras, tomar datos,hacer un diseño experimental previo,etc. Todo esto me sirvió, entre otrascosas, para presentarme a una becadel Departamento de Educación delGobierno Vasco con la que realicé un

HETEROPTERUS - Página 8 HETEROPTERUS - Página 25

LIBURUAK - LIBROS

LAS MARIPOSAS DEL MUNDOH. L. LewisMundu guztiko 5000 eguneko tximeleten argazkiak dituen liburua.312 Orri. 1975. urtea.Con fotografías en color de más de 5000 mariposas diurnas de todo elmundo.312 Pag. Año 1975.

GUIA DE MARIPOSAS DIURNAS DE LA PENÍNSULA IBÉRICA,BALEARES, CANARIAS, AZORES Y MADEIRA. (2 TOMOS)Fidel Fernández RubioOso osoa. Penintsulako tximeleta guztiak agertzen dira: koloretako argaz-kiak (arra eta emea) eta bakoitzaren zabaltze mapa.2 Liburuki: 418 + 406 Orri. 1991. Urtea.Muy completo. Todas las mariposas diurnas de la Península fotografiadasen color (macho y hembra) y con mapas de distribución de cada una.2 Tomos: 418 + 406 Pag. Año 1991.

GUIA DE CAMPO DE LAS MARIPOSAS DE EUROPA DIURNAS Y NOC-TURNASI. Novak / F. SeveraEdiciones Omegaren mendiko gida klasikoa. Egunez nahiz gauez arrunte-nak diren 1500 tximeleta baino gehiagoren ilustrazioak.351 Orri. 1984. urtea.Clásica guía de campo de Ediciones Omega. Más de 1500 ilustracionesen color de las mariposas más comunes, tanto diurnas como nocturnas.351 Pag. Año 1984.

Tximeletak / Mariposas

Entomologiari buruzko oinarrizko liburuen informazioa eskaintzen dizue-gu atal honetan, liburu-dendetan erraz aurkitu daitezkeenak. Oraingoan, tximeleteiburuzko liburu batzuk gomendatzen dizkizuegu.

En esta sección os ofrecemos información de libros básicos deEntomología que se pueden encontrar fácilmente en las librerías. En esta ocasiónos recomendamos unos cuantos libros sobre mariposas.

Page 9: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

aurretiko disei-nu esperimenta-lei buruzko eza-gutzak. Hanegin nuenak ba-lio izan zidan,besteak beste,Eusko Jaurlari-tzaren Hezkun-tza Sailak aterazituen beka ba-tzuetara aurkez-teko, zeinarenbitartez Artiku-tzako artropo-doen biodiber-tsitatearen iker-keta egin bai-nuen.Lan hori aurrerae r a m a t e k o"malaise" izeneko arte batzuk era-bili genituen, eta horien bitartezlagin pilo bat lortu geni-tuen. Esate baterako,himenopteroekin (erle-ak, liztorrak, inu-rriak...), nik 78.229 alezenbatu nituen.- Katalogazio-lan zailhonek bi aurkikuntzagarrantzitsu ekarri zituen.- Bai. Artikutzan zien-tziarako berria den eulibat agertu da, Pipun-culidae familiako dipterobat, Chalarus leticiae izena

estudio de biodiver-sidad de artrópodosen Artikutza.Para realizar estetrabajo dispusimosun tipo de trampasllamadas "malaise"con las que conse-guimos un montónde muestras. Porejemplo, con loshimenópteros (abe-jas, avispas, hormi-gas..) yo contabilicé78.229 individuos.- Este arduo trabajo decatalogación dio lugar ados importantes descu-brimientos.- Sí. En Artikutzaaparece una mosca,

un díptero Pipunculidae, nueva para laciencia, a la que se le ha puesto (es un

HETEROPTERUS - Página 24 HETEROPTERUS - Página 9

INTERNET:ORRI INTERESGARRIAK / PÁGINAS DE INTERÉSMónica Menéndez Muñiz

http://entomologia.net

Intsektuei buruz ikusi dudan orririk osoe-na da. Hemen nahi duzun guztia aurkidezakezu: desagertzear dauden espezienkatalogotik edo CITES hitzarmenari buruzagertzen denetik hasita, intsektuen genita-liak nola prestatu edo intsektuak nola pres-tatu eta jarri behar direneraino. Besteherrialdeetako unibertsitateekin loturainteresgarriak daude, batzarrei buruzkoinformazioa, ikastaroak, argazkiak, genita-liak, atal bat ere badago non zuk intsektubaten argazkia bidaltzen duzun eta hannorbaitek identifikatzen dizun, hiztegientomologiko batekin loturak, hizkuntzaitzultzaileak, eguraldi-iragarpena, koorde-nada geografikoak eta UTM bihurtzea...Idazmahai baten ondoa ere jaitsi dezakezueta intsektuak poliesterrean sartuta ikusi...Galdu ezin duzun orri bat da!!!

Es la página sobre insectos más completaque he visto. Aquí puedes encontrar todolo que quieras: desde catálogos sobre espe-cies amenazadas o información sobre elconvenio CITES, hasta artículos donde teexplican cómo hacer una genitalia o cómopreparar y colocar un insecto. Tiene enla-ces muy interesantes con universidades deotros países, información sobre congresos,cursos, fotografías, genitalias, e incluso unapartado donde puedes mandar la foto deun insecto para que alguien te lo identifi-que, enlaces con un diccionario entomoló-gico, traductores de idiomas, consulta alservicio meteorológico, coordenadas geo-gráficas y su conversión a UTM... hastapuedes descargarte un fondo de escritorioy ver insectos incrustados en poliester...¡¡Es una página que no puedes perderte!!Artikutzako basoan jarritako Malaise tranpa bat / Una de lastrampas Malaise en el bosque de Artikutza.

Leticia, Malaise tranpa batetik muestrak jaso-tzen / Leticia recogiendo las muestras de unatrampa Malaise.

Page 10: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

jarri zaiona (ohore bat da niretzat).Bestalde, Penintsularako berria deneuli-familia berri bat agertu da, baieta espezie nahikotxoren aipu berriakere, esate baterako armiarma bat, liz-tor bat, euli batzuk…- Geroago Aralarren dauden especiebabestuei buruz proiektu bat eginzenuten.Bai. Egurhilari lotuta-ko intsek-tuei buruz-ko ikerketabat garatug e n u e n ,2003garrenu r t e a ninbentar iobat egitekoa s m o z .A u r t e nA i z k o r r i nbeste bategin behar dugu. Gure asmoa daparke naturalen eta babestutako? bio-topoen azterketak proposatzenjarraitzea, espezie babestuen beneta-ko egoera ezagutu ahal izateko.Aranzaditik eta Gipuzkoako En-tomologia Elkartetik Entomologiabultzatu nahi dugu. Aurkitzen denguztia argitaratzea garrantzitsua delauste dut, bestela galdu egiten baita.Lorturiko informazioa beste ikertzai-leen eskura jarri behar da, horrelagero eta kalitate handiagoko ikerke-tak lortzen baitira.

honor para mí) el nombre de Chalarusleticiae. Por otro lado, también se hacitado una familia nueva de moscapara la Península Ibérica y bastantescitas nuevas de especies como unaaraña, una avispa, moscas...- Posteriormente realizasteis un proyectosobre especies protegidas en Aralar.- Sí. Realizamos un estudio de insec-

tos asocia-dos a lam a d e r amuerta conel propósi-to de hacerun inventa-rio durante2003. Esteaño vamosa hacerotro enA i z ko r r i .N u e s t r ain t enc ión

es seguir proponiendo estudios deparques naturales y biotopos protegi-dos? para conocer realmente la situa-ción de las especies protegidas.Desde Aranzadi y la AsociaciónGipuzkoana de Entomología quere-mos potenciar la Entomología.Pienso que es muy importante publi-car todo lo que se descubre porque sino se queda en el tintero. La infor-mación de la que se dispone hay queponerla a disposición de otros inves-tigadores porque así se consiguen,cada vez, estudios de más calidad.

INTERNET:ORRI INTERESGARRIAK / PÁGINAS DE INTERÉSMónica Menéndez Muñiz

HETEROPTERUS - Página 10 HETEROPTERUS - Página 23

http://www.insectariumvirtual.com

Intsektuei buruzko aldizkari elektroni-koa (Espainian duena basea), mota guz-titako informazioa agertzen dena: int-sektu bat nola hazi daitekeen edotatarantulak jartzeko leku bat egiteko pau-soak, intsektuei buruzko umeentzakoipuinak, Asturiasen joan den 2003. urte-ko martxoaren 1 eta 2an egin zen 2.gobilera entomologikoari buruzko infor-mazioa, argazki erakusketak eta ondoazaldutako gai batzuk (Inurritegia,Tximeletak, Kakalardoak...)

Revista electrónica sobre los insectos(de base en España), con todo tipo deinformación: desde cómo criar insec-tos o fabricarse un "tarantulario"hasta cuentos infantiles sobre insec-tos, pasando por información sobre la2ª reunión entomológica celebrada enAsturias los días 1 y 2 de marzo delpasado 2003, exposiciones fotográfi-cas y áreas temáticas muy bien expli-cadas (El hormiguero, Mariposas, Losescarabajos...).

Artikutzako vista panoramiko bat / Una vista panorámica dela zona de Artikutza

Page 11: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 22 HETEROPTERUS - Página 11

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Hego-luzera : 38-48 mm.Bi belaunaldi ditu: lehena udaberriaren bukae-ratik udaren hasierara, eta bigarrena udarenbukaeran. Gauekoa da.Lorategi landatar, belardi eta basoko argiunee-tan bizi da. Genero honetan bere jantzi bereziadela eta, erraz bereizten da. Burutik ateratzendiren palpoak nabarmenak dira. Argi-tranpeta-ra hurbildu beharrean inguruetan ezkutatzendira.Beldarrek asuna, lupulua, otondo-belarra...jaten dute.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 25-38 mm.Tiene dos generaciones: la primera hacia finalesde primavera y comienzos de verano, y lasegunda a finales de verano. Actividad nocturna.Habitan claros de bosques, prados y jardinesrurales. Dentro del mismo género es bastantefácil de identificar por su marcado dibujo.Posee unos largos palpos que le sobresalende la cabeza. No se acercan a las trampasluminosas sino que se esconden en los alre-dedores.Las orugas se alimentan de: ortiga mayor,betónica, lúpulo, ...Es escasa en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Hypena proboscidalis(Linnaeus,1758)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Diarsia brunnea(Denis & Sch., 1775)

