O consumo de alcohol e outras drogasentre os adolescentes galegos

Unidade de Psicoloxía do Consumidor e Usuario (USC-Psicom)Proxecto de Investigación financiado polo Plan Nacional sobre Drogas (BOE 27/12/2013)

Santiago, 7 de abril de 2015

7 DE ABRIL: Día mundial da SAÚDE

O consumo de alcohol constitúe o principal problema de saúde pública entre a mocidade.Recóllese como unha cuestión prioritaria:

Estratexia Nacional sobre Drogas 2009-2016 (PNSD) Estratexia do Consello de Europa en materia de loita contra a droga 2013-2020

Estudo con 4 grandes obxectivos:

1. Dispor de datos actualizados do consumo de alcohol e outrasdrogas entre a mocidade (tabaco, cannabis, cocaína, éxtase, etc.): Niveis de consumo Idades de inicio Diferenzas por segmentos sociodemográficos Comparativa temporal (tendencias)

2. Analizar as consecuencias comportamentais e sociais do consumoabusivo de alcohol entre os máis novos

3. Acadar explicacións ao problema e orientar a procura de solucións

4. Avaliar as accións levadas a cabo

INVESTIGACIÓN-ACCIÓN

Describir ecomprendera realidade

Avaliar oque se tenfeito

Procurarnovassolucións

ENQUISA estudantes de ESO e BACHARELATO da comunidade galega

Universo: aprox. 118.000 mozos/as

Tamaño da mostra: 3.055 adolescentes de entre 12 e 18 anos (Media =14,53; DT=1,75).1456 homes e 1482 mulleres

Erro mostral: ±1,7% (=0,05)

31 centros (22 públicos e 9 privados/concertados), establecéndose cotas por Xénero, Curso, Provincia eTitularidade do centro, de xeito proporcional aos datos poboacionais facilitados polo IGE.

Cuestionario ad hoc: preguntas extraídas da Encuesta Estatal sobre Uso de Drogas en Estudiantes deEnseñanzas Secundarias (ESTUDES-PNSD) e do European School Survey Project on Alcohol and OtherDrugs (ESPAD). Incluíronse tamén dúas probas de screening de consumo de risco: o CRAFFT SubstanceAbuse Screening Test, desenvolvido polo Boston Children’s Hospital e a Harvard Medical School, e o AlcoholUse Disorders Identification Test (AUDIT), desenvolvido pola OMS.

Anónimo e confidencial

Recollida de datos nas propias aulas, grupos reducidos e por un equipo de psicólogas da USC

Consentimento da ANPA e a dirección dos centros

ENQUISA estudantes de ESO e BACHARELATO da comunidade galega

Universo: aprox. 118.000 mozos/as

Tamaño da mostra: 3.055 adolescentes de entre 12 e 18 anos (Media =14,53; DT=1,75).1456 homes e 1482 mulleres

Erro mostral: ±1,7% (=0,05)

31 centros (22 públicos e 9 privados/concertados), establecéndose cotas por Xénero, Curso, Provincia eTitularidade do centro, de xeito proporcional aos datos poboacionais facilitados polo IGE.

Cuestionario ad hoc: preguntas extraídas da Encuesta Estatal sobre Uso de Drogas en Estudiantes deEnseñanzas Secundarias (ESTUDES-PNSD) e do European School Survey Project on Alcohol and OtherDrugs (ESPAD). Incluíronse tamén dúas probas de screening de consumo de risco: o CRAFFT SubstanceAbuse Screening Test, desenvolvido polo Boston Children’s Hospital e a Harvard Medical School, e o AlcoholUse Disorders Identification Test (AUDIT), desenvolvido pola OMS.

Anónimo e confidencial

Recollida de datos nas propias aulas, grupos reducidos e por un equipo de psicólogas da USC

Consentimento da ANPA e a dirección dos centros

METODOLOXÍA

1,7%

1,2%

16,8%

28,3%

28,7%

52,5%

1,6%

1,2%

15,0%

24,7%

27,8%

52,4%

0,6%

0,6%

8,3%

14,9%

12,3%

31,8%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

Éxtase, anfetaminas oualucinóxenos

Cocaína

Cannabis

Tabaco

Emborracharse

Alcohol

Último mes

Último ano

Algunha vez

PRINCIPAIS RESULTADOS

Hábitos de consumo

Os niveis de consumo descenderon de maneiraconsiderable nos últimos anos, tendencia advertida

a nivel europeo no ESPAD 2012

ÚLTIMO MES GALICIA14-18 anos

ESTUDES2012

ALCOHOL 44,2% 74%

EMBORRACHARSE 17,7% 30,8%

TABACO 20,9% 29,7%

CANNABIS 11,9% 16,1%

ÚLTIMO MES MOZOS MOZAS

ALCOHOL 30,1% 33,4%

EMBORRACHARSE 11,5% 13%

TABACO 13,2% 16,5%

CANNABIS 9,8% 7%

COCAÍNA 0,7% 0,5%

ÉXTASE… 0,6% 0,6%

ÚLTIMO MES 12-13 14-15 16-17 18 ANOS

ALCOHOL 5,1% 29,3% 58,9% 72,5%

EMBORRACHARSE 0,7% 9,1% 25,6% 38,3%

TABACO 1,9% 15% 26,7% 31,9%

CANNABIS 0,4% 7,6% 16,4% 18,9%

COCAÍNA 0,2% 0,9% 0,4% 1%

ÉXTASE… 0,2% 0,8% 0,7% 1,3%

XÉNERO GRUPO DE IDADE

BINGE DRINKING

ÚLTIMO MES TOTAL MOZOS MOZAS 12-13 14-15 16-17 18 ANOS

3 ou máis consumicións namesma noite

19,3% 18,3% 20,2% 1,2 15,3% 40,1% 49,8%

6 ou máis consumicións namesma noite

8,2% 8,7% 7,6% 0,9% 6,4% 15,7% 27,9%

Os niveis de consumo son independentes do Xénero e aumentan de maneira considerable coa Idade

Idade de inicio

13,9

15,1

14,9

14,8

13,7

13,6

14,3

15,6

15,5

14,9

13,6

13,9

10 11 12 13 14 15 16

Hipnosedantes

Éxtase, anfetas ou alucinóxenos

Cocaína

Cannabis

Tabaco

Alcohol

ESTUDES GALICIA 14-18

As idades de inicio seguen a descender significativamente

14,5

13,7

15,1

14,8

14,6

13,6

13,3

10 11 12 13 14 15 16

Primeira borracheira

Hipnosedantes

Éxtase, anfetas ou alucinóxenos

Cocaína

Cannabis

Tabaco

Alcohol

GALICIA 14-18 anos GALICIA 12-18 anos

Consumo de alcohol noeido familiar

69%

46,3%

66,9%

19,3%

28,9%

19,6%

9,2%

16,7%

11,9%

2,5% 8,1% 1,6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Nai Pai Irmáns

Todos/Case todos os días

Algunha vez á semana

Algunha vez ao mes

Nunca/Case nunca

Consumo de alcoholentre os amigos

23,8%33,8% 32,9%

60,3%

39,6%

46,4% 52,3%

34,7%36,6%

19,8% 14,7%5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Beben alcohol Emborráchanse Fuman tabaco Consomen outrasdrogas

A maioría/Todos Poucos/Algúns Ningún

GALICIA 14-18 anos: 52,9% e 28,6%O consumo é maior cando os pais beben, pero especialmente se o fan os irmánse os amigos (duplícanse as porcentaxes de consumo)

Prácticas de risco e consecuencias asociadas ao consumoabusivo de alcohol (“no último ano, por mor do alcohol…”)

4,5%

5,0%

2,2%

2,9%

1,7%

3,8%

4,9%

6,7%

10,3%

24,8%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Relacións sexuais das que te arrepentiches

Relacións sexuais sen protección

Acudir a urxencias ou ser hospitalizado

Problemas coa policía

Ser víctima de atracos ou roubos

Peor rendemento académico

Problemas serios cos pais

Accidentes ou lesións

Pelexas

Viaxar cun condutor baixo os efectos do alcohol

1 de cada 4 adolescentes montaron no último ano nun coche cun condutor que ía bébedo(cerca de 30.000 mozos/as en risco). Aprox. 2.400 acudiron a urxencias e 6.000 tiveron sexo sen protección por mor do alcohol

Comparativa “emborracháronse no último mes”

2,3%

2,3%

1,2%

1,3%

1,1%

2,0%

3,1%

4,0%

6,5%

21,8%

18,1%

21,8%

7,7%

13,4%

6,1%

16,3%

16,9%

24,4%

35,0%

47,7%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%

Relacións sexuais das que te arrepentiches

Relacións sexuais sen protección

Acudir a urxencias ou ser hospitalizado

Problemas coa policía

Ser víctima de atracos ou roubos

Peor rendemento académico

Problemas serios cos pais

Accidentes ou lesións

Pelexas

Viaxar cun condutor baixo os efectos do alcohol

Si Non

A tasa de REPETIDORES é máis do dobre: 40,6% vs. 19,1%

Percepción do risco

Ningún

Baixo

Medio

Alto

1,62

2,6 2,56

1-2 consumiciónscase todos os días

5-6 consumiciónscase todos os días

6 ou máisconsumicións cada fin

de semana

Comparativa“emborracháronseno último mes”

1,62

2,62 2,6

1,61

2,572,32

1-2 consumicións casetodos os días

5-6 consumicións casetodos os días

6 ou máis consumiciónscada fin de semana

Non

Si

¡As diferenzas na percepción do risco son escasas!