Hego-luzera: 35-38 mm.Ekainetik abuztura ikusten dira. Gauekoa da.Belardi, parke, basoko argiune eta baso hos-togalkor mistoetan bizi da. Genero honetanantzeko espezie batzuk daude. Espeziehonen hedadura euroasiatikoa da.Penintsulan, Kantabriar mendikatean etaPirinioetan bakarrik aurki daiteke.Beldarrek hainbat belar eta zuhaixka jatendituzte.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 35-38 mm.Vuelan de junio a agosto. Actividad nocturna.Habitan bosques caducifolios mixtos, claros debosque, zonas pantanosas, prados y parques.Dentro de este género hay varias especiesparecidas. Su distribución a nivel mundial eseuroasiática.En la península se distribuye casi exclusiva-mente por los Pirineos y la cordillera cantábrica.Las orugas se alimentan de diversas plantasherbáceas y arbustos.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Luzera: 5,7-7,2 mm.Helduak udan aurkitzen dira larre hezeetan(bai eta itzaltsuetan ere) hainbat gramineo etalekadunetan (batez ere Melilotus eta Medicagogenerokoetan).Aipagarriena da dimorfismo sexualaren mailaaltua, kolorazioari dagokiona batik bat (gaine-ra, arrak emeak baino pixka bat txikiagoakdira). Arrek, atzealde laranjatuaren gainean,zenbait orban beltz handi dituzte; emeen patroibeltza, aldiz, murriztuagoa da eta atzealde ber-dexkaren gainean kokatuta dago.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 5,7-7,2 mm.Los adultos se encuentran en verano sobre diver-sas gramíneas y algunas leguminosas (fundamen-talmente de los géneros Melilotus y Medicago) deprados húmedos, incluso sombríos.Lo más destacable es el elevado grado de dimor-fismo sexual, que atañe fundamentalmente a lacoloración (además, los machos son algo meno-res que las hembras). Los machos tienen man-chas negras bastante grandes y repartidas sobreun fondo anaranjado, mientras que el patrónnegro de las hembras es más reducido y contras-ta con un fondo verdoso.Es muy escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAMIRIDAE

Stenotus binotatus (Fabricius, 1794)

HETEROPTERAMIRIDAE

Capsodes lineolatus(Brullé, 1832)

Luzera: 6,5-7,7 mm.Bibliografiaren arabera, uda hasieran bizi da,hainbat landare belarkaratan, liliazeoekikolotura aipatzen delarik. Parkean maiatzean etaekainean zehar aurkitu da batez ere, motaezberdin batzuetako behe-landaredian. Oro har marroi kolorekoa izanik, zenbait lerrozosatutako patroi aldakorra erakusten du. C. fla-vomarginatus-arekin estuki ahaidetutako zimitzmiridoa da; gainera, ia aldiberekoak dira etaaskotan hurbil aurkitzen dira, nahiz eta berenhabitatengatik argi bereiztu elkarrengandikGipuzkoan maiztasun gutxikoa da.

Longitud: 6,5-7,7 mm.Según la bibliografía, vive a principios de vera-no sobre diferentes plantas herbáceas, mos-trando preferencia por las liliáceas. En elParque se ha encontrado sobre todo en mayoy junio en vegetación variada de escaso porte.De coloración general marronácea, presentaun patrón variable de bandas. Se trata de unchinche mírido próximo a C. flavomarginatus, yde aparición prácticamente simultánea. Sinembargo, y a pesar de localizarse muchasveces espacialmente cercanos, sus hábitatslos separan con nitidez.Es poco frecuente en Gipuzkoa.

Page 12: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 12 HETEROPTERUS - Página 21

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Hego-luzera : 27-30 mm.Uztailetik abuztura agertzen dira. Gauekoa da.Bere ikusgarritasuna dela eta, nahastezina da.Tximeleta hau normalean lurraldeko iparralde-an aurkitzen da, gainerakoan oso urria delarik.Baso mistoetan bizi da. Bere hedadura euroa-siatikoa da.Beldarrek iratze arrunta (Pteridium aquilinum)jaten dute.Gipuzkoan maiztasun gutxikoa da.

Tamaño: 32-36 mm.Vuela de julio a agosto. Actividad nocturna. Dada su vistosidad es una mariposa inconfun-dible. Esta especie se encuentra casi exclusi-vamente en el tercio septentrional, siendo muyraro en el resto del territorio. Frecuenta losbosques mixtos. Su distribución a nivel mun-dial es euroasiática.Las orugas se alimentan de helecho (Pteridiumaquilinum).Es poco frecuente en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Callopistria juventina(Stoll, 1782)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Chrysodeixis chalcites(Esper,1789)

Hego-luzera : 27-35 mm.Apiriletik azarora belaunaldi batzuk ditu.Dena den, abuztuan eta irailean gainerako-an baino arruntagoa da. Gauekoa da.Bere urre-koloreko orban bereziak direlaeta, nahastezina da. Espezie honek batzue-tan migratzen du. Jatorriz subtropikala da.Beldarrak oso polifagoak dira: Convolvulus,Parietaria, Heliotropium, Solanum, eta abarjanez elikatzen direlarik.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 27-35 mm.Tiene varias generaciones, desde abril hastanoviembre. Siendo más frecuente en agosto yseptiembre.Actividad nocturna.Sus peculiares manchas doradas la hacenbastante fácil de identificar. Ocasionalmentetiene hábitos migratorios. El origen de estaespecie es subtropical.Las orugas son muy polífagas y se alimentande: Convolvulus, Parietaria, Heliotropium,Solanum, etc.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Luzera: 6-7 mm.Helduak udaberrian bizi dira haritzetan, bainadenbora tarte txiki batean baino ez. Hala ere,hibernatzen dutenak arrautzak dira. Zimitz miridoen genero honek dimorfismosexual nabarmena aurkezten du. Arrek, ante-nen bigarren giltzarteko barnealdean konkoredo protuberantzia iletsua daukate.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 6-7 mm.Los adultos se encuentran en primavera,durante un corto intervalo de tiempo,sobre robles, aunque son los huevos losque hibernan.Se trata de un género de chinches míridos conun marcado dimorfismo sexual. Los machospresentan en la parte interna del segundo arte-jo de las antenas una protuberancia o ensan-chamiento cubierto de pilosidad.Es muy escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAMIRIDAE

Harpocera thoracica(Fallén, 1807)

HETEROPTERAMIRIDAE

Asciodema obsoleta(Fieber, 1864)

Luzera: 3,6-4,3 mm.Erabilitako bibliografiaren arabera espezieaCytisus generoko zuhaixketan bizi da, nahizeta batzuetan Ulex-etan ere aurkitu. Oteak(Ulex sp.) zartakatuz aurkitu da ia beti, ekainaeta uztaila artean oso ugaria izanik.Noizbehinka landare-konposizio zabalekolarreetan harrapatua izan da. Arrautzek hiber-nu egiten dute.Bere kolore berde-grisa eta bere itxura haus-korra direla eta, baliteke tamaina antzekobeste hainbat miridorekin nahastea lehenengohurbilketan. Arrak emeak baino zertxobaitluzangagoak dira.Gipuzkoan maizkoa da.

Longitud: 3,6-4,3 mm.Según la bibliografía consultada, esta especievive sobre arbustos del género Cytisus y másocasionalmente sobre Ulex. Se ha encontradocasi siempre vareando argomas (Ulex sp.),resultando muy abundante en junio y julio, y enalgunas ocasiones se ha capturado en pradosde composición floral amplia. Los huevoshibernan.Especie de color verde-grisáceo y aspecto frá-gil que puede ser confundida a primera vistacon un buen número de míridos de tamañosimilar. Los machos presentan una forma algomás alargada que las hembras.Es frecuente en Gipuzkoa.

Page 13: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 20 HETEROPTERUS - Página 13

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Luzera: 6-8 mm.Asopinae subfamiliako beste espezie batzuenmodura, zimitz hau harraparia da eta horre-gatik beste zenbait intsekturen aurkako borro-ka biologikorako balio du. Izan ere, koleopte-ro krisomelido batzuen aurka (Haltica ampe-lophaga, mahatsondoei erasotzen diena, etaLeptinotarsa decemlineata, patata-kakalar-doa) edota zenbait lepidoptero kaltegarrirenaurka (noktuido eta pierido batzuk, zeintzuenbeldarrak jaten baititu) erabili izan da moduarrakastatsuan. Ingurune hezeetan bizi da.Kolorazio aldakorreko zimitza, distiratsusamarra; usuena da urdin-morea izatea.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 6-8 mm.Como otros miembros de la subfamiliaAsopinae, presenta hábitos depredadores,siendo un gran aliado en la lucha biológicacontra ciertas especies de insectos.Específicamente, ha sido señalada su utilidadcontra ciertos coleópteros crisomélidos(Haltica ampelophaga, que ataca las vides, yLeptinotarsa decemlineata, escarabajo de lapatata) y contra lepidópteros dañinos (algunosnoctuidos y piéridos), cuyas orugas devora.Suele encontrarse en ambientes húmedos.Chinche de coloración variable, con reflejosbrillantes; frecuentemente es azul-violáceo.Es muy escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Zicrona caerulea (Linnaeus, 1758)

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Piezodorus lituratus (Fabricius, 1794)

Luzera: 11-12 mm.Bibliografian hainbat landaretan dago aipatuta,lekadunak (Cytisus, Ulex, Genista...) nahiago iza-ten baditu ere. Gipuzkoan, Ulex zuhaixketan aur-kitu ohi da (baina ez beti), udaberriaren hasiera-hasieratik. Defentsa-jokaera modura, intsektuaklandareetako arantzen artean izkutatzen direlabehatu da.Aipagarria da alde dortsaleko aldakortasun kro-matikoa, zeinaren arabera ale guztiz berdeak(alliacea forma) edota korien (aurreko hegoeneremu gogortuen) eta pronotoaren zati handienagorrixka duteneko aleak (liturata forma) ager dai-tezke.Gipuzkoan maiztasun gutxikoa da.

Longitud: 11-12 mm.En la bibliografía se cita de diferentes plantas,aunque con preferencia por leguminosas(Cytisus, Ulex, Genista...). En Gipuzkoa, sueleencontrarse sobre arbustos de Ulex (si bien noexclusivamente), desde comienzos de la primave-ra. Se ha observado una conducta defensiva porla que los insectos se esconden entre las espinasde las plantas.Es destacable la variación cromática del dorso,apareciendo individuos completamente verdes(forma alliacea) junto con otros en los que granparte de las corias (parte endurecida de las alasanteriores) y del pronoto es de color rojizo (formaliturata).Es poco frecuente en Gipuzkoa.

Hego-luzera: 35-40 mm.Ekainetik irailera bi belaunalditan agertzendira. Gauekoa da.Aurreko hegoen muturraldetako orban meta-likoak direla eta, erraza da bereiztea espeziehau. Mendian bizi da, baita basoko argiuneeta baso hezeetan ere. Europan eta Asian hedatzen da. Espainianiparraldean bakarrik aurki daiteke.Beldarrak Melissa, Eupatorium cannabium,Salvia glutinosa, Mentha, eta abar janez eli-katzen dira.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 35-40 mm.Vuela en dos generaciones: desde junio hastaseptiembre. Actividad nocturna.Fácil de identificar por las manchas metálicaspróximas al ápice. Frecuentan los bosqueshúmedos, claros de bosques, y sobre todo lamontaña.La distribución de esta especie es euroasiáti-ca. Sólo lo podemos ver de forma ocasional enla zona norte.Las orugas se alimentan de:Melissa, Eupato-rium cannabium, Salvia glutinosa, Mentha, etc.Es muy escasa en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Diachrysia chryson(Esper,1789)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Heliothis peltigera(Denis & Sch., 1775)

Neurria: 32-35 mm.Maiatzetik irailera agertzen da, bi belaunaldie-tan. Gauekoa da.Beroa gustoko duen espezie migratzailea.Soroetan eta basoetan bizi ohi da. Penintsulaosoan aurki daiteke. Beldarra basoko landare desberdinak janezelikatzen da: Ulex, Senecio, Malva, Car-thamus, Salvia, Calendula... Baratzetan kaltehandiak eragin ditzake, tomateak, patatak, le-txuak, artoak... erasotzen dituenean. Krisalidaegiteko, lur-azpian ezkutatzen da.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 32-35 mm.Vuela en dos generaciones de mayo a sep-tiembre. Actividad nocturna.Especie emigrante amante del calor. Habitaen prados y bosques. La podemos encontrarpor toda la Península. Las orugas se alimentan de variedad de plan-tas silvestres: Ulex, Senecio, Malva,Carthamus, Salvia, Calendula... Tambiénpueden producir grandes daños en las huer-tas atacando a tomates, patatas, lechuga,maíz, etc. Para crisalidar se entierra bajo elsuelo.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Page 14: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 14 HETEROPTERUS - Página 19

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Tamaño: 30-35 mm.Vuela de mayo a julio. Actividad nocturna.Frecuentan los hayedos, robledales y zonasde arbustos. El macho se distingue por tenerlas alas posteriores de color amarillento y lasanteriores con el borde rojizo. Es una especiemás frecuente en la mitad norte peninsular queva escaseando hacia el sur. La oruga se alimenta de roble, haya... Es decolor verde y con una fina línea amarilla lateral,construye un capullo amarillento en forma decanoa.Es escasa en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Pseudoips prasinanus (Linnaeus, 1758)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Xestia ditrapezium(Denis & Sch., 1775)

Neurria: 40-45 mm.Uztailetik abuztura agertzen da. Gauekoa da.Zelaietan eta basoko leku garbietan egitendute hegan, baina baita lurgorrietan ere.Espezie hau, Pirineoetako aldean eta Kantaurialdean aurkitu daiteke soilik. Larba fasea udaz-ken hasieran hasten da eta hurrengo udabe-rriaren amaieran bukatzen da.Beldarra landare belarkara anitz janez elika-tzen da: Rumex, Primula, Lamium, Tara-xacum...Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 40-45 mm.Vuela de julio a agosto. Actividad nocturna.Vuelan en prados y claros forestales, aunquetambién en terrenos baldíos. Esta especie sepuede encontrar únicamente en la zona de losPirineos y en el Cantábrico. La fase larvariacomienza a inicios de otoño y termina a finalesde la primavera siguiente.Dicha larva se alimenta de diversidad de plan-tas herbáceas: Rumex, Primula, Lamium,Taraxacum...Es escasa en Gipuzkoa.

Luzera: 8,5-10 mm.Zenbait unbeliferotan (Umbelliferae) bizi da,oso berezkoa izanik talde handietan egoteainfloreszentzien gainean.Zimitz pentatomidoen artean, genero nahas-tezina, lerro longitudinal gorri eta beltzek sor-tutako kolore-patroiarengatik. Aurkeztutakoespeziean, gainera, pronotoaren diseinualerroz (eta ez orbanez) osatuta dago.Podopinae subfamilian sailkatuta daude; in-tsektu hauek aurreko hegoak estaltzen dituenezkutu zabala dute, kakalardo itxura lortuzgogortasunari esker.Gipuzkoan urria da.

Longitud: 8,5-10 mm.Vive sobre diversas umbélíferas (Umbe-lliferae), siendo muy característico observarnutridos grupos de individuos sobre las inflo-rescencias.Género de chinches pentatómidos inconfundi-ble, por su patrón de colores a bandas longitu-dinales rojas y negras. La especie tratada secaracteriza, además, por el diseño también debandas (y no de puntos) sobre el pronoto.Pertenecen a la subfamilia Podopinae, la cualpresenta un amplio escudete que cubre granparte de las alas anteriores, dando rigidez alinsecto y apariencia de escarabajo.Es escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Graphosoma lineatumitalicum

(Müller, 1766)

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Dolycoris baccarum(Linnaeus, 1758)

Luzera: 10-12 mm.Zuhaixka eta zuhaitz hostogalkorrak aukera-tzen ditu, beren izerdiaz elikatzen baita.Helduek goroldiaren azpian edota ezpondabuztintsuetan igarotzen dute negua.Goialdeko kolorazioa aldakorra da, nahiz etausuena da kolore iluna eta tonu granateakaurkeztea. Alde bentrala, aldiz, oso argia etailetsua da. Ezaugarri horiek guztiak zimitz-espezie hau nahiko nahastezina bihurtzendute.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 10-12 mm.Se alimenta de jugos vegetales de diversasplantas herbáceas, siendo una especie ubi-quista y, por lo tanto, sin altos requerimientosespecíficos, que puede llegar a ser dañina. Apesar de ello, en el Parque hasta el momento,no se ha registrado en grandes números.Dorsalmente, coloración variable, pero engeneral oscura, con tonos granates. Esto con-trasta con la parte ventral, muy clara, y cubier-ta de una fuerte pilosidad muy característica.Todo ello hace a esta especie de chinche bas-tante inconfundible.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Neurria: 30-35 mm.Maiatzetik ekainera agertzen da. Gauekoa da.Pagadiak, hariztiak eta zuhaixkak daudenlekuetara jotzen du maiz. Arra, atzeko hegoakhoriak dituelako eta aurrekoak ertza gorrixkadutelako bereizten dira. Espezie hauPenintsulako goialdean ugariagoa da, zenbateta beruntzago, orduan eta eskasagoa da.Beldarra haritza, pagoa... janez elikatzen da,berdea eta sahietsean marra hori batekin,kanoa itxurako kapulua egiten du.Gipuzkoan urria da.

Page 15: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 18 HETEROPTERUS - Página 15

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Neurria: 10-26 mm.Ekainetik irailera agertzen da.Neurriari begiratuz gero oso aldakorra. Arre-gorrantza, hanka eta antena ilunagoekin.Emeen antenak gorputzaren erdia neurtzendute, arrenak gorputza baino zerbait gehiago.Helduek iluntzeetan egiten dute hegan eta argiartifizialak asko erakartzen ditu.Larbak pinu eta izeien egur oso lehortuetanhazten dira.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 10-26 mm.Aparece de junio a septiembre.Muy variable en cuanto a tamaño. De colorpardo rojizo, con las patas y antenas másoscuras. En las hembras las antenas son lamitad de largas que el cuerpo, en los machosalgo más largas. Los adultos vuelan al atardecer y son fuerte-mente atraídos por la luz artificial.Las larvas se crían sobre madera muy seca depinos y abetos.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACERAMBYCIDAE

Arhopalus rusticus (Linnaeus, 1758)

COLEOPTERACERAMBYCIDAE

Leptura aurulentaFabricius, 1801

Neurria: 13-23 mm.Maiatzetik irailera agertzen dira.Beltza. Elitro bakoitzean laranja koloreko laumarra ditu, hauen hedadura oso aldakorradelarik.Helduak eguzkia bete-betea dagoenean ibil-tzen dira hegan, lore desberdinetara joanez,batez ere unbeliferoetara. Enbor ihartu etazaharren gainean ibiltzea gustoko du.Larba, batez ere, hostozabalen adar lori etadeseginetan bizi ohi da, adibidez: Fagus,Quercus, Betula, Ulmus, Castanea, Alnus,Platanus, Prunus, Salix...Gipuzkoan oso urria da

Tamaño: 13-23 mm.Aparece de mayo a septiembre.De color negro. Tiene 4 bandas anaranjadasen cada élitro, siendo la extensión de éstasmuy variable.Los adultos vuelan a pleno sol y acuden adiversas flores, sobre todo umbelíferas.También les gusta andar sobre los troncossecos y viejos. Su larva vive preferentemente sobre las ramasgruesas muy descompuestas de frondosas delos géneros: Fagus, Quercus, Betula, Ulmus,Castanea, Alnus, Platanus, Prunus, Salix...Es muy escasa en Gipuzkoa.

Neurria: 8-11 mm.Urte guztian aurkitu daitezke.Berde metalikoa da. Ildoz nabarmendutako eli-tro iletsuak, ertz horixkarekin. Ertz hau aurrekoaldean finagoa da eta atzean zabalagoa.Antenak eta hankak ere horiak. Harri azpitan bizi ohi da, beti leku heze ingu-ruan.Espezie hau Europako erdialdean eta hegoal-dean zabaldua dago.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 8-11 mm.Aparecen durante todo el año.De color verde metálico. Los élitros peludos mar-cados con estrías; su borde es de color amari-llento, dicho borde es fino en la parte anterior ymás ancho en la posterior. Las antenas y laspatas también son de color amarillo. Suele encontrarse debajo de las piedras, siempreen lugares húmedos.Esta especie está distribuida por el centro y sur deEuropa.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACARABIDAE

Chlaeniellus vestitusPaykull, 1790

COLEOPTERACARABIDAE

Chlaenius velutinusDuftschmid, 1812

Neurria: 15-17 mm.Urte osoan zehar aurki daitezke.Pubeszentea. Burua eta pronotoa berde dis-tiratsuak. Elitroak berde mateak bazterhoriskekin.Callistinae azpifamiliako ia espezie guztiekbezala ur korrontea dagoen ingurua gustukodute. Hori dela eta, erreka bazterreko harriazpietan aurki genezake.Europako hegoalde guztian banatuta dago:Iberiar penintsulan, Frantzian, Italian, etab.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 15-17 mm.Aparecen durante todo el año.Pubescente. La cabeza y el prónoto son verdebrillantes. Los élitros verde mate con los bor-des de color amarillento.Como a casi todas las especies de la subfami-lia Callistinae le gusta vivir cerca de lascorrientes de agua. Podemos encontrarlaentre las piedras de la orilla de los ríos.Está distribuido por todo el sur de Europa:Península Ibérica, Francia, Italia, etc.Es escasa en Gipuzkoa.

Page 16: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 16 HETEROPTERUS - Página 17

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Neurria: 6-8 mm.Urte osoan aurkitu daiteke, baina udaberrianugariagoa da (martxotik maiatzera).Espezie hegoduna. Burua eta pronotoa berdemetalikoak ditu. Bi kolore dituzten ildo finekoelitroak ditu, aurreko aldean gorrixkak eta atze-an urdin ilunak.Itsas mailan bezala 1.000 metroko altueranere. Europa osoan zabaldua dago.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 6-8 mm.Podemos encontrarlo durante todo el año,pero es más abundante en primavera (marzo amayo).Es una especie alada. La cabeza y el pronotoson de color verde metálico. Los élitros confinas estrías, son de dos colores, con la parteanterior de color rojizo y la posterior de colorazul oscuro. Vive desde el nivel del mar hasta los 1.000metros de altitud. Está repartido por todaEuropa.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACARABIDAE

Anchomenus dorsalisPontoppidan, 1763

COLEOPTERACARABIDAE

Penetretus rufipennisDejean, 1828

Neurria: 10-13 mm.Helduaren agertze garaia: Maiatzetik iraileraAntenak eta hankak luzeak. Begiak kanpoaldera. Burua eta pronotoa marroi ilunak.Elitroak marroi argiagoak ditu eta ildo sendoznabarmenduta daude.Leku oso ezberdinetan bizi ohi da, hasi itsasmailatik eta mendiraino, baina leku hezeaknahiago ditu eta harri azpietan ezkutatzen da.Gipuzkoan maizkoa da.