1,63

1,98

2,96

1,87

2,06

1,90

2,76

2,12

2,63

2,08

2,72

2,29

1,29

2,56

2,85

2,65

1,42

2,79

2,90

2,43

3,21

2,29

Sentirte relaxado/a

Problemas coa policía

Perxudicar a túa saúde

Sentirte feliz

Esquecer os teus problemas

Non ser capaz de parar de beber

Ter resaca

Sentirte máis sociable

Facer algo do que te poidas arrepentir

Divertirte moito

Atoparte mal

Si Non

4Moi probable

0Moi

improbable

3Probable

1Improbable

2Non estouseguro/a

Comparativa “emborracháronse no último mes”

Crenzas e expectativas

O consumo de alcohol está claramente asociado a unha maior diversión, sociabilidade e pracer

BOTELLÓN

Nunca68%

Alomenos unhavez no ano

16%

Alomenos unhavez no mes

14%

Tódalassemanas

2%

O 32% dos adolescentes galegos fixobotellón no transcurso do último ano

GALICIA 14-18 anos: 46% (62% do PNSD 2012 e o62,3% en Galicia 2008)

Descende considerablemente a práctica do Botellón, pero ospatróns de consumo son claramente nocivos

2,0%

2,7%1,2%

2,1%

3,7%

34,5%

51,9%

37,9%

4,4%

13,1%

26,6%

27,8%

46,9%

48,3%

53,9%

80,10%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Non consome alcohol

Outras sustancias

Tranquilizantes ou sedantes

Cocaína

Éxtase, anfetaminas ou alucinóxenos

Hachís, marihuana

Tabaco

Outras bebidas

Champán, cava ou sidra

Viño

Whisky

Licores

Cervexa

Xenebra

Ron

Vodka

98% bebe alcohol51% alcohol + tabaco30,2% alcohol + tabaco + outras drogas

2,2%

2,4%

33,5%

45,9%

47,9%

82,0%

0,3%

0,3%

3,2%

8,6%

5,1%

21,4%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

Éxtase, anfetas ou alucinóxenos

Cocaína

Cannabis

Tabaco

Emborracharse

Alcohol

BOTELLÓN NON

BOTELLÓN SI

Comparativa “fixeron botellón no último mes”

Claramente a práctica do Botellónconstitúe un FACTOR DE RISCO, con

tasas de consumo entre 4 e 10veces maiores

HORA DE CHEGADA

Antes damedianoite

22,1%

Entre as 24h eas 2h25,1%

Entre as 2h eas 4h31,1%

Entre as 4h e as6h

18,0%

Máis tarde das6h

3,7%

CARTOS DISPOÑIBLES

38,1%40,6%

13,7%

5,1% 2,5%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

Ata 10€ Entre 11-20€ Entre 21-30€ Entre 31-50€ Máis de 50€

A hora de chegada a casa e os cartos dispoñibles aumentan coa idade, pero o importante é quecorrelacionan positivamente cos niveis de consumo, multiplicándose por 3 ou por 4

CRAFFT AUDIT

GLOBAL GALICIA 17,5% 19,1%

Mozos 16,5% 18,1%

Mozas 18,5% 20%

Primeiro Ciclo ESO (1º e 2º) 4,7% 5,6%

Segundo Ciclo ESO (3º e 4º) 17,8% 20,3%

Bacharelato 35,8% 37,3%

ALCOHOL: PREVALENCIA CONSUMO DE RISCO

No tocante ao alcohol, 1 de cada 5 adolescentes galegos presenta un consumo de risco (1 de cada 3 nocaso dos alumnos/as de Bacharelato)

A prevalencia é lixeiramente maior no caso das mozas que dos mozos e aumenta claramente coa idade.

CONCLUSIÓNS

1. Os niveis de consumo descenderon de maneira considerable nos últimos anos, peroseguen a descender tamén as idades de inicio.

2. A práctica do Botellón descendeu en 16 puntos nos dous últimos anos, pero quen ofai presenta un patrón de consumo claramente perxudicial.

3. As consecuencias ou riscos asociados a un consumo abusivo de alcohol sonpatentes, con tasas de ata 8 ou 10 veces maiores entre os que se emborrachan.

4. Os niveis de consumo aumentan significativamente coa Idade, o Consumo nofogar e no grupo de pares (amigos e irmáns), a Hora de chegada a casa e osCartos dispoñibles.

5. O esforzo a nivel normativo semella ter dado certos resultados; constitúeunha medida necesaria pero non suficiente.

6. É preciso desenvolver un maior esforzo en Educación e Prevención a tódolosniveis (familiar, escolar e institucional), xa dende os últimos anos de Primaria.

7. Cómpre rachar coa asociación asentada na mocidade entre alcohol, drogas ediversión e, por outra banda, trocar o diferencial beneficio-risco.