Tamaño: 10-13 mm.Aparece de mayo a septiembre.Antenas y patas delgadas. Ojos salientes. Ca-beza y pronoto de color marrón oscuro. Losélitros que son de color marrón más claro es-tán marcados con fuertes estrías.Habita lugares muy variados desde el nivel demar hasta la montaña, pero prefiere lugareshúmedos y acostumbra a protegerse debajode las piedras. Es frecuente en Gipuzkoa.

Neurria: 8,5-10,5 mm.Ia urte guztian aurki daitezke, baina otsailetikirailera gehiago ikusten dira. Orokorrean berdeak izanagatik, kobre koloreaere hartzen dute. Pronotoaren eta elitroen baz-terra horia dute. Ingurukoengandik bereiztekomodua zera da, antenetan duten lehenengoartejoa eta hankak horiak direla.Leku hezeak gustoko dituenez, erreka bazte-rretako harri azpian ezkutatuta egoten ditugu.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 8,5-10,5 mm.Se pueden ver durante casi todo el año, peromás frecuente de febrero a septiembre.Normalmente es de color verde, aunque aveces tiene un color cobrizo. El pronoto y elborde de los élitros de color amarillo. Se dis-tingue también de otras especies cercanasporque las patas y el primer artejo de las ante-nas son de color amarillo. Lo podemos encontrar en lugares húmedos,debajo de las piedras cerca de la orilla delos ríos.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACARABIDAE

Agonum marginatumLinnaeus, 1758

COLEOPTERACARABIDAE

Paranchus albipes Fabricius, 1801

Neurria: 8-9 mm.Urte guztia ikus daitezke.Burua, pronotoa eta elitroak beltzak. Hankaketa antenak horiak.Harri azpitan bizi ohi da, beti leku hezeinguruan.Karabido espezie hau oso arrunta da iberiarpenintsulan. Guk erreka hauetako bazter ba-tzuetan aurkitu ditugu: Añarbe, Bidasoa,Oiartzun eta Urumea.Gipuzkoan maizkoa da.

Tamaño: 8-9 mm.Aparecen durante todo el año.Cabeza, pronoto y élitros de color negro. Patasy antenas amarillas.Vive debajo de las piedras, siempre cerca dezonas húmedas.Esta especie de carábido es muy común entoda la Península Ibérica. Nosotros lo hemosencontrado en diversos puntos a la orilla de losríos: Añarbe, Bidasoa, Oiartzun y Urumea.Es frecuente en Gipuzkoa.

Page 17: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 16 HETEROPTERUS - Página 17

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Neurria: 6-8 mm.Urte osoan aurkitu daiteke, baina udaberrianugariagoa da (martxotik maiatzera).Espezie hegoduna. Burua eta pronotoa berdemetalikoak ditu. Bi kolore dituzten ildo finekoelitroak ditu, aurreko aldean gorrixkak eta atze-an urdin ilunak.Itsas mailan bezala 1.000 metroko altueranere. Europa osoan zabaldua dago.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 6-8 mm.Podemos encontrarlo durante todo el año,pero es más abundante en primavera (marzo amayo).Es una especie alada. La cabeza y el pronotoson de color verde metálico. Los élitros confinas estrías, son de dos colores, con la parteanterior de color rojizo y la posterior de colorazul oscuro. Vive desde el nivel del mar hasta los 1.000metros de altitud. Está repartido por todaEuropa.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACARABIDAE

Anchomenus dorsalisPontoppidan, 1763

COLEOPTERACARABIDAE

Penetretus rufipennisDejean, 1828

Neurria: 10-13 mm.Helduaren agertze garaia: Maiatzetik iraileraAntenak eta hankak luzeak. Begiak kanpoaldera. Burua eta pronotoa marroi ilunak.Elitroak marroi argiagoak ditu eta ildo sendoznabarmenduta daude.Leku oso ezberdinetan bizi ohi da, hasi itsasmailatik eta mendiraino, baina leku hezeaknahiago ditu eta harri azpietan ezkutatzen da.Gipuzkoan maizkoa da.

Tamaño: 10-13 mm.Aparece de mayo a septiembre.Antenas y patas delgadas. Ojos salientes. Ca-beza y pronoto de color marrón oscuro. Losélitros que son de color marrón más claro es-tán marcados con fuertes estrías.Habita lugares muy variados desde el nivel demar hasta la montaña, pero prefiere lugareshúmedos y acostumbra a protegerse debajode las piedras. Es frecuente en Gipuzkoa.

Neurria: 8,5-10,5 mm.Ia urte guztian aurki daitezke, baina otsailetikirailera gehiago ikusten dira. Orokorrean berdeak izanagatik, kobre koloreaere hartzen dute. Pronotoaren eta elitroen baz-terra horia dute. Ingurukoengandik bereiztekomodua zera da, antenetan duten lehenengoartejoa eta hankak horiak direla.Leku hezeak gustoko dituenez, erreka bazte-rretako harri azpian ezkutatuta egoten ditugu.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 8,5-10,5 mm.Se pueden ver durante casi todo el año, peromás frecuente de febrero a septiembre.Normalmente es de color verde, aunque aveces tiene un color cobrizo. El pronoto y elborde de los élitros de color amarillo. Se dis-tingue también de otras especies cercanasporque las patas y el primer artejo de las ante-nas son de color amarillo. Lo podemos encontrar en lugares húmedos,debajo de las piedras cerca de la orilla delos ríos.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACARABIDAE

Agonum marginatumLinnaeus, 1758

COLEOPTERACARABIDAE

Paranchus albipes Fabricius, 1801

Neurria: 8-9 mm.Urte guztia ikus daitezke.Burua, pronotoa eta elitroak beltzak. Hankaketa antenak horiak.Harri azpitan bizi ohi da, beti leku hezeinguruan.Karabido espezie hau oso arrunta da iberiarpenintsulan. Guk erreka hauetako bazter ba-tzuetan aurkitu ditugu: Añarbe, Bidasoa,Oiartzun eta Urumea.Gipuzkoan maizkoa da.

Tamaño: 8-9 mm.Aparecen durante todo el año.Cabeza, pronoto y élitros de color negro. Patasy antenas amarillas.Vive debajo de las piedras, siempre cerca dezonas húmedas.Esta especie de carábido es muy común entoda la Península Ibérica. Nosotros lo hemosencontrado en diversos puntos a la orilla de losríos: Añarbe, Bidasoa, Oiartzun y Urumea.Es frecuente en Gipuzkoa.

Page 18: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 18 HETEROPTERUS - Página 15

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Neurria: 10-26 mm.Ekainetik irailera agertzen da.Neurriari begiratuz gero oso aldakorra. Arre-gorrantza, hanka eta antena ilunagoekin.Emeen antenak gorputzaren erdia neurtzendute, arrenak gorputza baino zerbait gehiago.Helduek iluntzeetan egiten dute hegan eta argiartifizialak asko erakartzen ditu.Larbak pinu eta izeien egur oso lehortuetanhazten dira.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 10-26 mm.Aparece de junio a septiembre.Muy variable en cuanto a tamaño. De colorpardo rojizo, con las patas y antenas másoscuras. En las hembras las antenas son lamitad de largas que el cuerpo, en los machosalgo más largas. Los adultos vuelan al atardecer y son fuerte-mente atraídos por la luz artificial.Las larvas se crían sobre madera muy seca depinos y abetos.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACERAMBYCIDAE

Arhopalus rusticus (Linnaeus, 1758)

COLEOPTERACERAMBYCIDAE

Leptura aurulentaFabricius, 1801

Neurria: 13-23 mm.Maiatzetik irailera agertzen dira.Beltza. Elitro bakoitzean laranja koloreko laumarra ditu, hauen hedadura oso aldakorradelarik.Helduak eguzkia bete-betea dagoenean ibil-tzen dira hegan, lore desberdinetara joanez,batez ere unbeliferoetara. Enbor ihartu etazaharren gainean ibiltzea gustoko du.Larba, batez ere, hostozabalen adar lori etadeseginetan bizi ohi da, adibidez: Fagus,Quercus, Betula, Ulmus, Castanea, Alnus,Platanus, Prunus, Salix...Gipuzkoan oso urria da

Tamaño: 13-23 mm.Aparece de mayo a septiembre.De color negro. Tiene 4 bandas anaranjadasen cada élitro, siendo la extensión de éstasmuy variable.Los adultos vuelan a pleno sol y acuden adiversas flores, sobre todo umbelíferas.También les gusta andar sobre los troncossecos y viejos. Su larva vive preferentemente sobre las ramasgruesas muy descompuestas de frondosas delos géneros: Fagus, Quercus, Betula, Ulmus,Castanea, Alnus, Platanus, Prunus, Salix...Es muy escasa en Gipuzkoa.

Neurria: 8-11 mm.Urte guztian aurkitu daitezke.Berde metalikoa da. Ildoz nabarmendutako eli-tro iletsuak, ertz horixkarekin. Ertz hau aurrekoaldean finagoa da eta atzean zabalagoa.Antenak eta hankak ere horiak. Harri azpitan bizi ohi da, beti leku heze ingu-ruan.Espezie hau Europako erdialdean eta hegoal-dean zabaldua dago.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 8-11 mm.Aparecen durante todo el año.De color verde metálico. Los élitros peludos mar-cados con estrías; su borde es de color amari-llento, dicho borde es fino en la parte anterior ymás ancho en la posterior. Las antenas y laspatas también son de color amarillo. Suele encontrarse debajo de las piedras, siempreen lugares húmedos.Esta especie está distribuida por el centro y sur deEuropa.Es escasa en Gipuzkoa.

COLEOPTERACARABIDAE

Chlaeniellus vestitusPaykull, 1790

COLEOPTERACARABIDAE

Chlaenius velutinusDuftschmid, 1812

Neurria: 15-17 mm.Urte osoan zehar aurki daitezke.Pubeszentea. Burua eta pronotoa berde dis-tiratsuak. Elitroak berde mateak bazterhoriskekin.Callistinae azpifamiliako ia espezie guztiekbezala ur korrontea dagoen ingurua gustukodute. Hori dela eta, erreka bazterreko harriazpietan aurki genezake.Europako hegoalde guztian banatuta dago:Iberiar penintsulan, Frantzian, Italian, etab.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 15-17 mm.Aparecen durante todo el año.Pubescente. La cabeza y el prónoto son verdebrillantes. Los élitros verde mate con los bor-des de color amarillento.Como a casi todas las especies de la subfami-lia Callistinae le gusta vivir cerca de lascorrientes de agua. Podemos encontrarlaentre las piedras de la orilla de los ríos.Está distribuido por todo el sur de Europa:Península Ibérica, Francia, Italia, etc.Es escasa en Gipuzkoa.

Page 19: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 14 HETEROPTERUS - Página 19

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Tamaño: 30-35 mm.Vuela de mayo a julio. Actividad nocturna.Frecuentan los hayedos, robledales y zonasde arbustos. El macho se distingue por tenerlas alas posteriores de color amarillento y lasanteriores con el borde rojizo. Es una especiemás frecuente en la mitad norte peninsular queva escaseando hacia el sur. La oruga se alimenta de roble, haya... Es decolor verde y con una fina línea amarilla lateral,construye un capullo amarillento en forma decanoa.Es escasa en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Pseudoips prasinanus (Linnaeus, 1758)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Xestia ditrapezium(Denis & Sch., 1775)

Neurria: 40-45 mm.Uztailetik abuztura agertzen da. Gauekoa da.Zelaietan eta basoko leku garbietan egitendute hegan, baina baita lurgorrietan ere.Espezie hau, Pirineoetako aldean eta Kantaurialdean aurkitu daiteke soilik. Larba fasea udaz-ken hasieran hasten da eta hurrengo udabe-rriaren amaieran bukatzen da.Beldarra landare belarkara anitz janez elika-tzen da: Rumex, Primula, Lamium, Tara-xacum...Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 40-45 mm.Vuela de julio a agosto. Actividad nocturna.Vuelan en prados y claros forestales, aunquetambién en terrenos baldíos. Esta especie sepuede encontrar únicamente en la zona de losPirineos y en el Cantábrico. La fase larvariacomienza a inicios de otoño y termina a finalesde la primavera siguiente.Dicha larva se alimenta de diversidad de plan-tas herbáceas: Rumex, Primula, Lamium,Taraxacum...Es escasa en Gipuzkoa.

Luzera: 8,5-10 mm.Zenbait unbeliferotan (Umbelliferae) bizi da,oso berezkoa izanik talde handietan egoteainfloreszentzien gainean.Zimitz pentatomidoen artean, genero nahas-tezina, lerro longitudinal gorri eta beltzek sor-tutako kolore-patroiarengatik. Aurkeztutakoespeziean, gainera, pronotoaren diseinualerroz (eta ez orbanez) osatuta dago.Podopinae subfamilian sailkatuta daude; in-tsektu hauek aurreko hegoak estaltzen dituenezkutu zabala dute, kakalardo itxura lortuzgogortasunari esker.Gipuzkoan urria da.

Longitud: 8,5-10 mm.Vive sobre diversas umbélíferas (Umbe-lliferae), siendo muy característico observarnutridos grupos de individuos sobre las inflo-rescencias.Género de chinches pentatómidos inconfundi-ble, por su patrón de colores a bandas longitu-dinales rojas y negras. La especie tratada secaracteriza, además, por el diseño también debandas (y no de puntos) sobre el pronoto.Pertenecen a la subfamilia Podopinae, la cualpresenta un amplio escudete que cubre granparte de las alas anteriores, dando rigidez alinsecto y apariencia de escarabajo.Es escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Graphosoma lineatumitalicum

(Müller, 1766)

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Dolycoris baccarum(Linnaeus, 1758)

Luzera: 10-12 mm.Zuhaixka eta zuhaitz hostogalkorrak aukera-tzen ditu, beren izerdiaz elikatzen baita.Helduek goroldiaren azpian edota ezpondabuztintsuetan igarotzen dute negua.Goialdeko kolorazioa aldakorra da, nahiz etausuena da kolore iluna eta tonu granateakaurkeztea. Alde bentrala, aldiz, oso argia etailetsua da. Ezaugarri horiek guztiak zimitz-espezie hau nahiko nahastezina bihurtzendute.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 10-12 mm.Se alimenta de jugos vegetales de diversasplantas herbáceas, siendo una especie ubi-quista y, por lo tanto, sin altos requerimientosespecíficos, que puede llegar a ser dañina. Apesar de ello, en el Parque hasta el momento,no se ha registrado en grandes números.Dorsalmente, coloración variable, pero engeneral oscura, con tonos granates. Esto con-trasta con la parte ventral, muy clara, y cubier-ta de una fuerte pilosidad muy característica.Todo ello hace a esta especie de chinche bas-tante inconfundible.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Neurria: 30-35 mm.Maiatzetik ekainera agertzen da. Gauekoa da.Pagadiak, hariztiak eta zuhaixkak daudenlekuetara jotzen du maiz. Arra, atzeko hegoakhoriak dituelako eta aurrekoak ertza gorrixkadutelako bereizten dira. Espezie hauPenintsulako goialdean ugariagoa da, zenbateta beruntzago, orduan eta eskasagoa da.Beldarra haritza, pagoa... janez elikatzen da,berdea eta sahietsean marra hori batekin,kanoa itxurako kapulua egiten du.Gipuzkoan urria da.

Page 20: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 20 HETEROPTERUS - Página 13

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Luzera: 6-8 mm.Asopinae subfamiliako beste espezie batzuenmodura, zimitz hau harraparia da eta horre-gatik beste zenbait intsekturen aurkako borro-ka biologikorako balio du. Izan ere, koleopte-ro krisomelido batzuen aurka (Haltica ampe-lophaga, mahatsondoei erasotzen diena, etaLeptinotarsa decemlineata, patata-kakalar-doa) edota zenbait lepidoptero kaltegarrirenaurka (noktuido eta pierido batzuk, zeintzuenbeldarrak jaten baititu) erabili izan da moduarrakastatsuan. Ingurune hezeetan bizi da.Kolorazio aldakorreko zimitza, distiratsusamarra; usuena da urdin-morea izatea.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 6-8 mm.Como otros miembros de la subfamiliaAsopinae, presenta hábitos depredadores,siendo un gran aliado en la lucha biológicacontra ciertas especies de insectos.Específicamente, ha sido señalada su utilidadcontra ciertos coleópteros crisomélidos(Haltica ampelophaga, que ataca las vides, yLeptinotarsa decemlineata, escarabajo de lapatata) y contra lepidópteros dañinos (algunosnoctuidos y piéridos), cuyas orugas devora.Suele encontrarse en ambientes húmedos.Chinche de coloración variable, con reflejosbrillantes; frecuentemente es azul-violáceo.Es muy escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Zicrona caerulea (Linnaeus, 1758)

HETEROPTERAPENTATOMIDAE

Piezodorus lituratus (Fabricius, 1794)

Luzera: 11-12 mm.Bibliografian hainbat landaretan dago aipatuta,lekadunak (Cytisus, Ulex, Genista...) nahiago iza-ten baditu ere. Gipuzkoan, Ulex zuhaixketan aur-kitu ohi da (baina ez beti), udaberriaren hasiera-hasieratik. Defentsa-jokaera modura, intsektuaklandareetako arantzen artean izkutatzen direlabehatu da.Aipagarria da alde dortsaleko aldakortasun kro-matikoa, zeinaren arabera ale guztiz berdeak(alliacea forma) edota korien (aurreko hegoeneremu gogortuen) eta pronotoaren zati handienagorrixka duteneko aleak (liturata forma) ager dai-tezke.Gipuzkoan maiztasun gutxikoa da.

Longitud: 11-12 mm.En la bibliografía se cita de diferentes plantas,aunque con preferencia por leguminosas(Cytisus, Ulex, Genista...). En Gipuzkoa, sueleencontrarse sobre arbustos de Ulex (si bien noexclusivamente), desde comienzos de la primave-ra. Se ha observado una conducta defensiva porla que los insectos se esconden entre las espinasde las plantas.Es destacable la variación cromática del dorso,apareciendo individuos completamente verdes(forma alliacea) junto con otros en los que granparte de las corias (parte endurecida de las alasanteriores) y del pronoto es de color rojizo (formaliturata).Es poco frecuente en Gipuzkoa.

Hego-luzera: 35-40 mm.Ekainetik irailera bi belaunalditan agertzendira. Gauekoa da.Aurreko hegoen muturraldetako orban meta-likoak direla eta, erraza da bereiztea espeziehau. Mendian bizi da, baita basoko argiuneeta baso hezeetan ere. Europan eta Asian hedatzen da. Espainianiparraldean bakarrik aurki daiteke.Beldarrak Melissa, Eupatorium cannabium,Salvia glutinosa, Mentha, eta abar janez eli-katzen dira.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 35-40 mm.Vuela en dos generaciones: desde junio hastaseptiembre. Actividad nocturna.Fácil de identificar por las manchas metálicaspróximas al ápice. Frecuentan los bosqueshúmedos, claros de bosques, y sobre todo lamontaña.La distribución de esta especie es euroasiáti-ca. Sólo lo podemos ver de forma ocasional enla zona norte.Las orugas se alimentan de:Melissa, Eupato-rium cannabium, Salvia glutinosa, Mentha, etc.Es muy escasa en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Diachrysia chryson(Esper,1789)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Heliothis peltigera(Denis & Sch., 1775)

Neurria: 32-35 mm.Maiatzetik irailera agertzen da, bi belaunaldie-tan. Gauekoa da.Beroa gustoko duen espezie migratzailea.Soroetan eta basoetan bizi ohi da. Penintsulaosoan aurki daiteke. Beldarra basoko landare desberdinak janezelikatzen da: Ulex, Senecio, Malva, Car-thamus, Salvia, Calendula... Baratzetan kaltehandiak eragin ditzake, tomateak, patatak, le-txuak, artoak... erasotzen dituenean. Krisalidaegiteko, lur-azpian ezkutatzen da.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 32-35 mm.Vuela en dos generaciones de mayo a sep-tiembre. Actividad nocturna.Especie emigrante amante del calor. Habitaen prados y bosques. La podemos encontrarpor toda la Península. Las orugas se alimentan de variedad de plan-tas silvestres: Ulex, Senecio, Malva,Carthamus, Salvia, Calendula... Tambiénpueden producir grandes daños en las huer-tas atacando a tomates, patatas, lechuga,maíz, etc. Para crisalidar se entierra bajo elsuelo.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Page 21: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 12 HETEROPTERUS - Página 21

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Hego-luzera : 27-30 mm.Uztailetik abuztura agertzen dira. Gauekoa da.Bere ikusgarritasuna dela eta, nahastezina da.Tximeleta hau normalean lurraldeko iparralde-an aurkitzen da, gainerakoan oso urria delarik.Baso mistoetan bizi da. Bere hedadura euroa-siatikoa da.Beldarrek iratze arrunta (Pteridium aquilinum)jaten dute.Gipuzkoan maiztasun gutxikoa da.

Tamaño: 32-36 mm.Vuela de julio a agosto. Actividad nocturna. Dada su vistosidad es una mariposa inconfun-dible. Esta especie se encuentra casi exclusi-vamente en el tercio septentrional, siendo muyraro en el resto del territorio. Frecuenta losbosques mixtos. Su distribución a nivel mun-dial es euroasiática.Las orugas se alimentan de helecho (Pteridiumaquilinum).Es poco frecuente en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Callopistria juventina(Stoll, 1782)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Chrysodeixis chalcites(Esper,1789)

Hego-luzera : 27-35 mm.Apiriletik azarora belaunaldi batzuk ditu.Dena den, abuztuan eta irailean gainerako-an baino arruntagoa da. Gauekoa da.Bere urre-koloreko orban bereziak direlaeta, nahastezina da. Espezie honek batzue-tan migratzen du. Jatorriz subtropikala da.Beldarrak oso polifagoak dira: Convolvulus,Parietaria, Heliotropium, Solanum, eta abarjanez elikatzen direlarik.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 27-35 mm.Tiene varias generaciones, desde abril hastanoviembre. Siendo más frecuente en agosto yseptiembre.Actividad nocturna.Sus peculiares manchas doradas la hacenbastante fácil de identificar. Ocasionalmentetiene hábitos migratorios. El origen de estaespecie es subtropical.Las orugas son muy polífagas y se alimentande: Convolvulus, Parietaria, Heliotropium,Solanum, etc.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Luzera: 6-7 mm.Helduak udaberrian bizi dira haritzetan, bainadenbora tarte txiki batean baino ez. Hala ere,hibernatzen dutenak arrautzak dira. Zimitz miridoen genero honek dimorfismosexual nabarmena aurkezten du. Arrek, ante-nen bigarren giltzarteko barnealdean konkoredo protuberantzia iletsua daukate.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 6-7 mm.Los adultos se encuentran en primavera,durante un corto intervalo de tiempo,sobre robles, aunque son los huevos losque hibernan.Se trata de un género de chinches míridos conun marcado dimorfismo sexual. Los machospresentan en la parte interna del segundo arte-jo de las antenas una protuberancia o ensan-chamiento cubierto de pilosidad.Es muy escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAMIRIDAE

Harpocera thoracica(Fallén, 1807)

HETEROPTERAMIRIDAE

Asciodema obsoleta(Fieber, 1864)

Luzera: 3,6-4,3 mm.Erabilitako bibliografiaren arabera espezieaCytisus generoko zuhaixketan bizi da, nahizeta batzuetan Ulex-etan ere aurkitu. Oteak(Ulex sp.) zartakatuz aurkitu da ia beti, ekainaeta uztaila artean oso ugaria izanik.Noizbehinka landare-konposizio zabalekolarreetan harrapatua izan da. Arrautzek hiber-nu egiten dute.Bere kolore berde-grisa eta bere itxura haus-korra direla eta, baliteke tamaina antzekobeste hainbat miridorekin nahastea lehenengohurbilketan. Arrak emeak baino zertxobaitluzangagoak dira.Gipuzkoan maizkoa da.

Longitud: 3,6-4,3 mm.Según la bibliografía consultada, esta especievive sobre arbustos del género Cytisus y másocasionalmente sobre Ulex. Se ha encontradocasi siempre vareando argomas (Ulex sp.),resultando muy abundante en junio y julio, y enalgunas ocasiones se ha capturado en pradosde composición floral amplia. Los huevoshibernan.Especie de color verde-grisáceo y aspecto frá-gil que puede ser confundida a primera vistacon un buen número de míridos de tamañosimilar. Los machos presentan una forma algomás alargada que las hembras.Es frecuente en Gipuzkoa.

Page 22: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 22 HETEROPTERUS - Página 11

GIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOAGIPUZKOAKO INTSEKTUAK - INSECTOS DE GIPUZKOA

Hego-luzera : 38-48 mm.Bi belaunaldi ditu: lehena udaberriaren bukae-ratik udaren hasierara, eta bigarrena udarenbukaeran. Gauekoa da.Lorategi landatar, belardi eta basoko argiunee-tan bizi da. Genero honetan bere jantzi bereziadela eta, erraz bereizten da. Burutik ateratzendiren palpoak nabarmenak dira. Argi-tranpeta-ra hurbildu beharrean inguruetan ezkutatzendira.Beldarrek asuna, lupulua, otondo-belarra...jaten dute.Gipuzkoan urria da.

Tamaño: 25-38 mm.Tiene dos generaciones: la primera hacia finalesde primavera y comienzos de verano, y lasegunda a finales de verano. Actividad nocturna.Habitan claros de bosques, prados y jardinesrurales. Dentro del mismo género es bastantefácil de identificar por su marcado dibujo.Posee unos largos palpos que le sobresalende la cabeza. No se acercan a las trampasluminosas sino que se esconden en los alre-dedores.Las orugas se alimentan de: ortiga mayor,betónica, lúpulo, ...Es escasa en Gipuzkoa.

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Hypena proboscidalis(Linnaeus,1758)

LEPIDOPTERANOCTUIDAE

Diarsia brunnea(Denis & Sch., 1775)

Hego-luzera: 35-38 mm.Ekainetik abuztura ikusten dira. Gauekoa da.Belardi, parke, basoko argiune eta baso hos-togalkor mistoetan bizi da. Genero honetanantzeko espezie batzuk daude. Espeziehonen hedadura euroasiatikoa da.Penintsulan, Kantabriar mendikatean etaPirinioetan bakarrik aurki daiteke.Beldarrek hainbat belar eta zuhaixka jatendituzte.Gipuzkoan oso urria da.

Tamaño: 35-38 mm.Vuelan de junio a agosto. Actividad nocturna.Habitan bosques caducifolios mixtos, claros debosque, zonas pantanosas, prados y parques.Dentro de este género hay varias especiesparecidas. Su distribución a nivel mundial eseuroasiática.En la península se distribuye casi exclusiva-mente por los Pirineos y la cordillera cantábrica.Las orugas se alimentan de diversas plantasherbáceas y arbustos.Es muy escasa en Gipuzkoa.

Luzera: 5,7-7,2 mm.Helduak udan aurkitzen dira larre hezeetan(bai eta itzaltsuetan ere) hainbat gramineo etalekadunetan (batez ere Melilotus eta Medicagogenerokoetan).Aipagarriena da dimorfismo sexualaren mailaaltua, kolorazioari dagokiona batik bat (gaine-ra, arrak emeak baino pixka bat txikiagoakdira). Arrek, atzealde laranjatuaren gainean,zenbait orban beltz handi dituzte; emeen patroibeltza, aldiz, murriztuagoa da eta atzealde ber-dexkaren gainean kokatuta dago.Gipuzkoan oso urria da.

Longitud: 5,7-7,2 mm.Los adultos se encuentran en verano sobre diver-sas gramíneas y algunas leguminosas (fundamen-talmente de los géneros Melilotus y Medicago) deprados húmedos, incluso sombríos.Lo más destacable es el elevado grado de dimor-fismo sexual, que atañe fundamentalmente a lacoloración (además, los machos son algo meno-res que las hembras). Los machos tienen man-chas negras bastante grandes y repartidas sobreun fondo anaranjado, mientras que el patrónnegro de las hembras es más reducido y contras-ta con un fondo verdoso.Es muy escasa en Gipuzkoa.

HETEROPTERAMIRIDAE

Stenotus binotatus (Fabricius, 1794)

HETEROPTERAMIRIDAE

Capsodes lineolatus(Brullé, 1832)

Luzera: 6,5-7,7 mm.Bibliografiaren arabera, uda hasieran bizi da,hainbat landare belarkaratan, liliazeoekikolotura aipatzen delarik. Parkean maiatzean etaekainean zehar aurkitu da batez ere, motaezberdin batzuetako behe-landaredian. Oro har marroi kolorekoa izanik, zenbait lerrozosatutako patroi aldakorra erakusten du. C. fla-vomarginatus-arekin estuki ahaidetutako zimitzmiridoa da; gainera, ia aldiberekoak dira etaaskotan hurbil aurkitzen dira, nahiz eta berenhabitatengatik argi bereiztu elkarrengandikGipuzkoan maiztasun gutxikoa da.

Longitud: 6,5-7,7 mm.Según la bibliografía, vive a principios de vera-no sobre diferentes plantas herbáceas, mos-trando preferencia por las liliáceas. En elParque se ha encontrado sobre todo en mayoy junio en vegetación variada de escaso porte.De coloración general marronácea, presentaun patrón variable de bandas. Se trata de unchinche mírido próximo a C. flavomarginatus, yde aparición prácticamente simultánea. Sinembargo, y a pesar de localizarse muchasveces espacialmente cercanos, sus hábitatslos separan con nitidez.Es poco frecuente en Gipuzkoa.

Page 23: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

jarri zaiona (ohore bat da niretzat).Bestalde, Penintsularako berria deneuli-familia berri bat agertu da, baieta espezie nahikotxoren aipu berriakere, esate baterako armiarma bat, liz-tor bat, euli batzuk…- Geroago Aralarren dauden especiebabestuei buruz proiektu bat eginzenuten.Bai. Egurhilari lotuta-ko intsek-tuei buruz-ko ikerketabat garatug e n u e n ,2003garrenu r t e a ninbentar iobat egitekoa s m o z .A u r t e nA i z k o r r i nbeste bategin behar dugu. Gure asmoa daparke naturalen eta babestutako? bio-topoen azterketak proposatzenjarraitzea, espezie babestuen beneta-ko egoera ezagutu ahal izateko.Aranzaditik eta Gipuzkoako En-tomologia Elkartetik Entomologiabultzatu nahi dugu. Aurkitzen denguztia argitaratzea garrantzitsua delauste dut, bestela galdu egiten baita.Lorturiko informazioa beste ikertzai-leen eskura jarri behar da, horrelagero eta kalitate handiagoko ikerke-tak lortzen baitira.

honor para mí) el nombre de Chalarusleticiae. Por otro lado, también se hacitado una familia nueva de moscapara la Península Ibérica y bastantescitas nuevas de especies como unaaraña, una avispa, moscas...- Posteriormente realizasteis un proyectosobre especies protegidas en Aralar.- Sí. Realizamos un estudio de insec-

tos asocia-dos a lam a d e r amuerta conel propósi-to de hacerun inventa-rio durante2003. Esteaño vamosa hacerotro enA i z ko r r i .N u e s t r ain t enc ión

es seguir proponiendo estudios deparques naturales y biotopos protegi-dos? para conocer realmente la situa-ción de las especies protegidas.Desde Aranzadi y la AsociaciónGipuzkoana de Entomología quere-mos potenciar la Entomología.Pienso que es muy importante publi-car todo lo que se descubre porque sino se queda en el tintero. La infor-mación de la que se dispone hay queponerla a disposición de otros inves-tigadores porque así se consiguen,cada vez, estudios de más calidad.

INTERNET:ORRI INTERESGARRIAK / PÁGINAS DE INTERÉSMónica Menéndez Muñiz

HETEROPTERUS - Página 10 HETEROPTERUS - Página 23

http://www.insectariumvirtual.com

Intsektuei buruzko aldizkari elektroni-koa (Espainian duena basea), mota guz-titako informazioa agertzen dena: int-sektu bat nola hazi daitekeen edotatarantulak jartzeko leku bat egiteko pau-soak, intsektuei buruzko umeentzakoipuinak, Asturiasen joan den 2003. urte-ko martxoaren 1 eta 2an egin zen 2.gobilera entomologikoari buruzko infor-mazioa, argazki erakusketak eta ondoazaldutako gai batzuk (Inurritegia,Tximeletak, Kakalardoak...)

Revista electrónica sobre los insectos(de base en España), con todo tipo deinformación: desde cómo criar insec-tos o fabricarse un "tarantulario"hasta cuentos infantiles sobre insec-tos, pasando por información sobre la2ª reunión entomológica celebrada enAsturias los días 1 y 2 de marzo delpasado 2003, exposiciones fotográfi-cas y áreas temáticas muy bien expli-cadas (El hormiguero, Mariposas, Losescarabajos...).

Artikutzako vista panoramiko bat / Una vista panorámica dela zona de Artikutza

Page 24: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

aurretiko disei-nu esperimenta-lei buruzko eza-gutzak. Hanegin nuenak ba-lio izan zidan,besteak beste,Eusko Jaurlari-tzaren Hezkun-tza Sailak aterazituen beka ba-tzuetara aurkez-teko, zeinarenbitartez Artiku-tzako artropo-doen biodiber-tsitatearen iker-keta egin bai-nuen.Lan hori aurrerae r a m a t e k o"malaise" izeneko arte batzuk era-bili genituen, eta horien bitartezlagin pilo bat lortu geni-tuen. Esate baterako,himenopteroekin (erle-ak, liztorrak, inu-rriak...), nik 78.229 alezenbatu nituen.- Katalogazio-lan zailhonek bi aurkikuntzagarrantzitsu ekarri zituen.- Bai. Artikutzan zien-tziarako berria den eulibat agertu da, Pipun-culidae familiako dipterobat, Chalarus leticiae izena

estudio de biodiver-sidad de artrópodosen Artikutza.Para realizar estetrabajo dispusimosun tipo de trampasllamadas "malaise"con las que conse-guimos un montónde muestras. Porejemplo, con loshimenópteros (abe-jas, avispas, hormi-gas..) yo contabilicé78.229 individuos.- Este arduo trabajo decatalogación dio lugar ados importantes descu-brimientos.- Sí. En Artikutzaaparece una mosca,

un díptero Pipunculidae, nueva para laciencia, a la que se le ha puesto (es un

HETEROPTERUS - Página 24 HETEROPTERUS - Página 9

INTERNET:ORRI INTERESGARRIAK / PÁGINAS DE INTERÉSMónica Menéndez Muñiz

http://entomologia.net

Intsektuei buruz ikusi dudan orririk osoe-na da. Hemen nahi duzun guztia aurkidezakezu: desagertzear dauden espezienkatalogotik edo CITES hitzarmenari buruzagertzen denetik hasita, intsektuen genita-liak nola prestatu edo intsektuak nola pres-tatu eta jarri behar direneraino. Besteherrialdeetako unibertsitateekin loturainteresgarriak daude, batzarrei buruzkoinformazioa, ikastaroak, argazkiak, genita-liak, atal bat ere badago non zuk intsektubaten argazkia bidaltzen duzun eta hannorbaitek identifikatzen dizun, hiztegientomologiko batekin loturak, hizkuntzaitzultzaileak, eguraldi-iragarpena, koorde-nada geografikoak eta UTM bihurtzea...Idazmahai baten ondoa ere jaitsi dezakezueta intsektuak poliesterrean sartuta ikusi...Galdu ezin duzun orri bat da!!!

Es la página sobre insectos más completaque he visto. Aquí puedes encontrar todolo que quieras: desde catálogos sobre espe-cies amenazadas o información sobre elconvenio CITES, hasta artículos donde teexplican cómo hacer una genitalia o cómopreparar y colocar un insecto. Tiene enla-ces muy interesantes con universidades deotros países, información sobre congresos,cursos, fotografías, genitalias, e incluso unapartado donde puedes mandar la foto deun insecto para que alguien te lo identifi-que, enlaces con un diccionario entomoló-gico, traductores de idiomas, consulta alservicio meteorológico, coordenadas geo-gráficas y su conversión a UTM... hastapuedes descargarte un fondo de escritorioy ver insectos incrustados en poliester...¡¡Es una página que no puedes perderte!!Artikutzako basoan jarritako Malaise tranpa bat / Una de lastrampas Malaise en el bosque de Artikutza.

Leticia, Malaise tranpa batetik muestrak jaso-tzen / Leticia recogiendo las muestras de unatrampa Malaise.

Page 25: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

mundu guztiari gomendatuko nizkio-keen irakugaiak dira; Fabre en-t o m o l o g i a r e nd i b u l g a t z a i l ehandia baita. Nikliburu zaharrenazoketan aurkituditut.- Nolako ikaske-tak egin zenituen?- Biologia ikaste-an, Botanikaespezialitatetzathartu nuen uni-bertsitatean etagero AEBetarajoan nintzen 2urteko masterbat egitera. Mas-ter honen gaiazera zen: "Onddo entomopatogeno-en bidezko baso-izurrien kontrol bio-logikoa", hau da, intsektuez elikatzendiren onddoei buruzkoa. Izurrieiaurre egiteko moduetan-eta AEBetangu baino askoz aurreratuago daude.Hemen erabiltzen ditugun intsektizi-da gehienak han debekatuta daudeaspalditik, horregatik bultzatzendituzte horrelako ikerketak, non tek-nika naturalak erabiliz izurriak deu-sezten lortzen baitute.- AEBetan z ientz iaren metodoakerabiltzen ikasi zenuen. Zer eginzenuen gero?- Ameriketako nire egonaldianpraktikan jarri ahal izan nuenlaginketei, datu-hartzeari edota

- ¿Cómo completaste tus estudios?- Hice la carrera de Biología con la

especilidad deBotánica y des-pués me fui aUSA para hacerun master de 2años cuyo temaera "Control bio-lógico de plagasf o r e s t a l e smediante hongosentomopatóge-nos", es decir, sebasaba en el estu-dio de hongosque se alimentande los insectos.En USA estánmucho más ade-

lantados que nosotros respecto a lamanera de combatir las plagas. Lamayor parte de los insecticidas queutilizamos aquí, allí están prohibidosdesde hace tiempo, por eso promocio-nan este tipo de estudios que, median-te técnicas naturales, consiguen acabarcon las plagas.- En USA aprendiste a utilizar el métodocientífico ¿Qué hiciste después?- Durante mi estancia en Américapuse en práctica mis conocimientospara coger muestras, tomar datos,hacer un diseño experimental previo,etc. Todo esto me sirvió, entre otrascosas, para presentarme a una becadel Departamento de Educación delGobierno Vasco con la que realicé un

HETEROPTERUS - Página 8 HETEROPTERUS - Página 25

LIBURUAK - LIBROS

LAS MARIPOSAS DEL MUNDOH. L. LewisMundu guztiko 5000 eguneko tximeleten argazkiak dituen liburua.312 Orri. 1975. urtea.Con fotografías en color de más de 5000 mariposas diurnas de todo elmundo.312 Pag. Año 1975.

GUIA DE MARIPOSAS DIURNAS DE LA PENÍNSULA IBÉRICA,BALEARES, CANARIAS, AZORES Y MADEIRA. (2 TOMOS)Fidel Fernández RubioOso osoa. Penintsulako tximeleta guztiak agertzen dira: koloretako argaz-kiak (arra eta emea) eta bakoitzaren zabaltze mapa.2 Liburuki: 418 + 406 Orri. 1991. Urtea.Muy completo. Todas las mariposas diurnas de la Península fotografiadasen color (macho y hembra) y con mapas de distribución de cada una.2 Tomos: 418 + 406 Pag. Año 1991.

GUIA DE CAMPO DE LAS MARIPOSAS DE EUROPA DIURNAS Y NOC-TURNASI. Novak / F. SeveraEdiciones Omegaren mendiko gida klasikoa. Egunez nahiz gauez arrunte-nak diren 1500 tximeleta baino gehiagoren ilustrazioak.351 Orri. 1984. urtea.Clásica guía de campo de Ediciones Omega. Más de 1500 ilustracionesen color de las mariposas más comunes, tanto diurnas como nocturnas.351 Pag. Año 1984.

Tximeletak / Mariposas

Entomologiari buruzko oinarrizko liburuen informazioa eskaintzen dizue-gu atal honetan, liburu-dendetan erraz aurkitu daitezkeenak. Oraingoan, tximeleteiburuzko liburu batzuk gomendatzen dizkizuegu.

En esta sección os ofrecemos información de libros básicos deEntomología que se pueden encontrar fácilmente en las librerías. En esta ocasiónos recomendamos unos cuantos libros sobre mariposas.

Page 26: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

beste egin ditut.- Konponbideren bat eskainiko al zeniguke?- Prebentzioa da konponbidea.Etxebizitzen eraikuntzan konifero-ak erabili behar badira, egur horigutxienez ondo lehortuta egondadila. Batez ere ez dezala hezeta-sunik izan.- Entomologian hasi zinen garaiariburuz hitz egiguzu.- Txiki-txikitatik zomorro arteanibiltzea gustoko nuen eta mugizenzen guztiak pizten zuen nire jakin-mina. Gaiari buruzko liburu bat iri-tsi zitzaidan, eta gainera, nire ahizpanagusia biologoa da,gaur egun Donos-tiako Aquariumeanegiten du lan.Hortaz, ia familiakoohitura bat da. Halaere, 8 eta 5 urteko bialaba ditut eta ezdut lortu nire zaleta-sunak irakasten.Jakinminak norbera-ren barrutik aterabehar du.- Gomenda ezaiguzulibururen bat.- J.H. Fabreren libu-ru bilduma bateklagundu zidanmundu naturala eza-gutzen. Intsektuen bizitza literatura-ren ikuspuntutik kontatzen dizutenistorio nobelatuak dira. Liburu haueklortzea zail samarra izan arren, nik

- Háblanos de tus inicios en la entomología.- Desde muy pequeña me gustabaandar entre bichos y demostrabainterés por todo lo que se movía.Cayó en mis manos algún libro rela-cionado con el tema y, además, mihermana mayor es bióloga, actual-mente trabaja en el Aquarium deDonostia. Así que, casi es una tradi-ción familiar. Sin embargo, tengo doshijas de 8 y 5 años y no he consegui-do inculcarles mis gustos. La curiosi-dad tiene que salir de uno mismo.- Recomiéndanos alguna lectura.

- Una colecciónde libros de J.H.Fabre fue loque me ayudórealmente aentender elmundo natural.Son historiasnoveladas enlas que te cuen-ta la vida de losinsectos desdeun punto devista literario.Son lecturasrecomendadaspara todo elmundo porqueFabre es un

gran divulgador de la entomologíaaunque son volúmenes bastante difíci-les de conseguir. Yo los he recuperadorecorriendo ferias de libro antiguo.

HETEROPTERUS - Página 26 HETEROPTERUS - Página 7

LAS MARIPOSAS EN SU MEDIOPatrice LerautTximeleten eta beraien habitatari buruzko informazio zabala. Gida honetan,egunezko nahiz gauezko, 1500 tximeleta espezie gaino gehiago agertzendira ilustratuta.256 Orri. 1992. Urtea.Amplia información de las mariposas y su hábitat. Guía de más de 1500especies ilustradas (diurnas y nocturnas).256 Pag. Año 1992.

MARIPOSAS DE LA PENÍNSULA IBÉRICA. TOMO 1.M. R. Gómez Bustillo / Fidel Fernández Rubio.9 liburuki zituen bilduma bukatugabea, zoritxarrez 5 ale bakarrik argitaratuzituzten.198 Orri. 1974. Urtea.Obra inacabada de 9 tomos, de los que lamentablemente solo se publi-caron 5.198 Pag. Año 1974.

OBSERVAR MARIPOSASAlbert Masó / Manuel DijoanLiburu honek tximeleten harrigarrizko bizitza pribatura gerturatzen gaitu;biologia, portaera, eboluzioa, ekologia eta intsektu misteriotsu eta delikatuhauen erlazioak 319 Orri. 1997. Urtea.Nos acerca a la asombrosa vida privada le los lepidópteros para mostrar labiología, el comportamiento, la evolución, la ecología y las relaciones con elhombre de estos delicados y enigmáticos insectos.319 Pag. Año 1997.

COLOUR IDENTIFICATION GUIDE TO MOTHS OF THE BRITISH ISLESBernard SkinnerIngeleses idatzita dago. Gaueko 1600 tximeleten koloretako argazkiakdituzten lamina bikainak.267 Orri. 1984. Urtea.En inglés. Excelentes láminas con ilustraciones en color más de 1600 mari-posas nocturnas.267 Pag. Año 1984.

Page 27: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

GUIA DE CAMPO DE LAS MARIPOSAS DE ESPAÑA Y DE EUROPAJosé A. Calle700 tximeleta baino gehiagoren argazkiak agertzen dira koloretan.Europako eguneko tximeleta espezie guztiak daude, beraien kokapen mapaeta guzti.392 Orri. 1973.Urtea.Más de 700 reproducciones de mariposas en color. Todas las especies diur-nas de Europa con mapas de distribución.392 Pag. Año 1973.

tako pinu-egur gaizki lehortuei era-sotzen die. Antzina ez zegoenhonelako arazorik eraikinak hari-tzez egitenb a i t z i r e n ,baina gauregun pinuaerabiltzen daeta hau gaizkil e h o r t u t abadago etaegurrak heze-tasuna baldinb a d a u k a ,orduan bai,agertuko zaiguizurria.- Desinfekzio-enpresek pagotxaederra daukateetxeko capricor-nusarekin.- Xilofago honek izugarrizko zulo-ak egiten ditu. Intsektu honek era-soriko teilatu baten tratamenduak2.000 euro (350.000 pzta) bainogehiago balio dezake. Baina, ezbaduzu egiten, teilatua gainera erordakizuke. Beraren bizkarroi denliztor bat ere badu koleopterohonek. Liztorrak ez du hegorik,ibili egiten da, baina pertsonak ziz-tatzen ditu eta, ziztada horiek osomingarriak dira, bai eta ezaguterra-zak ere, beti hiru ziztada agertzenbaitira elkarren ondoan. Ni,Hondarribian bizi naiz, eta hanizurri honen diagnosiren bat edo

no existía este problema porque seconstruía con roble pero hoy en díase utiliza el pino y si este está mal

curado (mal seca-do) y la maderatiene humedad escuando llega laplaga.- Las empresas dedesinfección tienenuna mina con elcapricornio doméstico. - Este xilófagorealiza unos aguje-ros enormes. Untratamiento paraun tejado atacadopor este insectopuede costar másde 2.000 euros(350.000 ptas).Pero si no lo apli-

cas el tejado se te puede venir enci-ma. Este coleóptero tiene un parásitoasociado que es una avispa. Esta avis-pa no tiene alas, anda, pero sí pica alas personas y, además, son picadurasmuy dolorosas y fáciles de reconocerporque siempre son tres picadurasjuntas. En Hondarribia, donde vivo,ya he tenido que hacer algún diag-nóstico de esta plaga.- ¿Nos puedes ofrecer alguna solución?- La solución es la prevención. Si hayque utilizar coníferas en la construc-ción de viviendas, por lo menos quesea madera muy bien tratada. Sobretodo que no tenga humedad.

HETEROPTERUS - Página 6 HETEROPTERUS - Página 27

CATÁLOGO DE LOS LEPIDÓPTEROS QUE INTEGRAN LACOLECCIÓN CIENTÍFICA DEL NORTE DE ESPAÑACarlos Gómez de AizpúruaGure inguruko tximeletekin egin zen lehen katalogo osoa.448 Orri. 1974. Urtea.Primer catálogo completo de las mariposas de nuestra zona.448 Pag. Año 1974.

BIOLOGÍA Y MORFOLOGÍA DE LAS ORUGAS. TOMO 1.Carlos Gómez de Aizpúrua.10 liburuki argitaratu dira. Tximeleta bakoitzaren argibide osoekin, belda-rren, krisaleden,... argazkiak agertzen direlarik. Liburuki bakoitzak 50 espe-zie lantzen ditu.1. Liburukia: 227 Orri. 1985. Urtea.Se han publicado 10 tomos. Información completa de cada mariposa, confotos de orugas, crisálidas, etc. Cada tomo trata 50 especies.Tomo 1: 227 Pag. Año 1985.

GUÍA DE LAS MARIPOSASPaul WhalleyNeurri txikikoa. Patrikan eramateko oso egokia. Europako eguneko tximele-ta guztiak koloretako argazkietan agertzen direlarik.168 Orri. 1982. Urtea.Pequeño formato. Ideal para llevar en el bolsillo. Todas las mariposas diur-nas de Europa ilustradas a color.168 Pag. Año 1982.

Page 28: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

Hiriko xilofagoek (termitak,pipiak, etxeko capricornusak...)erasotako egurraren diagnosti-koa egiten aditua den biologoa.Bere jarduera entomologikoaAranzadin eta DonostiakoEscuela de Restauración yOficios Artísticos-en (IROAN)garatzen du. Aldi berean erama-ten ditu lana eta bere bi alabenheziketa.- Heteropterus: Arazo larria al dauka-gu hiriko xilofagoekin?- Leticia Martínez de Murguía:Zalantzarik gabe, bai. Termitez,pipiaz (erdaraz askotan "polilla"(sitsa) gaizki deitua) eta denetanokerrena den etxeko capricornusa.Azken honek, gure etxeen teilatue-

Bióloga, especializada en diagno-sis de madera atacada por xilófa-gos urbanos (termita, carcoma,capricornio doméstico...). Realizasu labor entomológica enAranzadi y en la Escuela deRestauración y Oficios Artísticosde Donostia, IROA. Compaginasu trabajo con la educación de susdos hijas.- Heteropterus: ¿Tenemos un serio proble-ma con los xilófagos urbanos?- Leticia Martínez de Murguía: Sinlugar a dudas. Hablamos de termitas,carcoma (mal llamada polilla) y elpeor de todos: el capricornio domés-tico. Este último ataca al pino malcurado que se encuentra en los teja-dos de nuestras casas. Antiguamente

HETEROPTERUS - Página 28 HETEROPTERUS - Página 5

HEMEROTEKA ELKARRIZKETA - ENTREVISTAEgilea - Entrevistadora:

Miriam Moreno

LETICIA MARTÍNEZ DE MURGUÍA:“GURE ERAIKINETAKO XILOFAGOEI AURRE EGITEKO, PRE-

BENTZIOA DA EGOKIENA ““LA MEJOR SOLUCIÓN PARA EVITAR LOS XILÓFAGOS EN

NUESTROS EDIFICIOS ES LA PREVENCIÓN”EL

DIAR

IO VA

SCO

28/02

/2004

BERR

IA20

03/08

/14

ELDI

ARIO

VASC

O 14

/08/20

03

BERR

IA20

03/08

/14

Page 29: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 4 HETEROPTERUS - Página 29

EDITORIALA - EDITORIAL

Kaixo denori:Aldizkari honen aurreko alean azalaren di-seinua aldatu dugula konturatuko zinetennoski. 10 ale kaleratu ondoren, iruditu zi-tzaigun beharrezkoa zela aldaketatxorenbat egitea.Hori dela eta, bazkide guztiak gonbidatunahi ditugu hurrengo aleetan jarri daitez-keen intsektuei buruzko argazkiren bat bi-daltzera.Animatu!

Hola a tod@s:Como os habréis dado cuenta en el ante-rior número de esta revista, hemos cam-biado el diseño de la portada. Después de10 números nos pareció necesario un pe-queño cambio de imagen.Os invitamos a todos los socios a que co-laboréis mandándonos alguna foto quetengáis de insectos, para publicarla en laportada de los próximos números.Animaros!

Orri hau ez baduzu moztu nahi, fotokopia batean edo paper batean bidali ditzakezu zure datuak. / Si no quieres cortar esta hoja, puedes fotocopiarla o simplemente mandarnos tus datos escritos en una hoja.

Bazkide egiteko datuak / Datos para hacerse socioIzen Abizenak / Nombre y Apellidos.............................................................................................................................................................................................................................................Helbidea / Dirección..................................................................................................................Herria / Localidad....................................................KP / CP...................................................

Bazkide / Socio: 15 Euro urteko / anualesBazkide gaztea / Socio juvenil: 12 Euro urteko / anuales

“HETEROPTERUS”Gipuzkoako Entomologia Elkartea -

Asociación Gipuzkoana de EntomologíaEgoitza soziala / Sede social: OIARTZUN (Gipuzkoa)J Gutunak / Correspondencia: Apdo. 193 P.K.20120 HERNANI (Gipuzkoa)

( 943 331 300: [email protected]

EL DIARIO VASCO 25/02/2004

HEMEROTEKA

Page 30: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

HETEROPTERUS - Página 30 HETEROPTERUS - Página 3

AURKIBIDEA – INDICEOrr. / Pág.

Editoriala / Editorial . . . . . . . . . . . . . . . . 4Elkarrizketa / Entrevista . . . . . . . . . . . . 5-10Miriam MorenoGipuzkoako intsektuak / Insectos de Gipuzkoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11-22Internet: Orri interesgarriak / Páginas de interés . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23-24Mónica MenéndezLiburuak / Libros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25-27Hemeroteka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28-29Intsektuekin jolasean / Jugando con los insectos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Faustino Uranga

Argitaratzailea / Edita:Gipuzkoako EntomologiaElkartea - Asociación Gipuzkoana de Entomología

Lege-gordailua / Depósitolegal:SS - 1.378/99

ISSN: 1576-1819

Erredakzio taldea / Comité de redacción:Pedro AyerbeMónica MenéndezArantza OyarbideFaustino UrangaImanol Zabalegui

Azalaren diseinua / Diseño dela portada:Faustino Uranga

Azaleko argazkia / Fotografíade la portada:Tropinota sp.F. Uranga

Dohainikako argitalpena bazkide,Gipuzkoako Eskola eta Udale-txeentzat / Publicación gratuitapara los socios, Colegios yAyuntamientos de Gipuzkoa.

HETEROPTERUSEgoitza soziala/Sede social:OIARTZUN (Gipuzkoa)

Gutunak helbide honetara bidalibehar dira / Toda la corresponden-cia debe enviarse a:HETEROPTERUSApdo. 193 P.K.20120 HERNANI (Gipuzkoa)( 943 331 300: [email protected]

Nº 12 Zkia. • Julio 2004 Uztaila

HETEROPTERUS

GIPUZKOAKO ENTOMOLOGIA ELKARTEAASOCIACIÓN GIPUZKOANA DE ENTOMOLOGÍA

I N T S E K T U E K I N J O L A S E A NJ U G A N D O C O N I N S E C T O S

Faustino Uranga

Hiru bakarrik. Bi aurrenekoak koloredesberdinekoak ateratzen badira, iru-garrena derrigorrez lehen ateratakokoloreren batekoa izan behar du.Solamente tres. Si los primeros dosson de distinto color, el tercero nece-sariamente tiene que coincidir conalguno de los dos anteriores.

Aurreko zenbakiko erantzunak/ Respuestas al número anterior:

Inurriari lagun ahaldiezaiokezu berelagunarekin topa-tzeko bidea bila-tzen?

¿Podéis ayudarle ala hormiga para quese junte en el cen-tro con su compa-ñera...?

Zenbat pisatzen du kotxorro batek, 3 gramo gehi berepisuaren erdia pisatzen badu?¿Cuanto pesa un escarabajo sanjuanero si pesa 3 gramos,más la mitad de su peso?

Page 31: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus
Page 32: Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila - Heteropterus

Nº 12 Zkia. - Julio 2004 Uztaila